Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazlar n, günahkârlar n, beyaz zencilerin, afla t rmananlar n, yola ç kmaktan çekinmeyenlerin, uçurumdan atlayanlar n... dili, sesi Yeralt Edebiyat...
INGVAR AMBJÖRNSEN: Ingvar Ambjörnsen (D. 1956) Norveç in güneyinde Larvik adl küçük bir kentte do du. 15 yafl nda kitaplara tutulup yazar olmaya karar verdi, okulla iliflkisini kesti. Okuldan ayr ld ktan sonra 10 y l boyunca kendi deyimiyle uyku tulumunun içinde yaflad, çeflitli kentler, ülkeler dolaflt ve her çeflit iflte çal flt. Bu 10 y l boyunca yazd fliirler yerleflik yay nevleri taraf ndan bas lmad ; fliir ve yaz lar ancak 1970 li y llar n bafl nda Norveç te geliflen anti-kültür hareketi içinde yank buldu ve bu kültürü temsil eden Gateavisa/ Sokak-gazetesi türü dergilerde yay mland. Gençli inde upuzun saçlar ile Hair müzikalinden ç kma bir figüre benzetilen Ambjörnsen, Esrar serbest b rak ls n türünden demeçler vermekten çekinmedi. Özel hayat n medyaya asla yans tmayan, Beyaz Zenciler in gördü ü ola anüstü ilgi yüzünden hipi ile punk aras bir kufla temsil etti i söylenen, uyuflturucu maddeler yazar olarak an lan bir yazar. Bu konuda kendisi flöyle diyor: Beni Beyaz Zenciler ve Son Tilki Av n yazmaya iten 70 li y llarda yay mlanan kitaplar oldu. Bu kitaplar blöf doluydu. Uyuflturucu cehennemlerini anlatan uyduruk an defterleri, filan. Her fleyin bombok çevreler olarak anlat ld bu kitaplar beni çok öfkelendiriyordu. nsan her yerde insand r. nsan bilmedi i fleyleri yazmaya çal flmamal. Ben bunlar hem bildi im, hem de tak nt m oldu u için yazd m. lk kitab 1981 de 25 yafl nda yay mlanan ve h zl bir tempo ile her y l en az bir kitab bas lan Ingvar Ambjörnsen günümüzde yerleflik bir toplumd fl olarak ve uyumsuz, eflcinsel, depresif, yaln z yaflayan kahramanlar anlatmas yla tan n yor. Çevirmen olan Alman efli ile 1986 y l ndan beri Hamburg da yaflayan yazar Norveç e kitaplar n tan tmak, kitab ndan yap lan filmi görmek ya da ödül almak gibi nedenlerle gidiyor. Birçok ödülün sahibi olan Ambjörnsen 1991 y l nda polisiye kitap yazarlar na verilen Riverton Alt n Tabanca Ödülü nü, 1992 de Gençlik Kitap Ödülü nü, 1995 te Norveç Edebiyat Ödülü nü, 1996 da Kitapç lar Ödülü nü, 2002 de Oslo Kenti Kültür Ödülü nü ald. Ambjörnsen, birçok kitab nda uyuflturucu kullananlar anlat yor olsa da kahramanlar Pelle ve Proffen in serüvenlerini hikâye etti i etik kayg lar gözeten 10 kitapl k bir gençlik dizisi de kaleme ald. Tuhaf ama sevimsiz de olmayan Elling karakterinin ifllendi i dört kitapl k dizi büyük ilgi gördü. Bu kitaplardan yap lan Elling adl film en iyi yabanc film dal nda Oscar a aday gösterilen befl filmden biri oldu. BAfiLICA YAPITLARI: 23-Salen, 1981; Den siste revejakta, 1981; Sarons ham, 1982 ( nsan Postuna Bürünmüfl Köpek, çev.: Banu Gürsaler Syvertsen, Ayr nt Yay nlar, 1994); Galgenfrist, 1984; Stalins øyne, 1985; Hvite niggere, 1986 (Beyaz Zenciler, çev.: Banu Gürsaler Syvertsen, Ayr nt Yay nlar, 1991); Heksenes kors, 1987; Jesus står i porten, 1988; Bellona, 1989; San sebastian blues, 1989; Den mekaniske