9. BÖLÜM
5.2. AMBALAJLAMA VE ETİKETLEME Uluslararası pazarlarda ürünün özellikleri kadar ambalajlama ve paketlemesinde, gerek koruma gerek pazarda tutunma ve tanıtma, gerekse güvenli ve bilgiye erişimi kolaylaştırıcı bir taşıma gerçekleştirmede önemli rol oynamaktadır. Uluslararası lojistik operasyonlardan biri olarak ambalajlama ve paketlemenin doğru yöntemlerle yapılması, iş akışını kolaylaştırmaya da yardımcı olmaktadır.
5.2.1. Ambalaj ve Uluslararası Taşımadaki Rolü Ambalaj;bir ürünün üreticiden tüketiciye kadar uzanan dağıtım zincirinde güvenli ulaşımının sağlanabilmesi ve taşınacak ürünle ilgili bilgi iletişiminin kurulabilmesi için kullanılan koruyucu araçların tümüdür. Bir yandan nakliyeden önce, nakliye sırasında ve sonrasında ürünü korurken, diğer yandan da nakliye sırasında yapılacak işlemler için ambalajın özelliği yönlendirici olabilmektedir
Ambalajın temel özellikleri ve yerine getirdiği işlevler sıralanacak olursa; Fiziksel, mekanik etkileşim ve çalınmaya karşı koruma, Saklama ve muhafaza etme, Yükleme ve boşaltma işlemlerini kolaylaştırma, Gönderici ile sipariş sahibi arasında iletişim kurma, Bilgilendirme, Tanıtma, Ürüne uygunluk ve kolaylık sağlama, Ürünü tercih edilebilir kılma ' vb. şeklindedir.
Etiketleme; 5.2.5.Etiketleme ve Etiketlemede Dikkate Alınması Gereken Temel Unsurlar taşıma kuralları gereklerinin yerine getirilmesi sırasında, uygun bir yükleme ve boşaltmayı sağlamak, içeriğini göstermek ve taşıyıcının yüklemeyi tanımasını kolaylaştırmak amacı ile kullanılmaktadır
5.3.1.GÜMRÜKLEME 5.3.1.Gümrükleme ve Lojistik Sürecindeki Yeri Ulusal sınırların dışına yapılacak mal satımı ya da ulusal sınırların dışından yapılacak mal alımı, bir yandan hızla değişen mevzuata uyulmasını ve gümrükleme İşlemlerinin tamamlanmasını gerektirirken diğer yandan da yurt içi ve dışı taşıma,hammadde ve malzeme planlama ve tedarik etme, ürünün doğru yöntemlerle depolama, dağıtma, paketleme, ambalajlama ve geri dönen malların değerlendirilmesi vb. lojistik iş süreçlerini içermektedir.
Gümrükleme işlemleri, dış kaynak kullanımının ilk uygulamaları arasında yer almaktadır. Küreselleşme sürecinde gümrük sınırları hızla engel olmaktan çıksa da; dış ticarette lojistik süreç olarak gümrükleme işlemleri bugün de göz ardı edilemeyecek kadar önemli görülmektedir.
Küresel lojistik yaklaşımında, taşıma şekli (kara, hava, deniz,demiryolu,kombine taşıma)önemli olmaksızın, ulusal sınırların dışından ya da dışına yapılacak her türlü mal alım satımında ihmal edilen bir gümrük operasyonu, sadece zaman kaybına değil, ortaya çıkan hatalı uygulamalar da bir cezai yaptırıma ve prestij kaybına neden olabilmektedir.
Bu noktada bu iş akışının, yasalar ile kendilerine hak tanınmış kişiler tarafından yürütülmesi kanuni bir yaptırım olarak ortaya çıkmaktadır. Kanunda eşya sahiplerini dolaylı temsil yolu ile temsil etmek üzere, gümrük mevzuatı çerçevesinde, gümrük idarelerinde iş takibini sağlamak üzere, gümrük müşavirliği adı altında bir meslek grubu ihdas edilmiştir.eski haliyle Gümrük Komisyoncuları.
5.3.2. gümrükle ilgili temel kavramlar EDI-Elektronik Data Interchange-Elektronik veri Değişimi: Kabul görmüş mesaj standartlarına göre verilen bir bilgisayar sistemi ile diğer bir bilgisayar sistemi arasında elektronik olarak aktarımıdır.
Fiili İhracat: ihracata konu olan malın ithalatçıya gönderilmek üzere ilk U.A taşıma aracına teslim edilerek yüklenmesi ve taşıma belgesinin düzenlenmesi aşamasıdır. Fiili İthalat: ithalata konu olan malın gümrük beyannamesinin onaylanıp, gümrük vergi ve diğer yükümlülüklerin veya muaflık hükümlerinin uygulanması aşamasıdır.
