İLLER BANKASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

İLLER BANKASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇMESUYU, KANALİZASYON, YAPI İŞLERİ, İMAR PLANLAMA, HARİTA VE MAKİNA SONDAJ DAİRELERİ BAŞKANLIKLARI KONTROLLÜK HİZMETLERİNİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ SEMİNERİ 17-22 Şubat 1997 İller Bankası Macunköy Sosyal Tesisleri Konferans Salonu

Program Yöneticisi: Yaman İSKENDER, Genel Müdür Yardımcısı Vekili Program Yönetici Yardımcıları: Bahri DOĞAN, İçmesuyu Dairesi Başkanı Ahmet DEMİREL, Kanalizasyon Dairesi Başkanı Yusuf HASANÇEBİ, Yapı İşleri Dairesi Bşk. Yrd. SUNUŞ İller Bankası, Kuruluş Kanunu gereği ülkemizde belediye teşkilatı bulunan yerleşimlerin harita, imar planı, içmesuyu, kanalizasyon, yapı tesislerinin gerçekleştirilmesinde çok önemli görevleri üstlenmektedir. Söz konusu hizmetlerin yıllık yatırım programları çerçevesinde, ilgili şartname ve yönetmelikler doğrultusunda; tüm sektörlerde ele alınan işlerin istenilen nitelikte, tekniğe uygun olarak ve zamanında sonuçlandırılmasında kontrollük hizmetleri büyük önem taşımaktadır. Bankamız Hizmet İçi Eğitim Programı kapsamında düzenlenen bu seminerde, kontrollük hizmetlerinin etkinleştirilmesi, Bölge Müdürlüklerimiz ile Genel Müdürlük birimlerimiz arasında bilgi akışının sağlanması, sorunların tartışmaya açılarak en uygun çözümlere ulaşılması, yönetmelik ve şartname hükümleri uygulamalarında bütünlük kurulması amaçlanmıştır.

Bildiri Adı Sayfa No Açılış Konuşması... 1-4 Yapı İşleri Dairesi Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bildiriler... 5 Mimari Projelerin Önemi ve Uygulamadaki Sorunları... 6-25 Tesisat Projelerinin Önemi ve Uygulamadaki Sorunlar... 26-31 Nakliyeler ve Özel Fiyat Analizleri... 32-43 Binalarda Zemin Etüdleri, Zemin Emniyet Gerilme Tespitleri ve Önemi... 44-46 İçmesuyu Dairesi Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bildiriler... 47 Kontrollük Hizmetlerinin Etkinleştirilmesinde Projenin Önemi A) Arıtma Tesislerinde... 48-52 B) İçmesuyu Kaptaj, İsale, Depo ve Şebeke Tesislerinde... 53-56 İhale Ön Tespitlerinde ve Keşif Hazırlanmasında Dikkat Edilecek Hususlar... 57-59 Yer Tesliminde Dikkat Edilecek Hususlar... 60-62 Boruların Tahsis, Teslim, Korunması Ve Mahsubuna İlişkin Sorunlar... 63-64 İş Programlarının Tanzimi... 65-70 İçmesuyu Tesislerinde Zeminin Önemi ve Zemin Emniyet Gerilmesi Tayin Yöntemi. 71-73 Sanat Yapılarında Beton ve Kalıbın Önemi...... 74-84 İçmesuyu Tesisleri Sanat Yapılarında Uygulamaya Yönelik Önemli Detaylar... 85-86 İçmesuyu İnşaatında Çalışma Yeri, Hendek Taban Genişliği,Don Derinliği, Şev ve İksa Konularında Genel Notlar... 87-94 Nakliyelerin Keşif İçindeki Önemi, Kazı Taşınması Ve Dikkat Edilecek Hususlar.. 95 Servis Yolu Veya Platform Kazısının Ödeme Esasları... 96 Boru Yataklanması, Kundaklanması, Boru Tecrübesi ve Hendek Dolgusu... 97-101 Hakediş Tanziminde Göz Önünde Tutulması Gerekli Hususlar Hakediş TetkikGrubununÖnemi... 102-105 Kabullerde Karşılaşılan Darboğazlar, Çözümler ve Ortaya Çıkan Yasal Problemler... 106-110 İçmesuyu Arıtma Tesislerinde Kontrol ve Enstrümantasyon... 111-115 Enerji Nakil Hattı İşlerinde Dikkat Edilecek Hususlar... 116-120 İçmesuyu Çelik Boru Hatlarının Korunmasının Önemi... 121-132 Kesin Hesapların Önemi Ve Düzenlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar... 133-134 Kanalizasyon Dairesi Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bildiriler... 135 Kanalizasyon Projelerinde Etüdün Önemi... 136-140 Şebeke Projesi ve Proje Kontrollüğünde önemli Olan Hususlar... 141-148 Terfi Merkezlerinin Proje İnşaat ve Montaj İşlerinin Önemi... 149-152 Proje ve Kontrollük Hizmetlerinde Zemin ve İnşaat İlişkisi... 153-170 Statik - Betonarme Hesap ve Proje Yapım Esasları Hakkında Bilgiler... 171-180 İhzarat, Malzeme Temini ve Takibinin Önemi... 181-182 Atıksu Arıtma Tesisleri, Deniz Deşarjı Tesisleri, Katı Atık Tesislerinde Yer Seçimi. 183-185 Prefabrik Beton ve Betonarme Borular İle Bacalardaki Yenilikler... 186-188 Kamulaştırma, Geçiş Hakları ve Zarar Ziyan Bedelleri... 189-191 Belediye ve Bölge Talepleri, Proje Kademe Değişiklikleri... 192-195 İmalat - Şartname İlişkileri Ve İnşaatlarda Kalite... 196 204 İksa Uygulamaları Ve Kontrollük Hizmetlerinin Önemi... 205-211 Arıtma Tesislerinde Enstrümantasyon Kontrol Kumanda... 212-214 İmar Planlama Dairesi Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bildiriler İmar Planlama Çalışmalarında Kontrol Hizmetlerinin Etkinliği... 216-222 Harita Dairesi Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bildiriler Harita ve Projelerin Yapılmasında Uygulanan Kontrollük Hizmetlerinin Etkinliği.. 223-227 Makine ve Sondaj Dairesi Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bilgiler İçmesuyu Amaçlı Sondaj Kuyularının Açımı ve İnşaatında Uygulanan Kontrollük Hizmetlerinin Etkinliği... 228-232 Teftiş Kurulu Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bilgiler Kontrollük Hizmetlerinin Önemi... 233-234

