Kyoto Protokolü ü nün n Hukuki Süreçleri ve Uygulanması LIFE 2005 Türkiye de İklim Değişikli ikliği i Politikalarıı ıın n Tanıtılmas lması Kyoto Protokolü Üst Düzey D Bilgilenme ve Tartış ışma Toplantısı 18 Nisan 2007, Ankara Prof. Massimiliano Montini - Siena Üniversitesi (İtalya) 1
BMİDÇS Birleşmi miş Milletler İklim Değişikli ikliği Çerçeve eve Sözleşmesi (BMİDÇS)) (www.unfccc.int( www.unfccc.int) UNCED - Rio Zirvesi nin çıktısı (1992) Taraf Ülkeler: : 188 Devlet + Avrupa Birliği 2. Maddede tanımlanan atmosferde sera gazı birikimlerinin sabitlenmesi nihai hedefi ve 3. ve 4.1. maddelerde belirlenen bazı hukuki ilkelerle, uluslararası iklim rejimini tanımlar 2
BMİDÇS: Hukuki İlkeler Eşitlik Ortak fakat farklıla laştırılmış sorumluluklar Gelişmekte olan ülkelerin gereksinimlerinin ve özel koşullar ullarının n tanınmas nması Önceden önlem alma yaklaşı şımı Sürdürülebilir kalkınma ve büyümenin b desteklenmesi 3
BMİDÇS: Taraf Ülkeler Ek-I Tarafları: Sanayileşmi miş ülkeler: 1992 itibarı ile OECD üyeleri + piyasa ekonomisine geçiş ülkeleri (EIT) + AB + Türkiye ve Beyaz Rusya Ek-II Tarafları: EIT ülkeleri hariç Ek-I Tarafları (OECD) Ek-I Dışı Taraflar: Ek-I de Listelenmeyen Taraflar: en az gelişmi miş ülkeler, en hassas ülkeler, petrol ihraç eden ülkeler gibi gelişmekte olan ülkeler 4
5 BM BMİDÇS Ek S Ek-I Taraflar Tarafları USA USA Hungary Hungary Ukraine Ukraine Turkey Turkey Switzerland Switzerland Sweden Sweden Spain Spain Slovenia Slovenia Slovakia Slovakia Russian Russian Fed Fed. Romania Romania Portugal Portugal Poland Poland New New Zealand Zealand Netherlands Netherlands Norway Norway Monaco Monaco Luxembourg Luxembourg Lithuania Lithuania Liechtenstein Liechtenstein Latvia Latvia Japan Japan Italy Italy Island Island Ireland Ireland Greece Greece Great Great Bretain Bretain Germany Germany France France Finland Finland Estonia Estonia Denmark Denmark Czech Czech Republic Republic Croatia Croatia Canada Canada Bulgaria Bulgaria Belarus Belarus Belgium Belgium Austria Austria Australia Australia
BMİDÇS: Tüm m Taraflar için i in ortak yükümly mlülükler (Mad.. 4.1) Sera gazı salımlar mları envanterinin düzenli d olarak hazırlanmas rlanması Aşağıdaki alanlarda önlemlerin alınmas nması: İklim değişikli ikliği i ile savaşı şım İklim değişikli ikliğine ine uyum Teknoloji transferi Biyolojik çeşitliliğin in korunması ve sürds rdürülebilir yönetimi Uyum, araştırma rma ve eğitim e alanlarında nda işbirlii birliği Bilginin iletimi (ulusal bildirim) (Mad. 12) 6
BMİDÇS: Taraflar için i in farklıla laştırılmış yükümlülükler Ek-I Tarafları (sanayileşmiş ülkeler): Salımlar mları ayrı ayrı ya da ortak olarak 2000 yılıy itibarı ile 1990 yılıy düzeyine çekilmesne yönelik y gönüllg llü yükümlülükler (Mad. Mad.4.2) Politika ve önlemler ve bilginin uygun şekilde kabul edilmesi Ek-II Tarafları: Gelişmekte olan ülkelere savaşı şım m ve uyum alanlarında nda teknik ve mali yardım (Mad.4.3,4,5) Ek-I I DışıD Taraflar (gelişmekte olan ülkeler): Bilgi (ulusal envanter ve bildirimler) Bazı ülkeler için i in özel konum (Mad.4.6-10) 7
BMİDÇS: kurumsal çerçeve(i) Taraflar Konferansı (COP) BMİDÇS ye taraf tüm t ülkelerden oluşur ur; BMİDÇS nin en üst düzey d karar organı; BMİDÇS nin uygulanmasının n düzenli d olarak değerlendirilmesi erlendirilmesi; BMİDÇS nin uygulanmasının n desteklenmesi için i in gerekli kararların n alınmas nması. Sekretarya (Bonn, Almanya) Müzakereler ve kurumlara kurumsal destek ve teknik uzmanlık k desteği; Sözleşmenin uygulanmasına na yönelik y bilginin akışı ışının kolaylaştırılmas lması. 8