kvinnen, 1990; Det gyldne vakuum, 1992; Sorte mor, 1994; Natt til mørk morgen, 1997; Husk hjelm!, 1998; Samson og Roberto, 1998; Krakilske kamerater, 1999; Pater Pietros hemmlighet, 2000; Dronningen sover, 2000; Tre døgn etter dommedag, 2000; Dukken i taket, 2001 (Tavandaki Kukla, çev.: Banu Gürsaler Syvertsen, Ayr nt Yay nlar, 2002); ELLING D Z S : Utsikt til Pardise/ Elling-1, 1993; Fugledansen / Elling-2, 1995; Brødrene i blodet/ Elling-3, 1996; Elsk meg i morgen/ Elling-4, 1999; GENÇL K D Z S : Kjempene faller/ Pelle ve Proffen-1, 1987; Døden på Oslo S / Pelle ve Proffen-2, 1988; Giftige løgner/ Pelle ve Proffen-3, 1989; Sannhet til salgs/ Pelle ve Proffen-4, 1990; De blå ulvene/ Pelle ve Proffen-5, 1991; Flammer i snø/ Pelle ve Proffen-6, 1992; Etter orkanen/pelle ve Proffen-7, 1993; Hevnen fra himmelen/ Pelle ve Proffen-8, 1994; Storbyens stemme/ Pelle ve Proffen-9, 1995; Mordet på Akerbrygge/ Pelle ve Proffen dizisi albümü, 1995.
Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat Beyaz Zenciler Ingvar Ambjörnsen
Ayr nt : 38 Yeralt Edebiyat Dizisi: 33 Beyaz Zenciler Ingvar Ambjörnsen Kitab n Özgün Ad Hvite Niggere / J.W. Cappelens Forlag A/S, 1986 Norveççe den Çeviren Banu Gürsaler Syvertsen Düzelti Alev Özgüner Ingvar Ambjörnsen Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. (Bu kitab n Türkçe yay m haklar yazar taraf ndan Ayr nt Yay nlar na iki adet lületafl pipo karfl l nda verilmifltir.) Kapak İllüstrasyonu Asuman Ercan Kapak Tasarımı Deniz Çeliko lu Kapak Düzeni Gökçe Alper Bask ve Cilt Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İst. Tel.: (0212) 612 31 85-576 00 66 Sertifika No.: 12156 Birinci Bas m 1991 Onuncu Bas m 2014 ISBN 978-975-539-003-1 Sertifika No.: 10704 Bask Adedi 2000 AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Cağaloğlu - İstanbul Tel.: (0212) 512 15 00 Fax: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Beyaz Zenciler Ingvar Ambjörnsen Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat
TIKANMA HIRSIZIN GÜNLÜĞÜ Jean Genet DENİZCİ Jean Genet FLAMENKO NUN İZİNDE Duende Jason Webster ODA HİZMETÇİSİNİN GÜNLÜ- ĞÜ Octave Mirbeau GÖRÜNMEZ CANAVARLAR ADSIZ DEVLER Pascal Bruckner ANNEM Georges Bataille ÇARPIŞMA J.G. Ballard MELEKLER Denis Johnson FAHİŞE Nelly Arcan KAÇAKLAR VE MÜLTECİLER CENNETTE BİR GÜN DAHA Eddie Little SEVDALI TUTSAK Jean Genet YALANIN ERDEMİ Joachim Zelter İSA NIN OĞLU Denis Johnson UYKU Annelies Verbeke GÜNCE ARA BÖLGE William S. Burroughs BEYAZ ZENCİLER Ingvar Ambjörnsen BALKON Jean Genet YERALTI EDEB YATI D Z S AMERİKA MEKTUPLARI Joachim Zelter NİNNİ İŞKENCE BAHÇESİ Octave Mirbeau BETTY BLUE Philippe Djian SIKIGÖZETİM Jean Genet PARAVANLAR Jean Genet ERSKİNE NİN KUTUSU Kym Lloyd BROOKLYN E SON ÇIKIŞ Hubert Selby Jr. CENAZE MERASİMİ Jean Genet TEKİNSİZ YOLDA Jack Kerouac LANETLİLERİN SAÇ STİLİ Joe Meno ZEN KAÇIKLARI Jack Kerouac YERALTISAKİNLERİ Jack Kerouac ÇARPIŞMA PARTİSİ BİR DÜŞ İÇİN AĞIT Hubert Selby Jr. SUÇLULUK KİTABI Kym Lloyd ÖLÜM PORNOSU BÜYÜK MAYMUNLAR Will Self LAZZARO, DIŞARI ÇIK Andrea G. Pinketts BİZ RÜYA