MEME KANSERİ ÖNLENEBİLİR Mİ? ÖĞR.GÖR.DR.AYLİN ERDİM M.Ü. SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ CERRAHİ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ ANABİLİM DALI
Tıpta koruma (önleme), hastalıkların görülme sıklığını ve ölüm oranını azaltan tüm aktivitelerdir.
KANSERDEN KORUNMA
BİRİNCİL KORUNMA YÖNTEMİ Kadınlarda meme kanseri ile toplumsal düzeyde mücadele etmek için önerilen ve etkinliği kanıtlanmış birincil korunma yöntemi yoktur, Meme kanserinden korunmada kesin bir yoldan bahsedilmemektedir. Bunun yanında değiştirilebilir risk faktörleri ortadan kaldırıldığında risk faktörleri azaltılabilmektedir
İKİNCİL KORUNMA YÖNTEMİ Bireylerin risk faktörlerine maruz kaldıktan sonra, vücutlarında biyolojik olarak hastalığın başlamakla birlikte klinik olarak semptomların ortaya çıkmadığı dönemde hastalığın erken tanı ve tedavi yaklaşımıdır. Topluma yönelik programlarla kadınların aralıklı olarak Kendi Kendine Meme Muayenesi (KKMM)yapmalarının sağlanması Hekim ya da hemşire tarafından aralıklı Klinik Meme Muayenesi(KKM)yapılması Memenin aralıklı olarak Mamografi(MG)ile incelenmesi
Risk azaltıcı uygulamalar: Yaşam stili değişiklikleri 30 yaş sonrası gebeliklerin minimuma indirilmesi Yenidoğanın en az altı ay emzirilmesi Obezitenin engellenmesi Uygun diyet
İdeal kilonuzu koruyun Kilo almak meme kanseri riskini arttırıyor. Bu durum,menapoz sonrasında östrojen kaynağının esas olarak vücuttaki yağ dokusu olması nedeniyle daha da belirgin hale geliyor. Karın ve üst beden bölgesinde fazla kilosu olan kadınlarda meme kanseri riskinin daha fazla olduğu belirtilmektedir.
YAŞAM STİLİ DEĞİŞİKLİKLERİ DİYET Uygun diyet ile tüm kanserlerin %30 unun önlenebileceği düşünülüyor. Düşük yağ ve yüksek lifli bol sebze ve meyve, tavuk, balık, az yağlı süt ürünleri ile beslenme premenapozal kadınlarda ovulasyonu etkilemeden östrojen düzeyini azalttığı için meme kanseri riskini azaltabilir.
D VİTAMİNİ Yüksek dozda Kalsiyum ve D vitamini alımı premenopozal meme kanseri riskini düşürüyor McCullough ML. Breast Cancer Research 2007 Lin J. Arch Intern Med. 2007
Alkol Kullanımı Her gün alkol alımı meme kanseri riskini %10 arttırıyor. Çalışmalarda erken yaşta alkol kullanımının meme kanseri riskini arttırdığını göstermektedir 35 yaşın altındaki kadınlarda riski iki kat artırıyor. Alkol kullanımı östrojen düzeyini artırır. Riski azaltmak için folik asit (B vitamini) önerilebilir.
Fiziksel aktivite Haftada 3-4 kez yapılan fiziksel aktivite yağ dokusunu azaltmakta, endojen östrojen üretimini baskılamakta ve riski %35-40 azaltmaktadır. Menapoz sonrası dönemde yapılan spor daha da önemlidir.bu dönemde alınan kilo östrojen düzeyini yükseltiyor ve meme kanseri riskini arttırıyor. Ancak koruyuculuğun devamı için düzenli spor yapılması önerilmektedir.
Oral kontraseptif kullanımı 10-15 yıl gibi uzun süreli oral kontraseptif kullanımı 45 yaşın altında oluşan meme kanseri oranını arttırdığı gösterilmiştir. Özellikle ailesel meme kanseri hikayesi olan 25 yaş altındaki kadınlar OKS kullanmaları konusunda uyarılmalıdırlar. Menapoz sonrası uzun süre östrojen kullanımı ile risk artmaktadır.
Doğum ve emzirme 35 yaştan önce hamile kalanlarda risk %50 azalıyor Doğum yapmış kadınlarda meme kanseri oranı çocuğu olmayan kadınlara göre %30 düşüktür. Laktasyon meme kanserine karşı koruyucudur. Genelde emziren kadınlarda meme kanseri riski %20-35 oranında azalır.
