AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri vii

AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri vii İçindekiler YAZARLAR HAKKINDA... İİİ ABSAM HAKKINDA... İV ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER... Vİİ ŞEKİLLER... XXİ TABLOLAR... XXİİ KISALTMALAR... XXİİİ BÖLÜM 1 ULUSLARÜSTÜ BİR ORGANİZASYON: AVRUPA BİRLİĞİ... 1 1.1. GİRİŞ... 1 1.2. AVRUPA BİRLİĞİ... 1 1.3. AVRUPA BİRLİĞİ NİN HEDEFLERİ, AMAÇLARI VE KURULUŞ SEBEPLERİ... 2 1.4. AVRUPA BİRLİĞİ NİN TEMEL DEĞERLERİ... 2 1.5. AVRUPA BİRLİĞİ NİN GELİŞİMİ, GENİŞLEME VE DERİNLEŞME SÜRECİ... 2 1.5.1. Avrupa Birliği nin (Tarihsel) Gelişimi: Hukuki Temeller... 2 1.5.1.1. İlk Girişimler... 3 1.5.1.1.1. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu: Paris Antlaşması... 3 1.5.1.1.2. Avrupa Savunma Topluluğu... 4 1.5.1.1.3. Batı Avrupa Birliği... 4 1.5.1.1.4. Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu: Roma Antlaşması... 4 1.5.1.1.5. Organların Tek Çatı Altında Toplanması: Füzyon Antlaşması... 5 1.5.1.1.6. İç Pazara Doğru: Tek Avrupa Senedi... 5 1.5.1.2. 1990 Sonrası Girişimler... 5 1.5.1.2.1. Avrupa Birliği Antlaşması: Maastricht Antlaşması... 5 1.5.1.2.2 Amsterdam Antlaşması... 6 1.5.1.2.3. Nice Antlaşması... 6 1.5.1.2.4. Anayasal Antlaşma: Avrupa Anayasası... 6 1.5.1.2.5. Lizbon Antlaşması: Avrupa Birliği Reform Antlaşması... 7 1.5.2. Avrupa Birliği Genişleme Süreci: Coğrafi Genişleme Ülkelerin Katılımı. 8 1.5.2.1. Avrupa Birliği ne Adaylık ve Katılım Süreci... 8 1.5.2.1.1. Üyelik Başvuruları... 9 1.5.2.1.2. Avrupa Birliği ne Katılım Kriterleri... 9 1.5.2.1.2.1. Kopenhag Kriterleri... 9 1.5.2.1.2.2. Madrid Avrupa Konseyi... 10 1.5.2.1.2.3. Lüksemburg Avrupa Konseyi... 10 1.5.2.1.2.4. Helsinki Avrupa Konseyi... 10 1.5.2.1.3. Katılım Öncesi Stratejiler ve Temel Unsurları... 10 1.5.2.1.3.1. Avrupa Antlaşmaları, Ortaklık Anlaşmaları ve İstikrar ve Ortaklık Antlaşmaları... 11 1.5.2.1.3.1.1. Avrupa Antlaşmaları: 10 MDA Ülkesi... 11 1.5.2.1.3.1.2. Ortaklık Antlaşmaları: Türkiye, Kıbrıs ve Malta... 12 1.5.2.1.3.2. Katılım Ortaklığı Belgesi... 13 1.5.2.1.3.3. Müktesebatın Üstlenilmesine İlişkin Ulusal Programlar... 14 1.5.2.1.3.4. Katılım Yönünde İlerleme ve İlerleme Raporları... 14 1.5.2.1.3.5. Katılım Öncesi Yardımlar... 14 1.5.2.1.3.5.1. PHARE Programı... 15

viii Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım 1.5.2.1.3.5.2. Eşleştirme... 16 1.5.2.1.3.5.3. Avrupa Yatırım Bankası ve Uluslararası Finansman Kuruluşlarıyla Ortak Finansman... 17 1.5.2.1.3.5.4. Avrupa Topluluğu Programlarının ve Kuruluşlarının Aday Ülkelerin Katılımına Açılması... 18 1.5.2.1.4. Katılım Müzakereleri... 18 1.5.2.1.4.1. Müzakere Edilen Konu Başlıkları... 19 1.5.2.1.4.2. Topluluk Müktesebatının Analitik İncelenmesi: Tarama... 20 1.5.2.1.4.3. Müzakerelerin İzlenmesi... 20 1.5.2.1.4.4. Katılım Antlaşması ve Onaylama Süreci... 20 1.6. AVRUPA BİRLİĞİ ENTEGRASYON BİÇİMLERİ... 21 1.6.1. Serbest Ticaret Bölgesi... 22 1.6.2. Gümrük Birliği... 22 1.6.3. Ortak Pazar... 23 1.6.4. Ekonomik Birlik... 23 1.6.5. Siyasal Birlik - Tam Ekonomik Entegrasyon... 23 1.7. AVRUPA BİRLİĞİ NİN ORGANLARI VE KURUMSAL YAPISI... 24 1.7.1. Avrupa Zirvesi... 24 1.7.2. Avrupa Birliği Konseyi: Üye Ülkelerin Sesi... 25 1.7.3. Avrupa Birliği Komisyonu... 25 1.7.4. Avrupa Parlamentosu: Avrupa Vatandaşlarının Sesi... 25 1.7.5. Ekonomik ve Sosyal Komite... 26 1.7.6. Bölgeler Komitesi... 26 1.7.7. Avrupa Birliği Adalet Divanı... 26 1.8. TOPLULUK MEVZUATI... 27 1.8.1. Birincil Mevzuat... 28 1.8.2. İkincil Mevzuat... 28 1.8.2.1. Tüzükler... 28 1.8.2.2. Direktifler... 