Bu bölümde size insan hafızasının işleyişi ile ilgili çok önemli ve yararlı bilgiler sunulacaktır. Genç dostlarım, bu bilgiler olmaksızın çalışmak, değerli zamanınızın önemli bir bölümünden yararlanmayı güçleştirmektedir. Çünkü hafızanın özelliklerini bilmeden öğrenmeye çalışmak, bir bakıma karada yüzme öğrenme gayreti içinde olmaya benzer. Bu sebeple çalışmak için gösterdiğiniz çabaların en iyi sonucunu alabilmek, ancak hafızanın özelliklerini tanımakla mümkündür. HAFIZANIN BİRİNCİ ÖZELLİĞİ: İNSAN ÖĞRENDİKLERİNİN YARISINI YAKLAŞIK İLK 80 DAKİKA İÇiNDE UNUTUR. Şekil - 1 : Hafızanın işleyişi ve unutma eğrisi Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi, eğer okuduğumuzu veya dinlediğimizi tam olarak anlamış ve öğrenmiş olsak bile, öğrendiklerimizin % 45'ini ilk 20 dk., % 55'ini ilk 1 saatte, % 65'ini de 9 saat içinde unuturuz. İnsanın içinde karamsarlık bulutlarının dolaşmasına sebep olan bu bilgiden çıkartmanızı istediğim sonuç şudur: Eğitim başarısını yükseltmek için atılması gereken en önemli adım hafızanın bu özelliğini değiştirmektedir.insan NELERİ DAHA İYİ HATIRLAR? HAFIZANIN İKİNCİ ÖZELLİĞİ : İNSAN BAŞTA OLANI, SONDA OLANI VE ARADA OLANLARDAN ÇOK İLGİNÇ, ÇARPICI VE DUYGUSAL AÇIDAN ÇAĞRIŞIM YAPTIRANI DAHA İYİ HATIRLAR. 1 / 7
Tanımadığımız kişilerden oluşan bir gruba girdiğiniz zaman ilk tanıştığınız üç kişinin ve son tanıştığınız iki kişinin isimlerini hatırlarsınız. Bir de tabii adı Abüzziddin gibi değişik olanı cinsiyetinize bağlı olarak ve çok yakışıklı bir delikanlıyı veya çarpıcı kızı hatırlarsınız. Eğer oturup bir saat aralıksız ders çalışırsanız, hatırlama eğriniz sürekli düşer. Eğer iki saat veya daha fazla çalışmaya çalışırsanız, giderek daha az hatırladığınızı fark edersiniz. Şekil - 2: Ara verildiği veya verilmediği durumlarda ortaya çıkan hatırlama eğrileri 20 ile 40 dakika arasındaki bir öğrenme seansını anlama ve hatırlama açısından en iyi ilişkiyi doğurur. Hafızanın bu özelliğinden faydalanmak için çalışma sürelerini Şekil 2'de görüldüğü gibi kısaltmak gerekir. Böylece 2 saatlik net ders çalışma süresindeki pik sayısını artırmış olursunuz. Hafızanın biyolojik özellikleri açısından bakıldığında en uygun ders çalışma süresi 20 40 dakikadır. Sevdiğiniz ve kendinizi iyi hissettiğiniz derslerde 40 dakika daha az sevdiğiniz ve zorlandığınız derslerde çalışmayı (yeni bir şeyleri öğrenme süresini) 20 dakikaya kadar indirebilirsiniz. Başarıyı hedef alın; mükemmel olmayı değil. Yanlış yapma hakkından vazgeçmeyin; Vazgeçersen David M. BURNS GÜNÜ VERİMLİ BİR ŞEKİLDE YAŞAMAK İÇİN Eğer güne, bir gün önceden yapılmış bir yaşama programı ile başlarsanız ve bu programın içine size anlatıldığı gibi ders çalışma seanslarını yerleştirirseniz, bu programı uygulamak üzere kendinizi disiplin altına sokmak yolunda birinci adımı atarsınız. Böylece kendi kendinizle yazılı bir anlaşma yapmış olursunuz. Bu programı iki adet yazın, bir tanesini çalışma masanızın hemen yanına duvara, diğerini de televizyonun hemen yanına yapıştırırsanız, kendinizi disiplin altına sokmak yolunda ikinci adımı da atmış olursunuz. Çünkü böylece kendinizle yaptığınız yazılı anlaşmayı ilan etmiş olursunuz. Üçüncü adım ise çok basit: Kendi kendinize şöyle bir söz