Kimyasal korunma Meme kanseri açısından yüksek risk grubunda olan kadınlarda önleyici hormon tedavisine başlanabiliyor. Tamoxifen Raloxifen Meme dokusunda östrojeni bloke ederken, vücudun diğer bölümlerinde östrojen gibi çalışmaktadır. Hem tamoxifen ve raloxifenin invaziv meme kanseri riskini %50 azalttığı gösterilmiştir. Ann Intern Med. 2009;151:750-752.
TERSİYER KORUNMA Hastalığın klinik bulgu verdiği dönem için uygundur. Hastalıklı bireylerin uygun tedavi ve iyileştirme yaklaşımları ile hastalığın olumsuz sonuçlarından korunmasıdır.
Tersiyer Korumada; Meme rekonstrüksiyonu Ameliyat sonrası kol egzersizleri Lenf ödemi önlemek için uygun egzersizler Doğru pozisyon verilmesi önemli adımlardır.
Meme Kanserinden Korunma Bilateral profilaktik mastektomi Bilateral profilaktik oferektomi Yaşam stili değişiklikleri (diyet, alkol, fiziksel aktivite) Hormon kullanımı Doğum ve emzirme Kimyasal korunma(tamoksifen, raloksifen)
Bilateral profilaktik mastektomi Ailesinde meme kanseri hikayesi olan (1. derece akrabalarında 2 veya daha fazlasında premenapozal kanser) BRCA-1 ve BRCA-2 mutasyonu olanlarda Biyopsi ile memesinde prekanseröz lezyon olanlarda(atipik duktal veya lobuler hiperplazi) uygulanabilir.
Yapılan çalışmalar meme kanseri riskini %90 azalttığı görülmüştür. Geri dönüşümü olmayan bir yöntem olduğundan risk altındaki hastalara yarar ve zararları anlatılarak kişi ile birlikte karar verilmelidir.
Bilateral Profilaktik Oferektomi Çocuk sahibi olan premenapoze, meme kanseri riski yüksek olan kadınlara önerilebilir. Riski %50 azaltıyor. Özellikle overlerin cerrahi olarak çıkarılması BRCA gen mutasyonu olanlarda %50 azaltıyor
Kendi kendine meme muayenesi Klinik meme muayenesi Mamografi Meme kanseri Erken tanı yöntemleri
Yüksek riskli kadınların belirlenmesi Meme kanseri riski yüksek olan kadınların daha titiz bir taramadan geçirilmesi gerekir Risk değerlendirme araçları kullanılmalıdır. Epidemiyolojik risk-değerlendirme modelleri (örneğin, Gail model) Genetik testler
Meme kanseri için yüksek BRCA gen mutasyonu riskli kadınlar Annesinde ya da kız kardeşinde 40 yaş yada öncesinde meme kanseri hikayesi olması Kişisel meme kanseri hikayesi olması, atipik hiperplazi gibi Çocukluk ya da gençlik döneminde radyasyona maruz kalma
Meme Kanserini Erken Yakalamak Toplumun bilgilendirilmesi Erken evrede tanı Erken evrede prognoz daha iyi
KETEM Kanser Erken teşhis Tarama Eğitim Merkezi
KETEM Erken tanı yöntemleri kullanılarak sık görülen kanserler için toplum tabanlı taramalar yapılarak hastalığın erken evrede teşhis edilmesi sağlanır. 2011 yılından beri 81 İl de toplam 82 KETEM faaliyettedir.
KETEM lerde yürütülen kanser tarama hizmetleri : Serviks (rahimağzı) kanseri taraması için 35-65 yaş aralığındaki kadınlar, 5 yılda bir kez pap smear testi (rahim ağzından sürüntü) yapılarak taranmaktadır. Meme kanseri taraması için 50-69 yaş aralığındaki kadınlar iki yılda bir mamografi filmi çekilerek ve hekim tarafından muayene edilerek taranmaktadır. Kolorektal kanser tarama programı yeni başlamakla birlikte, bu kapsamda 50-70 yaş arası kadın ve erkekler yılda bir gaitada (dışkı) gizli kan testi (GKK), 10 yılda bir ise kolonoskopi yapılarak taranacaktır.
UNUTMAYALIM! Hiçbir şeyin yenmesi veya yenmemesi kanser yapmaz veya sizi korumaz. Doğal dengeli ve yeterli beslenmek gerekli Doğal dengeli ve aşırı uçlara taşmayan bir hayat tarzı Kanserle mücadelede eğitim şart
UNUTMAYALIM! Ne yemeliyiz-nasıl saklamalıyız-nasıl pişirmeliyiz Ne yememeliyiz? İlaçlar, vitaminler, koruyucu kimyasallar Sağlıklı çevre Düzenli egzersiz