ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE SIK GÖRÜLEN DERİ HASTALIKLARI

ARAŞTIRMA ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE SIK GÖRÜLEN DERİ HASTALIKLARI Uzm.Dr. Yeşim KAYMAK*, Doç.Dr. Bilal BAKIR** * Gazi Üniversitesi, Mediko Sosyal Sağlık Merkezi, Dermatoloji Uzmanı, Ankara ** Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Halk Sağlığı AD, Ankara Gönderildiği Tarih: 2 Eylül 2005, Kabul Tarihi: 27 Ekim 2005. ÖZET Adolesan ve genç erişkinlik dönemlerinde bazı deri hastalıklarının insidansı artmaktadır. Bu dönemde gençler için en çok sorun yaratan dermatolojik problem akne vulgaris olup, mantar hastalıkları, dermatitler, stres kaynaklı ve kaşıntılı dermatozlar, ağız yaraları, uçuk gibi deri hastalıkları da oldukça sık izlenmektedir. Bu araştırmada, üniversitede okuyan gençlerde sıklıkla gözlenen deri hastalıklarının saptanması amaçlanmış olup, dermatoloji polikliniğine başvuran 147 si kız, 74 ü erkek olmak üzere toplam 221 öğrenci çalışmaya alınmıştır. Bu öğrencilerin dermatolojik yakınmaları sorgulanmış, daha sonra detaylı dermatolojik muayeneleri yapılarak, yaşları, cinsiyetleri, dermatolojik muayene bulguları ve dermatolojik tanı bilgileri kaydedilmiştir. Sonuçta hastalarda en sık rastlanan dermatolojik problemlerin akne vulgaris (%34.1), allerjik ve kaşıntılı dermatozlar (%16.6), mantar hastalıkları (%13.0) ve eritemliskuamlı hastalıklar (% 8.3) olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Üniversite öğrencileri, deri hastalıkları Sorumlu Yazar (Corresponding Author): Uzm. Dr. Yeşim Kaymak, Hoşdere Cad. Şair Baki Sok. 2/5 06540 Y. Ayrancı/ANKARA Tel: 0.312.2022733 E-posta: yesimkaymak@yahoo.com ABSTRACT THE FREQUENT SKIN DISEASES DIAGNOSED AT UNIVERSITY STUDENTS The incidence of some skin diseases are increasing at adolescent and early adulthood period. The most frequent disease at this period is acne vulgaris whereas fungal diseases, dermatitis, dermatosis which are due to stress and other reasons, oral mucosal lesions and herpetic lesions of perioral region are also frequent. In this research we aim to determine the frequent dermatologic diseases of university students and 147 female, 74 male, a total of 221 students are included. We questioned the dermatologic complaints of students, then examined dermatologically in detail and registered ages, sexes, findings of the dermatological examination and dermatological diagnostic informations. As a result it is found out that the most frequent diseases are acne vulgaris (34.1%), allergic and pruritic dermatosis (16.6%), fungal diseases ( 13.0%), and eritamatous-squamous disease (8.3%). Key words: University students, skin diseases. 313

GİRİŞ Deri hastalıkları, hemen hemen her bireyin hayatının bir döneminde karşılaşabilecekleri sorunlardandır. Ancak deri hastalıklarının çoğu, farklı yaş gruplarında farklı sıklıklarda izlenmektedir. Allerjik ve viral deri hastalıkları pediatrik yaş grubunda daha sık gözlenirken, güneşe bağlı renk değişiklikleri, benign ve malign neoplazmalar, deri kuruluğu ve prüritus erişkin yaş dönemleri için daha fazla sorun oluşturmaktadır (1). Benzer olarak adolesan ve genç erişkinlik dönemlerinde de bazı deri hastalıklarının