BMİDÇS: kurumsal çerçeve eve (II) BMİDÇS, COP a öneriler hazırlayacak 2 yardımc mcı organ tanımlamaktad mlamaktadır: Bilimsle ve Teknolojik Danış ışma Yardımc mcı Organı (SBSTA); Yürütme Yardımc mcı Organı (SBI). 9
Türkiye BMİDÇS S Konumu Katılma Tarihi: : 24 Şubat 2004 Yürürlüğe e Giriş Tarihi: : 24 Mayıs 2004 Ulusal Odak Noktası: Çevre ve Orman Bakanlığı Türkiye: Ek-I Tarafı (özel koşullar ullar, Türkiye yi yi diğer Ek-I I Taraflarından farklı konuma koyan) (Dec. 26/CP.7) Türkiye: Ek-B Dışı Taraf 10
Kyoto Protoko kolü (KP) BMİDÇS nin sera gazı salımlar mlarının n azaltılmas lmasına yönelik hukuki açıdan a bağlay layıcı aracı İlk YükümlY mlülük k dönemi d : 2008-2012 2012 Temel yıl: y : 1990 Sera Gazı salımlar mları Hedefler: Sürdürülebilir kalkınman nmanın n sağlanmas lanması Ek-I I Tarafları için in Saysısalla sallaştırılmış Salım m Sınırlama S ve Azaltma YükümlY mlülüklerinin (QELRC) tutturulması Ek-I I Tarafları için in ulusal ölçekte ek politika ve önlemlerin uygulanması ve geliştirilmesi 11
KP: Taraflar ve YükümlY mlülükler Ek-I Ülkeleri sera gazı salım m sınırlama s ve azaltma yükümlülükleri (QELRC) Ek-I ülkeleri ayrı ayrı ya da ortak olarak sera gazı salımlar mlarının n 2008-2012 2012 yıllary lları arasında tahsislenmiş miktarı geçmemesi İlk yükümly mlülük k döneminde d (2008-2012) 2012) Ek-I I DışıD ülkeler için i in herhangi bir yükümly mlülük k yok 2005 Şubat ayında yürürly rlüğe e girdi ve AB dahil şu u anda 168 ülke Taraf Katılmayan Ek-I Ülkeleri: : AvustralA ustralya ve ABD + Hırvatistan + Türkiye 12
KP: Ek-A Sera Gazları CO2 CH4 N2O HFCs PFCs SF6 Sektörler rler/kaynak Kategorileri Enerji Endüstriyel işlemleri Çözücüler Tarım Atık 13
KP: Ek-B BMİDÇS S Ek-I I Listesindeki ülkelerin (Türkiye ve Beyaz Rusya hariç) ) 2008-2012 2012 döneminde d hukuki açıdan bağlay layıcılığıığı olan yükümly mlülükler (KP Mad.. 3.1) Bağlay layıcılığıığı olan ve farklıla laştırılmış azaltım yükümlülükleri (azaltmadan sabitlemeye kadar değişen en hedefler) : AB15-8% ABD -7% Kanada -6% Japonya -6% Rusya +0% Avustralya +8% 14
KP Ek-B B Tarafları Australia Austria Belgium Belarus Bulgaria Canada (Croatia) Czech Republic Denmark Estonia Finland France Germany Great Bretain Greece Ireland Island Italy Japan Latvia Liechtenstein Lithuania Luxembourg Monaco Norway Netherlands New Zealand Poland Portugal Romania Russian Fed. Slovakia Slovenia Spain Sweden Switzerland Turkey Ukraine Hungary USA 15
KP: AB Balonu Yükümlülüklerin ortak yerine getirilmesi (KP Mad.4) AB Yük Y k Paylaşı şım m Anlaşmas ması (1998) 2008-2012 2012 için in YükümlY mlülük: -8% Ortak anlaşma, paylaşı şılmış sorumluluk (Uluslararası ve AB düzeyinde), d farklıla laştırılmış hedefler Sera gazı azaltımı: ör: Almanya ve Danimarka (- 21%), İngiltere (-12,5%), İtalya (-6,5%). Sera Gazı Sabitleme: : Fransa ve Finlandiya (0%). Sera Gazı Arttırımı: ör. İrlanda (+13%), İspanya (+15%), Yunanistan (+25%), Portekiz (+27%). 16
