çhs 20 Çocuk Haklarına dair Sözleşme'nin 20. Yılı İnsanlık, elinden gelenin en iyisini çocuklara vermekle yükümlüdür! Çocukların hakları var! Günümüzden birkaç yüzyıl önce çocuğun korunması dahil tüm sorumluluğunun yalnızca ailesine ait olduğu düşüncesi yaygındı. ondokuzuncu yüzyılın sonlarında genelde küçücük çocukların yalnızca karınlarını doyurabilmek için, çok zor koşullarda ve uzun saatler boyunca çalışmak zorunda olmasında herhangi bir gariplik görülmüyordu. O sıralarda dünyaya gelen bebeklerin ve küçük çocukların yarısından fazlasının önlenebilir hastalıklar nedeniyle ölmeleri dahi olağan karşılanıyordu. Çocuk Hakları Beyannamesi, 1924 Gerçekte, o yıllarda çocukların büyük çoğunluğu her zaman kısa ve acılı ömür sürmüş, cehalete ve ürkütücü bir yoksulluğa mahkum olmuşlardı. yirminci yüzyılın başlarında çocukların haklarının uluslararası hukukta korunması düşüncesi bir İngiliz sivil toplum kuruluşu olan SAVE THE CHILDREN ın kurucusu olan ve çalışan çocukların durumuna dikkat çekmek için Londra da Trafalgar Caddesinde el broşürleri dağıtırken yakalanıp tevkif edilen Bayan Eglentyne Jebb tarafından ortaya atıldı. Öte yandan çocukların, gençlerin ve annelerin korunması amacıyla ilk resmi girişime 1912 yılında İsviçre de başlandı; burada amaçlanan, çeşitli ülkelerin çocuklara ilişkin yasa, tüzük ve diğer yayınlarının toplanması ve gelecekte hazırlanması düşünülen uluslararası bir anlaşmaya esas olarak kullanılması idi. Ne yazık ki, 1914 yılında patlak veren Birinci Dünya Savaşı ile bu girişimler askıda kalmıştır. Birinci Dünya Savaşı ndan sonra en çok acı çeken kesim çocuklar ve kadınlardı. Bu nedenle 1920 yılında Cenevre de Çocuklara Yardım Birliği adı ile kurulan özel bir örgüt 1923 yılında Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi ni yayınladı. Bu Bildirge 1924 yılında bugünkü Birleşmiş Milletler Teşkilatı nın bir başlangıcı olarak kurulmuş olan Milletler Cemiyeti tarafından onaylanarak yayımlandı. 1924 Cenevre Beyannamesi Çocukların yaşama, gelişme, korunma hakları konusunda 5 madde içeren bu Bildirge yi genç Türkiye Cumhuriyeti nin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk 1928 yılında imzaladı. 1924 Cenevre Bildirgesi uyarınca dünya çocuklarının sağlık ve refahını iyileştirici çalışmalar sürdürülmekte iken, 1939 yılında patlak veren İkinci Dünya Savaşı nedeni ile Milletler Cemiyeti nin hükmü kalmadığı gibi, 1924 Çocuk Hakları Bildirgesi nin de istenilen ölçüde uygulanması askıya alınmış oldu.