insidansı artmaktadır. Bu dönemde gençler için en çok sorun yaratan dermatolojik problem akne vulgaris olup, mantar hastalıkları, dermatitler, stres kaynaklı ve kaşıntılı dermatozlar, ağız yaraları, uçuk gibi deri hastalıkları da oldukça sık izlenmektedir (2). Bu araştırmada, üniversitede okuyan gençlerde sıklıkla gözlenen deri hastalıklarını belirlemek amacıyla, üniversitemiz mediko-sosyal merkezi dermatoloji polikliniğine başvuran öğrencilerin dermatolojik problemleri incelenmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamız 01 Nisan- 31 Mayıs 2005 tarihleri arasında Gazi Üniversitesi (GÜ) Mediko-Sosyal Merkezi Dermatoloji polikliniğine başvuran 147 si kız, 74 ü erkek olmak üzere toplam 221 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiş olup tanımlayıcı tipte bir araştırmadır. Çalışmaya katılan öğrencilerin dermatolojik yakınmaları sorgulanmış, daha sonra detaylı dermatolojik muayeneleri yapılarak, yaşları, cinsiyetleri, dermatolojik muayene bulguları ve dermatolojik tanı bilgileri kaydedilmiştir. Standardı sağlamak için muayeneler aynı hekim tarafından yapılmıştır. Veriler SPSS for Windows 11.0 bilgisayar programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Değerler frekans ve yüzde olarak ifade edilmiştir. BULGULAR Çalışmamıza katılan 221 öğrencinin 146 sı (%66.5) kız, 75 i (%33.5) erkektir. Yaşları 18-23 arasında değişmekte olup, yaş ortalaması 20.7±1.4 dür. Çalışmaya katılan öğrencilerin dermatoloji polikliniğine başvurma 314

nedeni olan yakınmaları ve dermatolojik muayene sırasında tespit edilen diğer deri hastalıkları Tablo 1 de gösterilmiştir. Bazı hastalarda birden fazla dermatolojik problem tespit edilmiştir. Tablo 1. Dermatoloji polikliniğine başvuran öğrencilerde saptanan deri hastalıkları Hastalıklar (n=252) % Hastalıklar (n=252) % Akne vulgaris 34.1 Pitriazis simpleks 0.7 Kontakt dematit 8.7 Alopesi areata 0.7 Tinea pedis 7.5 Hirşutizm 0.7 Seboreik dermatit 5.5 Melazma 0.7 Tinea versikolor 4.3 Aft 0.7 Kserozis 3.5 Keratozis pilaris 0.7 Herpes simplex 3.1 Paronişi 0.7 Efelid 2.7 Onikomikoz 0.7 Nörodermatit 2.3 Psöriazis 0.3 İnsect bite 1.9 Pyodermi 0.3 Hiperhidrozis 1.9 Ungius incarnatus 0.3 Postinfeksiyöz Hiperpigmentasyon 1.9 Fronkül 0.3 Saç dökülmesi 1.5 Yanık 0.3 Prüritus 1.5 Androgenetik alopesi 0.3 Pitriazis rozea 1.5 Eritema multiforme 0.3 Numuler dermatit 1.1 Keilit 0.3 Follikülit 1.1 Nevüs 0.3 Verruca vulgaris 1.1 Milia 0.3 Fotoallerji 1.1 Tinea inguinalis 0.3 Ürtiker 1.1 Zona zoster 0.3 Daha sonra bu hastalıklar kendi arasında bazı alt başlıklar altında sınıflandırılmış, bu sınıflandırmaya göre, hastalarda en sık rastlanan dermatolojik problemler sırasıyla akne vulgaris (%34.1), allerjik ve kaşıntılı dermatozlar (%16.6), mantar hastalıkları (%13.0) ve eritemli-skuamlı hastalıklar (% 8.3) olmuştur (Tablo 2). 315