Türkiye KP Durumu (I) Türkiye ve Beyaz Rusya; Sözleşme nin Ek-I I Listesinde yer almalarına rağmen, Protokol kabul edildiğinde inde Sözleşme ye taraf olmadıklar kları için in Protokol ü ün n Ek-B Listesinde yer almıyorlar. Türkiye nin karbon salımlar mları, ülkenin enerji tüketimiyle t paralel şekilde arttı.. 1990 yılından y 2004 yılına, y Türkiye nin karbon salımlar mları 170 milyon tondan 297 milyon tona çıktı. Beyaz Rusya Kyoto Protokolü ü ne katıld ldı,, ardından Ek- B de -%8 hedefiyle yer almayı müzakere etti. (COP/MOP-2). Türkiye henüz z Kyoto Protokolü ü ne katılmad lmadı. 17
Türkiye KP Durumu (II) Türkiye nin Kyoto Protokolü ü ne katılmas lması,, otomatik olarak Ek-B B listesine katılmas lması ve 2008-2012 2012 yıllary lları arasında yasal olarak bağlay layıcılığıığı olan bir sera gazı salım azaltım m hedefi alması anlamına na gelmez. Katılımın n ardından, Türkiye T resmen 2012 sonrası müzakerelerine katılabilir. Türkiye, G.Kore ve Meksika nın n da yer aldığı ileri gelişmekte olan ülkeler arasında lider olmaya çalışabilir. 18
KP: Esneklik Düzenekleri D (I) Salımlar mların n azaltılmas lmasında, esneklik düzenekleriyle maliyet etken çözümler : Ortak YürütmeY (JI) Temiz Kalkınma DüzeneD zeneği (CDM) Uluslararası Salım m Ticareti (IET) Esneklik düzenekleri, d Ek-I ülkelerinin bağlay layıcı azaltım m yükümly mlülüklerinin karşı şılanması için in ortaya çıkan maliyetlerin azaltılmas lmasını kolaylaştırılmas lmasını hedefler. Ulusal eylemlere katkı olarak kurgulanmalıdır. 19
KP: Esneklik düzenekleri d (II) Esneklik düzeneklerinin d kullanılmas lması bazı nedenlerle kısıtlanabilir k : Teknik gerekçeler eler (Katılım m koşullar ulları); Hukuki gerekçeler eler (Ek-B de yer almamak): Beyaz Rusya deneyimi: COP/MOP2 de kabul edilen Ek-B deki değişikliklerin ikliklerin yürürly rlüğe girebilmesi için i in KP Taraflarının ¾ ü tarafından onanması gerekir. (Henüz z tamamlanmadı) (KP Mad.. 20.3). 20
KP: Uyarlık k Rejimi COP/MOP-1 de kabul edilen Uyarlık k Rejimi aşağıa ğıdaki konulara odaklanmaktadır; : Ek-B B Bağlay layıcı hedefleriyle uyarlık İzleme ve Raporlama yükümly mlülüklerine uyarlık Esneklik düzeneklerine d katılım m koşullar ulları Uyumu sağlamay lamayı ya da yaptırımlara karar vermeyi hedefleyen Uyarlık k Komitesi iki birimden oluşmaktad maktadır : Kolaylaştırma Birimi: tüm m Taraflara KP uygulaması konusunda yardımc mcı olma görevi g vardır; Yaptırım m Birimi: yarı hukuki bir yapı olarak uyarlığı ığın ihlal edilmesi halinde bağlay layıcılığıığı olan kararlar alabilir. (ör: esneklik düzeneklerine d katılımın n engellenmesi). 21
Kyoto Protokol kolü ü nün n SınırlarS rları ABD kapsam dışıd ışıdır. Ek-I I dışıd ışında kalan gelişmekte olan ülkelere büyük k ekonomiler için i in bile herhangi bir salım sınırlama yükümly mlülüğü getirmemektedir. Kapsamı sınırlıdır. r. (Uluslararası havacılık k ve depo yakıtlar tları gibi kaynaklardan oluşan salımlar kapsam dışıd ışıdır) Uyum sürecini s uygun şekilde dikkate almaz. 22
Kyoto Protokol kolü ü nün n Sonrası ABD ve diğer büyük b k gelişmekte olan ülkeler (Ör:( Çin ve Hindistan) olmadan etkili bir araç geliştirilmesi mümkm mkün n değil. Temiz ve yenilikçi i teknolojilerin transferinin desteklenmesi için i in etkili finansal düzeneklere d gereksinim vardır. r. Özel sektörün n sürece s katılmas lması için in etkili düzeneklerin gerekliliği i (Ör.( GE, BP, Toyota gibi firma girişimlerinden imlerinden alınabilecek dersler) 23
2012 Sonrası Süreci Süreç COP/MOP-1 de başlad ladı ve COP/MOP- 2 de devam etti. Halen 3 ana paralel süres reçten bahsedilmektedir. : Gelecekteki YükümlY mlülükler için i in AWG (KP Mad. 3(9)) KP Gözden Geçirilmesi (KP Mad.. 9) Diyalog (BMİDÇS,, KP değil il) 24