vereceksiniz. "Önce programı uygulayacağım, sonra yapmak istediğimi yapacağım." Yani "Önce isteneni, sonra istediğimi yapacağım." Ders çalışırken aklınıza gelen her şeyi 10 dakikalık arada yapmak üzere kendinize ödül olarak saklayın. NASIL DAHA İYİ HATIRLAYABİLİRİZ? Genç dostlarım, her insan zaman zaman hatırlamak istediği bazı şeyleri hatırlamakta zorluk çeker. Unutkanlık her yaştaki insanların en yaygın şikâyet konularından biridir. Ancak üniversite giriş sınavına hazırlanan bir öğrencinin öğrendiklerini, gerektiği zaman hatırlayabilmesi yaşamsal bir öneme sahiptir. İnsan hafızasının üç temel özelliği vardır: Bilgiyi Kaydetmek Bilgiyi Saklamak İstendiği zaman saklanan bilgiyi geri getirmek 2 / 7
Eğer hafızanızdan şikâyetçiyseniz ve öğrendiklerinizi iyi hatırlamadığınızı düşünüyorsanız aksamanın nereden kaynaklandığını bulmaya çalışın. Hafızalarından şikâyetçi olanların önemli bir bölümünün problemi, birinci aşamada takılmadan kaynaklanır. Daha açık bir ifadeyle söylemek gerekirse, hatırlamak istediğinizi başlangıçta yeterince kuvvetli kaydetmezseniz, sonra gerektiği zaman o bilgiyi hatırlamak mümkün olmaz. Unutmamak gerekir ki, öğrenmek için gerekli olan zihinsel enerji aynı anda iki nokta üzerinde yoğunlaşamaz. Bu sebeple müzik sesi, televizyon sesi gibi dikkat dağıtıcı öğelerin bulunduğu bir ortamda çalışmak verimi düşürür. Şu halde iyi hatırlayabilmek için altın kural şudur: ÖĞRENMEK için DiKKAT i SADECE ÖĞRENMEK istediğiniz MALZEME ÜZERiNDE YOĞUNLAŞTIRIN. DİKKATİN GELİŞTİRİLMESİ 1. Öğrenme sırasında çok gergin olmamak. Bütünüyle olmamakla beraber, belirli bir ölçüde GEVŞEMEK 2. Konuyla ilgili derin ve sürekli bir İLGi. 3. Konuyla ilgilenmeyi engelleyen DUYGUSAL PROBLEMLERİN ertelenmesi (veya yatıştırılması). 4. Dikkat'in dağıldığını fark ettiğiniz anda tekrar konuya dönme ALIŞKANLIK ve disiplinin kazanılması. Yukarıda sıralananlardan gördüğümüz gibi dikkati geliştirmek için 4 aşamadan geçmek gerekir. Gevşeme, İlgi, Duygu, Alışkanlık. Bunları hatırlamakta kolaylık olması için kelimelerin baş harflerini bir araya getirdiğiniz zaman ortaya GIDA akrostişi çıkar. HAFIZA GELiŞTiRME YÖNTEMLERİ Basit hafızalama tekniği: Kelimelerin baş harflerinden " yapılan kelimelere "Akrostiş" diyerek bu denir. dileği Türkçe deki ASPAVA olarak en yaygın kısaltmıştır. akrostiş ASPAVA Ben de bu yazıda akrostişlere yer vererek hafızaya yardımcı olmaya çalıştım. Akrostiş an-lamlı bir kelime Akrostiş anlamlı bir kelime olmayabilir. Bundan sonraki yazılarımda bulacağınız İFİKAN ve İSOAT anlam Siz de hatırlamak istediğiniz maddeleri kendinize özgü akrostişler haline getirebilirseniz çok daha kolay h Birbiriyle ilgili olmayan bilgileri birbirine bağlamanın tek yolu yapay bağlantılar kurmaktır. Böylece yapay Örneğin 282 34 43 şeklinde bir telefon numarasını sayılardan kalkarak ezberlemeye çalışmak yerine şöy 282 Evinin bulunduğu bölgenin kodu 34 İstanbul'un plaka numarası 43 İstanbul'un plaka numarasının tersi Tersi olduğu için bir öncekiyle yer değiştirecek ve 282 34 43 olacak. Hafızalama teknikleri konusunda Abartmayla yapılan ilgili olarak araştırmalar "Yerleştirme" cinsellikle yönteminde ilgili bağlantılar örnekler kurmanın, verilmiştir. kaba Dev ve çaydan küfür 3 / 7