Gümrük: gümrük deyimi çekirdek ve ana bir kavram olup, gümrükle ilgili bütün diğer deyim ve kavramlar buradan çıkmıştır. Ülkeye giren eşyadan,muafiyetleri kanunla kabul edilenler müstesna, resim almak ve ayrıca bazı resim ve vergileri toplamak ve ihraç olunan malların muayene ve kayıtlarını tutmak, transit ve geçici kabul yolu ile ülkeye giren eşyanın, geçici ve emaneten resimlerinin almak üzere teşkil edilen dairelere «gümrük» denilmektedir.
Gümrük beyanı; Belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması yönünde ilgili gümrük idarelerine talepte bulunmaktır. Gümrük Bölgesinde yerleşik kişi:kanuni ikametgahı bu bölge içerisinde olan bütün gerçek kişiler ve kanuni iş merkezi bu bölgede olan tüzel kişi ve kişilerdir.
T.C. Gümrük Bölgesi; TC. toprakları, kara suları,iç suları ve hava sahasıdır. Gümrük Bölgesinde Yerleşik Kişi; Kanuni ikametgahı bu bölge içerisinde olan bütün gerçek kişiler ve kanuni iş merkezi bu bölgede olan tüzel kişi ve kişilerdir.
Gümrük denetimi: Gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki eşyaya uygulanacak diğer hükümlere uyulmasını sağlamak üzere,eşyanın muayenesini, belgelerin varlığının ve gerçekliğinin kanıtlanmasını, hesapların, defterlerin vd. yazılı belgelerin incelenmesini, nakil araçlarının kontrolünü, bagajların ve yolcu beraberindeki eşyanın kontrolünü idari araştırmalar vb. işlemlerin yapılması gibi özel işlemlerin yerine getirilmesi içeren işlemlerdir.
Gümrük Gözetimi: Gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki eşyaya uygulanacak diğer hükümlere uyulmasını sağlamak üzere gümrük idareleri tarafından genel olarak uygulanan işlemlerin bütünüdür.
Gümrük müşaviri: Eşya sahiplerini dolaylı temsil yoluyla temsil etmek suretiyle gümrük idarelerinde iş takibini yapmak üzere, kanunda sayılan gümrük müşaviri olma şartlarını yerine getiren meslek mensuplarıdır.
Gümrük Rejimleri; Gümrük Kanununda yer bulan, gümrük vergilerinin uygulanması yönüyle de farklılık getiren rejimlerdir. Bunlar; Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, ihracat Rejimi, Transit Rejimi, Gümrük Antrepo Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi, Geçici İthalat Rejimi, Hariçte İşleme Rejimi
Gümrük Statüsü; Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girmiş olup, olmadığı yönündeki durumudur. Gümrük Vergisi; Gümrüğe tabi eşyanın, gümrük sınırlarından girişi, çıkışı veya geçişi sırasında, miktarı veya değeri üzerinden alman vergidir. Gümrük Yolu; Türkiye Gümrük Bölgesinin giriş noktalarındaki gümrük kapıları ile bu bölgenin içinde yer alan gümrük kapıları arasında izlenmesi zorunlu olan yollardır.
