HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ / 33 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Aslı Göksun Şat - İktisat Uzm. Yrd. goksun.sat@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Özge Çataklı - İktisat Uzm. Yrd. ozge.catakli@isbank.com.tr Özlem Ateş - İktisat Uzm. Yrd. ozlem.ates2@isbank.com.tr Haftaya Bakış Geçen hafta Çin ekonomisinin Temmuz daki durumuna ilişkin olarak açıklanan bir dizi veri, hükümetin varlık fiyatlarında balon oluşumunu önlemek amacıyla aldığı tedbirlere de paralel bir şekilde ekonomik büyümenin yavaşladığına işaret ediyor. Haziran da %13,7 düzeyinde olan Çin sanayi üretiminin yıllık artışı, Temmuz ayında son 11 ayın en düşük seviyesi olan %13,4 e geriledi. Perakende satışlar ile sabit yatırımlardaki artış hızı da yavaşlarken, ithalattaki gerilemeye bağlı olarak Temmuz ayı dış ticaret fazlası, son 1,5 yılın en yüksek seviyesi olan $28,7 milyar düzeyine ulaştı. Çin in dış ticaret fazlasındaki hızlanma nedeniyle, para birimi Yuan üzerindeki uluslararası baskının artabileceği belirtiliyor. Büyümede gözlenen ivme kaybına rağmen bu sene sonunda Çin de GSYH artışının, 2009 yılındaki %9,1 oranını aşacağı ve Çin ekonomisinin, dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Japonya nın önüne geçeceği tahmin ediliyor. Japonya da ise Haziran ayında sanayi üretimi Mayıs a göre %1,1 oranında gerilerken, bir önceki yılın aynı ayına göre %17,3 artış kaydetti. ABD de dış ticaret açığı, Haziran ayında beklentilerin oldukça üzerine çıkarak $49,9 milyar düzeyinde gerçekleşti. Dış ticaret açığı daha çok petrol dışı kalemlerden kaynaklandı. Temmuz ayı ABD perakende satışlar verisi ise aylık bazda %0,4, yıllık bazda %5,5 oranında arttı. Öte yandan perakende satışlardaki artış, daha çok otomobil ve akaryakıt satışlarındaki yükselişten kaynaklanıyor. Otomobil ve akaryakıt satışları hariç tutulduğunda perakende satışların Temmuz da %0,1 gerilediği görülüyor. ABD de Temmuz ayı tüketici fiyatları aylık enflasyonu %0,3 düzeyinde gerçekleşti. Aylık enflasyonda görülen bu artışta enerji fiyatları önem arz ederken, gıda ve enerji hariç çekirdek enflasyon, tahminler doğrultusunda %0,1 seviyesinde açıklandı. ABD tüketici enflasyonu verileri, ABD Merkez Bankası FED in enflasyonun düşük seviyede seyredeceğine ilişkin öngörüsünü doğruluyor. FED de, geçen haftaki toplantısında kısa vadeli faiz oranlarını değiştirmeyerek %0-0,25 aralığında bıraktı. Önceki toplantılarındaki değerlendirmelerine göre daha olumsuz bir tablo çizen FED, ABD de büyüme ve istihdamdaki toparlanma hızının son aylarda yavaşladığını belirtti. Yurtiçinde ise geçtiğimiz hafta, Sanayi Bakanı Nihat Ergün, Mali Kural Yasa Tasarısı'ndaki bütçe açığı/ GSYH için %1 lik hedefin, Maastricht kriterlerinde olduğu gibi %3'e çekilmesi gerektiğini belirtti. Bütçe açığı/gsyh oranındaki artıştan sağlanacak kaynağın daha hızlı büyüme için kullanılabileceğini ifade eden Ergün, mali kuralda yapılması gündemde olan revizyonla birlikte mali kural uygulamasının 2012 yılına bırakılabileceğini dile getirdi. Neden Önemli ABD Perakende Satışlar Verisi Ait olduğu dönemde perakende satış yapılan mağazalarda kesilen fatura tutarını yansıtan veri, hemen her türlü dayanıklı ve dayanıksız malı kapsıyor. Piyasadaki ekonomik aktivitenin üçte ikisinin tüketici harcamalarından oluşması, perakende satışları önemli bir veri haline getiriyor. Perakende satışlar verisi, ekonomik konjonktüre ilişkin önemli ipuçları içeriyor. Azalan perakende satışlar durgunluğa işaret ederken, büyük