Tablo 2. Öğrencilerde saptanan deri hastalıklarının yapılan sınıflamaya göre dağılımı Gruplar Hastalıklar n=252 Toplam % Akne Akne vulgaris 86 86 34.1 Allerjik ve Kaşıntılı Hastalıklar Kontakt dermatit 22 42 16.6 Nörodermatit 6 Prüritus 4 Numuler dermatit 3 Fotoallerji 3 Ürtiker 3 Eritema multiforme 1 Mantar Hastalıkları Tinea pedis 19 33 13.0 Tinea versicolor 11 Onikomikoz 2 Tinea inguinalis 1 Eritemli Döküntülü Hastalıklar Seboreik dermatit 14 21 8.3 Pitriyazis rozea 4 Pitriyazis simpleks 2 Psöriazis 1 Pigmentasyon Bozuklukları Efelid 7 14 5.5 Postinf. hiperpigmentasyon 5 Melazma 2 Viral Hastalıklar HSV enfeksiyonları 8 12 4.7 Verruca 3 Zona Zoster 1 Saç Hastalıkları Saç dökülmesi 4 9 3.5 Alopesi areata 2 Hirşutizm 2 Androgenetik alopesi 1 Bakteriyel Hastalıklar Follikülit 3 7 2.7 Paronişi 2 Pyodermi 1 Fronkül 1 Paraziter Hastalıklar Insect Bite 5 5 1.9 Tırnak Hastalıkları Unguis incarnatus 1 1 0.3 Diğer Kserozis 9 22 8.7 Hiperhidroz 5 Keratozis pilaris 2 Aft 2 Keilit 1 Kompound nevüs 1 Milia 1 Yanık 1 316

TARTIŞMA Literatürde üniversite öğrencilerinde gözlenen deri hastalıklarının araştırıldığı çalışmalardan çok, bazı spesifik hastalıkların, üniversite öğrencilerinde görülme sıklıklarının araştırıldığı çalışmalar daha fazla bulunmuştur. Ülkemizde yapılan bir çalışmada spor akademisi öğrencilerinde gözlenen deri hastalıkları araştırılmış, öğrencilerin en sık tanımladığı dermatolojik problemler akne vulgaris (%32.4), kallus (23.7), deri kuruluğu (%14.4) ve tırnak batması (%12.2) olurken, yapılan dermatolojik muayene ile %30.9 unda yüzeyel mantar hastalığı, %26.6 sında kallus ve %23.7 sinde akne vulgaris tespit edildiği rapor edilmiştir (3). Jiamton ve arkadaşlarının çalışmasında 428 tıp öğrencisinden %51.6 sında ürtiker, %19.6 sında angioödem öyküsü tespit edilmiş, bunlardan %93.2 sinin akut, %5.4 ünün ise kronik olduğu bildirilmiştir (4). Çalışmamızda, dermatoloji polikliniğine başvuran üniversite öğrencilerinde en sık karşılaşılan dermatolojik problem akne vulgaris olmuştur. Ülkemizde yapılan başka bir çalışmada 2657 lise öğrencisinden 615 inde (%23.1) değişik derecelerde akne tespit etmişlerdir (5). 1980 yılında 12-18 yaşları arasındaki 3131 öğrencide yapılan bir çalışmada toplam 670 olguda (%21.3) akne gözlemlediklerini rapor etmişlerdir (6). Akne vulgaris, ergenlik çağındaki bireylerin %80-90 ını etkileyen kronik inflamatuvar bir hastalıktır (7). Her yedi adölesandan birinde akne gözlendiği, kızlarda 14-17, erkeklerde 16-19 yaşlar arasında sıklığının arttığı; erkeklerde daha sık ve şiddetli olduğu bildirilmiştir (2,8). Genellikle burnun yan taraflarında ve alında komedonlar (siyah noktalar) ve beraberinde, uçları açık olmayan çok sayıda beyaz renkli kapalı komedonlar bulunmaktadır. Tıkanmış folliküllerden, kırmızı papüller ya da ucu irinli püstüller gelişebilir. Daha ağır formlarda nodül ve kistler gözlenebilir. Nodüler ve kistik aknenin tedavisi diğer formlara göre daha zor olmakta, ayrıca kişinin dış görünümünü de olumsuz etkilemektedir. Yüzde yanaklar, çene, burun ve alın derisi genellikle daha çok etkilenmektedir. Saçlı deri tutulmazken, boynun arka kısmı, göğüs önü ve omuzlarda lezyonlar sıkça izlenmektedir. Ciddi akneli hastalarda, kalça, uyluk ve üst kolların dış taraflarının etkilenmesi oldukça yaygındır (9). Hastalığın doğal eğilimi kendiliğinden iyileşmesi yönünde olmasına rağmen, herhangi bir hastada hastalığın ne zaman 317