İlk adımlar İkinci Dünya Savaşı çocukları ve kadınları Birinci Dünya Savaşına oranla daha büyük felaketlere uğrattı. Bir taraftan bu tür felaketlerin tekrarlayabileceği endişesi, öte yandan da çocuğun fiziksel ve ruhsal açıdan olgunlaşmamış olması nedeniyle doğum öncesi ve sonrasında özel bakım ve korunmaya muhtaç olduğu düşüncesi ile savaştan sonra 1945 yılında kurulan Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi ne (ECOSOC), kuruluştan bir yıl sonra Dünya halklarını 1924 lerdeki kadar birbirine bağlamak amacıyla Cenevre Bildirgesi nin canlandırılması önerildi. Bu tarihten iki yıl sonra Birleşmiş Milletler Genel Kurulu İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ni kabul etti. Bildirge maddeleri doğal olarak çocukların hak ve özgürlüklerini içerdiği halde çocuğun özel konumundan dolayı çocuklar için artık daha kapsamlı bir Çocuk Hakları Bildirgesi ne ihtiyaç olduğu düşünülerek bunun bir an önce hazırlanmasına karar verildi. 1950 yılında Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi, Sosyal Komisyonu nca yeni bir Çocuk Hakları Bildirgesi nin ön taslağı hazırlandı. Ne var ki, sonraki birkaç yıl boyunca iki uluslararası insan hakları sözleşmesinin, medeni ve siyasi haklar ve ekonomik ve sosyal ve kültürel haklar ile ilgili olarak formüle edilmesi beklendiği için, bu konuda daha fazla çalışma yapılmadı. 1957 yılında Ekonomik ve Sosyal Konsey in İnsan Hakları Komisyonu, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi nin konusunu ele aldı. Uzun süren hazırlık tartışmalarından sonra komisyon Bildirge taslağını yeniden hazırladı ve 19 Ekim 1959 da BM Genel Kurulunun üçüncü komitesi (Sosyal, Hümaniter ve Kültürel Komite) bu taslağı benimsedi. Böylece 1924 yılında Milletler Cemiyeti döneminde onaylanan beş ilkeden oluşan ilk çocuk hakları bildirgesini (Cenevre Bildirgesi) izleyen bu yeni Bildirge B.M. Genel kurulu tarafından benimsenerek 20 Kasım 1959 tarih ve 1386 (XIV) sayılı karara dönüştürüldü. Birleşmiş Milletler bu kararla İnsanlık çocuğa sahip olduğu en değerli şeyi vermekle yükümlüdür amacından hareket etmiş oluyordu. 1959 Çocuk Hakları Bildirgesi nin kapsamı Bu Bildirge de açıklanan ilkeler Cenevre Bildirgesi nin gelişmiş ilkeleriydi. Bunlar: çocuklar arasında ayırım gözetilmemesi, çocukların gelişmelerini sağlayacak tüm imkan ve olanaklardan yararlandırılmaları, doğumdan itibaren bir isme ve vatandaşlığa hak kazanmaları ve sosyal güvenlikten yararlanmaları, fiziksel, zihinsel veya toplumsal olarak engelli çocuklara özel tedavi, eğitim ve bakım sağlanması, çocukların eğitim görme hakları, sevgi ve anlayışa ihtiyaçları olduğu, her türlü ihmal, istismar ve sömürüye karşı korunmaları, anlayış, hoşgörü, insanlararası dostluk, barış ve evrensel kardeşlik ortamında enerji ve yeteneklerini diğer insanların hizmetine sunulması gerektiği bilinciyle yetiştirilmelidir. Bu Bildirge de beyan edilen bir başka ilke de çocuğun eğitim ve yönlendirilmesinden sorumlu olan kişiler için en önemli ölçütün, onun yüksek yararı olduğudur. Çocuk Haklarına dair Sözleşme nasıl ortaya çıktı? 1979 Dünya Çocuk Yılı 1959 Çocuk Hakları Bildirgesi nin izlenmesi ve uygulanmasının sağlanması ve tüm ülkelerde dünyadaki bütün çocukların sağlığı ve hastalıkları, beslenme bozuklukları ve özellikle eğitime ulaşamama gibi bir dizi sorunun üzerinde durulması amacıyla 1979 yılını Dünya Çocuk Yılı olarak ilan etti. Aslında bu etkinlik ile bunu izleyen yıllarda şekillenecek olan B.M. Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin tohumları atılmaktaydı.
