21.Bölge Müdürlü ü Test Grup Ba mühendisli i

21.Bölge Müdürlü ü Test Grup Ba mühendisli i

Genel: Enerji iletim sistemlerinin en büyük problemlerinden birisi enerjinin sürdürülebilir, verimli ve kaliteli bir ekilde iletilebilmesi bu ekipmanlar n sorunsuz ve ar zas z çal mas d r. Bu amaçla kullan lan teçhizatlarda meydana gelecek hatalar n önceden tahmin edilmesi, ar za olu mas durumunda ise ar zan n h zl bir ekilde tespit edilmesi ve giderilmesi oldukça önemlidir. Denizli Test Grup Ba mühendisli i: Türkiye Elektrik letim Anonim irketi/21. Bölge Müdürlü ü/den ZL olarak, sorumluluk alan m zda bulunan Denizli, Ayd n ve Mu la illerinde; 3 Adet Termik Santral Trafo Merkezi, 2 Adet Hidroelektrik Santral Trafo Merkezi, 2 Adet 380 kv Trafo merkezi, 1 Adet 154 kv Gaz zoleli Sistem Trafo Merkezi, 24 Adet 154 kv Trafo merkezi bulunmaktad r. Tüm bu trafo merkezlerindeki teçhizatlar n sorunsuz çal abilmesi, periyodik olarak test edilerek gözlem alt nda tutulmas ile mümkün olur. Bizlere bu noktada dü en görevler; tüm teçhizatlar n testlerinin yap larak raporlanmas, test program n n sürekli güncellenerek planl kesintiler yap lmas, ar zalar n tespit ve takip edilmesi gibi konulard r. Yap lan Testler: Elektrik enerjisinin bir yerden bir yere iletilirken kar la lan sorunlardan birisi de yüksek gerilim seviyelerine dayan kl malzemelerdir. Sistemde kullan lan her malzemenin belirli bir ömrü vard r. Biz testçiler olarak kullan lan bu malzemelerin, ömrünü tamamlay p tamamlamad na, ar zal m sa lam m veya ar zan n en k sa sürede giderilebilmesi için çal maktay z. n daha iyi anla labilmesi için birkaç kavram n bilinmesi gerekmektedir. zolasyon: Türkçe yal t m manas na gelen izolasyon kelimesi, s kl kla kulland m z terimlerdendir. Sistemimizde kullan lan elektrik seviyesi en yüksek 380.000 V olup, iletim ve da t m sisteminde kullan lan malzemelerinde bu gerilim seviyesine dayan kl olmas gerekir. Kullan lan teçhizatlarda izolasyon kimi zaman ya ile kimi zaman hava ile vb. sa lanabilmektedir. Özel cihazlar sayesinde çe itli testler ve de erlendirmeleri yap labilmektedir. Örne in AC zolasyon testleri için Doble M4100, Omicron CPC-100 gibi çe itli cihazlar mevcuttur. Bu cihazlar numuneye 10 kv referans gerilimi uygulayarak numunenin durumu hakk nda bir fikir vermektedir. Sistemin Parçalar : Güç Trafolar, Ölçü (Ak m, Gerilim) Trafolar, Parafudr, Kesici, Ay r c gibi belli ba l teçhizatlar kullan lmaktad r.

1- Trafolar ve Uygulanan testler; Prensip olarak Trafolar üzerinde yap lan testleri, üretildi i yer (Fabrika ) ve kullan ld yer olarak iki k s mda inceleyebiliriz. Test Grup Ba mühendisli i olarak bize dü en saha testlerini uygulamak ve takip etmektir. A a daki resimde bir trafoyu olu turan ana parçalar gösterilmi tir. Görüldü ü üzere Trafoda kullan lan porselenler, ka tlar, kazan vb. hepsi izolasyonu sa lamak içindir. ekil-1: Trafo Genel Görünüm ekil-2: ki sarg l bir trafonun izolasyon prensip emas CH: Primer ile Tank aras izoalsyon CL: Sekonder ile Tank aras izolasyon CHL: Primer ile Sekonder aras Trafolar izolasyon sistemin en önemli parçalar oldu undan dolay her bir parçan n çe itli testleri mevcuttur. SAHA TESTLER kaz Ak m AC zolasyon DC zolasyon Sar m Oran DC Direnç Dielektrik Dayan m Sarg ve Tank aras zolasyon Bu ing zolasyon Ya zolasyon Ana Tank Dielektrik Dayan m Kademe Dielektrik Dayan m Ana Tank Ya zolasyon Kademe Ya zolasyon ekil-3 Trafo üzerinde sahada uygulanan testler zolasyon Testi ekil-4 Trafo zolasyon Testi 2- Ölçü Trafolar ve Uygulanan testler; Ölçü Trafolar ad ndan da anla laca üzere, enerjili bir sistemdeki Ak m, Gerilim vb. de erleri bünyesinde bulunan bir trafo arac l yla ölçülebilecek seviyeye indirgeyen teçhizatlard r. Test Grup Ba mühendisli i olarak Ak m

