KAYNAŞTIRMA HARFLERİ SES OLAYLARI Y a Ş a S ı N k a y n a ş t ı k. KAYNAŞTIRMA HARFLERİ Ünlüyle biten bir kelimenin sonuna durum eki ya da üleştirme eki gelirse araya kaynaştırma sesleri girer. A y ş e y i m a s a s ı k a p ı n a y e d i ş e r a l t ı ş a r a r a b a y a ULAMA K İ R A Z A Ğ A C I ÜNSÜZ ÜNLÜ ULAMA Arka arkaya iki kelimeden birincisi ünsüzle biter, ikincisi ünlü ile başlarsa buna ulama denir. demir adam, köy okulu, gün ışığı, kalem efendisi, kum ocağı, yaz ayları, buz adam, ekmek arası, giden evrak, kadın eli, cevap anahtarı vb. Bu kelimeleri söylerken sanki birleşikmiş gibi söylediğimize dikkat ettiniz mi?
SERT ÜNSÜZLERİN YUMUŞAMASI SES OLAYLARI Sert ünsüzle biten kelimenin sonuna ünlü harf gelirse sert ünsüz yumuşar. (Çamaşır için yumoş gerekir, sert ünsüzleri ise ünlü harf yumuşatır. Kendime yeni kitap aldım. Sert ünsüz Yumuşak ünsüz Kâğıt yırtıldı. Kâğıdı ben yırtmadım. Bu kitabı kendime aldım. Ünlü harf (yumuşatıcı) Fırtınada ağaç devrildi. Fırtına ağacı devirdi. Öğretmenime çiçek aldım. Ben çiçeğe su verdim. Tek heceli sözcüklerde yumuşama olmaz. Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yermiş. Beşinci katta oturuyoruz. Türk ün Türk ten başka dostu yoktur. Balık baştan kokar. Sen benden geçtin ama ben senden geçemiyorum. Sabah okula gittim. Çift, tek, kart, süt, yat, kaç, saç, suç, sırt, park, şart, vb. Tek hecelilerde yalnızca iki kelimede yumuşama vardır. At- (atmaktan adım) Adımlarını hızlandır. yurt- yurdum Bazı kelimelerde yumuşama yoktur: Ahlakı, hukuku, millete, merakını Sert ünsüzle biten özel ada ünlüyle başlayan ek getirilirse yazarken yumuşama olmaz ama okunuşta olur. Dilek in evi buraya epey uzak. (Yazılışı) Dileğin evi buraya epey uzak. (Okunuşu)
ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (SERT ÜNSÜZLERİN BENZEŞMESİ) F I S T I K Ç I Ş A H A P sert bir adamdır. Sert ünsüzler Sert ünsüzle biten kelimeye yumuşak ünsüz başlayan ek getirilince yumuşak ünsüz de sertleşir. k i t a p kitap cı kitap çı y u r t yurt daş yurt taş Sert ünsüz, yanında sert ünsüzü ister. y a t yat gın yat kın ç i ç e k çiçek ci çiçek çi Sert ünsüz yumuşak ünsüz sert ünsüz susgun değil suskun kağıtdan değil kağıttan sınıfça değil sınıfça Kesme işareti, -de/ -da eki ünsüz benzeşmesine değildir. (Kitaplarım Tarık ta kalmış.) Rakamla yazılan ifadelerde de sert ünsüz benzeşmesi gerçekleşir. Cumhuriyet, 1923 te ilan edildi. (üçte) 13 Ekim 2015 te göreve başlamış. (beşte) 3 ten sonra gelen sayı 4 tür. (üçten- dörttür) Ayrı yazılan de, da kelimeleri sertleşmeye uğramaz. Ahmet de filmi beğenmiş. Evde kitap da var kalem de Hızlı koş da otobüse yetişelim. Sert Ünsüzlerin Benzeşmesi Kuralına uyan kelimelerin karşısına çarpı koyunuz. atkı sargı yorgun geçti vatandaş dişçi zıpkın 5 ten saçma kırgın gitti seçki çıktı suçlu 1940 ta bitki kitaba yaptım
ÜNSÜZ DÜŞMESİ (ÜNSÜZ DÜŞMESİ= ÜNSÜZ KAYBOLMASI=ÜNSÜZ YOK OLMASI) Ünsüz düşmesinde kelimeden bir ünlü harf eksilir. (ikinci hecede) SONUNA -CIK/ -CİK ekleri getirilirse ünsüz düşmesi olur. küçük + cük= küçücük ufak + cık= ufacık ünsüz ünsüz minik + cik= minicik büyük + cek= büyücek alçak + cık= alçacık ast + teğmen= asteğmen rast + gele= rasgele
ÜNSÜZ TÜREMESİ Ünsüz türemesinde kelimeye yeni ünsüz harf girer. his ettim hissettim S Ünsüz Türemesi af etmek zan etmek ret etmek hal etmek affetmek zannetmek reddetmek halletmek yüksek alçak yükselmek alçalmak başla- acak masa- ı evi- e palto- un başlayacak masası evine paltonun Kaynaştırma harfi girmesi de ünsüz türemesidir. Ünsüz türemesi olan kelime bitişik yazılır. Aşağıdaki kelimelerde ses olayı yoktur. Bu nedenle ayrı yazılır. Arz etmek Rica etmek Fark etmek Terk etmek Dert etmek