Özet Beyan; Taşıt aracı ve gümrüğe sunulan eşya ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı, taşıyıcı veya temsilcisi tarafından yapılan beyandır. Özet beyanın, eşyanın gümrüğe sunulmasını izleyen ilk iş günü mesai saati bitimine kadar gümrük idaresine verilmesi zorunludur
5.3.3.Dış Ticarette Gümrükleme İşlemleri Gümrük Sınırlarına Gelen Eşyaya İlişkin Yerine Getirilmesi Gereken Temel Gümrük Yükümlülükleri; Dış ticarette gümrükleme işlemleri, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ne eşya giriş ve çıkışını düzenleyen yasal çerçeve kapsamında gerçekleştirilen gümrüklerdeki tüm iş süreçlerini içermektedir. Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya, (özel kanunlar, u.a. anlaşmalar, sözleşmeler ve idari düzenlemeler ile yasaklanalar dışında) girişinden itibaren Gümrük İdarelerinin gözetim ve denetimine tabidir
5.3.3.1. İthalatta Gümrükleme İşlemleri İthalatta ve ihracatta Gümrükleme işlemleri şeklinde farklılaşan görünümü ile aşağıdaki gibi anlatılabilir. Gümrüklere gelen eşyaya ilişkin yapılması gereken işlemlere bakıldığında (5911 Sayılı Kanun ile Değişen şekle göre) Eşyanın Özet Beyanının verilmesi ve Risk Analizi, Eşyanın Gümrüklü Sahaya Ulaşması ve Gümrüğe Sunulması, Eşyanın Boşaltılması/Geçici Depolama Yerine Alınması
Gümrükçe Onaylanmış Bir İşleme Tabi Tutulması Eşyanın Gümrük Rejimlerine Tabi Olması ve İşleyişi Gümrük Beyannamesinin Verilmesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Mali Yükümlülükler ve Gümrükte İlgili Departmanlarda Mali Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi Şeklinde kısaca belirtilebilir. Taşıma Firmasının Gerçekleştireceği Gümrük İşlemleri, eşyanın, Özet Beyanının Verilmesi ve Gümrüğe Sunulması işlemlerinden oluşmaktadır
Eşyanın Özet Beyanının verilmesi ve Risk Analizi Özet Beyan; Taşıma firması tarafından taşıdığı eşya ve taşıma işlemi hakkında devletin ve ilgili kurumlarının bilgilendirilmesidir. Özet beyanı veren kişi, özet beyanda yer alan bilgilerin doğruluğundan sorumludur.
Özet Beyan; Tır Karnesi ve Aktarma Beyannamesi ile gümrüklemenin yapılacağı Gümrük idaresine bilgi vermek olup, özet beyan işlemleri tamamlandığında; karayolu ile gelen eşyanın 20 günde, denizyolu ile gelen eşyanın da en fazla 45 gün içerisinde gümrükleme süreci de tamamlanmak durumundadır.
5.3.3.2.İhracatta Gümrükleme İşlemleri İhracata ilişkin gümrük işlemleri beyan sahibinin BİLGE sistemi kapsamında gümrük beyannamesi ile ilgili bilgileri sisteme girmesi ile başlamaktadır. Gümrük idaresinin verdiği numara ile tescil edilen gümrük beyannamesinin bir çıktısı alınmakta ve beyan sahibi tarafından imzalanarak ekindeki belgelerle gümrük kabul ve tescil memuruna verilmektedir. Gümrük memuru bilgisayar sisteminden, daha önce girilen bilgiler ile kendisine verilen beyanname ve eki belgeleri kontrol ederek, herhangi bir problem olmaması durumunda belgeleri teslim almakta ve bilgisayar üzerinden onayı gerçekleştirmektedir. Beyanname bilgisayar tarafından onaylandıktan sonra muayene sürecine geçilerek ve eşyanın dahil olduğu hat kapsamında işlemler tamamlanmaktadır.
İhracat işlemleri kapsamında, taşıyıcı firma, ihracatçının kendisine vermiş olduğu bilgiler dahilinde özet beyan bilgilerini girerek özet beyanı tescilini gerçekleştirmekte, dökümünü alarak imzalamakta ve gümrük kabul memuruna teslim etmektedir. Onay işleminin tamamlanmasının ardından aracın kontrolü yapılıp, araç gümrüklü sahadan ayrılıp çıkış gümrüğüne geldiğinde fiili ihracat aşaması gerçekleşmektedir. Bunun sonrasında ise ihracat beyannamesinin kapatılması için ihraç bedeli dövizlerin yurda getirilmesi gerekmektedir.
Sözü edilen bu işlemler aşağıdaki gibi maddeleştirilebilir; 1),Gümrük Beyannamesi ile ilgili bilgilerin beyan sahibi tarafından sisteme girilmesi 2) Gümrük Beyannamesinin tescili ve beyan sahibi tarafından imzalanması 3) İmzalanmış Gümrük Beyannamesinin ekindeki belgeler ile beyan sahibi tarafından Gümrük Kabul ve Tescil Memuruna verilmesi 4) Gümrük memuru tarafından ekrandaki bilgilerin, beyanname ve ekindeki belgelerin kontrolü
5) Gümrük İdaresince Belgelerin Teslim Alınarak Bilgisayar Onayının Tamamlanması 6) İthal Konusu Eşya İçin Geçerli Hat Kriterine Göre Sürecin İşlemesi (Gümrük Muayenesi) Sarı Hat: Belge Kontrolü Kırmızı Hat: Fiziksel Kontrol Mavi Hat: Malların veya yazılı beyan ve belgelerin sonradan kontrol edildiği hattır. (Basitleştirilmiş usul) Yeşil Hat: Herhangi bir muayenenin yapılmadığı hattır.