iyileşeceğini bilmek zordur. Bazı kadınlarda, mensturasyon başlamadan yaklaşık 7-10 gün önce, premenstural alevlenmeler göze çarpmaktadır (9,10). Ayrıca stresin akne ciddiyetini arttırdığı da gösterilmiştir (11). Çalışmamızda allerjik-kaşıntılı dermatozlar ve mantar hastalıkları, akneden sonra en sık karşılaşılan dermatolojik problemler olarak saptanmıştır. Allerjik-kaşıntılı dermatozlar arasında kontakt dermatit ilk sırada yer almıştır. Shenefelt in çalışmasında ise üniversite öğrencilerinin %3.1 inde allerjik kontakt dermatit, %2.3 ünde irritan dermatit saptanmıştır (12). El üzerlerinde ve kullanılan makyajbakım ürünlerine karşı yüz ve göz çevresinde gelişen dermatitler, özellikle genç yaştaki bayan hastalar için sorun oluşturmaktadır. El ekzemasında sabun, deterjan gibi temizlik malzemeleri primer suçlanan ajanlardır. En belirgin bulgu kaşıntı olmakla birlikte, bilateral el dorsallerinde kuruluk, eritem, deskuamasyon ve skuamlar, ileri olgularda vezikül ve likenifiye plaklar izlenmektedir. Ellerin gereğinden fazla yıkanmasından kaçınılması, ph sı deriye uygun sabun ve deterjanlar tercih edilmesi, eldiven kullanılması ve ellerin sıkça nemlendirilmesi önerilmelidir. Benzer bir klinik tablo izlenen yüz ve göz çevresi ekzemalarında ise, suçlanan ürünün kullanımının kesilmesi ve test edilmiş, allerjik yan etkisi olmayan, kaliteli ürünlerin tercih edilmesi önerilmelidir (13). Mantar hastalıklarının da, üniversite öğrencilerinde oldukça sık saptandığı çalışmamızda, en sık ayak mantarı (tinea pedis) tespit edilirken, tinea versikolor ve vücut mantarları onu takip etmiştir. Özellikle yurtta kalan, spor yapan ya da ayak bakımına yeterince dikkat edemeyen gençlerde tinea pedis sıkça rastlanmaktadır. Klinik olarak ayak parmak aralarında kaşıntı, soyulma, ayak tabanında pullanma, kuru skuamlar ve küçük veziküller görülebilmektedir. Aşırı terleten ayakkabı ve çorap giyme alışkanlığı, ayakların yüzme, duş gibi nedenler ile sürekli ıslak ve nemli kalması bu yaş grubundaki bireyler için hastalığın bulaşımında kolaylaştırıcı etmenlerdir (14). Bir çalışmada yüzme kursuna kayıtlı, üniversite havuzuna giden öğrencilerin, yapılan muayene ve tetkiklerinde, kursa ilk başladıkları gün %13.2 sinde, 12. ders gününde ise %22.2 sinde ayak mantarı saptanmıştır (15). Korunmak için gençlere mümkün olduğunca ayaklarının hava almasını sağlayacak ayakkabılar giymeleri, pamuklu sentetik olmayan çorapları tercih etmeleri, ayaklarını yıkadıktan sonra 318

özellikle parmak aralarını çok iyi kurulamaları önerilmelidir (14). Dermatofitlerin gövde, yüz ve ekstremitelerde yaptıkları yüzeyel mantar enfeksiyonları, genel olarak vücut mantarı (tinea corporis), kasıklarda ve özellikle uyluk üst-iç yüzlerinde yerleşenler ise kasık mantarı (tinea inguinalis) olarak bilinmektedir. Klinik olarak, kaşıntılı, aktif kenarında eritem, skuam, papül ve vezikül gösteren plaklar izlenmektedir (14). Vücut mantarının bir türü olan tinea versikolor ise genelde göğüs, sırt, boyun ve üst kollarda gözlenen, epidermisin kronik yüzeyel fungal enfeksiyonudur. Yüzeyinde ince skuam içeren, açık kahverengi tonlarda maküller, yama tarzı lezyonlar ya da hipopigmente maküller ile seyretmektedir (14). Özellikle genç erişkinlerde, yaz mevsiminde, sıcak ve nemli iklimlerde daha sık izlenmektedir. Havuz, duş gibi nemli ortamlar bulaşımını kolaylaştırmaktadır. Hastalığa Malassezia furfur adlı