AÇILIŞ KONUŞMASI "Kıymetli Mesai Arkadaşlarım; Bölgelerden seminere katılmak üzere gelen ve merkezden seminere katılan tüm arkadaşlarımı saygı ve sevgiyle selamlarım. Seminerin sizlere, Bankamıza ve memleketimize hayırlı ve uğurlu olmasını diliyorum. Kıymetli Arkadaşlar; Türkiye'de nüfus artışları yüzde 2,5'lar civarında. Buna rağmen kentleşme yüzde 5'ler civarında artış göstermektedir. Köylerden kentlere göç edenleri düşünürsek, kentlerdeki altyapı hizmetlerinin normal nüfus artışının dışında köy-kent nüfus artışına göre de planlanması, ele alınması ve gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Böylece Belediyelere, Mahalli İdarelere düşen görevler de artmaktadır. Artan nüfusa altyapı hizmetlerinin daha etkin bir biçimde götürülmesi gereği ortaya çıkmakta, bu vesileyle de İller Bankası'na düşen görevlerde de büyük artışlar olmaktadır. Kıymetli Arkadaşlar; İller Bankası son 10 yıl içerisinde alt yapı hizmetleri konusunda büyük atılımlar göstermiştir. 1984 yılından itibaren altyapı hizmetlerinin daha etkinleştirilmesi için programlarda özelikle içmesuyu, kanalizasyon hizmetlerine ağırlık vermiştir. İçmesuyu ve kanalizasyon arıtımları için büyük çabalar sarf edilmiştir. İçmesuyu ihtiyacı eskiden yeraltı suları ve kaynaklardan temin edilmekteydi. Artan kent nüfusu içmesuyu ihtiyacını göllerden, derelerden ve yüzeysel sulardan karşılanmasını gerektirmektedir. Bu durumda da arıtma olayı ortaya çıkmaktadır. Yani temin edilen suyun arıtılmasına ihtiyaç duyulacaktır. Onun için 1997 yılı ağırlıklı olarak arıtma yılı olacak, ihaleler yapılacaktır. Kıymetli Arkadaşlar; 1996 yılı programı başarı ile neticelendirilmiştir. 19,5 Trilyon TL. mertebesindeki 1996 yılı normal yatırım programı Belediyeler Fonu'ndan bankamıza tahsis edilen miktarda bir azalma olmasına rağmen 2 Trilyon TL. mertebesinde arttırılarak başarı ile tamamlanmıştır. Kıymetli Arkadaşlar; Bankamızca her yıl rutin seminerler tertiplenir. Biz bu yıl geçen yılki seminerlerin dışında farklı bir seminer gündeme getirelim dedik. İşte bu seminerlerin ilki bugün açılan "Kontrollük Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi" semineridir. Böyle bir seminere gerek duymamızın nedeni şudur; Türkiye'nin içinde bulunduğu şartlar dolayısıyla ihale sisteminde, davet sisteminde çok çeşitli değişiklikler olmaktadır. Bazen, islenilen sistem uygulanamamakta, onun dışına çıkma zorunluluğu olmaktadır. Uygulanan ihale sistemi serbest rekabete açık tüm iş yapma gücü olan müteahhitlerin iştirak edebileceği bir sistemdir. Bu sene Güneydoğu ve Doğu Bölgeleri hariç olmak üzere tüm ihalelerimizde bu sistemi uyguladık. 1997 yılında bu sistemi Bölgelerimizde de yaygınlaştıracağız. 1996 yılında bu ihale sistemi ile başladığımız işlerde çok yüksek tenzilatlar yapıldı. Bir işin yüksek tenzilatlı olarak ihale edilmesi o işin kontrollük sistemini değiştirmemelidir. Öncelikle bu çok önemli konuyu vurgulamak istiyorum; Bizim elimizdeki tek rehber sözleşmelerimizdir. Teknik şartname ve uygulamalarımızdır. Yani bir işin tenzilatı az, onu sıkıştıralım, bir işin tenzilatı yüksek ona aşırı tolerans gösterelim... Böyle bir şey asla söz konusu olamaz arkadaşlar. Bu konuyu bir kere daha ortaya koymak, sözleşmelerimizdeki uygulamaları hep beraber gözden geçirmek, 1997 yılında çok etkin, bir kontrollük hizmeti uygulamak üzere bu seminere gerek duyduk. Bu semineri katılamayan arkadaşlar için bir kez daha tekrarlayacağız. Tekrarlanacak seminere Bölge Müdür Yardımcıları, Şube Müdürleri ve Baş Mühendislerin tamamının katılmasını öngördük. Ayrıca imkan dahilinde kontrol mühendisi arkadaşların da bu seminere katılması sağlanacaktır. Kontrollük hizmetleri konusunda bu seminere katılan tüm arkadaşlar burada birbirlerinden bilgi alışverişinde bulunsunlar, tartışsınlar ve kafalarında hiçbir problem kalmasın. Uygulamalarda eşitlik, beraberlik ve adalet ilkeleri ön planda tutulsun. A Bölgesinde başka uygulama B Bölgesinde başka uygulama olmasın, bunları kesinlikle istemiyoruz. Adalete dayalı bir

kontrollük hizmeti istiyoruz. Onun için hepinizin çok iyi bildiği kontrollük uygulamasını bir kere daha masaya yatırmanız, Bölgeler ve merkez arasındaki farklı anlayışları masaya yatırarak tartışmanız için bu semineri düzenlemiş bulunuyoruz. Bu seminerin de 1997 programının etkin bir şekilde gerçekleştirileceğine katkısı olacağına inanıyorum. Mantık dışı bazı tenzilatlarda da "İdare beni kollar tenzilatım yüksektir" denmemeli, adil bir uygulama yapılmalıdır. Ben Genel Müdürünüz olarak bunu sizlerden istiyorum. Zaten sizler de böyle bir uygulamaya girmezsiniz. Değerli arkadaşlar; Kontrollük hizmetleri yerine, kontrollük ve müşavirlik hizmetleri ibaresini kullanmak daha doğru olur. Ancak henüz müşavirlik hizmetleri bir başka sektör olarak, gelişme aşamasındadır. Sizlerin yaptığı kontrollük hizmetleri aynı zamanda müşavirlik hizmetlerini de kapsadığı için biz bu seminerin adını; "Kontrollük Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi" olarak koyduk. Başta etüdleri, çok iyi yapmamız gerekmektedir. Bu yıl kanalizasyon talebi olan Belediyeler için de bir etüd konusunu gündeme getirdik. Her kanalizasyon isteyen belediyeye alsana proje, al sana program, al sana ihale diyemeyeceğiz. Bunu iki sebepten dolayı diyemeyeceğiz. Kanalizasyon tesisleri çok pahalı hizmetlerdir. Memleketimizin bu pahalı hizmetlerin altından kalkması bugünkü konjonktürde mümkün görülmemektedir. Programdaki kanalizasyon işleri bu tahsisat hızıyla 40-60 yılda tamamlanabilecektir. Ülkemiz şartlarına göre pahalı olan kanalizasyon işlerini geliştirmek lazım. Bu konuda uzun yıllardır kullanılan bir kanalizasyon talimatnamesi var. Gerçi arkadaşlar, bu talimatnameyi okumuyorlar. Okumaları çok yararlı olacaktır. Bu çok eski bir talimatname olmasına rağmen bugünkü kanalizasyon hizmetlerine cevap verebilecek düzeyde bir talimatnamedir. Bir kanalizasyon işinin etüdünü bu talimatnameye göre yapacağız. Ülkemizin gerçeklerine uygun kanalizasyon yapmak demek o belediyenin o beldenin gerçeklerine uygun kanalizasyon sistemini ortaya koymaktır. Bunun üzerinde durmak gerekiyor. Arkadaşların dikkatini çekiyorum. Biraz da içmesuyu etüdünden bahsetmek istiyorum. içmesuyu işinde ihtiyaç o kadar arttı ki, çok talep geliyor. İstenen suyun etüdünü yapıp, kaynağını bulup suyu getirmek yoluna gidiyoruz. Ancak belediyeler suyu ekonomik kullanmıyorlar. Çok yerde sayaç ve kademeli tarife uygulanmadığı için sık sık bize gelip suyun yetmediğini belirtiyorlar. Sayaç ve kademeli tarife uygulanırsa suyun ekonomik kullanımını sağlanmış olur. Suyu çok ucuz kademeli tarifeyle uygulamak da ekonomik değildir. İhtiyacın ötesinde suyun neden gerektiğini araştırmalıyız. Sayaç ve kademeli tarife bu iki unsur çok önemlidir. Bu durumu çok iyi anlatacağız. Belediyelere, bıkmadan usanmadan anlatacağız. Her isteyene isteği suyu istediği yerden getirmek mümkün değildir. 1997 yılı programımız çok yoğundur. Bu programda yeni 344 içmesuyu işi vardır. 230 kanalizasyon işi programa girmiştir. 200 adet de küçük belediyelerin yapı hizmetleri vardır. 1997 programındaki tüm içmesuyu projelerini gerçekleştireceğiz. Kanalizasyon ve yapı projeleri için gerçekleşme durumu çok zordur. 1977 yılı programı için DPT'na öneri götürdüğümüzde; kanalizasyon sektörü için 40 Trilyon lira istedik. Yapı sektörü için de 16 Trilyon lise istedik. Ancak bu sektörler için verilen para kanalizasyon için Belediye katkısı dahil 10,6 Trilyon, yapı sektörü için de yine Belediye katkısı dahil 3,1 Trilyon olarak verildi. Bu paralar bir miktar azalmasına rağmen yine de programı gerçekleştirmeye çalışacağız. İçmesuyu programa giren tüm işleri ihale edeceğiz ve geçmiş yıllarda kalan işleri de tamamlayacağız. Geçmiş yıllardan kalan kanalizasyon işleri ile yeni ihaleleri yapacağız. Bunlara deniz deşarjı ve arıtma ihalelerini de katacağız. Yoğun bir ihale yılı geçireceğiz. 400 üzerinde ihalemiz olacaktır. Personel yönünden Bankamızda azalmalar oldu. Personel ihtiyacımız oldukça fazladır. Bunun için çalışmalar fazladır. Bunun için çalışmalar sürüyor. Yeni bir imtihanla ihtiyaç duyulan alanlarda eleman alımına gireceğiz. Hazırlıklar yapılıyor. Sayın Bakanla da bu konuda mutabık kaldık. Devlet Personel Dairesi Başkanlığından da olumlu gelişme sağlarsak sınavla eleman alımına gideceğiz.