GÖRÜRKEN Clemens Meyer ÇAMUR KRALININ KIZI Birgitta Trotzig HÜCRE Hubert Selby Jr. VAHŞİ OĞLANLAR William S. Burroughs ACI DÜŞLER BULVARI Cumhur Orancı KİRLİ, PASLI, BOZUK Alican Ökmen YOK EDİCİ William S. Burroughs UNUTULMUŞ ADANIN KARARSIZ SEÇMENİ Arthur Nersesian DEVRİMİN KIZLARI Carolyn Cookef TRAVESTİ Mircea Cartarescu KURGUDANDA GARİP KUZUNUN KUSURU Andrea Pinketts BEKLEME DÖNEMİ Hubert Selby Jr. NARKOPOLİS Jeet Thayil YALNIZ GEZGİN Jack Kerouac İLK KİTAP: SARI Serdar Şekerci UFACIK BİR PEYGAMBER James Bernard Frost AFFEDİLEMEYENLER Philippe Djian TEHLİKELİ YAKINLAŞMA Jenn Ashwort
Çevirmenin notu... Norveç ve Türkiye gibi iki uzak kültür aras nda yaz nsal bir köprü kurma çabas bu... diyerek bafllanabilirdi bu nota. Ibsen, K. Hamsun, Terje Vessas d fl nda Türkçede pek tan nmam fl bir edebiyat n ça dafl bir ürününü sunman n k vanc ndan söz edilebilirdi... lk kez Norveççeden Türkçeye, yolu ngilizce ve Frans zcadan dolaflt rmadan (bilebildi im kadar ile Say n Kari Ça atay n çocuk kitab çevirileri hariç yanl fl m varsa ba fllay n ve düzeltin!) bir roman n çevrildi i söylenebilirdi... Sonra çeviri güçlüklerinden (baz kültürel a rl kl anlat mlar n, çevrildi inde referans noktalar bulunmad ndan anlafl lamama kayg lar filan...) dem vurulup, argonun bu denli yo un olarak kullan l fl na dikkatler çekilebilirdi... (Büyük Argo Sözlü ü nü haz rlayan Say n Hulki Aktunç a uyuflturucu maddelere ait kelime da arc ma katk lar ndan dolay flükran borçluyum.) Marjinaller ve altkültür üzerine de birçok fley söylenebilirdi kuflkusuz... Bu kitab Ayr nt Yay nlar için çevirmifl olman n mana ve ehemmiyeti de anlat labilirdi... Bense, Ingvar Ambjörnsen in, bu ayk r ve hofl yazar n, hafif buruk bir keyifle okudu um kitab n, bana tekrar tekrar (sat r sat r) okuma, Türkçe düflünme flans ve keyfi verdi i için çevirdim diyorum. ki adet lületafl pipo karfl l nda kitab n n Türkçe yay n hakk n veren Ingvar Ambjörnsen e ve yay mlanmas için kitab n tümünü görmeden, ilk elli sayfaya bakarak fl p diye karar veren yay nc Ömer Faruk a sonsuz teflekkürler ediyorum. Umar m Beyaz Zenciler i siz de seversiniz... B.G.S., 1991
Birinci kitap B-52
11983 y l benim için flanss z bir y l oldu. Yedi im darbeler birbirini izlerken, zavall kafam tüm delice izlenimlerin ard ard na gelip çarpmas yla abandone bir haldeydi. Ocak ve flubat aylar bir y ld r süren ayyafll m denetim alt na alma çabalar ve daha da uzun bir süredir beni taciz eden romana son noktay koyabilme gayretiyle geçti. Romanlar m hem can ma okuyor hem de hayat veriyordu bana. Uyuflturucu piyasas na girmeye ya da Ed in yapt gibi ara s ra soyguna ç kmaya cesaret edemiyor, yaz makinemin bafl ndan ayr lm yordum. çip içip, düfl kurdu um bir boflluktu her fley. Güneyde, spanya dayd m bu intihar teflebbüslerim s ras nda. fiarap düfller kadar ucuz, sözcüklerse afl r pahal ve kalitesizdiler. Giderek ucuz ya da belefl olanla yetinmeye bafllam flt m. Gündüzleri uyumak, ö leden sonralar yazmak, geceleri de içmekle geçiriyordum. Kendimden baflka hiç kimseyle iliflkim yoktu, aynay da bir 13