29 1.8.2.3. Kararlar... 29 1.8.2.4. Görüşler ve Öneriler... 29 1.8.3. İçtihat Hukuku... 29 BÖLÜM 2 AVRUPA BİRLİĞİ NİN SOSYAL BOYUTU: AVRUPA SOSYAL MODELİ, AVRUPA BİRLİĞİ SOSYAL MODELİ VE AVRUPA BİRLİĞİ SOSYAL POLİTİKALARI VE SAĞLIK... 31 2.1. GİRİŞ... 31 2.2. AVRUPA SOSYAL MODELİ VE AVRUPA BİRLİĞİ SOSYAL MODELİ... 32 2.2.1. Avrupa Refah Devletinin Gelişimi ve Güçlükler... 33 2.2.2. Refah Devleti Modelleri... 36 2.2.2.1. Anglo - Sakson (Liberal) Modeli... 36 2.2.2.2. Kıta Avrupası (Korporatist) Modeli... 37 2.2.2.3. İskandinav (Sosyal - Demokrat) Modeli... 37 2.3. AVRUPA BİRLİĞİ SOSYAL POLİTİKALARI VE GELİŞİMİ... 37 2.3.1. Avrupa Birliği Sosyal Politika Unsurları... 41 2.3.1.1. İşgücünün Serbest Dolaşımı... 42 2.3.1.2. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği... 42 2.3.1.3. Sosyal Diyalog... 43 2.3.1.4. Yerleşme Hakkı ve Hizmet Sunma Serbestisi... 43 2.3.1.5. Cinsiyetler Arasında Eşit Davranma (Erkek ve Kadına Eşit Muamele)... 43

AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri ix 2.3.1.6. İş İlişkisinin Sürekliliğinin Korunması... 44 2.3.1.7. İşçilerin İşletmenin Yönetimine Katılması... 44 2.3.1.8. Sosyal Güvenlik ve Sosyal Dışlama... 44 2.3.2. Avrupa Birliği Finansman Mekanizmaları ve Sosyal Politika: Avrupa Sosyal Fonu ve Diğerleri... 44 2.4. AVRUPA SOSYAL MODELİ, AVRUPA BİRLİĞİ SOSYAL MODELİ, AVRUPA BİRLİĞİ SOSYAL POLİTİKALARI VE SAĞLIK... 45 BÖLÜM 3 AVRUPA BİRLİĞİ, SAĞLIK VE SAĞLIK POLİTİKALARI... 49 3.1. GİRİŞ... 49 3.2. SAĞLIĞIN AVRUPA BİRLİĞİ DÜZEYİNDE ELE ALINMASININ NEDENLERİ... 50 3.3. AVRUPA BİRLİĞİ SAĞLIK POLİTİKASININ AMAÇLARI... 52 3.3.1. Avrupa Birliği nin Sağlık Alanındaki Uzun Vadeli Amaçları: Ulaşılabilirlik, Kalite ve Sürdürülebilirlik... 53 3.3.1.1. Sağlık Hizmetlerine Ulaşılabilirlik... 53 3.3.1.2. Sağlık Hizmetlerinde Kalite... 53 3.3.1.3. Sağlık Hizmetlerinde Finansal Sürdürülebilirlik... 53 3.4. AVRUPA BİRLİĞİ SAĞLIK POLİTİKASININ DAYANDIRILDIĞI TEMEL İLKELER... 54 3.4.1. İhtiyatlılık İlkesi... 54 3.4.2. Yetki İkamesi İlkesi... 54 3.4.3. Avrupa Katma Değeri İlkesi... 55 3.4.4. Şeffaf Koordinasyon Metodu İlkesi... 56 3.4.5. Orantılılık İlkesi... 57 3.4.6. Avrupa Ortak Değerleri ve İlkeleri... 57 3.4.6.1. Ortak Değerler... 58 3.4.6.1.1. Dayanışma... 58 3.4.6.1.2. Hakkaniyet... 58 3.4.6.1.3. Herkesi Kapsama... 58 3.4.6.1.4. Sağlık Hizmetlerine Erişim... 59 3.4.6.2. İlkeler... 59 3.4.6.2.1. Kalite... 59 3.4.6.2.2. Sürdürülebilirlik... 59 3.4.6.2.3. Güvenlik... 59 3.4.6.2.4. Kanıta ve Etiğe Dayalı Bakım Hizmeti... 59 3.4.6.2.5. Hasta Katılımı... 59 3.4.6.2.6. Hakkını Arama... 60 3.4.6.2.7. Mahremiyet ve Gizlilik... 60 3.5. AVRUPA BİRLİĞİ NİN SAĞLIĞA İLİŞKİN ROLLERİ VE SORUMLULUKLARI... 60 3.6. AVRUPA BİRLİĞİ SAĞLIK POLİTİKASININ GELİŞMESİNDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER... 64 3.7. AVRUPA BİRLİĞİ SAĞLIK POLİTİKASININ GELİŞİMİ VE EVRİMLEŞME SÜRECİ... 65 3.7.1. İlk Girişimler: Beyaz Havuz un Başarısızlığı... 65 3.7.2. İlk Antlaşmalar... 66 3.7.2.1. Paris Antlaşması 1952... 66 3.7.2.2. Roma Antlaşması 1957... 66 3.7.2.3. Tek Avrupa Senedi 1987... 68 3.7.3. 1990 Sonrası Gelişmeler ve Antlaşmalar... 69 3.7.3.1. Maastricht Antlaşması: Avrupa Birliği Antlaşması 1993... 69 3.7.3.2. Amsterdam Antlaşması 1997... 72 3.7.3.3. Nice Antlaşması ve Sağlık Politikası 2001... 75

x Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım 3.7.3.4. Anayasa ve Konvansiyon: Avrupa nın Geleceği ile İlgili Çalışmalar ve Sağlık 76 3.7.3.4.1. Avrupa Konvansiyonu nun Yapısı ve Ele Alınan Konular... 76 3.7.3.4.2. Avrupa Konvansiyonu, Anayasa ve Sağlık... 77 3.7.3.4.3. Anayasal Antlaşma da Sağlığın Yeri... 78 3.7.3.4.3.1. Anayasa da Avrupa Birliği nin Bir Amacı Olarak Sağlık... 78 3.7.3.4.3.2. Anayasada Avrupa Birliği nin Sağlık Otoritesi ve Yetkisi... 78 3.7.3.4.3.3. Anayasal Antlaşma ve Sağlık Bakım Hakları... 79 Kutu 3.3. Anayasal Antlaşma (Madde 278)... 80 3.7.3.4.3.4. 152. Maddenin Yeniden İfade Edilmesi... 80 3.7.3.5. Lizbon Antlaşması: Avrupa Birliği Reform Antlaşması 2007... 81 3.7.3.5.1. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı ve Sağlık Politikaları... 82 3.7.2. Sağlık Hizmetlerinde Üye Ülkeler Arasında İşbirliği Arayışları... 84 3.7.2.1. Malaga Süreci: Sağlığın Avrupası... 84 3.7.2.2. Yüksek Düzey Yansıma Süreci... 84 3.7.2.3. Komisyon un Reaksiyonu: Komisyon Bildirimleri 2004 Sağlık Sistemleri İçin Global Strateji... 86 3.7.3. Avrupa Birliği Sağlık Stratejileri, Bildirimler, İlke Kararları ve Sağlık Eylem Programları... 88 3.7.3.1. Temel Sağlık Politikası Tercihlerine İlişkin Konsey in İlke Kararı 1991... 88 3.7.3.2. Halk Sağlığı Alanında Eylem Programı İçin Çerçeve Bildirim 1993... 89 3.7.3.3. Yeni Halk Sağlığı Eylem Programı 2003-2008 Öncesi Dönemde Gerçekleştirilen Halk Sağlığı Eylem Programları... 90 3.7.3.3.1. Kanserle Mücadele - Kansere Karşı Avrupa... 90 3.7.3.3.2. Sağlığın İzlenmesi, Korunması ve Geliştirilmesi... 92 3.7.3.3.3. Bazı Bulaşıcı Hastalıklarla ve AIDS le Mücadele... 93 3.7.3.3.4. Madde Bağımlılığı İle Mücadele... 94 3.7.3.3.5. Yaralanmaların Önlenmesi... 95 3.7.3.3.6. Nadir Görülen Hastalıklar... 96 3.7.3.3.7. Kirlilik İlişkili Hastalıklar... 96 3.7.3.4. Topluluk Halk Sağlığı Politikasının Geliştirilmesi Bildirimi 1998... 97 3.7.3.5. Topluluk Sağlık Stratejisi Bildirimi 2000... 98 3.7.3.6. Topluluk Halk Sağlığı Eylem Programı 2003-2008... 100 3.7.3.6.1. Yeni Halk Sağlığı Eylem Programının Üç Ana Bileşeni... 101 3.7.3.6.1.1. Sağlık Enformasyonu... 101 3.7.3.6.1.2. Sağlık Tehditleri... 102 3.7.3.6.1.3. Sağlık Belirleyicileri... 103 3.7.3.7. Komisyon Sağlık Çalışma Planları... 103 3.7.3.7.1. Çalışma Planı 2003... 103 3.7.3.7.2. Çalışma Planı 2004... 104 3.7.3.7.3. Çalışma Planı 2008... 105 3.7.3.8. Sağlığı ve Tüketiciyi Koruma Stratejisi ve Eylem Programı 2007-2013... 105 3.7.3.9. Beyaz Kitap: Sağlık İçin Birlikte - AB 2008-2013 için Stratejik Bir Yaklaşım. 106 3.7.3.9.1. Sağlık Konusunda Avrupa Topluluğu Faaliyeti İçin Temel Prensipler.. 106 3.7.3.9.1.1. Prensip 1: Paylaşılmış Sağlık Değerleri Konusunda Bir Strateji... 106 3.7.3.9.1.2. Prensip 2: Sağlık En Büyük Zenginliktir... 107 3.7.3.9.1.3. Prensip 3: Tüm Politikalarda Sağlık (TPS)... 107 3.7.3.9.1.4. Prensip 4: Global Sağlık Arenasında AB nin Sesini Güçlendirmek107 3.7.3.10. Sağlık Eylem Programı 2008-2013... 108 3.7.3.11. Üçüncü Sağlık Programı: Büyüme İçin Sağlık Programı 2014-2020... 108 3.8. AVRUPA BİRLİĞİ NDE SAĞLIK ÖRGÜTLENMESİ... 108 3.8.1. Komisyona Yönelik Olarak Geçmişte Ortaya Konulan Muhtemel Örgütsel Çözümler... 109

AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri xi 3.8.1.1. Seçenek 1: Sağlık İçin Yeni Bir Genel Müdürlük... 109 3.8.1.2. Seçenek 2: GM 11 İle Olası Bütünleşme... 109 3.8.1.3. Seçenek 3: Dağınık Olma Seçeneği... 109 3.8.1.4. Seçenek 4: Entegre Model... 109 3.8.1.5. Seçenek 5: GM 24 le Olası Birleşme... 110 3.8.2. Avrupa Birliği nde Sağlıkla İlgili Kurumlar ve Rol Alan Aktörler... 110 3.8.2.1. Kurumsal Avrupa Birliği Aktörleri... 111 3.8.2.1.1. Avrupa Birliği Sağlık Konseyi... 111 3.8.2.1.2. Avrupa Parlamentosu Çevre, Halk Sağlığı ve Tüketici Politikası Komitesi... 111 3.8.2.1.3. Avrupa Komisyonu Sağlık ve Tüketiciler Genel Müdürlüğü... 