Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe J. ofspor! Sciences 2005, 16 (1), 19-29 ANKARA ili 11-12 YAŞ GRUBU ÇOCUKLARıN FiziKSEL AKTiviTE VE BAZI BESLENME ALıŞKANLıKLARı Dr. savaş KUDAŞ*, Dr. Bülent ÜLKAR**, Dr.Ali ERDOGAN*, Dr. Esra ÇIRÇI* o Araştırma Görevlisi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Anabilim Dalı "Doçent Doktor, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Anabilim Dalı ÖZET Bu çelışmernrı amacı, 11-12 yaş grubundaki çocukların fiziksel aktivite ve bazı beslenme alışkanlıklarını tespit etmektir. Bunun için Ankara'daki bir ilköğretim okulunun 5. ve 6. sınıtındaki öğrenciler çalışma grubu olarak seçilmiştir. Çalışma grubu, 106'sl kız, 92'si erkek toplam 198 denekten oluşmaktadır. Fiziksel aktivite alışkanlığı anket yöntemiyle belirlenmiştir. Ankette, kahvaftıda besin_tüketimi, TV ve bilgisayar karşısmda harcanan zaman, okula ulaşım şekli, okul ve boş zamanlarda yaptıkları fiziksel aktiviteler sorgulanmıştır. Anket, çocukların kendileri tarafmdan doldurulmuş ve verilerin analizinde Ki-kare testi kullanılmıştır. Çalışmanm sonunda erkek çocukların hem okulda hem de boş zamanlarda daha aktif oldukları saptanmıştır. Okul dışmda erkek çocukların %76.1 'i, kız çocukların ise %34'ü fizikselolarak aktif bulunmuştur. Okul saatlerinde iki cins arasmdaki fark daha büyük olup erkeklerin %94.6'sl, kızlann ise yalnızca % 17'sinin fiziksel aktivitelere katıldığı hesaplanmıştır. Sonuç olarak, bu çalışmada elde edilen bulgulara göre kız çocukların fiziksel aktivite düzeyinin hem okul saatlerinde, hem de okul dışı saatlerde erkeklerden daha düşük olduğunu göstermektedir. Ayrıca çocuklarda okul saatlerindeki fiziksel aktivite düzeyleri düşüş göstermektedir. AnahtarSözcükler: Okul çağı çocuklan, Fiziksel aktivite, Fiziksel aktiviteyi değerlendirme anket; ABSTRACT The aim of this study was to evaluate physical activity levels and dietary habbits among Geliş tarihi : 14.10.2004 Yayma kabul tarihi : 16.08.2005 19
Çocuk/arda Fiziksel Aktivite ve Beslenme Alışkanlıkları children aged 11-12 years fifth and sixth class students (106 girls, 92 boys) ofan elementary school in Ankara were enrol/ed in this study. Physical activity assessment questionnaire was used to determine habitual daily activities both during and outside the school Selt-report measures were breakfast consumption, spending time with TV and computer, transportation ways to school, school and leisure time physical activity habits. The questionnaires were til/ed out by children themselves. Chi-Squere test was used to analyse the data. 76.1% of boys and only 34% of girls were active outside the school. At school there was an increased difference between boys and girls; rates ofparticipation to physical activities were 17% and 94.6% for girls and boys, respectively. Results showed that girls have lower physical ectivity levels both during schooltime and outside school. Moreover a general decrease in ptıysical activity levels was observed at school time for all children. Key Worcis: Physical activity, School-aged children, Physical activity assessment questionnaire GIRIŞ Günümüzde toplumlar modernleştikçe fiziksel aktivite azalmaktadır. Çocukların büyüme sürecinde normal büyüme ve gelişmeyi devam ettirmek için, fiziksel aktivite dikkate alınması gereken önemli bir faktördür (Saygın ve Mengütay, 2004). Önemli bir sorun olarak günümüz çocuklarının 50 yıl öncesindeki akranlarına oranla günlük ortalama 600 kkal daha az enerji harcadıkları ortaya konmuştur (Williams ve ark., 2002). Yapılan çalışmalarda sedanter aktivitelerin artışıyla ilgili olarak, çocukların okula servisle ya da ebeveynleri tarafından bırakılmaları, evde bilgisayar oyunları ve televizyon izleme oranlarının artması, okulda "gameboylar"la oynama gibi sebepler sayılmaktadır (Kuntzleman 1993; Pate, Baranowski, Dowda ve Trost, 1996; Pate ve ark, 1995; Twisk, 2001). Fiziksel aktivitenin sağlık, büyüme ve motor gelişim ile olan ilişkisi, konuyla ilgili araştırmaların yoğunlaşmasına neden olmaktadır. Çocukluk dönemindeki fiziksel aktivitenin sağlığa olumlu etkileri üç ana maddede özetlenmektedir. Bunların ilki, çocuğun sağlık durumuyla ilgilidir. Yapılan araştırmalar sonucunda, fiziksel olarak aktif çocuklarda kilo ko ntrolünün sağlandığı, kemik gelişiminin arttığı, kan basıncının düştüğü ve psikolojik iyilik hali saptanmıştır (Bar-Or ve ark., 2002; Telama, Yang, Laakso ve Viikari, 1997). Ikinci olarak, çocukluk çağındaki fiziksel aktivitenin etkileri, yetişkin dönemde sağlığı biyolojik olarak etkileyecek şekilde taşınır. Örneğin, iyi gelişmiş bir kemik yapısı erişkin dönemde osteoporozun önlenmesinde önemlidir. Son olarak, çocuklukta edinilmiş fiziksel aktivite davranışı erişkin dönemde de devam etmektedir. Fizikselolarak aktif olan çocuk, aktif yaşayan yetişkin olmaktadır (Telama ve ark., 1997; Williams ve ark., 2002). 20