YERLEŞTİRME (LOCİ) YÖNTEMİ Antik dönemden yazar Çiçero'nun HAFIZANIN geliştirdiği ÜÇÜNCÜ bir ÖZELLİĞİ: İNSAN yöntemdir TEKRARLANANI ve "Loci" Latince de İYİ HATIRLAR. "Yer" anlamına gelmekte Hepimizin bildiği gibi anlamak, öğrenmek değildir. Öğrenmek de hatırlamak değildir. Bu sebeple tanıdık b HAFIZANIN DÖRDÜNCÜ ÖZELLİĞİ : İNSAN ZAMAN GEÇTİKTEN SONRA DAHA İYİ HATIRLAR. "Bu nasıl olur?" diye düşünmeyin. Evet öğrenme, ilkelerine uygun olarak çalışıldıysa hatırlayabilir. Eğer a Buraya kadar anlatılanlardan çıkan sonuçlara göre ideal ders çalışma seansını şöyle düzenleyebilirsiniz 20-40 dakika çalışma 10 dakika tekrar 10 dakika ARA Nasıl hoşunuza gitti mi? Artık saatlerce ders başında oturmak zorunda değilsiniz değil mi? Böyle bir çalış Genç dostlarım, sizin yaşınızdaki Yukarıda gençlerle anlattığım yüz şekilde yüze çalışmaya yaptığım çalışmalardan niyetlenen genç edindiğim arkadaşlarımın önemli bir hemen sırrı bu he Bu programı uygulamaya çalışan genç arkadaşlarımızın bazıları ise 10 dakika a Bu tecrübelerden çıkartacağınız sonuç şudur: Programın yürümesi için özdisiplin - Bildiğiniz bir yolu hayal Otobüs edin: durağından evinizdeki odanıza kadar olan yolu adım adım düşünü Hatırlamak istediğiniz her tarih maddeyle dersinde hatırlamak yolunuz Maddel üzerind istediğ DİNLEYEREK ÖĞRENMEK Genç dostlarım, Bu yazıda, özellikle bu yıl Dersi okula derste ve dershaneye öğrenmenin gidenlerin Pasif temel bir dinleyici ilkesi dinledikleri pasif olursanız, dersten bir dinleyici kısa en üst bir olmaktan düzeyde süre sonra yararlanma çıkmaktır dikkatini Dersi derste öğrenmek veya dinleyerek öğrenmek için geliştirilen yönteme İFİKAN yöntemi denir. İFİKAN İ. İleri bak, F. Fikirlere dikkat et, l. İşaretlere uyanık. ol, K. Katıl, A. Araştır. N. Not tut. Eğer hayat nehrinin üzerindeyseniz, mutlaka bir kaç sert kayaya da çarpac İ - İleri Bak : Gireceğiniz derste işlenecek konuyla ilgili olarak bir ön hazırlık yapın. Bu dersi dersten önce çalışmak demek değildir. Yapılan araştırmalar insanların aşina oldukları kavramları, hiç tanımadıklarına kıyasla daha iyi öğrendiklerini ortaya koymuştur. Bu sebeple bir ön okuma yapmak, konuyla ilgili temel kavramları, isimleri, formülleri tanımak, bunlarla derste karşılaşınca daha kolay anlamaya imkan verir. F - Fikirlere dikkat et: Önemli fikirleri seçmeye çalışarak dinlemek dersi daha kolay anlamanıza yardım eder. Aynı 4 / 7
şekilde dersteki temel fikir ve kavramlar çerçevesinde sorular oluşturmak ve bu sorulara cevap olacak bir şekilde dersi dinlemek, hem dikkatinizin dağılmasını önler, hem de bir ders sırasında çok az sayıda temel fikrin işlendiğini farkedersiniz. Dolayısıyla da yükünüzün ilk bakışta gözüktüğü kadar ağır olmadığını hissedersiniz, İ - İşaretlere uyanık ol: "İşaretlere karşı duyarlı olmak, sınav sorularını önceden bilmeye imkan verir." Yukarıdaki cümleyi ilk kez okuduğunuzda, belki abartılmış bir ifadeyle karşı karşıya olduğunuzu düşünebilirsiniz, ancak bu bütünüyle gerçektir. Okul bir oyundur. Her oyunda olduğu gibi, bu oyunu da kurallarına göre oynayanların başarı şansı daha yüksektir. Öğretmen dersi anlatırken, hiçbir zaman, "Sınavda şu soruyu soracağım" demez. Ancak, belirli kelimeleri kullanarak ve