dolaba t km flt m. Zaman zaman Tanr ya yakard m da oluyordu, ama onun o s ralar söyleyecek pek bir sözü yoktu. Dört litre flaraptan sonra halüsinasyon, bir f s lt, hepsi buydu iflte. spanya da geceler güzeldir, hem sert hem yumuflak. S cakl k zifiri karanl n ortas nda uzlaflt r c bir fl k yarat r. Ben de balkonda oturmufl flarab m içerken, paskalya tatiline dek dünyan n batmayaca n, asl nda halimden hoflnut bile oldu umu m r ldan rd m kendime. Ne rezil bir yalan. Hayat ustaca bir blöf olan ben bile katlanamazd m bu baya l a. Dünyan n batmayaca meselesi her ne kadar imkâns z gibi görünmese de tamam, ama halimden hoflnut de ilim iflte. çimde bir baflka gece, her yan m uyuflturan, buz gibi bir kutup gecesi büyümekte. Köfledeki Paco nun en iyi k rm z flarab bile yetmiyor ruhumun buzlar n eritmeye, beni kuflatan onca beladan sonra. Korkuyordum. Korkuyordum, Lorca n n tozlu bir köy yolunda durup, faflistlerin o güzelim flair beynini bir veya befl kurflunla da tmalar n beklerken korktu u gibi. Birileri ya da bir fleyler beni yakalamadan terk ettim Lorca n n ülkesini. nsanlar n ara s ra yapmak durumunda kald klar saçma sapan kaç fllardan biriydi bu. Yüzde yüz seksen anlams z. Kolay de il pençeleriyle kafatas m z n içine s ms k yap flm fl takipçileri silkeleyip atmak. Mart. Oslo ayn yd. Oslo hep ayn d r zaten. Bu anlams z sefere ç k fl m n üzerinden alt ay geçmiflti, ama yuvaya döndü üme sevinmedim. Belki de bu kentte evim diyebilece im bir yerin hiç bulunmam fl olmas ndand r. Filipstad r ht m nda, bir elimde bavulum, di er elimde yaz makinem durup bir süre bunlar düflündüm. Hayat m n yedi sekiz y l n heba etmifltim bu kentte; asl na bak l rsa gere inden fazla uzat lm fl tek bir ziyaretti bu. Gözümün önüne divanlar, kanepeler, yerlere at lm fl flilteler, battaniyeler, eskimifl uyku tulumlar, yani çok ender olarak da yorganlar geldi. Ama hiç kendime ait bir yorgan m olmam flt benim! Böyle uyumufl, böyle yaflam flt m. Arkadafllar mda ya da tesadüfen tan flt klar mda, düflmanlar mda ve tesadüfen tan flmad klar mda. S k s k girip ç kt m sokak kenefleri kadar bir yer, bir mekân kiralamam flt m 14
hayat m boyunca. Orda durup belediye binas ile Bat gar na bakarken bavulumda ifle yarar bir roman, kütüphane raflar nda da (onun gibi) önceden yaz lm fl üç tane daha oldu unu biliyordum. Bildi im bir baflka fley de belediye binas nda orta yafll, bol maafll bir adam n oturmufl, benim ne kadar borcum bulundu unu hesaplad, zaman zaman da tesadüfen kendime haciz edebilecekleri yeni bir radyo alm flm y m ö renilsin diye peflime av köpekleri takt yd. K ç m gümrükçülerin iflaretparma yla kurcalanm fl, bafl m akflamki viskiden sersemlemifl, sinirlerim d fl dünyaya aç ld ktan sonra anavatana dönmek küstahl n gösterdi im her geziden sonra oldu u gibi, bir kez daha ayn sorulara cevap vermek zorunda b rak lmaktan gerilmiflti. K sacas hofl bulmad k, bela bulduk! Sabah trafi i Filipstad Caddesi nde t kanm flt. Yolda cebi delik, bir kilise faresi kadar müflis yürüyordum. Beni flu karmafladan ç kar p kent merkezine ulaflt racak bir taksiye verecek mang