oranda artan satışlar enflasyonist baskıya neden oluyor. Ayrıca bu veri, yatırımcılara perakende satış yapılan sektörlerin içinde bulunduğu durum hakkında ipuçları vermesi ile yol gösterici olabiliyor. TCMB, Türkiye'nin Haziran ayına ilişkin Ödemeler Dengesi bilançosunu açıkladı. Buna göre, Haziran ayında cari açık $3,3 milyar oldu. 2009 yılının aynı ayında cari açık, $2,2 milyar olarak hesaplanmıştı. %51,5'i bulan bu artışta, dış ticaret açığının Haziran 2009 a göre %49,2 oranında artarak $4,3 milyara ulaşması etkili oldu. Ocak-Haziran döneminde ise cari açık geçen yılın aynı dönemine kıyasla %180 artış gösterdi ve $20,7 milyar oldu. Geçen yılın ilk yarısında cari açık, $7,4 milyar düzeyindeydi. TÜİK verilerine göre 2010 yılı Haziran ayında sanayi üretim endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre % 10,2 artış gösterdi. Takvim etkisinden arındırılmış endeks yıllık bazda %10,4 artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış endeks bir önceki aya göre %2,1 azaldı. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2010 yılı Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre; madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %6,1, imalat sanayi endeksi %10,6, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi %8,2 arttı. TÜİK in açıkladığı sanayi ciro endeksi ise 2010 yılı Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %14,4 bir önceki aya göre ise %2,7 artış gösterdi. Sanayi ciro endeksinde imalat sanayi alt grupları arasında en yüksek yıllık artış, %30,8 ile ana metal sanayi ürünleri imalatında görülürken bunu %30 ile derinin tabaklanması ve işlenmesi takip etti. Sanayi sipariş endeksi ise 2010 yılı Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre % 14, bir önceki aya göre ise %1,3 arttı. Siparişlerde imalat sanayi alt grupları itibariyle en yüksek yıllık artış tekstil ürünleri imalatında gerçekleşti. KAPANIŞ VERİLERİ (13 Ağustos) İMKB-100 : 58.480 / $ : 1,2750 USD : 1,5065 $ / : 86,19 EURO : 1,9325 Petrol ($/varil) : 75,52 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,27 Altın ($/ons) : 1.213,55
Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 06.Ağu 13.Ağu Değişim İMKB-100 59.753 58.480 -%2,13 İMKB-30 75.418 73.582 -%2,43 Sınai 44.343 43.624 -%1,62 Hizmetler 37.401 37.071 -%0,88 Mali 92.595 90.274 -%2,51 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) İMKB-100 2.200 62.000 2.000 61.000 1.800 60.000 1.600 59.000 1.400 58.000 1.200 57.000 1.000 56.000 06.Ağu 09..Ağu 11.Ağu 12.Ağu 13.Ağu İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi Yurtdışındaki olumsuz havanın etkisiyle İMKB de geçen hafta, değer kayıpları ile başladı. Başta ABD ve Çin den gelen olumsuz makroekonomik veriler olmak üzere küresel büyümedeki yavaşlama işaretlerinin yanı sıra yurtiçinde mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretiminin 2009 yılı Ağustos ayından beri ilk defa aylık bazda gerilemesi, hafta başındaki kayıplarda etkili oldu. FED in Salı günü açıkladığı uzun vadeli ABD Hazinesi kıymetlerine ve varlığa dayalı menkul kıymetlere yeniden yatırım yapma kararı piyasaları yatıştırmaya yetmedi. Türkiye de Mali Kural ın yasalaşmasının 2012 ye ertelenebileceği yönündeki açıklamalar da İMKB deki kayıpları artırdı. İMKB-100 endeksi, haftanın sonunda Asya piyasalarındaki kısmi toparlanmanın etkisiyle bir miktar toparlansa da kayıplarını telafi edemedi ve haftalık bazda %2,13 geriledi. Yurtdışı piyasalardaki kötümser havanın İMKB deki seyri bu hafta da olumsuz etkileyebileceğini düşünüyoruz. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO Değişim BİLEŞİK FAİZLERİ (%) 06.Ağu 13.Ağu (Puan) TRT250412T11 8,40 8,27-0,13 TRT250112T14 8,40 8,32-0,08 TRT190111T13 7,81 7,83 0,02 TRT030811T14 7,92 8,01 0,09 TRT110511T17 7,87 7,95 0,08 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 135,31 135,30-0,01 %3,00 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %0,76 Kaynak: İMKB Tahvil-bono piyasasında geçtiğimiz hafta ortasına kadar Hazine nin bu hafta yüklü tahvil ihraçları yapacak olması nedeniyle satıcılı bir seyir izlenirken faiz oranları yükseldi. Mali Kural ın yasalaşmasının 2012 ye ertelenebileceği yönündeki açıklamalar, 2011 deki genel seçimler öncesinde mali politikanın gevşeyebileceğine yönelik endişeleri artırarak satış seyrini destekledi. Ancak, haftanın son iki gününde yükselen faiz oranlarını fırsat bilen yabancı alımlarıyla faiz oranları tekrar gevşedi. 25 Nisan 2012 vadeli gösterge tahvilin bileşik faizi haftalık bazda 13 baz puan düşerek %8,27 düzeyine geriledi. 2
Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Ağu 09 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 06.Ağu 13.Ağu Değişim Dolar (¹) 1,4904 1,5065 %1,08 Euro (¹) 1,9651 1,9325 -%1,66 Sepet (²) 3,0035 2,9945 -%0,30 /$ Paritesi (³) 1,3282 1,2750 -%4,01 $/Yen Paritesi (³) 85,49 86,19 %0,82 (¹) TCMB'nin gösterge niteliğindeki döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasalardaki kapanış verileridir. / $ $ / 1,65 115 1,55 110 105 1,45 100 1,35 95 90 1,25 85 1,15 80 / $ $ / Geçen hafta yaşanan gelişmeler ve küresel düzeyde ekonomiye ilişkin beklentilerin yönündeki değişim, Dolar daki değer kaybının tersine dönmesine neden oldu. Küresel büyümeye ilişkin yavaşlama sinyalleri ve politika yapıcıların elinde ekonomiyi destekleyebilecek araçların azaldığı algısı nedeniyle dünya borsaları gerilerken, güvenli liman arayışı içindeki yatırımcılar ABD Dolar ına yöneldi ve Dolar, başlıca para birimleri karşısında değer kazandı. Diğer taraftan güvenli yatırım aracı olarak görülen bir diğer para birimi olan Yen deki güçlü seyrin Japon ekonomisi üzerindeki baskısı da devam ediyor. Japon hükümetinin Yen e müdahale olasılığı tartışılmakla birlikte, böyle bir hamlenin, büyük ekonomilerin para birimlerinin serbestçe dalgalanmasına izin vermesi gerektiği yönündeki uluslararası konsensus ile çelişeceği yorumları yapılıyor. Dolar daki değerlenme ve Euro daki gerileme yurtiçi döviz kurlarına da yansıdı ve Dolar karşısında değer kaybeden TL, Euro karşısında bir miktar yükseldi. Sepet bazında değişiklik ise daha sınırlı düzeyde kaldı. Yurtdışı döviz piyasalarında bu hafta da makroekonomik gelişmelere ilişkin beklentilerin etkili olacağını düşünüyoruz. TL de parite hareketlerine paralel değer kayıp ve kazançları izlenebileceğini ancak sepet bazında yatay seyrin büyük ölçüde korunacağını tahmin ediyoruz. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 06.Ağu 13.Ağu (Puan) EMBI+ Endeks 548,72 552,56 3,84 Spread 275 277 2 Türkiye Endeks 375,03 374,76-0,27 Spread 228 240 12 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 26,24 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta piyasalar, önceki Cuma günü ABD de açıklanan tarım dışı istihdam verisinin beklentilerin üstünde düşüş kaydetmesi sonucu olumsuz bir havada başladı. Hafta ortasına kadar, yatırımcıların riskten kaçma isteği ABD hazine tahvillerine yönelimi artırırken gelişmekte olan ülke euro tahvillerine satış geldi. Salı günü FED in, ABD de büyüme ve istihdamdaki toparlanma