Birleşmiş Milletler ve barışın temellerini güçlendirecek çocuğun insan hakları Polonya Devleti bir çocuk hakları Sözleşmesi nin gerekliliğini vurgulamada ve bununla ilgili metnin hazırlanması aşamasında büyük rol oynamıştır. Bu amaçla 1978 yılında Polonya hükümeti o sıralarda Polonya nın Yargıtay Başkanı olan Prof. Adam Lopatka nın inisiyatifi ile hazırlanan bir taslak sözleşme metnini BM İnsan Hakları Komitesine sunmuş ve görüşmelere açılmasını istemiştir. Aslına bakılırsa Polonya Delegasyonu 1959 Çocuk Hakları Bildirgesi nin metninin oluşmasına da öncülük yapmıştır. Elde Çocuk haklarına ilişkin iki bildirge mevcutken neden SÖZLEŞME Çocuk hakları konusunda elde iki bildirge varken neden bir sözleşmeye ihtiyaç vardı? Aslında hazırlanacak olan Çocuk Hakları Sözleşmesi nin mevcudiyeti daha önceki bildirgeleri ilke olarak ne geçersiz kılacaktı, ne de önemini azaltacaktı. Tam tersine tüm devletlere, uluslararası topluma, uluslararası kuruluşlara, ailelere ve bireylere önemli bir yol gösterici olmaya devam edecekti. Aslında bildirgelerin sürekli olarak öne sürdüğü fikirler, değerler, ve ilkeler hep önemini koruyacaktı. Sözleşme de somutlaştırılmış olan bu değer ve ilkeler aslında milletlerin vicdanlarının ürünüdür. Oysa bildirge sadece bir ahlaki ve politik belgedir. Yasal olarak bağlayıcılığı olan bir doküman değildir. 1978 yılında hazırlanmaya başlanan Taslak Sözleşme metni, BM sekreteryasının değişik kısımları, özellikle Cenevre de bulunan İnsan Hakları Merkezi, Viyana daki Merkez, UNICEF, ILO, WHO ve UNESCO, Kızıl Haç ve Sivil Toplum Kuruluşlarından büyük yardım ve destek gördü. Sözleşme nin hazırlanmasında uluslararası belli başlı Sivil Toplum Kuruluşlarının katkısı çok önem taşımaktadır. Böylece üzerinde on yılı aşkın bir süre çalışılan Çocuk Haklarına dair Sözleşme (United Nations Convention on the Rights of the Child) 20 Kasım 1989 da Birleşmiş Milletlerin 44. Genel Kurulunda oy birliği ile kabul edildi. Bu tarih 1959 Çocuk Hakları Bildirgesinin otuzuncu, 1979 Dünya Çocuk Yılının onuncu yıldönümlerini simgeler ve o tarihten bu yana DÜNYA ÇOCUK HAKLARI GÜNÜ olarak kutlanmaktadır. Sözleşme nin onaylanması ile uluslararası topluluk dünyanın her yerindeki çocukların taşıdıkları temel değerlerin ve yaşama, gelişme, korunma ve katılım dahil, sahip oldukları hakların tanınıp güvence PLACE altına alınması PHOTO yolunda HERE, önemli bir adım atmış oluyordu. OTHERWISE DELETE BOX Bu Sözleşme pek çok kesimce çocukların Magna Carta sı olarak da nitelendirilmekteydi. Çocuk Haklarına dair Sözleşme 20 Kasım 1989 da imzaya açılmış ve o gün 61 devlet tarafından imzalanmıştır. yasa olması için gerekli asgari 20 ülkenin onayından sonra Sözleşme 2 Eylül 1990 da yürürlüğe girmiştir. Türkiye Sözleşmeyi İmzalıyor Birleşmiş Milletler 30 Eylül 1990 tarihinde Newyork taki Genel Merkez de tüm ülkelerin Devlet ve Hükümet Başkanları düzeyinde Dünya Çocuk Zirvesi ni düzenledi. Buradaki amaç hem ÇHS nin ülkeler bazında imza ve onayını hızlandırmak, hem de bu Zirve de Çocukların Yaşatılması, Geliştirilmesi PLACE PHOTO ve Korunmasına HERE, İlişkin bir Eylem planının OTHERWISE oluşturulmasını DELETE sağlamaktı. BOX Türkiye, Sözleşme yi Zirve den iki hafta önce, 14 Eylül 1990 tarihinde imzaladı; bunun ardından zamanın T.C. Cumhurbaşkanı Turgut Özal Newyork taki BM Çocuk Zirvesine katıldı. Yetmişbir Devlet ya da Hükümet başkanının katılımıyla gerçekleşen bu Zirve de 2000 yılına kadar Çocukların Yaşatılması, Geliştirilmesi ve Korunması na dair ülkelerin gerçekleştirmeleri beklenen hedefler belirlenmiştir. Bu ülkelerden ayrıca Zirve den çıkan hedeflere erişilmesi için öngördükleri programları belirleyen eylem planları yapmaları da istenmiştir. Diğer bütün ülkeler gibi Türkiye nin de böyle bir planı hazırlanmıştır.
