Metod Performansının Belirlenmesi İçin Kullanılan Parametreler 1. Ölçüm Belirsizliği 2. Kesinlik (Precision) 3. Gerçeklik (truness) 4. Yanlılık (bias) 5. Doğrusallık (Linearity) 6. Tespit Sınırı (Limid of detection = LoD) 7. Doğruluk (Gerçek Değere Yakınlık) Accuracy 8. Tekrarlanabilirlik (Repeatability) 9. Yeniden yapılabilirlik (Reproducibility) 10. Çapraz duyarlılığa l ğ dayanıklılık l k(robustness)
Türk Biyokimya Derneği ve Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü KURS: Tıbbi Laboratuvarlarda Analitik Kalite Yönetimi (Olguya Dayalı) Dış Kalite Kontrol Dr. Yahya Laleli Düzen Laboratuvarlar Grubu
Birleşmiş ş ş milletler, ulusların sağlık ğ ihtiyaçlarını karşılamak ş için organizasyonları daha etkin, yanıt veren yapıda bir kimliğe büründürmeyi amaçlamaktadır. Sağlık Sistemlerini kuvvetlendirmek ve değişik ülkelerdeki uygulamalarda a a harmonizasyonu asyo temin etmek. e Ulusların genel kalkınma ve iktisadi politikalarında sağlığı öncelikli halde düşünmek. Ülkelerin çeşitli gelişim ihtiyaçlarına cevap vermek yönünde sağlık stratejileri geliştirmek. Yk Yoksul lülkl ülkelerdeki dkisağlıklılık seviyesini yükseltebilmek için gerekli kaynakları harekete geçirmek. Sağlık verisinin kalitesini artırmak. http://www.who.int/mdg/publications/mdg_report/en/ http://www.who.int/mdg/publications/mdg_report_08_2005.pdf h t/ / ti /MDG t df
Sağlık politikaları üzerinde daha geniş, ulusal ve uluslararası uzlaşma ş sağlamak üzere, etkinliğin vurgulan- masının artırılması, daha fazla dinamik fakat daha az bürokratik bir ortaklık ve ortak faaliyet planının oluşturulmasının gerekliliği ön plana çıkarılmıştır.
KÜRESEL ORGANİZASYONLAR Kar amacı gütmeyen, IFCC, ISH, NCCLS (CLSI), ILAC(*) gibi veya CAP&CMS gibi gönüllü, ulusal kurum ve kuruluşlar; tanı testleri için etkin performans nitelikleri saptamışlar ve bu sayede, güvenilir, izlenebilir ve karşılaştırılabilir laboratuvar test sonuçlarına ulaşabilmeyi garanti etmeyi hedeflemişlerdir. (*): ILAC: (International Laboratory Accreditation Cooperation) is the premier international forum for the harmonization of laboratory accreditation procedures and policies. (Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon İş Birliği) www.ilac.org (www.phppo.cdc.gov/clia/regs/toc.asp)
EĞİTİMSEL VE GELİŞİMSEL KARAKTER EQAS LABORATUVARLAR ARASI KARŞILAŞTIRMA KALİTE GÜVENCENİN AYRILMAZ PARÇASI LABORATUVARLARIN BİREYSEL VE GÖNÜLLÜ KATILIMI TEST SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZ DEĞERLENDİRME ARACI HARMONİZASYON ILEP TEST İSTEMİNDE UYGUNLUK LABORATUVAR ÇIKTISININ NOKTA ÖRNEKLEMİ KATILIMI ARTIRMA YÖNÜNDE TEŞVİK VE İKNA, TÜM KATILIMCILARA EŞİT DAVRANMA, YÜREKLENDİRME AKREDİTASYON İÇİN OLMAZSA OLMAZ ÖN KOŞUL ZORUNLU PT
Bio-metrological Uncertainty of Measurement A. Reagent base; Premetrological Variability: (<1 3 ), Uncertainity of the Calibrator Assigned Value: (CV <1.2% ) Endogenous Influence Quantity, (manufacturer's criterion! Relative systematic error [0%; 10%] or [ 10%; 0%])
Bio-metrological Uncertainty t of Measurement B. Laboratory induce uncertainty and biological variation. Day to day imprecision (as CV) : CV p = Preanalytical p CV A = Analytical CV I = Intra Individual Variation I CV T = (CV 2 p + CV 2 A + CV 2 I) 1/2 Significant change in individuals result RCV = (2) 1/2 x Z 2 p (CV 2 A + CV l2 ) 1/2