maya benzeri bir organizmanın neden olduğu düşünülmektedir. Bu organizma normal cilt florasında bulunduğu için, bulaşıcı değildir ve nüks oranları yüksektir. Ergenlik dönemi öncesinde hemen hiç görülmeyen hastalık, 40 yaşın üstündekilerde nadir gözlenmektedir. Tedavisinde antifungal ajanlar kullanılmaktadır (16). Üniversitede okurken, bir çoğu ailelerinden ayrı, maddi zorluklar yaşayan ve ders çalışmak zorunda olmanın stresi altındaki pek çok gencin dermatolojik problemleri olabilir. Öğrencilerin sağlıkla ilgili problemlerinde ilk başvurdukları yer genellikle üniversite mediko-sosyal merkezleridir. Bu durumdaki bir gencin sorunları hekim tarafından dikkatlice dinlenmeli ve özenli muayene edilmelidir. Tedavisi yapılırken, öğrencinin içinde bulunduğu sosyal şartlar göz önünde bulundurularak, yardımcı olunmaya çalışılmalıdır. KAYNAKLAR 1. Oruk Ş, İlter N, Atahan ÇS, Gürer MA. Çocuklarda Dermatolojik Problemler. T Klin Dermatoloji 2002; 12: 1-4. 2. Purvis D, Robinson E, Watson P. Acne prevalence in secondary school students and their perceived difficulty in accessing acne treatment. N Z Med J 2004;117 (1200): U1018. 3. Gündüz K, Türel A. Celal Bayar Üniversitesi Spor Akademisi öğrencilerinde saptanan deri belirtileri. TÜRKDERM 1999; 33(4): 246-249. 319

4. Jiamton S, Swad-Ampiraks P, Kulthanan K, Suthipinittharm P. Urticaria and angioedema in Siriraj medical students. J Med Assoc Thai 2003; 86(1): 74-81. 5. Aktan Ş, İnanır I, Şanlı B, Uz N. Lise öğrencilerinde akne prevelansı: Epidemiyolojik bir çalışma. TÜRKDERM 1999; 33(1): 37-39. 6. Tunalı Ş, Tokgöz N, Özcan A, Bingül Ö, Kan İ: 12-18 yaş gruplarında akne vulgaris prevalansı. VIII. Ed.: Bingül Ö, Palalı Z, Tunalı Ş. Ulusal Dermatoloji Kongresi Kitabı. Bursa, Uludağ Üniversitesi Basımevi 1982; 673-687. 7. Healy E, Simpson N. Acne vulgaris. BMJ 1994;308:831-3. 8. Cunliffe WJ, Simpson NB. Disorders of the sebaseous glands. Eds.: Champion RH, Burton JL, Burns DA, Breathnoch SM. In: Textbook of Dermatology. 6th edition.blackwell Science; 1998. p. 1927-1984. 9. Marks R. (çeviri: Serhat İnalöz) Roxburgh un Sık Görülen Deri Hastalıkları. 17. baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 2004. p. 149-170. 10. Williams M, Cunliffe WJ. Explanation for premenstrual acne. Lancet 1973; 2:1055-1057 11. Chiu A, Chon SY, Kimball AB. The response of skin disease to stress, changes in the severity of acne vulgaris as affected by examination stress. Arch Dermatol 2003; 139(7): 897-900. 12. Shenefelt PD. Descriptive epidemiology of contact dermatitis in a university student population. Am J Contact Dermat 1996; 7(2): 88-93. 13. EH Aydemir. Psikokutan dermatozlar. Ed.: Tüzün Y, Kotoğyan A, Aydemir EH, Baransü O. In: Dermatoloji. 2. baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 1994. p. 717-720. 14. Aksungur VL, Acar MA. Deri Sorunlarında Basamak Basamak Tanı ve Öneriler. Adana: 5G Matbaacılık; 1999. p. 232-235. 15. Bolanos B. Dermatophyte feet infection among students enrolled in swimming courses at a university pool. Bol Asoc Med P R 1991; 83(5): 181-184. 16. Reeves JRT, Maibach HI. (çeviri: Şiirsel Taş). Resimli Klinik Dermatoloji. 3.baskı. İstanbul: Asır Matbaacılık; 2001. p. 242-246. 320