112 3.8.2.1.4. Bölgeler Komitesi... 114 3.8.2.1.5. Ekonomik ve Sosyal Komite... 114 3.8.2.2. Sağlığa İlişkin Topluluk Ajansları ve Diğer Kurumlar... 114 3.8.2.2.1. Avrupa İlaç Ajansı... 114 3.8.2.2.2. Avrupa Çevre Ajansı... 115 3.8.2.2.3. Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı... 116 3.8.2.2.4. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi... 116 3.8.2.2.5. Halk Sağlığı Yüksek Düzey Komitesi... 117 3.8.2.2.6. Hizmetlerarası Sağlık Grubu... 118 3.8.2.2.7. Avrupa İş ve Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi Vakfı... 118 3.8.2.2.8. Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığını İzleme Merkezi... 119 3.8.2.2.9. Avrupa Bulaşıcı Hastalıklar Kontrolü ve Epidemiyolojik Gözetim Ağı. 119 3.8.2.2.10. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrolü Merkezi... 119 3.8.2.2.11. Gıda ve Veterinerlik Ofisi... 120 3.8.2.2.12. Sağlık Hizmetleri Yüksek Düzey Grubu... 120 3.8.2.2.13. Tüketiciler, Sağlık, Ziraat ve Gıda Yönetim Ajansı... 121 3.8.2.2.14. Topluluk Bitki Çeşitliliği Ofisi... 122 3.8.2.2.15. Danışma Grupları ve Eylem Platformları... 122 3.8.2.2.15.1. Danışma Grupları... 122 3.8.2.2.15.1.1. Gıda Zinciri, Hayvan ve Bitki Sağlığı Danışma Grubu... 122 3.8.2.2.15.1.2. AB Sağlık Forumu... 122 3.8.2.2.15.2. Eylem Platformları... 123 3.8.2.2.15.2.1. Diyet, Fiziksel Aktivite ve Sağlık Eylem Platformu... 123 3.8.2.2.15.2.2. AB Alkol ve Sağlık Forumu... 124 3.9. AVRUPA BİRLİĞİ NDE SAĞLIK POLİTİKASI OLUŞTURMA VE KARAR ALMA SÜRECİ... 124 3.9.1. Avrupa Birliği Sağlık Politikası Oluşturma Biçimleri... 126 3.9.1.1. Doğrudan (Direkt Yoldan) Sağlık Politikası Oluşturma... 126 3.9.1.2. Dolaylı Yoldan (Endirekt Yoldan) Sağlık Politikası Oluşturma... 126 3.9.1.3. Planlı Olmayan Bir Biçimde Sağlık Politikası Oluşturma... 126 3.9.2. Avrupa Birliği Politikalarını Oluşturmada Ortak Nitelikler... 127 3.9.2.1. Üçlü Kurumsal Yapı... 127 3.9.2.2. Dava Yoluyla Politika Oluşturma: Avrupa Adalet Divanı... 127 3.9.3. Sağlık Politikasına Özgü Nitelikler... 128 3.9.3.1. Konsey Başkanlığı nın Gündem ve Politika Belirleme Rolü: AB Dönem Başkanlıkları... 128 3.9.3.1.2. Birleşik Krallık Dönem Başkanlığı (1 Ocak - 30 Haziran 1998)... 129 3.9.3.1.3. Lüksemburg Dönem Başkanlığı (1 Ocak - 30 Haziran 2005)... 130 3.9.3.1.4. Belçika Dönem Başkanlığı (1 Temmuz - 31 Aralık 2010)... 130 3.9.3.5. Üçlü Dönem Başkanlığı: İtalya, Letonya ve Lüxemburg (1 Temmuz 2014-31 Aralık 2015)... 130 3.9.3.5.1. İtalya Dönem Başkanlığı (1 Temmuz 2014-1 Aralık 2014)... 131

xii Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım 3.9.3.2. Avrupa Sağlık Politikası Forumu nun Sağlık Politikası Oluşturmadaki Rolü 131 3.10. AVRUPA BİRLİĞİ, ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE SAĞLIK POLİTİKALARI... 131 3.10.1. EFTA/EEA ve Ortak (Associated) Ülkeler... 132 3.10.2. Üçüncü Ülkeler: Kuzey Boyut... 132 3.10.3. Uluslararası Örgütler... 132 3.10.3.1. Dünya Sağlık Örgütü... 133 3.10.3.2. Avrupa Konseyi... 134 3.10.3.3. OECD... 135 3.11. AVRUPA BİRLİĞİ NDE SAĞLIK POLİTİKALARININ VE SİSTEMLERİNİN GELECEĞİ İÇİN OLASI SENARYOLAR... 135 3.11.1. Mevcut Durumun Muhafaza Edilmesi... 136 3.11.2. Ulusal Sağlık Sistemlerinin Harmonizasyonu... 136 3.11.3. Deregülasyon... 137 3.11.4. Ulusal Sağlık Sistemlerinin Senkronizasyonu: Orta Yol... 138 3.12. AVRUPA BİRLİĞİ SAĞLIK SİSTEMLERİNİN VE POLİTİKALARININ ORTAK NİTELİKLERİ... 139 3.13. AVRUPA BİRLİĞİ SAĞLIK SİSTEMLERİNİN VE POLİTİKALARININ KARŞILAŞTIĞI ORTAK GÜÇLÜKLER... 140 BÖLÜM 4 AVRUPA BİRLİĞİ İÇ PAZARI VE SAĞLIK... 143 4.1. GİRİŞ... 143 4.2. AVRUPA BİRLİĞİ NDE SERBEST DOLAŞIM VE SAĞLIK HİZMETLERİ... 