Seminer programının ilerleyen günlerinde çok iyi konuları tartışacaksınız. Faydalı olacağına inanıyorum. Genel Müdürünüz olarak, aranızdan çıkmış bir arkadaşınız olarak kontrollük hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesini istiyorum. Bunun için sizlere her türlü imkan ve fedakarlığı tanımaya hazırız. Bu seminerin; Bankamıza, memleketimize, hepinize ve ailelerinize hayırlı ve uğurlu olmasını Allah'tan diliyorum." Nihat BAŞ Genel Müdür (17 Şubat 1997) Yapı İşleri Dairesi Başkanlığı Faaliyet Alanına İlişkin Bildiriler

MİMARİ PROJELERİN ÖNEMİ VE UYGULAMADAKİ SORUNLARI İLLER BANKASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAPI İŞLERİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI K. Doğan SÖZER Başkan Yardımcısı "Kontrol Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi" seminerindeki bu konuşmamızda Bankamız Yapı Sektörü çalışmaları içerisinde yer alan ve betonarme, elektrik ve tesisat projelerine esas olan mimari projelerin önemi ve uygulamadaki sorunları açısından konuya yaklaşarak kontrol hizmetlerinin daha etkin hale getirilebilmesi için gereken önlem ve önerileri vermeye çalışacağız. Bilindiği üzere mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin esası projedir. Projesiz yapılan iş mühendislik değil usta işidir. Ancak; sizlere mimari projelerin hazırlanmasında dikkat edilecek teknik hususlar, proje bedel hesabı tekniği ve proje elde edilmesinde uyulması gerekli yönetmelik ve şartnameleri anlatmayacağız. Zira proje yapım ve tasdik görevi bilindiği üzere Bölgelerimizin değil Merkezindir. Yapılan projelerin uygulanması yüklenicinin, yapılan işin projeye uygun olmasını sağlamak ise kontrollüğün yani Bölgelerimizin görevidir. İyi hazırlanmış ve birbirleriyle uyumlu Mimari, betonarme, tesisat, elektrik projeleri ile detayları tam bir projenin inşaatın sorunsuz devamım sağlayacağı bir gerçektir. Fakat her zaman birbiriyle uyumlu tam bir bir proje ile işe başlamak mümkün olamamaktadır. Bunu biraz daha açıklayabilmek için proje temin yöntemlerimize çok kısa olarak değineceğiz. Bilindiği üzere avan, tatbikat ve detay safhaları gibi etaplardan oluşan proje hizmetleri Bankamız programında olup olmadığına bakılmaksızın Ortak İdarelerimizin istekleri doğrultusunda ya bizzat Bankamızca hazırlanmakta, ya da konu üzerinde ihtisas sahibi bürolardan teklif alınmak suretiyle ihaleye çıkartılarak Bankamız kontrollüğünde hazırlattırılmaktadır. Bu tip projelerin uygulanmasında hemen hemen hiç bir sorun bulunmamaktadır. Tesis inşaatlarımızda kullanılan projelerden bir diğeri de Ortak İdarelerce hazırlanarak ilgili Bayındırlık ve İskan İl Müdürlükleri onayı ile Bankamıza intikal eden projelerdir ki; inşaatlarımız sırasında en fazla sorunlara da bu projelerin uygulanması sırasında rastlanmaktadır. Özellikle tatbikat projelerinin yapımı aşamasında mimari, betonarme, tesisat ve elektrik projeleri arasındaki uyumun sağlanması için gerekli olan koordineli çalışma bu projelerde gözlenmemekte ve zaten Bayındırlık tasdiki ve 12.6.1995 gün ve 22311 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren "5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ilişkin 4110 sayılı kanun" nedeniyle bu projelere fazlaca müdahale edilememektedir. Ancak proje müellifi ermin Bankamıza tadilat yetkisi vermesi halinde bu yetkiye istinaden revizyon projeleri özel şartnameler dahilinde ya inşaat yüklenicilerince ya da bizzat Bankamızca yapılarak sorunların en aza indirilmesine çalışılmaktadır. Mimarı Projelerin hazırlanması ve tetkikinde hangi etap olursa olsun (avan, kesin, tatbikat, detay) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Mimari proje düzenleme esasları ile Bankamız teknik ve özel şartnameleri ve çeşitli yönetmelikler (beldenin imar yönetmeliği, deprem yönetmeliği, ısı yalıtım yönetmeliği, turizm vasıfları yönetmeliği, otopark yönetmeliği, sığınak yönetmeliği vb.) göz önünde bulundurulmaktadır. Ortak İdarelerin kısıtlı imkanlarıyla maksimum yararın sağlanması, rasyonel ve fonksiyonel bir yapı tasarımı, fonksiyonlara uygun yapı plastiği ve yapının kentsel çevreye uygunluğunun sağlanması avan proje çalışmalarımızın esasını teşkil etmektedir. Avan proje aşamasında belirlenen prensiplere dayalı olarak geliştirilen tatbikat projeleri yapımında detay uygulamaları göz önünde bulundurulmakta, Bölge ve iklim koşulları dikkate alınarak detay çözümlerinde daha kolay ye ekonomik seçimlerin yapılabilmesi için tatbikat projelerinin ayrıntılı olarak hazırlanmasına ve bazı detay prensiplerinin de tatbikat projesi safhasında alınmasına gayret edilmektedir.