hızının son aylarda yavaşladığını belirtmesi piyasalardaki risk algılamasını daha da artırdı. Öte yandan, FED in ABD ekonomisindeki iyileşmenin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla vadesi dolan ipotekli konut kredisine dayalı menkul kıymetlerden sağlanacak kaynakla uzun vadeli hazine tahvili alacağını ifade etmesi, ABD tahvil faizlerinin önümüzdeki dönemde de düşük seviyede seyredeceğini teyit ediyor. Bu gelişmeler sonucunda gelişmekte olan ülke eurotahvillerinin risk primleri haftayı 2 baz puan artarak 277, gelişmekte olan piyasalara göre daha olumsuz seyreden Türk eurotahvillerinin risk primi ise 12 baz puan artarak 240 seviyesinden kapattı. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi ise önceki hafta bulunduğu 21,74 seviyesinden 26,24 düzeyine yükseldi. 3
Ağu 09 Ağu 09 Emtia Piyasaları Altın Petrol $/ons $/varil 1.300,00 1.200,00 1.100,00 1.213,55 90 80 70 60 75,52 1.000,00 50 900,00 40 800,00 30 Geçtiğimiz hafta küresel piyasalarda ekonominin krizden çıkışta izlediği seyre ilişkin kaygıların yükselmesi, güvenli liman arayışındaki yatırımcıları altına yönlendirdi. Açıklanan olumsuz makroekonomik verilerin ardından hafta ortasında Dolar ın değer kazanması ve gelen kâr satışları fiyatlardaki yükselişi sınırlamış olsa da, altın fiyatları haftalık bazda %0,77 yükselerek $/ons 1213,55 değerini aldı. Geçtiğimiz hafta petrol fiyatlarında küresel ekonomiye ilişkin kaygıların artmasına bağlı olarak aşağı yönlü bir seyir izlendi. Fiyatlar, ekonomik aktivitedeki canlanmanın yavaşlayacağı ve petrole yönelik talebin gerileyeceği şeklinde yorumlanan makroekonomik veriler ve Dolar daki değerlenme nedeniyle ham petrol stoklarındaki düşüşe karşın aşağı yönlü seyrini sürdürdü. Haftalık bazda %6,5 gerileyen Brent türü petrolün spot fiyatı $/varil 75,52 düzeyine indi. Bu Haftanın Gündemi 16 Ağustos TÜİK Nisan-Mayıs-Haziran Dönemi İşgücü İstatistikleri TÜİK Temmuz Ayı Tüketici Güven Endeksi 966 Gün Vadeli (3 Yıl Vadeli), 10 Nisan 2013 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin Yeniden 2527 Gün Vadeli (7 Yıl Vadeli), 19 Temmuz 2017 İtfa Tarihli, TL Cinsi Değişken Faizli Devlet Tahvilinin Yeniden ABD Haziran Ayı Net Sermaye Girişleri (Piyasa Beklentisi: $36,3 Milyar) Euro Alanı Temmuz Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (HICP) (Piyasa Beklentisi Aylık: -%0,4, Yıllık:%1,7) 17 Ağustos 336 Gün Vadeli (11 Ay Vadeli), 20 Temmuz 2011 İtfa Tarihli, TL Cinsi İskontolu Hazine Bonosunun Yeniden 616 Gün Vadeli (20 Ay Vadeli), 25 Nisan 2012 İtfa Tarihli, TL Cinsi İskontolu Devlet Tahvilinin Yeniden 3437 Gün Vadeli (10 Yıl Vadeli), 15 Ocak 2020 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin Yeniden ABD Temmuz Ayı Yeni Konut İnşaatları (Piyasa Beklentisi: 560 Bin Adet) ABD Temmuz Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (PPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,2, Çekirdek Aylık: %0,1) ABD Temmuz Ayı Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Piyasa Beklentisi: Aylık:0,5, KKO:%74,6) Euro Alanı Haziran Ayı Ödemeler Dengesi Verisi (Piyasa Beklentisi: - 3,7 Milyar) 18 Ağustos Hazine İç Borç Ödemesi (TL18.042 Milyon) 19 Ağustos TCMB Para Politikası Kurulu Toplantısı (Tahminimiz: Faizler Değişmeyecek) 20 Ağustos TOBB Temmuz Ayı Kurulan ve Kapanan Şirketler Hazine Temmuz Ayı Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku Hazine Temmuz Ayı Merkezi Yönetim Bütçe Finansmanı TCMB Ağustos Ayı II. Dönem Beklenti Anketi 4
Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5