144 4.2.1. Kişilerin Serbest Dolaşımı... 144 4.2.1.1. Hastaların Serbest Dolaşımı... 144 4.2.1.1.1. Hastaların Serbest Dolaşımını Belirleyen Faktörler... 145 4.2.1.1.2. Avrupa Birliği nde Hastaların Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Biçimleri... 147 4.2.1.1.2.1. Ulusal Sınırlar Kapsamında Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma... 147 4.2.1.1.2.2. Sınır Ötesi Sağlık Hizmetleri Kapsamında... 148 4.2.1.1.2.2.1. Avrupa Birliği Sınırları Dahilinde... 148 4.2.1.1.2.2.1.1. Tüzüklerle Sağlanan Yasal Çerçeve: 883/2004 Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonu Tüzüğü... 148 4.2.1.1.2.2.1.1.1. Sosyal Güvenlik Sistemleri Koordinasyonun Yasal Temeli ve Gelişimi... 148 4.2.1.1.2.2.1.1.1.1. Başka Bir Üye Ülkede Geçici Kalışlarda: E111 ve E106 Seri Nolu Programlar... 149 4.2.1.1.2.2.1.1.1.2. Önceden İzin Alma ve Sevk Prosedürü: Planlı Bir Biçimde Başka Bir Üye Ülkeden Sağlık Hizmeti Alma Durumu (E112 Seri Nolu Program/S2 Sertifikası)... 150 4.2.1.1.2.2.1.1.2. Avrupa Birliği nde Sosyal Güvenlik Sistemleri Koordinasyonunun Modernleştirilmesi... 150 4.2.1.1.2.1.2. Avrupa Adalet Divanının Aldığı Kararlar Sonucu Oluşan Fiili Durum Çerçevesi: Kohll ve Decker Yargı Kararları ve diğerleri... 151 4.2.1.1.2.2.1.2.1. Decker ve Kohll Kararlar... 152 4.2.1.1.2.2.1.2.1.1. Kohll ve Decker Kararları Çerçevesinde Cevapsız Kalan Sorular... 152 4.2.1.1.2.2.1.2.1.2. Kohll ve Decker Yargı Kararlarının Muhtemel Sonuçları... 153 4.2.1.1.2.2.1.2.2. Smits ve Peerbooms Davası... 154 4.2.1.1.2.2.1.2.3. Vanbraekel Davası... 156 4.2.1.1.2.2.1.2.4. Vassileios Ioannidis Davası... 157

AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri xiii 4.2.1.1.2.2.1.2.5. Müller-Faure/van Riet Kararı... 157 4.2.1.1.2.2.1.2.6. Yvonne Watss Davası... 158 4.2.1.1.2.2.1.3. Avrupa Adalet Divanı Kararları Sonucu Ortaya Çıkan Konular ve Sonuçlar... 158 4.2.1.1.2.2.2. Üçüncü Ülke Sınırları Dahilinde... 162 4.2.1.1.2.2.1.2. Sınır Ötesi Sağlık Hizmetlerinde Hasta Haklarının Uygulamasına İlişkin 2011/24/EU Sayılı Direktif... 162 4.2.1.1.2.2.1.3. Bireysel Üye Ülkelerarası Antlaşmalar... 163 4.2.1.1.2.2.3. Sınır Ötesi Sağlık Hizmetlerinin Pratikteki Boyutu, Kapsamı ve Deneyimler... 163 4.2.1.2. Sağlık Çalışanlarının Serbest Dolaşımı... 166 4.2.1.2.1. Sağlık Çalışanlarının Serbest Dolaşımını Belirleyen Faktörler... 167 4.2.1.2.2. Sağlık Çalışanlarının Serebest Dolaşımını Düzenleyen Avrupa Birliği Mevzuatı... 169 4.2.1.2.2.1. Eski Düzenlemeler... 170 4.2.1.2.2.1.1. Sektörel Direktifler... 170 4.2.1.2.2.1.1.1. Tıp Doktorları... 170 4.2.1.2.2.1.1.1.1. Genel Pratisyenler... 171 4.2.1.2.2.1.1.1.2. Uzmanlıklar... 171 4.2.1.2.2.1.1.2. Diş Hekimlerinin Serbest Dolaşımı... 172 4.2.1.2.2.1.1.3. Eczacıların Serbest Dolaşımı... 172 4.2.1.2.2.1.1.4. Hemşirelerin Serbest Dolaşımı... 172 4.2.1.2.2.1.1.5. Ebelerin Serbest Dolaşımı... 173 4.2.1.2.2.1.2. Genel Sistem Direktifleri... 173 4.2.1.2.2.2. Yeni Düzenlemeler... 174 4.2.1.2.2.2.1. Mesleki Niteliklerin Karşılıklı Tanınması Düzenlemelerinin Modernizasyonu: Mesleki Niteliklerin Karşılıklı Tanınması Direktifi 2005. 174 4.2.1.2.3. Pratikte Sağlık Çalışanlarının Serbest Dolaşımı... 175 4.2.1.2.4. Sağlık Çalışanlarının Serbest Dolaşımının Sağlık Hizmetleri Üzerine Potansiyel Etkileri... 175 4.2.2. Malların Serbest Dolaşımı... 176 4.2.2.1. İlaçlara ve Tıbbi Cihazlara İlişkin Politikaların Avrupalılaşması... 177 4.2.2.1.1. İlaçlar... 177 4.2.2.1.1.1. Topluluk İlaç Politikasının Gelişimi... 178 4.2.2.1.1.1.1. İlk Girişimler: Topluluk Mevzuatının Oluşturulması... 