Mimari projelerin temin yöntemlerine kısaca değindikten sonra etüd safhasından başlayarak inşaatın bitimine kadar geçen süre içerisinde mimari projelerin; etüd safhası, ihale öncesi proje tetkiki, sözleşme eki proje özel şartnamelerinin uygulanması, proje revizyonları, ve uygulama hataları yönünden ayrı ayrı irdelemesini yaparak Bölgelerimizin bu konularda yaptıkları ön çalışmaların projelerin şekillenmesinde ve uygulamada ne kadar yönlendirici olduğunu vurgulamaya çalışacağız. ETÜD SAFHASI Sağlıklı ve doğru bir projenin baştan doğru yapılmış etüdlere dayandığı bilinen bir gerçektir. Bunun aksi inşaatın en başında yer tesliminden itibaren sorunlara neden olmakta, ya proje tadil edilmekte, ya da hiç uygulanamamaktadır. Tesis projelerinin hazırlanmasına temel teşkil, eden ihtiyaç programlan titizlikle hazırlanmalı, gerçek ihtiyaçların tespitine.çalışılmalıdır. İhtiyaçların iyi tespit edilememesi yanı sıra değişen ve maksadı aşan mahalli idare istekleri ya kullanılmayan ya da fonksiyonel olmayan projelerin elde edilmesine neden olmaktadır. Bölgelerimizce yapılan etüdlerde; tesisin belde ihtiyacı olup olmadığı, rantabilitesi, alt yapı ve arsa mülkiyet durumu, imar durumu ile tesis için tip veya özel proje mi uygulanacağı, özel proje ise projenin hangi idare tarafından yapılacağı ile seçilen tip proje ise numarası, arsa tapu sureti, imar çapı, (çekme mesafesi, yoğunluk, kat adedi, inşaat yaklaşma sınırları, çıkma mesafelerini kapsar şekilde) ihtiyaç programı, ısıtma sistemi ve kullanılacak yakıt cinsi, arsanın kesin ölçüleri, arsa üzerinde yapı bulunup bulunmadığı, inşaat sırasında bunların korunup korunmayacağı gibi bilgiler ile arsanın topoğrafik ve jeolojik yapısının belirtilmesi gerekmektedir. Projelendirmenin temeli hatta önemli evrelerinden biri olan etüdlerin daha itinalı yapılması ve etüd föylerinin düzenlenmesinde gerçek verilere mümkün olduğunca yaklaşılmaya çalışılması bizleri daha doğru neticelere götürecek ve projenin yapımından inşaatın bitimine kadar çıkabilecek sorunları asgariye indirecektir. Bu etüdlerin Bölgelerimizce mimar, harita mühendisi ve varsa jeoloji mühendisinden oluşacak bir ekipçe yapılması arsa zemin bilgileri ile topoğrafik verilerin daha etüd safhasında belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Etüdlerde yer altı su seviyesi için 100, 200 hatta bazen de 300 mt. ye varan rakamlarla karşılaşılmaktadır. Bu rakamların gerçekçi olduğunu düşünmek mümkün görünmemektedir. Bu aşamada Bölgelerimizden tabii ki gerçek bir zemin.etüdü beklenmemektedir. Ancak; Jeoloji mühendisinin bulunmadığı bölgelerimizde mahallinde etüd yapan kişilerce çevre binalarda bodrum bulunup bulunmadığı şeklinde yapılacak bir araştırma bile projenin kurumu aşamasında özellikle imalat ve işçilik zorluklarının bulunduğu bölgelerde bodrum taban ve su basman kotunun daha gerçekçi olarak belirlenmesinde yararlı olacaktır. Yer altı su seviyesinin yüksek olduğu yerlerde maliyet açısından bodrum kattan vazgeçildiği, ısı merkezi gibi hacimlerin zemin kata veya bina dışına alındığı malumunuzdur. Etüdlerde Belediyelerden temin edilen imar planları 1/1.000 ölçekli tatbikat imar planlarının tasdikli suretleri olmalı, GAP kapsamındaki beldelerde imar planları ve imar plan tadilatı üzerinde GAP İdaresi Başkanlığının tasdiki olup olmadığı araştırılmalı, tadilat imar planı olması halinde ise bu planların Bayındırlık ve îskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğünce yayımlanmış 1992/1 sayılı Genelge esaslarına göre ehliyetli kişilerce yapılıp yapılmadığının ve tasdik şartlarının yerine getirilip getirilmediğinin de irdelenmesi ve tadilata ait meclis kararlarının da mutlak surette temin edilmesi gerekmektedir. Aksi halde imar plan değişiklikleri İdari Yargı tarafından iptal edilmektedir. Bu durum da İdareler ve Vatandaşlar açısından telafisi güç maddi ve manevi kayıplara yol açmaktadır. Bir çok kez etüdler sırasında seçilen tip projelerin arsaya sığmadığı ancak yerleşim planları yapılırken hatta bazen de yer teslimleri sırasında fark edilebilmektedir. Belediyelerden temin edilen tapuların ne derece gerçek olduğunu anlamak üzere kadastro planları da mutlak surette temin edilmeli, etüdler sırasında tip proje seçilirken arsa büyüklüğü, mülkiyet sınırları ve imar şartları ile arsanın jeolojik ve topoğrafik yapısı dikkate alınmalıdır. Belediyelerce önerilen arsaların etüdünde bu arsaların tesis için uygun olup olmadığı dikkatlice araştırılmalı, inşaat safhasında ortaya çıkabilecek zorluklar göz önünde bulundurulmalı,

(dolgu, hafriyat, istinat duvarı, yer altı su seviyesi vb.) gerekli görülmesi durumunda arsa değişikliğine gidilmeli, belediye mülkiyetinde başka bir arsa bulunamaması halinde ise; inşaat sırasında alınması gerekli tedbirler etüdlerde belirtilmelidir. Tesis arsalarından DSİ kanallarının, su isale hatlarının ve içmesuyu ana -dağıtım borularının geçmekte olduğunun, tesis arsalarının SİT alanları içinde kaldığının inşaata başlanıldığında fark edildiği de uygulamada karşımıza çıkan örnekledir ( Ürgüp çarşı-otopark tesisinde arsadan geçen DSİ kanal hattı, arsanın bataklık yapısı, Kütahya Kültür Merkezi arsasındaki su isale hattı, Çatalca Belediye Binasında su isale hattı, Amasya Belediye Binasının SİT alanında kalması gibi). Özetle etüdlerin yapımında yukarıda belirtildiği üzere 3 ana husus üzerinde önemle durulmalıdır: 1- Arsa verileri, tapu ve kadastro planları 2- Seçilen arsaların İmar Planlarında uygun olup olmadığının araştırılması, uygun değil ise imar plan tadilatının ve meclis kararının temin edilmesi, 3- İhtiyaçların ve buna göre uygulanacak projenin seçimi (Tip proje, Bankaca özel proje, Belediyece özel proje gibi) Tesisin Bankamız programına girmesinden sonra proje hazırlıkları için gerekli olan plankotelerin hazırlanması: Bankamız programına giren her tesis için yapılacak projeye esas olmak üzere ayrı ayrı tesis arsası ve çevresindeki yol kotlarını kapsar plankotelerin, arsada değişiklik olup olmadığının, imar plan tadilatının gerekip gerekmediğinin, arsa ölçüleri ve imar şartlarının (çekme mesafeleri, saçak kotları) vb. hususların istendiği malumunuzdur. Bu bilgilerin bizlere doğru aktarılması projelerin de gerçekçi olmasını sağlayacaktır. Bölgelerimizce hazırlanan plankoteler arsanın büyüklüğüne göre 1/200 veya ' 1/500 ölçeğinde yapılmalı, bu plankotelerde arsa ve çevresindeki yol kotları, arsa ölçüleri, alt yapı bağlantı güzergah ve kotlan gösterilmeli, plankoteler yapan kişi tarafından imzalanarak Bölge Müdürlüklerince de tasdik edilmelidir. Başkanlığımıza intikal eden tasdiksiz imar planlan ve mülkiyet sınırlarını kapsamayan plankoteler zaman kaybına neden olmaktadır. Bu sene 287 adet yeni tesisin projesinin hazırlanabilmesi için bu gibi eksik, dokümanın tamamlanması yolunda gerekli yazışmalar. yapılmış olup, bu dokümanların Bölgelerimizce yukarıda izah edilen şekilde hazırlanması.yeni işlerimizin projelerinin problemsiz yürümesini sağlayacaktır. Bölgelerimizden istenen yukarıda konu edilen hususların merkeze intikalinden sonra tip projelerin yerleşim planlarına veya yeni projelerin hazırlanmasına başlanmaktadır. İHALE ÖNCESİNDE Yapılan yerleşim planlanınız ihale öncesinde Bölgelerimize gönderilmekte ve Belediyesi ile temas kurularak projenin arsaya uygunluğunun araştırılması ve varsa Bölge ile Belediye önerilerinin bildirilmesi istenmektedir. Böylece ihale öncesinde Bölgelerimizle temas kurularak problemlerin en aza indirilmesine çalışılmaktadır. Arsaya uygunluk araştırması; mülkiyet sınırlarının, tabii ve bitmiş arazi ile kanalizasyon kotlarının, yol bağlantılarının, ihale öncesinde kazı ve dolgu alanları ile çevre duvarlarının asgariye indirilmesinin tetkikini gerektirmekte ve büyük önem taşımaktadır. Uygulamada ise; Bölgelerimizce hazırlanmış plankoteler üzerinden düzenlenmiş projelerde bile ihale öncesinde uygundur görüşü alındığı halde yer tesliminde arsada mülkiyet sorunlarının tespit edildiği, (Yüksekova Belediye Hizmet Binası) plankote kotlarının değiştiği, (Denizli Et Kombinası) alman plankotenin başka bir arsaya ait olduğu, bodrum katın mevcut kanal kotunu kurtarmadığı, bitmiş arazi kotlarının değişimine İhtiyaç duyulduğu, bu nedenle bina kotlarında önemli değişiklikler gerektiği, projenin revize zorunluluğu ortaya çıktığı, bazen de projenin hiç uygulanamadığı, aynı tesis için 2-3 kez yerleşim planının yapıldığı görülmektedir (Yüksekova Belediye Hizmet Binası). Bunun da zaman ve iş kaybına neden olduğu bilinmektedir. Bu nedenlerle gerek plankote çıkartılması gerekse merkezce gönderilen yerleşim planlarının arazi üzerindeki incelemeleri Bölgelerince titizlikle yapılmalıdır.