Sözleşme nin Türkiye de onaylanması Sözleşme nin Türkiye de onaylanması imzadan 4 yıl kadar sonra gerçekleşmiştir. Bu süre zarfında Sözleşme nin gayri resmi tercümesi bir bilgilendirici dosya eşliğinde, TBMM üyelerine, ilgili tüm bakanlıklara, üniversitelere, Sivil Toplum Kuruluşlarına dağıtılmış, UNICEF Türkiye Temsilciliği ve Çocuk ve Kadından sorumlu Devlet Bakanlığı nın ortak çalışmalarıyla pek çok seminer, çalıştay ve konferanslar düzenlenmiş, Sözleşme nin içeriği ve kapsamı kamuda detaylı olarak gözden geçirilmiştir. Bu süreç zarfında ülkenin pek çok ilinde, başta Ankara ve İstanbul olmak üzere çocukla ilgili konularda faaliyet gösteren STK larla ve Barolarla da çalışılmıştır. UNICEF Türkiye Milli Komitesi nin o zamanki Başkanı Prof. İhsan Doğramacı nın temasları sonucunda, o zamanki UNICEF Genel Direktörü Mr. James Grant, Aralık 1994 tarihinde Türkiye yi ziyaret etmiştir. Çocuk Haklarına dair Sözleşme 9 Aralık 1994 te TBMM tarafından kabul edilmiştir ve Bakanlar Kurulu bu kararı 23 Aralık 1994 de 4058 sayılı yasa ile onaylamış, Yasa 27 Ocak 1995 gün ve 22184 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Sözleşme nin uygulanmasında koordinatör kuruluş olarak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) görevlendirilmiştir. Zamanın Başbakanı Süleyman Demirel in UNICEF toplantısında konuşması UNICEF Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ın zamanın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı iken çocuk haklarına desteğini gösterdiği toplantıdan bir resim UNICEF
FAALİYET ÖNERİLERİ 20 Kasım 2009 da, dünyanın her yerinde Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin (ÇHS) Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nda kabul edilişinin 20. Yılını kutluyor olacak. Türkiye, ÇHS ne 1995 te TBMM tarfından gerçekleştirilen onaylama sürecinden sonra taraf olmuş ve çocuklar için en iyisini çocuklarla beraber gerçekleştirmeye söz vermiştir. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi 20. yılında, çocuk haklarının ülkelerde hayata geçmesinin önündeki zorlukları üç başlıkta toplamaktadır: çocuğun onuru (şiddetten ve ayırımcılıktan korunma), çocuğun gelişimi (ekonomik sosyal kültürel haklar ve çocuğun gelişen kapasiteleri) ve çocuk ile diyalog (demokratik bir güç olarak çocuk katılımı) Çocuk Haklarına dair Sözleşme (ÇHS) nin (ICC) vizyonu çocuklar, gençler, kadınlar ve toplum için daha iyi bir yaşam kalitesi ve gelişiminin sağlanmasıdır. Bu vizyona ulaşmak için ICC nin misyonu tüm çocuklar için ve çocuklarla beraber savunuculuk yapmak ve ulaşabilecekleri en üst sağlık ve gelişim için Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin ışığında çalışmaktır. Bu dosya tarafından hazırlanmıştırr. Yayına hazırlayanlar: Gülgün Müftü, Adem Arkadaş, Senem Bengü, Yenel Yavuz Bu dosya tarafından hazırlanmıştırr