179 4.2.2.1.1.1.2. Yeni Bir Yaklaşım: Karşılıklı Kabul Prosedürü - Desantralize Sistem... 179 4.2.2.1.1.1.3. Harmonizasyona Doğru: Ajans Yaklaşımı - Merkezi Yaklaşım... 180 4.2.2.1.1.2. İlaçta Veri Koruması... 181 4.2.2.1.2. Tıbbi Cihazlar... 181 4.2.2.1.2.1. Tıbbi Cihazlar ve CE İşareti... 182 4.2.2.2. Piyasa Gözetimi ve Denetimi... 183 4.2.2.3. Kamu Sağlığı Temelinde Mal Ticaretinin Sınırlandırılması... 184 4.2.3. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı... 184 4.2.3.1. Avrupa Birliği nde Hizmet Tanımı... 184 4.2.3.2. Yerleşme Hakkı... 185 4.2.3.3. Sağlık Hizmeti Sağlayıcılarının Serbest Dolaşımı... 185 4.2.3.4. Sigortacılık Hizmetlerinin Serbest Dolaşımı... 186 4.2.3.4.1. Hayat Dışı (Yaşamla İlgili Olmayan) Sigorta Direktifleri... 186 4.2.4. Sermayenin Serbest Dolaşımı... 187

xiv Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım BÖLÜM 5 AVRUPA BİRLİĞİ NİN DİĞER POLİTİKALARI VE SAĞLIK: TÜM POLİTİKALARDA SAĞLIK... 189 5.1. GİRİŞ... 189 5.2. AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE POLİTİKASI VE SAĞLIK... 189 5.3. AVRUPA BİRLİĞİ TAŞIMACILIK POLİTİKASI VE SAĞLIK... 190 5.4. AVRUPA BİRLİĞİ KAMU İHALELERİ VE SAĞLIK SİSTEMLERİ... 190 5.4.1. Kamu İhalesi Nedir?... 190 5.4.2. Avrupa Birliği Kamu Alımları ve Kamu İhalesi Politikası... 191 5.5. AVRUPA BİRLİĞİ ORTAK TARIM POLİTİKASI VE SAĞLIK... 192 5.6. AVRUPA ÇALIŞMA SÜRESİ DİREKTİFİ VE SAĞLIK POLİTİKASI... 193 5.6.1. Direktifin Akıbeti: Direktifin Revizyonu ve Komisyon, Konsey ve Parlamento nun Direktife İlişkin Pozisyonları... 195 5.6.1.1. Katılmama Durumu... 197 5.6.1.2. Çağrı Üzerine Çalışma... 197 5.6.1.3. Referans Dönemleri... 198 6.1.4. Aile Yaşamı... 198 5.7. AVRUPA BİRLİĞİ REKABET POLİTİKASI VE SAĞLIK SİSTEMLERİ... 198 5.8. AVRUPA BİRLİĞİ ENFORMASYON TOPLUMU POLİTİKASI VE SAĞLIK: E-AVRUPA VE E-SAĞLIK... 200 5.8.1. Avrupa Birliği Elektronik Sağlık Kartı... 202 5.8.2. Sağlık Enformasyon Ağları... 203 5.8.3. Online Sağlık Hizmetleri... 203 5.8.4. Yeni E-Sağlık Bildirimi... 203 5.9. AVRUPA ORTAK PARA BİRİMİ (EURO) VE SAĞLIK... 203 5.10. AVRUPA BİRLİĞİ NİN YENİ GENİŞLEME SÜRECİ VE SAĞLIK... 204 5.10.1. Komisyonun Genişleme ve Sağlığa İlişkin Raporu... 205 5.10.2. Avrupa Parlamentosu Genel Oturumunda Sağlık ve Genişlemenin Ele Alınması... 205 5.10.3. Bowis Raporu: Parlamento nun Genişlemenin Tüketicinin Korunması ve Sağlık Boyutuna İlişkin Raporu... 206 5.10.4. Avrupa Birliği nin Sağlık Stratejisi 2000, Sağlık Eylem Programı 2003-2008 ve Genişleme... 207 5.10.4.1. Sağlık Enformasyonu... 207 5.10.4.2. Sağlık Tehditleri... 207 5.10.4.3. Sağlık Belirleyicilerinin Ele Alınması... 208 5.10.5. Avrupa Birliği Sağlık Politikası Forumu nun Sağlık ve Genişleme Üzerine Tavsiyeleri... 208 5.11. AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ VE SAĞLIK... 208 5.12. AVRUPA BİRLİĞİ ARAŞTIRMA VE EĞİTİM PROGRAMLARI VE SAĞLIK... 211 5.12.1. Dördüncü Çerçeve Araştırma Programı (FP4): 1994-1998... 212 5.12.2. Beşinci Çerçeve Araştırma Programı (FP5): 1998-2002... 212 5.12.3. Altıncı Çerçeve Araştırma Programı (FP6): 2002-2006... 214 5.12.4. Yedinci Çerçeve Araştırma Programı (FP7): 2007-2013... 215 5.12.5. Ufuk 2020: Avrupa Araştırma ve İnovasyon Çerçeve Programı 2014-2020... 215 5.12.5.1. Sağlık, Demografik Değişim ve Refah... 216 5.13. AVRUPA BİRLİĞİ VE SAĞLIK HİZMETLERİNDE EĞİTİM VE ÖĞRETİM... 216

AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri xv 5.13.1. Leonardo Eğitim Programı... 216 5.13.2. Sokrates-Erasmus Programı... 217 5.13.3. Erasmus + Programı... 217 BÖLÜM 6 AVRUPA SAĞLIK SİSTEMLERİ: AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYE VE ADAY ÜLKE SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI VE İNCELENMESİ... 219 6.1. GİRİŞ... 219 6.2. SAĞLIK SİSTEMLERİ... 220 6.2.1. Sağlık Sisteminin Tanımlanması ve Sınırları... 220 6.2.1.1. Sağlık Sisteminin İç Unsurları... 221 6.2.1.2. Sağlık Sisteminin Dış Unsurları... 221 6.2.2. Sağlık Sisteminin Amaçları... 222 6.2.2.1. Temel amaçlar... 223 6.2.2.1.1. Sağlığın Geliştirilmesi... 223 6.2.2.1.2. Beklentilerin Karşılanması... 223 6.2.2.1.2.1. Bireye Saygı... 223 6.2.2.1.2.2. Müşteri Odaklılık... 223 6.2.2.1.3. Adil Finansman... 223 6.2.2.2. Yardımcı Amaçlar... 223 6.2.3. Sağlık Sisteminin Fonksiyonları... 223 6.2.3.1. Finansman... 224 6.2.3.1.1. Gelir Elde Etme... 224 6.2.3.1.2. Fon Biriktirme... 225 6.2.3.1.3. Satınalma... 225 6.2.3.2. Sağlık Hizmetlerinin Sunumu... 225 6.2.3.3. Kaynakların Sağlanması ve Örgütlenme... 225 6.2.3.4. Yönetim ve Düzenleme... 226 6.3. KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ... 226 6.3.1. Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırılmasının Nedenleri... 226 6.3.2. Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırılmasının Zorlukları... 227 6.3.3. Sağlık Sistemlerini Karşılaştırma Yaklaşımları... 227 6.3.3.1. Tarihsel Yaklaşım... 228 6.3.3.2. Kısmi Yaklaşım... 228 6.3.3.3. İdeal Tipler... 228 6.3.3.4. Modelleme... 228 6.3.4. Ülke Sağlık Sistemlerini Sınıflandırma Çalışmaları... 228 6.4. AVRUPA SAĞLIK SİSTEMLERİ... 230 6.4.1. AVRUPA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÖKENLERİ... 230 6.4.1.1. Birinci Dönem... 230 6.4.1.2. İkinci Dönem... 230 6.4.1.3. Üçüncü Dönem... 231 6.4.1.4. Dördüncü Dönem... 231 6.4.2. Avrupa Birliği ne Üye ve Aday Ülkelerin Sağlık Sistemlerinin Sınıflandırılması... 231 6.4.2.1. Ulusal Sağlık Hizmetleri (USH): Beveridge Modeli... 232 6.4.2.2. Sosyal Sigorta Modeli (SSM): Bismark Modeli... 233 6.4.2.3. Semashko Sağlık Sistemi Modeli... 235 6.4.3. Avrupa Birliği ne Üye ve Aday Ülke Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırılması ve İncelenmesi... 236

xvi Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım 6.4.3.1. Avrupa Birliği Ülke Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırılması ve İncelenmesi İçin Bir Çerçeve... 236 6.4.3.1.1. Avrupa Birliği ne Üye ve Aday Ülke Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırılması... 237 6.4.3.1.1.1. Genel Bir Bakış... 237 6.4.3.1.1.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 243 6.4.3.1.1.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 248 6.4.3.1.1.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 252 6.4.3.1.1.5. Sağlık Reformları... 253 6.4.3.1.5.6. Sağlık ve Sağlık Sistemlerinden Memnuniyet Düzeyleri: Sağlık Hizmetlerinde Toplumsal Algılamalar... 254 6.4.3.1.2. Ülke Sağlık Sistemlerinin İncelenmesi... 257 6.4.3.1.2.1. Avrupa Birliği ne Üye Ülke Sağlık Sistemleri... 257 6.4.3.1.2.1.1. Almanya Sağlık Sistemi... 257 6.4.3.1.2.1.1.1. Genel Bir Bakış... 257 6.4.3.1.2.1.1.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 259 6.4.3.1.2.1.1.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 260 6.4.3.1.2.1.1.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 261 6.4.3.1.2.1.1.5. Sağlık Reformları... 262 6.4.3.1.2.1.2. Avusturya Sağlık Sistemi... 262 6.4.3.1.2.1.2.1. Genel Bir Bakış... 262 6.4.3.1.2.1.2.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 264 6.4.3.1.2.1.2.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 266 6.4.3.1.2.1.2.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 268 6.4.3.1.2.1.2.5. Sağlık Reformları... 269 6.4.3.1.2.1.3. Belçika Sağlık Sistemi... 