PROJE ÖZEL ŞARTNAMELERİNİN UYGULANMASI İnşaat sözleşmeleri eki proje özel şartnameleri sözleşmenin imzasını müteakip Bölge müdürlüklerimizce uygulamaya geçirilmektedir. Bu şartnamelerde müteahhit tarafından hazırlanacak projeler, nasıl hazırlanması gerektiği, bunların bedellerinin nasıl ödeneceği, vize ve tasdik şartları ile proje orjinallerinin idareye nasıl teslim edileceği açıkça belirtilmektedir. Uygulamada ise bu projelerin verilen süre içerisinde tamamlatılmadığı Bölgelerimizce yeterince incelenmeden vize edildiği, iş programı belir olduğu halde projelerin imalat sonrası hazırlandığı, çoğunlukla da yetersiz olduğu halde Bölgelerimizce vize edilerek tasdik için Merkeze gönderildiği, proje bedellerinin şartnamede belirtildiği halde projeler tasdik edilmeden ve orjinalleri alınmadan ödendiği, daha sonra da orjinal projelerin temin edilemediği gözlenmektedir. İnşaat müteahhitleri tarafından hazırlanan projelerde proje müellifinin isim, adres ve imzası ile müteahhit firma kaşe ve imzasının bulunmasına özen gösterilmelidir. İnşaat sırasında müteahhitlere hazırlatılan bu projelerin titizlikle tetkik edilerek gerekiyorsa önerileri de kapsar şekilde Bölgelerimizce vize edilerek Genel Müdürlüğe gönderilmesi ve imalat iş programlan dikkate alınarak imalat öncesi hazırlattırılması gerekmektedir. Bazen de Bölgelerimizce hiç bir teknik zorunluluk olmaksızın proje revizyonlarının yapıldığı ve üstelik de uygulandıktan sonra bu projelerin tasdik için merkeze gönderildiği gözlenmektedir (Çaykara Belediye Hizmet Binası kat ilavesi, üst katın misafirhane yapılmasının ıslak hacimler yönünden problem yaratacağı). Bilindiği üzere bu gibi projeler de tasdik edilmeyerek iade edilmektedir. Böyle durumlara meydan verilmemesi için proje revizyonu gerekli görülüyorsa iş programım aksatmayacak şekilde ve sebepleriyle birlikte zamanında merkeze gönderilmeli ve neticeye göre işlem yapılmalıdır. İnşaat sırasında yaptırılan projelerin bedellerinin ödenmesinde sözleşme eki proje özel şartnameleri dikkate alınmalı, özellikle orjinallerin teslim alınmasına gereken önem verilmeli, bir çok şartnamede de belirtildiği üzere işin geçici kabulünden önce alınması gereken orjinal projelerin temin edilememesi halinde; Geçici Kabul istenmemeli, zorunlu durumlarda ise; proje orjinalleri kabul noksanı olarak tutanağa geçirilmeli, teslim tarihi belirtilmelidir. Proje orjinallerinin teslim alınması aynı projelerin uygulanacağı başka tesislerde ödenecek proje bedellerinde ekonomi sağlamak açısından da önem taşımaktadır. Proje özel şartnameleri gereği yüklenici tarafından hazırlanması gereken tüm uygulama projelerinin aynı zamanda incelenmek üzere idareye teslim edilmesi, ileride herhangi bir aksaklığa sebebiyet vermemek açısından önem taşımaktadır. Özellikle havalandırma tesisatı bulunan tesislerde havalandırma kanallarının yüksekliği betonarme ve dolayısıyla mimari projeleri de etkilemekte olup, bu projelerin koordineli hazırlanarak birlikte teslim edilmesi sağlanmalıdır(sultanhisar Belediye Binası). PROJE REVİZYONLARI İhale sonrasında Başkanlığımızca tesis projeleri Bölgelerimize gönderilmektedir. Gönderilen bu projelerin (mimari, betonarme, elektrik, tesisat -ve detay) ve yerleşim planlarının yer teslimi öncesinde işin tüm kontrollerince gerekiyorsa çakıştırılmak suretiyle mahallinde tetkiki yapılarak inşaat öncesinde projelere hakimiyetin sağlanması ve inşaat sırasında ortaya çıkabilecek sorunların bu aşamadan tespiti bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu tetkikler neticesinde Bölgelerce tespit edilen hususların Genel Müdürlüğe bildirilerek gerekiyorsa revizyon projelerinin hazırlattırılması ileride uygulama sırasında zamandan da tasarruf sağlayacaktır. Yer teslimlerinde Genel Müdürlükçe hazırlanmış yerleşim planlarına daha önce Bölge ve Belediye görüşü alınarak uygun olduğu bildirildiği halde bazen ihale yetkisi Bölgelerimize verilen ve yer teslimleri de Bölgelerimizce yapılan işlerde tasdikli yerleşim planına uyulmadığı, hatta binanın yerinin, konumunun ve blok yerlerinin değiştirildiği gözlenmektedir. Yer teslimlerinde tasdikli yerleşim planlarına uyulması işin hem problemsiz yürümesini sağlayacak, hem de revizyon proje yapımını gerektirmeyecektir. Eğer çok gerekiyorsa yer teslimi sırasında Genel Müdürlük ile irtibata geçilerek hafriyata başlanmadan önce konunun en uygun şekilde çözümü sağlanmalıdır(dinar İtfaiye