ses tonuyla bazı işaretler verir. Bu işaretler şunlardır. Esas olarak, Başlıca, Şunu hiçbir zaman unutmayın kî, Bunun esas sebebi Bunun üç sebebi vardır,a Çoğunlukla, Özetle, Her zaman... Bu işaretlere ve öğretmenin tonlamalarına dikkat edin bir öğrenci, bunu not aldığı defterde işaretlediği takdirde, sınava sınav soruları bilerek girer. Dersi dinlemeden ve sonradan ders çalışarak, bu şansı elde etmek hiçbir zaman mümkün değildir. K - Katıl: Derse katılmak, öğrenmeyi kolaylaştırır. Bunun için öğretmenin söylediklerini kafanızda tartın. Aynı zamanda anladığınız veya anlamakta güçlük çektiğiniz yerleri gülümseyerek, kaşlarınızı çatarak öğretmeninize belli edin. Tepki veren bir sınıfa ders anlatmak öğretmeninizin daha zevkle ders yapmasına imkan verir. Aynı zamanda soru sorma imkanınız varsa, bunu mutlaka kullanın. A - Araştır : Aklınıza takılan soruları veya konunun açıklık kazanmamış yönlerini dersten sonra arkadaşlarınızla konuşun. Açıklamalarını tartışın, imkanınız varsa, sorularınızı öğretmeninize yöneltin. Bu aynı zamanda ona dersle ilgilenen bir öğrenci olduğunuzu gösterecektir. Sorularınızı derste defterinize yazarsanız cevabını daha sonra araştırma imkanınız olur. Böylece anlamadığınız yerleri unutmamış olursunuz? N - Not tut: Not tutmak okul oyununda başarılı olmanın temel şartıdır. Not tutmak öğrenmenin bütün temel ilkeleriyle ilişkili olan, eğitimin en yaşamsal parçasıdır. NOT TUTMAK ÖĞRENMENİN TEMELİDİR Genç dostlarım, eğitim başarısını yükselten en önemli iki özellik iyi dinlemek ve not tutmaktır. 5 / 7
Başta çalışmak olmak üzere bütün diğer özellikler iyi dinlemek ve not tutmaktan sonra gelir. Daha önce bu yıl lise son sınıfa ve dershaneye devam edenler için, dersi derste öğrenmeye imkan veren İfikan yöntemi anlatılmıştı. Bu yöntem bîr bütün olarak uygulandığında eğitim başarısını yükseltmek konusunda köklü bir etkiye sahiptir. Ancak bu yöntemin can alıcı iki özelliği vardır. Birincisi "işaretlere" dikkatli olmak, ikincisi de "Not tutmak". Bu yazıda not tutmanın yararlarına değinerek, iyi not tutmak için uygulama değeri olan önerilerde bulunacağım. DİKKAT DAĞILMASININ SEBEBİ insan dakikada 200 kelimelik bir konuşma hızını algılama kapasitesine sahip olmasına rağmen ancak 50-75 kelimelik bir hızla konuşur. Böylece karşınızda öğretmen ders anlatırken dakikada yaklaşık 150 kelimelik bir boşluk yaşarsınız. Biraz zaman geçip hafif yorulunca veya anlatılan konu size çok ilginç gelmeyince veya karmaşık gelince, anlatılan 150 kelimelik boşlukta zihnen gezinmeye başlarsınız ve dikkatiniz dağılır. Bu sebeple İFİKAN yöntemi dikkatin dağılmasını önlemek için özel olarak düzenlenmiştir. NOT TUTMANIN YARARLARI Not tutmanın iki önemli yararı vardır: Birincisi, öğrenmenin ön şartlarından biri olan "aktif katılım"ı sağlar. Böylece aktif katılım öğrenmenin diğer şartları olan "uyanıklığı", "dikkat"i ve dolayısıyla "motivasyonu" destekler. Not tutmanın ikinci yararı, hafızaya katkısıdır. Başka bir şekilde söylersek not tutmak, unutmayı önler. Önceki yazımda insanın öğrendiğinin yaklaşık yarısını ilk 20 dakika içinde unuttuğunu anlatmıştım. Bu sebeple unutmanın önlenmesi eğitim başarısının esasıdır. İyi bir dinleyici olmanın yolu iyi not tutmaktan, iyi