r m bile yoktu. Kramplar giren midemle, altüst olmufl sinirlerimi adam gibi bir onar mdan geçirmeye de vaktim olmam flt. Yan bafl mda u uldayan flu cehennemi motor gürültüsünün de iflimi kolaylaflt rd söylenemez tabii. Yolda yürürken hiçbir fley düflünmüyordum. Zaten o günlerde bombofl bir kafayla dolaflmaktayd m ortal kta. Bavuldaki roman da nas l yazabildi imi bir yukardaki Allah biliyor herhalde. Ulusal Tiyatro nun oradan tramvaya bindim. spanya ya gitmezden önce Birkelunden de oturan bir kad nla birlikte yaflam flt m. Bir y ll k iliflkimiz süresince o ev sahibi, bense misafirdim. flte flimdi, aflk meflk gibi fleylerin beni beklemedi ini bildi im halde rotam o yöne do ru çevirmifltim. Giderken bana ayr l m z n üç ay geçmesi halinde aram zda her fleyin bitece ini bildirmiflti. Ben gideli alt ay oluyor. Bu arada bir roman bitirmifltim, ama bir mektup, bir kart olsun yazmam flt m Lisa ya. Hofl bir k zd Lisa, oysa gereksindi i aflk ona veremeyece imi güneye gitmezden çok önce anlam flt m. Yata mda, pardon, Lisa n n yata nda yabanc bir herif yat yordu. Elbette... Lisa n n kendine ait bir yata, bir hayat ve iradesi vard ; garip huylu, vasat bir yazar spanya dan geri gelsin diye bacaklar n s k ca kapat p oturacak de ildi herhalde. Güneydeyken Lisa y 15
hiç mi hiç akl ma getirmemifl olan ben, bu tutumundan ötürü ona k zamazd m ya! Yataktaki herif bildi im kadar yla onun büyük aflk, Eros un insan k l na bürünmüfl hali olmal yd. çeri ad m m atar atmaz adam uyand. Perdeler kapal olmas na karfl n, karanl kta yatakta k m ldayan gövdesini seçtim. Lisa kalk p ifle, belki de yeni bafllad bir okula gitmiflti. Haahhhh... diye esnedi yar uyan k. Bu daha iflin bafllang c, kendimizi toplayamazsak dünya batacak yak nda! Ne lan bu! diye f rlad yataktan, anas na ilk veda etti i günkü kadar giyinikti. Keyfim yerinde olsayd e er, flöyle erkek erke e bir hesaplaflma gündeme gelebilirdi. Adam sabahlar heyheyleri üzerinde olan tiplerdendi. Böyleleri yavuklular n n eski âfl klar n n çat kap eve girmelerine pek tahammül edemezler. Sakin ol dedim. Postay almaya geldim. Postay m? diye gürledi, gözleri sabah ereksiyonuna tak lm fl, kendine güveni artm flt. Mektuplar, kartlar, ödenecek faturalar, yani postac n n flu d flardaki kutuya att fleyler deyip bafl mla koridoru iflaret ettim. Postay m? diye sordu bir kez daha. Yabanc dilde bir sözcü ü ezberlemeye çal fl r gibiydi. Biraz yat flm flt, gözleriyle donunu ar yordu. Vay iblis, nas l girdin içeri? Anahtar m kulland m dedim soban n yan ndaki koltu a otururken. Bundan sonra bu anahtara pek ihtiyac m olmayacak gibi geliyor bana. Vay iblis, demek o herif sensin! nkâr etmeye kalk flmak bofluna olur dedim. Donunu giymifl, perdeleri açmaya çal fl yordu ki storlardan biri yerinden kayd. Bu iflin püf noktas n bilemeyenlerin s k s k bafl na gelen onun da bafl na geldi, stor tavana çak ld. Bu evin acemisi diye düflündüm. Bak flu ifle, Say n Yazar yurda döndü demek! Aman Tanr m, ne de boktan fleyler yazd klar n! Hafif bir esnemeyle kendinden emin bir kitap elefltirmeni t n s verdi sesine. 16