Binası). Bitmiş arazi kotlarının yer teslimimden sonra imalat sırasında gereksiz yere değiştirildiği bile görülmektedir. İnşaat sırasında Belediyelerce istenen değişiklikler Bölge süzgecinden geçirilmeli, bu değişiklikler keşif artışı ve imalat şartları ve proje göz önünde bulundurularak irdelenmeli ve kabuk edilebilir olanları Genel Müdürlüğe teklif edilmelidir, Binanın statik projeleri ve keşif artışı düşünülmeden yapılan kat ilave talepleri, çatı örtü malzemesinde yapılacak değişikliğin çatı meylinin ve mahya yüksekliğinin değişimine neden olacağı ve tüm bunların ise cephe orantılarının bozulmasına ve bazen de tüm projenin revizyonunu gerektireceği gibi hususlar düşünülmeden yapılan teklifler, (Muğla Otogar inşaatında kiremite çevrilmesi istenen trapez alüminyum çatı kaplaması) imalat bitmiş olduğu halde o imalata ait değişiklik talepleri (Hakkari Belediye İşhanı çatısının ahşap oturtma çatıdan teras çatıya çevrilmesi talebi) uygulamada karşılaşılan örneklerdir. Özellikle projelen Belediyesince hazırlatılan ve Bayındırlık ve. İskan Müdürlüklerince onanmış projelerle ilgili değişiklik taleplerinde proje müelliflerinin telif haklan da dikkate alınarak müelliflerinden izin alınamayacak köklü değişikliklerin teklif edilmemesi gerekmektedir. İnşaatın devamı sırasında bazı Bölge Müdürlüklerimizce de revizyon projesi yapılarak, Genel Müdürlük onayı alınmadan imalatın yaptırıldığı gözlenmektedir. Örneğin bir hal tesisimizde hal dükkanları için daha önce defalarca uygulanmış olan bir tip proje öngörülmüş olup, uygulama sırasında bu projenin çatı sistemi değiştirilerek kırma çatıya dönüştürülmüş, revizyon projeleri ise imalat bittikten sonra Genel Müdürlüğe gönderilmiştir (Dazkırı-Afyon Hal). Fiyatları olmayan imalatın yapımında ilgili genelgelere göre hareket edilmeli, imalatı müteakip fiyatın tasdiki gibi Bankamızı zorlayıcı durumlara meydan verilmemelidir. Bu tür iş kalemlerinin fiyatlarının da Makamca onaylandıktan sonra hakediş bünyesine girmesine dikkat edilmelidir. Tüm şartnamelerde de belirtildiği üzere kullanılan malzemelerde TSE şartının yeterince irdelenmesi gerekmektedir. Tesisat ve inşaat malzeme ve aksamının kullanımında malzemenin varsa TSE belgesine veya kalite belgesine haiz olmasına dikkat edilmelidir. Burada malzemelerin şartnameye uygun ve TSE standardında olduğu kabul edilmektedir. Örneğin şartnameye uygun olmayan tuğlanın kullanılması durumunda tuğla nem çekmekte, bu ise inşaatta istenilmeyen rutubet ortamına sebep olmaktadır. İnşaatın devamı sırasında müteahhitlere hazırlatılan PVC ya da alüminyum pencere ve kapı imalat detaylarının profil tip ve ağırlıklarının da bulunacağı üretici firma kataloglarıyla birlikte Genel Müdürlüğe gönderilmesi temin edilmelidir. UYGULAMA HATALARI Tasdikli projelerinde bulunduğu halde uygulaması hatalı yapılan imalat neticesinde telafisi imkansız durumların ortaya çıktığı da bilinen bir gerçektir. Proje ve detayların doğru uygulanması ve kontrollüğün iyi yapılması durumunda bu hataların tamamen önlenmesi mümkündür. Şimdi bu uygulama hatalarından örnekler ile önerileri vermeye çalışacağız. Tesis arsasının eğimli olması halinde çevre istinat duvarları arazinin eğimine uygun olarak kademeli yapılmalı, maliyeti arttırıcı hantal sistemlerden kaçınılmalıdır. Saha betonları mutlaka anolu ve dozajına uygun olarak dökülmeli, beton kalitesine ihtimam gösterilerek satıhta bozulma ve ufalanmaya engel olunmalıdır. Betonarme kalıp yapıldıktan sonra beton dökümüne geçmeden önce kalıp kontrolden geçirilerek şakülünde olamayanlar şakülüne getirilmeli ve kalıp şişmesini önlemek için uygun görülen yerler takviye edilmelidir. Toprakla temas eden bodrum kat betonarme perde yüzeylerinde yapılacak nem izolasyonun işçiliği titizlikle yaptırılmalıdır, İşçilik hataları nedeniyle bodrum kat duvarlarında yer yer rutubete rastlandığı ve bu nedenle de sıva ve boya imalatında bozulmalar olduğu bir çok inşaatımızda göze çarpan bir husustur(istanbul Bölge Binası). Bodrum kat hacimlerine hava ve ışık sağlayan kuranglezlerin projelerine uygun olarak yapılmadığı görülmektedir. Kuranglezlerde kuranglez döşemesi taban kotu pencere denizlik hizasından minimum 20 cm. aşağıda ve meyil verilmek suretiyle yapılmalı, su giderleri mutlaka konulmalı ve toplanan sular yağmur suyu şebekesine bağlanmalıdır.