not tutmanın yolu da iyi bir dinleyici olmaktan geçer. Not tutmadan dinlenilen bir ders, önemli ölçüde ziyan edilmiştir. İYİ NOT TUTMAK İÇİN İPUÇLARI İyi not alabilmek için derse, not almaya uygun malzemeyle gelmek gerekir. Ayrıca iyi not alabilmek için öğretmenin her söylediğini aynen yazmak değil, kısaltmalar kullanmak gerekir. Hiçbir zaman kağıda not almayın. Not tutmak için özel bir defteriniz olsun. Kağıda alınan notların kaderi, çoğunlukla kaybolmaları veya arandıkları zaman bulunamamalarıdır. Bu notlar daha sonra iş işten geçtikten sonra ilgisiz bir zamanda karşınıza çıkarlar. Not defterlerinizdeki sayfalan cömertçe kullanın. Hiçbir zaman dar, sıkışık, üstüste gelecek şekilde not tutmayın. Her yeni fikri, yeni bir satıra yazın. Not aldığınız sayfayı ve satırları sıkıştırmayın. Böylece bıraktığınız boşlukları daha sonra doldurabilirsiniz. Kendiniz için bir kısaltma dili geliştirin. Sık tekrarlanan kelimeler için özel işaretler kullanın, örneğin : ve &, birbirinden 11, ayrıca +, açısından <, gibi, Bunlardan başka dersin konusu olan kelimeyi ve derste sık tekrarlanan kelimeleri bir kere tam olarak yazdıktan sonra, sadece baş harfini kullanarak önemli bir zaman tasarrufu sağlayabilirsiniz, örneğin: Psikolojide "Algı" konusunda bütün "A" lar algı, "D" ler davranış, fizikte "H" ler hareket anlamına gelir. Ööğretmene yetişemediğiniz yerde boşluk bırakınız. Daha sonra arkadaşlarınızdan sorarak atladığınız yeri doldurabilirsiniz. Kağıda ekleyeceğiniz şema, şekil ve tablolar varsa, bunlar için uygun boşluklar bırakın. böylece sınav sorularını önceden bilerek sınava girmeniz mümkün olur. Yanlışları karalamayın. Not tuttuğunuz kağıt ne kadar temiz görünürse, o kağıda bakmaktan o 6 / 7
ölçüde zevk alırsınız. Karalanmış, sıkışık, üstüste yazılmış kağıda bakmak hiç kimsenin içinden gelmez. Notlarınızı temize çekin. Eğer bu işlemi not tuttuğunuz günün gecesi yaparsanız, hem çok kolay olur, hem de notları temize yazarken yaptığınız tekrarla bilgiyi mükemmel olarak pekiştirmiş olursunuz. Eğer notlarınızı aldığınız gün temize çekmezseniz bu işi bir sonraki dersten önceki gece yapın. Böylece bilginizi tazelemiş olursunuz. Eğer bu söylenenleri yapmak size zor geliyorsa bile not tutun. Çünkü böylece dikkatinizin dağılmasını önlemek ve dinlediklerinizi unutmamak konusunda önemli bir adım atmış olursunuz. İyi not tutan bir arkadaştan notları almak, sanıldığı kadar parlak sonuçlar vermez. Çünkü insan en iyi kendi notundan çalışır. Birçok kişi, notlan tekrar yazmanın zaman kaybına sebep olduğu, bunun sıkıcı ve-gereksiz olduğunu düşünür. Ancak notları yeniden yazmanın daha sonra çalışmaya getireceği kolaylık düşünülürse, bunun boşa giden bir zaman olmadığı kendiliğinden anlaşılır. Böylece sınava daha az çalışarak ve daha güvenli girmek mümkün olur. SONUÇ Üstün Başarı kitabında yer alan bir araştırmaya göre, ortalama bir öğrenci okuduğunun yaklaşık % 20'sini hatırlar. Eğer ders önce okunur, sonra da dinlenirse (İFİKAN) yöntemindeki ilk basamak olan "ileri bak" hatırlama düzeyi % 40'a çıkar. Okuduktan sonra dinlenilen malzeme, yazıldığı takdirde hatırlama oranı % 60'a çıkar. Bu yazı Prof. Dr. Acar Baltaş'ın Final Dergisindeki yazılarından derlenmiştir. 7 / 7