(Ör: Yabancı resmi kurumlardan ülke Devlet Başkanlarına gönderilen eşya) 7) ihracat evrakları ve beyannamenin taşıyıcı firmaya teslimi 8) Taşıyıcı firma tarafından özet beyanın verilmesi 9) Özet beyan ve eklerinin gümrük kabul memuru tarafından kontrol edilerek teslim alınması ve bilgisayar sistemi üzerinden onay işleminin yapılması
10)Görevli gümrük memurunun (kolcu) yüklemeye nezaret etmesi ve ihraç eşyasını taşıyacak aracın kontrolü 11)Aracın gümrük sahasını terk etmesi 12)Fiili ihracat 13)Kapatma işlemleri 14)KDV işlemlerinin yapılması (iade-terkin)
Lojistik Maliyetleri Etkileyen Gümrük Uygulamaları Lojistik maliyetler üzerinde etkisi olan bazı kalemler belirtilecek olursa 1.Yolluk Ücretleri;'Eşyanın nakli esnasında eşyaya refakat eden ya da eşyanın yerinde tespiti için görevlendirilen memurların yol masrafları için ödenen ücret yolluk ücreti olarak ifade edilmektedir. G.K na göre refakat memuru için, zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamında ödenecek tazminat tutarı üzerinden yapılacak kaza ve ölüm sigortası yapılması da gerekmektedir.
Yolluk ücretleri ve sigorta giderleri taşıyıcı firmaya ait görünse de taşıtan firmaya masraflar fatura edilmektedir. Taşıyıcı firmanın BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Entegrasyonu Sistemi) sistemi üzerinde tanımlı bir teminatı bulunuyor ise (Global Teminat, UND teminatı gibi) refakat memuru nezaretine gerek kalmamaktadır.
Ardiye Ücretleri: Eşyanın gümrük kontrolü altında geçici depolama alanında kaldığı süre için ödenen bekleme ücretidir. En önemli lojistik maliyetlerden biri olan depolama maliyeti eşyanın gümrüklü sahaya girdiği anda başlamaktadır. (Geçici Depolama Yeri:.Taşıtların durduğu veya yanaştığı yerlere yakın
3) Fazla Mesai Ücretleri; Tespit edilmiş bulunan normal çalışma saatleri dışında veya resmî tatil günlerinde gümrük memurlarının çalışması, fazla çalışma ücretine tabi olup, iş sahiplerinin mesai saatleri içinde yapacağı yazılı isteğe bağlıdır. Fazla mesai çalışması için başvurular gümrük müdürlüğü tarafından İncelenmektedir. Başvurunun haklı görülmesi durumunda, gümrük personelinden fazla mesaide yapılacak işin özelliğine göre bilgi ve tecrübeye sahip memurlar seçilerek görevlendirilmektedir
4)Temsil Hizmeti Maliyetleri Ve Gümrük Müşavirliği Mesleği, Gümrük Kanunu na göre dış ticaretin tarafları gümrük işlemlerinin takip edilip, sonuçlandırılması için temsilci tayin edebilir. Bu kişiler Gümrük Kanununda temsilci için belirtilen şartları yerine getirmelidir.
5.4.DEPO VE ANTREPO SÜRECİ 5.4.1.Depo ve antrepo işlemleri ve lojistik süreçteki yeri: Fiziksel dağıtım akışında hareket merkezlerinden olan depo; korunmak saklanmak ve gerektiğinde kullanılmak üzere bir şeyin konulduğu yer, ardiye; bir şeyin çokça bulundurulduğu yerler olarak tanımlanmaktadır.
Depolama malzeme yönetiminin en önemli unsuru olup, yüklü miktardaki malların müşteri/kullanıcıların ihtiyaç duyduğu zamanda ve miktarda onlara ulaştırılmak üzere hazır bulundurulmasına olanak sağlamaktadır
Malzeme, materyal ve ürün stoklamanın temel nedenleri; malları kullanıcının talep ettiği anda ve talep ettiği miktarda hazır bulundurma, girdilerin tedarikçilerden uygun koşullarda alımına imkan sağlama, önceden tahmin edilemeyen talepleri karşılamada kolaylık sağlama, iş süreçlerinin aksamadan yürümesinde destekleyici rol oynama stratejik stokların korunmasını sağlama (uzun dönemli yatırım planlarının gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan malzemeler), şeklinde sıralanabilir
Depolama işlevi tüm lojistik zincir boyunca önemli bir halka olup, bu işlevin bir plan dahilinde ve teknik detaylara uygun olarak yerine getirilmesi gereklidir. Özellikle günümüzün rekabetçi pazar yapısında, maliyetlerin düşürülmesi, lojistik iş süreçlerinin aksamaması ve müşteri beklentilerinin en üst düzeyde karşılanmasında depolama önemli bir süreç olarak görülmektedir. Depolar sadece statik stokların korunma ve bulundurulmasında değil; lojistik iş akışında yer alan stok (envanter) yönetiminin başarılmasında da rol üstlenmiştir.