Mimari ve betonarme projelerde gösterilmemiş olsa bile yüksekliği 2,00 m. yi geçen 1/2 tuğla duyarlar ile yüksekliği 3,00 m. yi geçen 1 tuğla duvarlarda mutlaka ara hatılların yapılması gerekmektedir. Aslında bu husus yönetmelik ve talimatlarda da belirtilmektedir (Şekil 2). Bankamızca hazırlanan projelerde cephe kaplaması, poz nosu ve rengi belirtildiği halde; uygulamada projede farklı renkler içeren yatay veya düşey bantların teşkil edilmeyerek cephenin tek renk olarak boyandığı ve bu yüzden de projede verilmek istenen cephe ve renk uyumu sağlanamadığı gözlenmektedir (Besni-Adıyaman Belediye Binası, Tip 05.18 Belediye binası uygulamaları). Özellikle otel, motel gibi ıslak hacimlerin çokça bulunduğu tesislerde seri imalata geçilmeden bir ıslak hacmin örnek şablon olarak kullanılmak üzere kapı açılışı, lavabosu, duş veya küveti, klozeti, aynası, radyatör yeri, tesisat bağlantıları vb. dikkate alınarak yerleşimi yapılmalı ve daha sonra seri imalata geçilmelidir. Kapıların lavabolara çarptığı veya hiç açılamadığı, lavabo ve klozet gibi elemanların duvar yüzeylerine mesafelerinin ayarlanamadığı uygulamada rastlanan örneklerdir (Hasandede Otel). Yine ıslak hacim döşemelerinde gereken meyillerin verilmemesi bazen de ters meyil verilmesi sebebiyle tecrit işçiliğinin de dikkatli yapılmaması halinde meydana gelen akıntılar daha sonra da önlenememektedir(macunköy- Misafirhane). Bu husus teras çatılar için de geçerli olup, ayrıca bu çatılarda yalıtım-parapet-baca dibi birleşimlerinin detaylarına uygun yapılmaması, nedeniyle tecritten beklenen netice alınamamakta, zaman içinde cephe tamiratları bile gerekebilmektedir (Şekil 10, 11). WC lerde baş veya rezervuardan suyu taşıyan boruların plastik yerine kurşun olması gerektiği daha önceki seminerlerimizde kararlaştırılmıştır. Sıhhi tesisat bağlantı malzemeleri T, U dirsek, rakor vb. nin mutlak surette galvaniz veya paslanmaz malzemeden seçilerek kullanılmasına dikkat edilmelidir. Özellikle rezervuara takılan uç ile WC taşına takılan uçlar farklı kalınlıkları sebebiyle problem çıkarmakta, plastik borulara ek yapılmaktadır. Bu da kısa sürede tamirat gerektirmekte ve hatta fayans kırımlarına bile neden olabilmektedir. Bu hususun bir kez daha hatırlatılmasında fayda görülmektedir. Hemen hemen tüm inşaatlarımızda dilatasyon imalatının detay projelerine uygun olmadığı sadece üst dilatasyon kapağının yapımı ile yetinildiği gözlenmektedir (Genel Müdürlük arka bina kat ilavesi, İstanbul Bölge Binası). Özellikle de döşeme dilatasyonları döşemeden alt kata su geçişini önlemek bakımından büyük önem taşımakta olup, detay projelerimizde de gösterildiği üzere buralarda madeni ve su yalıtımlı fugalar kullanılmalı, bakır içine bitüm doldurularak dilatasyon kapağı sadece bir taraftan vidalanmalı, yumuşak bakır 40 x 30 x 4 korniyer ile 40 x 9 lama arasına sıkıştırılmalıdır. Esasen ödenmesi gerekli olan bedel de tariflenen bu imalatın tamamına aittir (Şekil 12,13). İnşaat sırasında yapımı gerekli görülen ve genellikle de özel fiyatla ödemesi yapılan lambri kaplama, ahşap kaplama dolap, ahşap kaplamalı kapı, asma tavan vb. özel imalatın yapımında fiyattaki tarifine uyulmadığı gözlenmektedir. Fiyat tarifinde görünen ve görünmeyen yüzeyleri özel ahşap kaplama geçtiği halde uygulamada görünmeyen yüzeylerin sadece astarlanarak bırakıldığı, (Göreme Otel) detay projelerinde gösterildiği halde gerekli yerlerin masiflenmemesi sebebiyle menteşelerin suntalara tutturulmak zorunda kalındığı, bu yüzden de menteşelerin kapakları taşıyamadığı, kapakların düştüğü ya da menteşe vida yerlerinin yalama olduğu karşılaşılan örneklerdir. Detaylarında ve projelerde gösterildiği halde pencere denizlikleri ile parapet duvarı harpuştalarında damlalık ile yağmur inişleri bitiminde döfen veya dirsek yapılmaması, yağmur iniş borularının tariflerinde de belirlendiği şekilde 1.00-1.50 metrede bir kelepçelenmemesi boruların cepheden ve birbirlerinden ayrılmasına sebep olmakta bu hususlar da cephelerde tahribata neden olmaktadır. Merdiven tatbikatlarında basamak ve rıht ayarlamalarının yapılmadığı, ters bir uygulama olarak da mermer, suni mermer, traverten kaplamalı merdivenlerde rıhtların basamağın arkasına getirildiği gözlenmektedir (Şekil 14). Mozaik süpürgelik, denizlik ve parapet ve harpuştaların genellikle silinmediği, doğal taş ve suni mermer süpürgeliklerin sıva imalatı tamamlandıktan sonra yapıldığı bunun ise gereksiz kalınlıklar nedeniyle kapı imalatını bile etkileyerek kapı açılışlarını zorladığı ve bu tür imal edilmiş

süpürgeliklerin kısa sürede de sıva yüzeyinden ayrıldığı, ayrıca denizlik ve parapet imalatlarının da detayına uygun yapılmadığı gözlenmektedir(şekill5). Mermer ve suni mermer döşeme kaplamalarının cilası mutlaka makina ile ve şeffaf cila kullanılmak suretiyle yapılmalıdır (Erzurum Belediye Sarayında fırça ve renkli cila kullanılması). Bodrum kat, depo, mutfak, teshin merkezi, asansör makine daireleri vb. fazla göz önünde olmayan mekanlarda işçilik kalitesinin çok düşük olduğu ve hatta bir takım imalatın da tamamlanmayarak yarım bırakıldığı gözlenmektedir. Tek kat boya yapılması, süpürgelik imalatının yarım bırakılması, döşemelerin silinmemesi vb. hususlar göze çarpan örneklerdir. Soğuk hava odalarında iç sıva ve badana işlerinde tecriti bozması nedeniyle kesinlikle kireç kullanılmaması, Bankamız soğuk hava tesisleri şartnamesine göre çimentolu imalat yapılmasına dikkat edilmelidir. Hal dükkanları gibi sobalı tesislerde baca yeri yapılmasına rağmen baca ağzının açılmadığı, bazı tesislerde de baca içlerinin sıvanmadığına rastlanmaktadır. Demir kapılarda kasaların detay projesinin aksine sıva ile hem yüz yapıldığı ve bu sebeple de duvar dişinin de olmadığı mekanlarda kanatların çalıştırılamadığı, tam açılamadığı ve bu noktalarda sıva tahribatlarının olduğu, PVC ve alüminyum profillerle imal edilen doğramalarda lastik fitil, ve damlalıkların ve kasa ile sıva arasına konması gereken T parçaların konulmadığı, (Hasandede Otel) bu kısımların daha sonra silikon ile doldurulduğu, ahşap kapı pervazlarında da detaylara uymayan imalat yapıldığı gözlenmektedir. Bu bölümde ise; yapı tesislerinin önemli imalatlarından olan çatı imalatına ve bu imalatta rastlanan özür ve eksiklerine çok sık rastlanması nedeniyle daha fazla yer vereceğiz. Gözlemlerimizde; çatılarda dikme, aşık, mertek vb. aralıklarının proje ve şartnamelere uygun olarak yapılmadığı ve genel olarak aralıkların daha fazla bırakılması sebebiyle ahşap konstrüksiyonun sehim yaptığı, kuşaklama ve göğüslemelerin tek taraflı yapıldığı, çatı havalandırma boşluklarının bırakılmadığı, rüzgar bağlantılarının yapılmadığı, kiremitlerin bağlanmadığı, çatı örtüsü ile baca ve kalkan duvar dibi bağlantı detaylarının uygun olarak imal ettirilmediği, beton oluk ve saçaklarda yapılan imalat hataları, çatı ahşap imalatında kullanılan kereste kalitesi vb. nedenlerle de çatılarda istenilen randımanın sağlanamadığı görülmektedir. Çatı arası ve çatı üzeri çıkış kapaklarının yapılmadığı tesislere bile rastlanmaktadır. Çatılarda rastlanan bu eksiklerin giderilmesi bakımından çatı imalatının yapımında dikkat edilmesi gerekli hususların bir kez daha hatırlatılmasında fayda görülmektedir. Özellikle metal örtülü çatılarda çatı arası havalandırması büyük önem taşımaktadır. Projelerde gösterilmemiş olsa bile öncelikle çatı havalandırma proje ve hesapları yaptırılmalı, tasdikini müteakip uygulamaya geçilmelidir. Yaz mevsiminde çatı arası havalandırılmayan tesislerde çatı arası boşluğundaki havanın sıcaklığı dış hava sıcaklığının üzerinde bir dereceye ulaşmakladır. Bu sıcaklık çatı örtü gerecinin ısı iletkenlik özelliğine göre değişiklik göstermekte ve metal örtülerde en yüksek değere ulaşmaktadır. Bu durumda yapı içi sıcaklığının istenilen ölçüde tutabilmek için kullanılması gereken ısı yalıtımını da arttırmak gerekmektedir. Bu ise ısı ekonomisi yönünden uygun bir yöntem değildir. Kış mevsiminde ise çatı arası havalandırılmadığı takdirde; çatı arası boşluğundaki havanın sıcaklığı dış hava sıcaklığının üzerine yükseleceğinden özellikle karlı bölgelerde çatı üzerinde biriken karların erimesi durumu ortaya çıkacak eriyen karlar, saçaklarda dış soğuk hava ile temas ettiğinde buzlaşacak, ve neticesinde çatı üzerinde yer yer göllenmeler meydana gelecek, Durun neticesi olarak da örtü gerecinin ek ve bini yerlerinden akıntılar başlayacaktır. Yukarıda belirtilen nedenlerle çatı arasındaki sıcaklığın dış sıcaklıkla eşitlenmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Bunun sağlanması ise çatıda doğal termik havalandırmanın yapılmasıdır. Esasen çatı arası havalandırılan çatılara soğuk çatılar denildiğini ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğünün yayınladığı SOĞUK ÇATILAR kitabından tüm bölgelerimize de gönderildiği malumunuzdur. Havalandırma giriş ve çıkış deliklerinin hesap tarzı bu kitapta belirtilmiştir (Şekil 3). Giriş delikleri çatı boşluğunun en düşük, çıkış delikleri ise çatı boşluğunun en yüksek noktasında tertiplenmelidir. Çatı imalatında kullanılan tüm ahşap konstrüktif malzemenin minimum kesitleri ile aralıkları da yine SOĞUK ÇATILAR kitabında belirtilmektedir (Şekil 4).