Desirable Quality Specification for Accuracy, Precision and Total Error Allowable Desirable Accuracy (Bias): B 2 2 A =<0.25(CV i2 +CV G2 ) 1/2 Desirable Precision: CV A =<0.5 CV i TE 2 a = 0.25(CV i2 +CV 2 G ) 1/2 +1.65(0.5 5 CV i ) N.Method Q. : ΔSE C = [(TEa B)/CV] ] 1.65 *Optimum quality specifications ( 0.125 for B A, 0.25 for CV a )
Analytes regulated for proficiency testing appear in bold type Analyte Target Value Evaluation Limit Carbamazepine, Free Peer Group** ± 3 SD or 10% Chloride Peer Group* ± 5% Cholesterol Peer Group* ± 10% CO 2 Peer Group* ± 3 SD Gentamicin Peer Group** ± 25% GGT Peer Group ± 3 SD Glucose Peer Group* ± 6.0 mg/dl or 10%% hcg Peer Group ± 3 SD HDL Cholesterol Peer Group* ± 30% Iron Peer Group* ± 20% Sodium Peer Group* ± 4.0 mmol/l Triiodothyronine (T3 Total) Peer Group ± 3 SD Triiodothyronine Free (T3 Free) Peer Group ± 3 SD T-3 Uptake/Related Tests Peer Group ± 3 SD Theophylline Peer Group** ± 25% Thyroid Stimulating Hormone Peer Group ± 3 SD Thyroxine, Free (T4 Free) Peer Group ± 3 SD Thyroxine, Total (T4 Total) Peer Group ± 1.0 цg/dl or ± 20% Transferrin Peer Group* ± 20% Triglycerides Peer Group* ± 25% * For these peer groups, if a peer group has not been established you may be evaluated against an all method mean. If no peer group can be formed within the same method, you may be evaluated against an all method principles/all intruments mean. ** For these peer groups, if a peer group has not been established you may be evaluated against the method mean. If no peer group can be formed within the same method, you may be evaluated against the instruments mean. Whichever is greater.
Tanısal Doğruluk* Yönünden Testler - Uni-model dağılım gösteren testler, - Bi-model dağılım gösteren testler, - Tedaviye cevabı belirleyen ve takipte kullanılan, ardışık yapılan testler, - Değerlendirme getiren birçok testin oluşturduğu grup testler - Yapılmasından önce ve sonra danışmanlık verilmesi ve yorum yapılması gereken testler (Genetik, AIDS vb.) * ISO 15189 2003 L b t t tl i kli ik li h t t kibi ihti i i kli * ISO 15189-2003 Laboratuvar testleri klinik personelin hastanın takibi ve ihtiyacı için gerekli ihtiyaçlara cevap verecektir.
Table: Desirable Quality Specifications for Analytes in Serum or Whole Blood Analyte CV A (%) BA A (%) TE a (%) Alanine aminotransferase 12.2 2.0 32.1 Albumin 1.6 1.3 3.9 Aspartate aminotransferase 6.0 5.4 15.2 Calcium 10 1.0 08 0.8 24 2.4 C-reactive protein (CRP) 26.3 24.9 68.3 Creatinine 2.2 3.4 6.9 Glucose 3.3 2.3 7.9 Osmolality 0.7 0.4 1.5 Potassium 24 2.4 18 1.8 58 5.8 Prostate-specific antigen (PSA) -7.0 18.4 30 Sodium 0.4 0.3 0.9 Thyrotropin (TSH) 9.9 8.4 24.6 Thyroxine (total T4) 3.0 3.4 8.3 Urea 6.2 5.55 15.7 Biological Variation, Gallum G.Fraser, AACC Press
Analitik Hatanın Test Neticesine Etkisi Kolesterol düzeyi Χ= 200 mg/dl, CV I =%6, Kolesterol = 200+/-12mg/dl (1SD) %68.3 ihtimalle bu düzey 200+/-12mg (188-212 mg/dl) %95.5 ihtimalle bu düzey 200+/-24mg (176-224 mg/dl) %99.7 ihtimalle bu düzey 200+/-48mg (152-248248 mg/dl) NCEP istediği gibi CVA=%3 ise CV T =(CV A2 +CV I2 ) 1/2 = (3 2 +6 2 ) 1/2 =%6.7 %95.5 ihtimalle 200+/- 13.4 mg (168-231 mg/dl) Eğer CV A %10 ise CV T =(10 2 +6 2 ) 1/2 =%11.6 %95.5 ihtimalle 200+/- 46.4 mg (153.6 246.4 mg/dl)
