Biyoetik İhtisas Komitesi Prof. Dr. Meral Özgüç

Transkript

1 Biyoetik İhtisas Komitesi Prof. Dr. Meral Özgüç UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyesi, Temel Bilimler ve Biyoetik Komiteleri Başkanı

2 Komite Başkanı: Prof. Dr. Meral ÖZGÜÇ Temel Bilimler ve Biyoetik Komiteleri Başkanı

3 KOMİTE ÜYELERİ ( ) Kuruluş : 2002 Prof. Dr. Berna ARDA (Etik) Prof. Dr. Gülriz UYGUR (Hukuk) Prof. Dr. Hakan Sedat ORER (Farmakoloji) Dr. Kumru ARAPGİRLİOĞLU (Çevre Etiği) Prof. Dr. Nüket Örnek BÜKEN (Etik) Doç. Dr. Uygar TAZEBAY (Gen Teknolojileri)

4 UNESCO ve Biyoetik UN sistemi içinde bilimsel araştırma gündemi olan kuruluş UNESCO dur: Barış ve insanlığın işbirliklerini teşvik etmek evrensel değerlerini korumak için bilimsel Bilimsel ve teknolojik gelişme ve uygulamaların evrensel adalet, insan hakları ve insan onurunu korumaya yönelik ilkeler çerçevesinde ilerlemesini teşvik etmek

5 21. YÜZYIL VE SORUNLAR Nüfus 2050 yılında 9 milyar öngörü Çevre/biyoçeşitlilik Gıda, temiz su, enerji kaynakları, hava kirliliği Kuzey/Güney yarımküre ayrımı Ekonomik güç farkı Kültürel farklılıklar Digital divide Teknoloji divide

6 10/90 gap Dünyada yaşam bilimleri araştırma bütçelerinin %90 ının dünya nüfusunun %10 unun sağlık problemlerine harcandığı bilinen bir gerçektir.

7 Genetik testler Klonlama Kök hücre Nanoteknoloji Sosyal, kültürel, hukuksal ve etik boyutlar Çevresel etkiler BİYOETİK

8 BİYOETİK KAPSAMI Biyoloji Felsefe Tıp Hukuk Çerçeve kurallar Yönetmelikler Yasalar

9 UNESCO - ARAÇLAR Bilim ve Teknoloji Etiği (1970) Biyoetik (1993) Uluslararası Biyoetik Komitesi, IBC (36 bağımsız uzman) Hükümetlerarası Biyoetik Komitesi, IGBC (36 üye devlet temsilcisi) Multidisipliner yaklaşım

10 ÇALIŞMA İLKELERİ 1. Uluslararası normatif araçların geliştirilmesi 2. Kapasite oluşturmak Etik Eğitim Programı Biyoetik Komitelerin kurulması 3. Farkındalık Yaratmak Yayın, konferans, seminer vb. etkinlikler düzenlemek

11 BİYOETİK İLKELER İnsan onuru ve İnsan Hakları Fikri Mülkiyet Hakları-Araştırma Özgürlüğü Gizlilik/Mahremiyet Araştırmalarda Kişisel Otonomi ve Bilgilendirilmiş Onam Biyoçeşitlilik, çevre ve gelecek nesillerin korunması

12 NORMATİF ARAÇLARA ÖRNEKLER İnsan Genomu ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (2000) Uluslararası İnsan Genetik Verileri Bildirgesi (2004) Biyoetik ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (2005) Bu bildirgeler UNESCO Genel Konferansı tarafından kabul edilir ancak hukuki bağlayıcılığı olan belgeler değildir, amaç üye devletlerin bildirge içeriklerini iç hukuka yansıtabilmeleridir.

13

14

15

16 İnsan Genomu ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi İnsan Onuru İnsan genomu insanlık ailesinin tüm üyelerinin temel "bir"liğini oluşturduğu gibi insanların doğasında varolan onur ve çeşitliliğinin kabul edilmesinin de dayanağıdır. Sembolik anlamda, insan genomu insanlığın mirasıdır.

17 İNSAN ONURU VE İNSAN GENOMU Genetik özellikleri ne olursa olsun herkes onuruna ve haklarına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.

18 İNSAN ONURU VE İNSAN GENOMU İnsan genomu doğal durumunda parasal kazanç konusu yapılamaz.

19 KİŞİNİN HAKLARI Hiç kimse genetik özellikleri nedeni ile insan hak ve temel özgürlükleri ile onurunu ihlal etmeye yönelik veya bunları ihlal edici sonuçlar doğuracak bir ayırımcılığa maruz bırakılmamalıdır.

20 DAYANIŞMA VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ Devletler, bu Bildirge de öngörülen ilkelere gerekli saygı çerçevesinde insan genomu, insan çeşitliliği ve genetik araştırmalarla ilgili bilimsel bilgilerin uluslararası yayılımını desteklemeye devam etmeye ve bu bağlamda özellikle sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında bilimsel ve kültürel işbirliğini geliştirmeye çaba göstermelidir.

21 ÇEVRE VE BİYOÇEŞİTLİLİĞİN KORUNMASI Tüm yaşam formları arasındaki ilişki göz önünde tutularak biyolojik ve genetik kaynakların kullanımı çevre ve biyoçeşitliliğin korunmasına yönelik olmalıdır.

22 UTMK BİYOETİK KOMİTESİ ETKİNLİKLERİ Farkındalık Yaratmak-Eğitim Bildirge ve kılavuz kitap çevirisi Ulusal toplantı, seminer, konferans etkinlikleri Biyoetik uzman havuzu veri tabanı-unesco Biyoetik Gözlemevi ne entegrasyon Bölgesel UNESCO Ofisleri ile işbirliği (Kahire Ofisi)

23

24 Biyoetik ve İnsan Hakları Uluslararası Bildirgesi: Sağlık ve Sosyal Sorumluluk Nisan 2011 İstanbul

25 SOSYAL VE İNSANİ BİLİMLER SEKTÖRÜ STRATEJİLERİ Etik ve İnsan Hakları Kamu Politikaları Gençlik Toplumsal cinsiyet eşitliği Yoksullukla mücadele Göç ve sosyal dönüşüm

26 PROGRAM KONULARI Nisan 2012 UNESCO ve Kadın Çalışmaları Toplumda Kadın: İş Yaşamında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği için Politikalar Türkiye'de Yaşlanma, Demografik Değişimin Sorunları Türkiye de Uygulanan Sosyal Yardımların (şartlı nakit transferi) Değerlendirilmesi Kamu Politikalarında İnsan Haklarının Yeri Kamu Sağlığı Bakımından Hukuk ve Biyoetik Arasındaki İlişkisi Göç ve Avrupa'daki Türkler Sosyal Bilimler - Teoriden Uygulama ve Politikalara Toplumun Kamu Politikalarına Katılımı Etik Yapıların Demokrasi Kültüründeki Yeri Kent Mekanlarının Kullanımında Katılımcı Kamu Politikaları: Gençler ve Engelliler UNESCO Bölgesel İşbirlikleri

27 SOSYAL DÖNÜŞÜM BİYOETİK VE KAMU POLİTİKALARI ÇALIŞTAYI

28 UNESCO VİZYONU VE BİYOETİK Barış kültürü Sürdürülebilir kalkınmanın insani ve çevresel boyutları doğrultusunda bilimin ve teknolojinin kullanılması UNESCO nun 21.yüzyılda humanizma kavramı ile biyoetik ilkelerin harmonizasyonu

29 Teşekkürler