Kesinlikle yapılmaması gereken yanlış bir uygulama da çatı döşemesi üzerine konan ısı yalıtım malzemesini korumak gerekçesiyle bu yalıtımın üzerine bitümlü karton ya da naylon serilmesidir. Bu durumda iç buhar basıncı etkisiyle çatı arası boşluğuna geçmeye çalışan buhar, havalandırma yoluyla dışarı atlamadığından ısı yalıtımı içinde yoğunlaşacak ve ıslanan ısı yalıtım malzemesi de görevini yapamayacaktır. Özellikle tip proje uygulamasının yapılacağı tesislerde tesisin yapılacağı yörenin iklim özelliklerine göre seçilecek çatı örtü malzemesinin cinsi ve çatı meylinin tespiti büyük önem taşımakta olup, bunlara ait kriterler de SOĞUK ÇATILAR kitabındaki çizelgede belirtilmiştir(şekil 5) Kiremit tel bağlantılarının uygulamada sadece damlalık aşığı civarındaki noktalardan 1 bazen de 2 sıra yapıldığı, diğerlerinin ise bağlanmadığı, birer sıra atlanarak bağlandığı, bağlama teli olarak galvanizli tel yerine betonarme bağlama teli kullanıldığı gibi örneklere de rastlanmaktadır (Şekil 6). Çinko sıva eteklerinin detayına uygun imal edilmediği, çoklukla yapılan bir uygulama ile sıva üzerine tutturularak böylece bırakıldığı bu nedenle de daha geçici kabul safhasında sıva diplerinde ayrılmalar olduğu görülmektedir. Baca ve mahya birleşimlerinde çinkonun kiremit üstüne gelmesi gerekirken kiremit altına dahi konulduğu gözlenmektedir. Oysa tüm bu imalatın nasıl yapılması gerektiği SOĞUK ÇATILAR kitabında da belirtilmektedir (Şekil 7,8,9,10,11). Kiremit altında kaplama tahtası üzerine serilen rüberoitin serim yönü damlalık aşığından başlayarak mahya aşığına doğru olmalıdır. Bunun tersi halinde rüberoit ek yerlerindeki binmeler altta kalacak ve su akış yönüne ters olacak ve rüberoit sermenin bir anlamı kalmayacaktır. Ayrıca rüberoit ek yerlerinin yapıştırılması zorunludur. Uygulamada ise; genellikle sadece serildiği ancak yapıştırılmadığı görülmektedir. Çatı imalatı tamamlandıktan sonra çatı üstü ve yatay yağmur oluk ve dereleri iyice temizlenmelidir. Buralardaki harç ve kiremit döküntüleri yağmurla birlikte sürüklenerek yatay yağmur oluğundan düşey yağmur inişi birleşimlerini tıkamakta ve yağmur sularının çatı içerisine girmesine neden olmaktadır. Bölgelerimizce geçici ve kesin kabul isteminden önce bu kabul şartlarının yerine gelip gelmediğinin de dikkatlice irdelenmesi, özelikle de geçici kabule hazır olmayan tesislerin kabulünün istenmemesi önemle üzerinde durulması gereken bir diğer husustur. Genellikle tesisat çalıştırılmadan ve deneyleri yapılmadan kabullerin istendiği görülmektedir. Geçici kabullerden önce de Belediyelerince inşaatlarda tadilat yapılmasına müsaade edilmemelidir.

Şekil 1 : Deprem Araştırma Daire Başkanlığınca hazırlanan duvar yapım usulleri

Şekil 2 : Deprem Araştırma Daire Başkanlığınca hazırlanan duvar yapını usulleri Havalandırma giriş ve çıkış deliklerinin büyüklükleri ve birbirlerine oranları. aşağıda izah edildiği gibi hesaplanacaktır. Giriş deliklerinin alanları toplamının çatı yatay izdüşümü alanının 1/5OO üne eşit. Çıkış delikleri alanları toplamının İse giriş delik alanları toplamının 1.5 ~ 2 katı olması yeterli olmaktadır. 1 A (Giriş delikleri toplam alanı) = yatay çatı alanı 500 B (Çıkış delikleri toplam alanı) = 1,5~2 x giriş delikleri toplam alanı. Ancak, parçalı ve oluklu örtülerde (kremit, oluklu amyantlı çimento-eternit benzeri oluklu metal) örtü altında veya bini noktalarında bitümlü karton kullanılmadığı durumlarda, çatı arası boşluğunun havalandırılması yeterli olacak ise, yapının özellikleri ve önemi de göz önünde bulundurulmak şartıyla ayrıca havalandırma yapılmayabilir.

Doğal termik havalandırmanın temin edilebilmesinde giriş ve çıkış deliklerinin çatı yüzeyine ve birbirlerine göre oranı önemli bir faktör olduğu kadar dikkat edilmesi gereken diğer bir husus da, havalandırılma giriş deliklerinin çatı boşluğunun en düşük, çıkış deliklerinin ise çatı boşluğunun en yüksek noktasında detaylandırılması gereğidir. Şekil 4 : Soğuk ahşap konstrüktif malzemesi minimum kesit ve açıklıklarına ait çizelge Şekil 5 : Bölgelere göre soğuk çatı kaplama malzeme ve meyillerini gösterir çizelge

Şekil 6 (a) : Kiremit örgüsü diziliş ve bağlantı şemaları (ahşap oturtma çatı üzerine kaplama tahtası) Şekil 6 (b) : Kiremit örgüsü diziliş ve bağlantı şemaları (eğimli betonarme çatıda) Şekil 6 (c) : Kiremit örgüsü diziliş ve bağlantı şemaları (ahşap oturtma çatı üzerine latalı)

Şekil 7 : Fenerli mahya havalandırma detayı Şekil 8 : Mahya havalandırma detayı

Şekil 9 : Duvarla birleşen mahya havalandırma detayı Şekil 10 : Parapet duvarı ile birleşen mahya detayı