Trafolar üzerine AC ve DC izolasyon testleri, Gerilim Trafolar üzerinde AC,DC izolasyon testleri ve Sekonder Gerilim Dönü türme testleri yap lmaktad r. Ak m Trafolar sisteme seri olarak ba lan rlar ve enerjili hattaki sitemin ak m de erini ölçülebilir de erlere indirgeyerek sistemi kontrol etmemize yard mc olurlar. Ak m Trafosunda da yine ayn ekilde Primer Sarg lar ile Sekonder sarg lar aras nda ve sarg lar n d yüzeyi aras ndaki izolasyon durumu, yap lan testler neticesinde de erlendirilmektedir. Primer Sekonder Ba lant ekillerine göre, Faz-Faz, Faz-Toprak vb. Gerilim ekil-5 154 kv Ak m Trafosu Prensip Trafolar n n çe itleri mevcuttur. Buradaki temel prensip emas Ba land iki nokta aras ndaki gerilim de erini çe itli yollarla ölçülebilir seviyeye indirgeyerek sistemi kontrol etmemizi sa lar. Gerilim Trafolar nda da sarg lar ile d yüzey aras, Primere uygulanan gerilime kar l k, sekonder k s mdan okunan gerilim gibi çe itli testler yap larak, çal mas na devam edip etmemesi konusunda karar verilir. ekil-6 Kapasitif Gerilim Trafosu Prensip emas 3- Parafudrlar ve Uygulanan testler; Parafudrlar sistemde meydana gelen a r gerilimleri kabul edilebilir seviyelerde tutmak üzere sistemi koruyan elemanlard r. Test Grup Ba mühendisli i olarak Parafudrlar üzerinde AC, DC zolasyon testleri yap larak sistemi koruyan elemanlar her an göreve haz r bulundurmaktay z.

ekil-7 154 kv iki parçal Parafaudr 4- Kesici, Ay r c ve Uygulanan testler; Kesici ve ay r c lar sistemin bir nevi dü mesi ve sigortas gibidir. Nas l ki evlerimizde bir dü meye bast m zda lambam z n uçlar na elektrik enerjisi gidiyorsa, Kesici de daha yüksek gerilim seviyeleri için bir nevi ayn i lemi yerine getirmektedir. Haval, Gazl, Ya l, Vakumlu vb. olmak üzere çe itleri mevcuttur. Kesiciler üzerinde yine çe itlerine göre izolasyon testleri yap l rken, bununla birlikte Kontaklar ndaki direnci ve üç fazl kutuplarda her bir kutbun açma zamanlar ve kapatma zamanlar ölçülerek sistemin sorunsuz ekilde i lemesi sa lan r. ekil-8 154 kv Kesici

Ay r c lar ise sistemde çal ma yapabilmek, enerjili k s mlar birbirinden ay rabilmek amac yla konulmu enerjili k s mlar izole etmeye yard mc teçhizatlard r. Ay r c lar üzerinde de kontaklar aras ndaki direnç ölçülerek sistemin çal mas na devam etmesi sa lan r. ekil-9 154 kv Ay r c Sonuç olarak, ülkemizde ki enterkonnekte sistemin sorunsuz çal mas n sa layabilmek için elektrik kesintilerini en aza indirebilmek için sistemde kullan lan teçhizatlar n testleri periyodik olarak yap lmal, do ru sonuçlar ile yerinde kararlar vererek sistemde ar za meydana gelmeden önlemini almal y z. Günümüzde enerji kullan m alan ço almakla birlikte, gelecekte de elektrik enerjisi ya am ve ticaret için vazgeçilmezler aras ndaki yerini alacakt r. Unutmay n! Enerjiye yat r m, Gelece e yat r md r