Gelecekteki YükümlY mlülükler için i in AWG Gelecekteki YükümlY mlülükler için i in AWG (KP Mad. 3(9)) COP/MOP-1 kapsamında Ek-I Ülkelerinin Ek Yükümlülükleri için i in Geçici Çalışma Grubu (AWG) oluşturuldu turuldu. COP/MOP-2, AWG süreci s için i in aşağıa ğıdaki konuları kapsayan bir çalışma programı kabul etti : (a) Ek-I Ülkelerinin savaşı şım m potansiyelleri ve salım m azaltma hedeflerinin seçenekleri enekleri (b) Savaşı şım m hedeflerine ulaşmak için i in olası araçlar ların n analizi (c) Ek-I Ülkelerinin ek yükümly mlülükleri AWG 2007 çalışmalarında (a) başlığı ığındaki konulara eğilecek. e 25
KP Gözden Geçirmesi (KP Mad. 9) KP Gözden G Geçirmesi (KP Mad. 9): COP/MOP-2 de başlad ladı Henüz z somut bir çıktı yok ancak gelecekte gündeme g gelebilecek konular tartışı ışıldı (ör. uyum) Bir sonraki gözden g geçirme COP/MOP 4 (2008) de yapılacak ve AWG sürecinin s sonuçlar larına göre g şekillenecek Ek-I I DışıD ve Ek-B B DışıD ülkeler için i in önemli bir süres reç 26
Diyalog (BMİDÇS) 2012 sonrası için in BMDİSÇ kapsamındaki Diyalog Sözleşme çerçevesi dahilinde, gelecekteki müzakere, taahhüt, süreç, çerçeve veya yükümlülüklerde, önyargı olmaksızın, iklim değişikliğine yönelik deneyim paylaşımı ve uzun vadeli işbirliği eylemleri için, Konu başlıkları Kalkınma hedeflerine sürdürülebilir şekilde ilerlemek Adaptasyon konusunda program oluşturmak Teknolojinin tüm potansiyelinden faydalanmak Piyasa temelli tüm fırsatlarından faydalanmak 2007 yılıy Mayıs s ayında gerçekle ekleştirilecek 3. toplantıda teknoloji ve uyum süreçleri ele alınacak. 27
2012-Sonras Sonrası Müzakerelerinin Temel 2012-Sonras Sonrası çerçevesi: Elemanları (I) Büyük k ekonomileri sürece s katılmal lmalı Farklı ulusal koşullar ve stratejilere esneklik tanıyabilmeli İklim ve kalkınmay nmayı birleştireb tirebilmeli Yakın n dönem d eylemlerle uzun dönem d hedefleri birleştirebilmeli Uyum gereksinimlerini göz g önünde nde bulundurmalı Adil olmalı Kaynak: : Pew Center (Washington- USA) 28
2012-Sonras Sonrası Müzakerelerinin Temel Elemanları (II) 2012-Sonra Sonrası Rejimi aşağıa ğıdaki sorulara yanıt t verebilmeli : Kimler yükümly mlülük k almalı? Hangisi daha uygun; küresel k mi, bölgesel b mi? Azaltımlar mutlak değer er mi yoksa yoğunluk değeri eri olarak mım belirlenmeli? Özel politikalar ve önlemler üzerine geliştirilen niteliksel yükümlülükler de dahil edilmeli mi? Yükümlülüklerin hukuksal çerçevesi evesi ne olmalı? Yeni yükümly mlülük k döneminin d süresi s ne kadar olmalı? Gelişmekte olan ülkelere hangi türde t ve düzeyde d destek sağlanabilir lanabilir? Kaynak: : IISD (Winnipeg - Canada) 29
Türkiye için i in Seçenekler enekler ve Tehditler Kyoto Protokolü ü nün n mevcut ve gelecekteki sürecinde TürkiyeT rkiye nin karşı şılaşabileceği i seçenek enek ve tehditler dikkatlice değerlendirilmeli. erlendirilmeli. Bu değerlendirmelerde erlendirmelerde aşağıa ğıdaki çerçevelerde evelerde ele alınmal nmalı: Kurumsal Hukuki Siyasi Teknik 30
Kyoto Protokolü ü nün n Hukuki Süreçleri ve Uygulanması LIFE 2005 Türkiye de İklim Değişikli ikliği i Politikalarıı ıın n Tanıtılmas lması Kyoto Protokolü Üst Düzey D Bilgilenme ve Tartış ışma Toplantısı 18 Nisan 2007, Ankara Prof. Massimiliano Montini - Siena Üniversitesi (İtalya) 31