5.4.2.Depolama Sürecinde İş Akışı Depolama sürecinde gerçekleşen temel iş akışı beş ana başlıkta açıklanabilmektedir. 1.Aşama: Giriş Süreci Depoya ulaşan bir eşyanın karşılaştığı ilk süreç olup, bu süreçte eşyalar bir üretim deposunda veya dağıtım merkezinde muhafaza edilmektedir. 2. Aşama: Fiziksel Depolama Bu aşamada eşyalar, eşyanın niteliklerine göre bölümlenmiş ilgili depo bölümlerine yerleştirilmektedir. 3.Aşama: Siparişlerin Alınması Malların depolandıkları bölümden hareketini ifade eden bu aşama; depolarda kullanılan bir takım yardımcı ekipman ile gerçekleşmektedir. Ayrıca bölümlerinden alman eşyanın kalite kontrol testleri de bu süreçte yapılmaktadır.
4. Aşama: Ambalajlama ve Ürün Birleştirme Kalite kontrol testinden geçen eşyaların, depo içi ve nihai noktaya ulaşması sürecinde karşılaşabilecekleri ambalajlamadan kaynaklanacak riskleri ortadan kaldırabilmek üzere işlemden geçirilmeleridir. Ambalajlamadan sonra benzer ürünler bir arada toplanır ve farklı müşterilere göre konsolide edilerek, dağıtıma hazır hale getirilmektedir. 5. Aşama : Çıkış ve Yükleme Süreci Depodan çıkışı planlanan ürünlerin taşıma araçlarına palet, mukavva kutu, varil vb. taşıma ünitelerine yerleştirilmesidir.
5.4.3.Depo Türleri Depoları farklı yönlerden değerlendirerek sınıflandırmak mümkün olabilmektedir. Buna göre. 5.4.3.1.Coğrafi Dağılıma Göre Depolar İki türde görülebilmektedir.
1.Merkezi Depolar;İşletmelerin stoklarını toplu bir şekilde tek bir depoda bulundurması ve fiziksel dağıtım üzerinde kontrolün sağlanmasını ve depo yönetimine ilişkin etkinliklerin kontrollü yürütülmesini sağlama amaçlı oluşturulmuş depolardır. Bu türde depolamanın sağlayacağı avantajlar arasında; yönetim işlevinin azlığına bağlı düşük yönetim giderleri, etkili stok denetimi, aşırı stoklamaya engel olması, yüksek stok esnekliği sağlaması ve iletişim kolaylığı sayılabilir.
2.Merkezi Olmayan Depolar ; Stokların birden fazla depoda yaygın olarak bulundurulmasıdır. Özellikle müşteri odaklı işletmelerin etkin hizmet için tercih ettikleri bir yapıdır. Bu depoların üstün yönleri arasında; birden fazla depoda stok bulundurulabilmekte bu da depolar arasında bütünleştirici faaliyetlere olanak vermekte, fiziksel dağıtımda etkinliği daha yüksek olmakta ve yöresel ambalajlama olanağı sağlamaktadır
5.4.4.Uluslararası Ticarette Gümrük Mevzuatı Çerçevesinde Depolar: Uluslararası ticarete konu olan ürünlerin depolanmasında ise Antrepolar ve Antrepo Hizmetleri bir ara süreç olarak görülmektedir. Antrepolar; mal ve eşyaların miktar, kalite ve özelliklerine göre kıymet tespitinin yapıldığı ve uygun şartlarda korunmalarının gerçekleştirildiği, gümrüklü sahalarda kurulan 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile Gümrük Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde belirtilen özellikleri taşıyan yerlerdir.
Antrepoların özelliklerini ve işlevlerini belirten bir tanım vermek gerekirse; Antrepolar; serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın gümrük vergilerine, dış ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmadan konulduğu, transit eşyanın bekletildiği, Dahilde İşleme ya da Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimleri uyarınca işleme faaliyetine tabi tutulacak eşyanın Antrepo Rejimine tabi tutulmadan konulduğu, serbest dolaşımda bulunan ulusal mamul ve mahsullerin çıkış hükmünde ihraç amacı ile konulduğu yerlerdir.