%CV Total Cholesterol TEa=%9 12.00 10.0000 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 Program No CV % RCV % # of T. rq. for 10 % Chg. LABPT 5.6 23 2.6 CAP * 2.8 18.3 1.6 RIQAS 3 19 1.7 * CLIA88 target value ± 10%
Değişimin Önemli Olma İhtimali Statin alan hastanın değişiminin önem derecesi: Tedavi öncesi 200 mg/dl Tedavi sonrası 170 mg/dl Değişim %15, 30 mg/dl RCV = 2 1/2 x Z x (CV A2 + CVI 2 ) 2 17.6 = 1.414 x Z x 6.36 17.6 / 8.99 = Z Z=1.957 %95 > Z > %94
Değişimi ve Biyolojik Varyasyonu Bildiğimizde Farkın Önemi Örnekleme Alb g/dl Alk Phos U/L ALT U/L AST U/L İlaç Öncesi 4.2 81 14 18 2 ay sonra 4.0 86 27 24 Fark 0.2 5 13 6 Gercekleşen %4.8 %6.2 %92.99 %33.33 Değişim RCV %8.6 %18 %67 %33 Önem derecesi Önemsiz Önemsiz Çok önemli Önemli
Serum ALT ve AST Aktivitesinin Zaman Bağlı Değişimi Transaminaz U/L Klinik Bulgu Üst Referans Hududu Doz öncesi Tedavi Ay
Kritik Sistematik Hata (Critical Systematic ti Error) ΔSE C =[(TE A B A )/CV A ] 165 1.65 testin Literatür verisi (Mg için) CV I =%3.6 ve CV G =%6.4 ise [TE a = 1.65 (0.5CV I ) + 0.25 (CV I2 + CV G2 ) 1/2 ] TE a = %4.8 a ------------------------------------------------------------------------- Laboratuvar verilerine göre istenen Bias = %0.2 ve CV A = %1.2 ------------------------------------------------------------------------- ΔSE C = [(4.8 02)/12] 0.2) 1.2] 165=22 1.65 2.2 ΔSE C > 3 Kolay takip edilen güvenli metod ΔSE C (2.0 3.0) yeterli kontrol imkanı ΔSE C > 2.0 genel pratikte önemli kontrol gerektirir.
Değişim ğ ş Önemli! - Hipertansif Hasta Statin alıyor. - Önceki kolesterol 200 mg/dl - Diyetten sonraki 170 mg/dl - Fark 30 mg, değişim 30/200 = %15 RCV= 2 1/2 x Z x (CV A2 + CV I2 ) 1/2 200 mg düzeyindeki kontrolün SD=4.25 mg/dl. CV A = (4.25/200) x 100 = %2.1 Z = 1.96 (p<0.05) RCV=1.414x1.96x(2.1 2 +6.0 2 ) 1/2 iki yönlü fark, %95 güven hududunda 2.77x (4.5+36) 1/2 = 2.77x 6.36 = % 17.6 tek yönlü fark, %95 güven hududunda 1.414x 1.65x6.36=%14.8
İki Örnek Arası Fark Önemli mi? KRİTİK FARK DÜZEYİ (Critical Difference) REFERANCE CHANGE VALUE (RCV) Total Fark = [(birinci i i testteki tt farklılık) l k) 2 +(ikinci i testteki tt farklılık) l k) 2 ] 05 0.5 T 2 +CV 2 1/2 1/2 2 +CV 2 1/2 1/2 F = {[Zx(CV A I ) ] +[Zx(CV A I ) ] } T F = 2 1/2 + Zx(CV A2 + CV I2 ) 1/2
Assay Bias by Manufacturers PSA (ng/ml) n Mean Result 1 Mean Result 2 Difference SD 1 SD 2 CV 1 CV 2 CMIA 5 4.19 5.16 0.97 0.20 0.21 4.71 4.10 MEIA 12 3.42 3.95 0.53 0.35 0.44 10.16 11.21 ECLIA 15 3.25 4.14 0.89 0.31 0.45 9.64 10.80 ELFA 8 4.48 5.52 1.04 0.66 0.78 14.65 14.21 TRACE 2 404 4.04 538 5.38 134 1.34 005 0.05 011 0.11 123 1.23 197 1.97 All Devices 45 3.75 4.61 0.86 0.65 0.85 17.41 18.36
Interpretation of PSA Velocity (0.85 ng/ml) Z= PC For PSA 4 ng/ml, CV a = %3.5 2 ½ x (CV 2 2 a2 + CV ι2 ) ½ CV ι = % 14 (15 days) S.Velocity > 0.85 ng/ml Measurement (ng/ml) Z+m PC (%) Zscore Probability 1 4 4.85 21* 1.03 <70 >0.5 2 3 3.85 28 1.38 82 >0.2 3 2 2.85 42 2.05 95.5 <0.5* * >40% change required to be significant P Less than %5 is attributable to random variation.
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008
CLINICAL CHEMISTRY LABORATORY REF. NO. 92013/B CYCLE: 37 SAMPLE:9 14.01.2008