269 6.4.3.1.2.1.3.1. Genel Bir Bakış... 269 6.4.3.1.2.1.3.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 270 6.4.3.1.2.1.3.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 271 6.4.3.1.2.1.3.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 271 6.4.3.1.2.1.3.5. Sağlık Reformları... 272 6.4.3.1.2.1.4. Danimarka Sağlık Sistemi... 272 6.4.3.1.2.1.4.1. Genel Bir Bakış... 272 6.4.3.1.2.1.4.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 274 6.4.3.1.2.1.4.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 275 6.4.3.1.2.1.4.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 276 6.4.3.1.2.1.4.5. Sağlık Reformları... 276 6.4.3.1.2.1.5. Finlandiya Sağlık Sistemi... 276 6.4.3.1.2.1.5.1. Genel Bir Bakış... 276 6.4.3.1.2.1.5.2. Sağlık Hizmetleri Finansmanı ve Harcamaları... 277 6.4.3.1.2.1.5.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 278 6.4.3.1.2.1.5.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 279 6.4.3.1.2.1.5.5. Sağlık Reformları... 279 6.4.3.1.2.1.6. Fransa Sağlık Sistemi... 280 6.4.3.1.2.1.6.1. Genel Bir Bakış... 280 6.4.3.1.2.1.6.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 281 6.4.3.1.2.1.6.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 282 6.4.3.1.2.1.6.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 282 6.4.3.1.2.1.6.5. Sağlık Reformları... 283 6.4.3.1.2.1.7. Hollanda Sağlık Sistemi... 283 6.4.3.1.2.1.7.1. Genel Bir Bakış... 283 6.4.3.1.2.1.7.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 284 6.4.3.1.2.1.7.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 285

AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri xvii 6.4.3.1.2.1.7.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 285 6.4.3.1.2.1.7.5. Sağlık Reformları... 285 6.4.3.1.2.1.8. İngiltere Sağlık Sistemi... 286 6.4.3.1.2.1.8.1. Genel Bir Bakış... 286 6.4.3.1.2.1.8.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 286 6.4.3.1.2.1.8.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 287 6.4.3.1.2.1.8.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 288 6.4.3.1.2.1.8.5. Sağlık Reformları... 288 6.4.3.1.2.1.9. İrlanda Sağlık Sistemi... 289 6.4.3.1.2.1.9.1. Genel Bir Bakış... 289 6.4.3.1.2.1.9.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 290 6.4.3.1.2.1.9.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 290 6.4.3.1.2.1.9.4. Sağlık Hizmelteri Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 290 6.4.3.1.2.1.9.5. Sağlık Reformları... 291 6.4.3.1.2.1.10. İspanya Sağlık Sistemi... 291 6.4.3.1.2.1.10.1. Genel Bir Bakış... 291 6.4.3.1.2.1.10.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 292 6.4.3.1.2.1.10.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 293 6.4.3.1.2.1.10.4. Sağlık Hizmelterinde Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 294 6.4.3.1.2.1.10.5. Sağlık Reformları... 294 6.4.3.1.2.1.11. İsveç Sağlık Sistemi... 295 6.4.3.1.2.1.11.1. Genel Bir Bakış... 295 6.4.3.1.2.1.11.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 296 6.4.3.1.2.1.11.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 296 6.4.3.1.2.1.11.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 297 6.4.3.1.2.1.11.5. Sağlık Reformları... 298 6.4.3.1.2.1.12. İtalya Sağlık Sistemi... 298 6.4.3.1.2.1.12.1. Genel Bir Bakış... 298 6.4.3.1.2.1.12.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 300 6.4.3.1.2.1.12.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 301 6.4.3.1.2.1.12.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 302 6.4.3.1.2.1.12.5. Sağlık Reformları... 303 6.4.3.1.2.1.13. Lüksemburg Sağlık Sistemi... 303 6.4.3.1.2.1.13.1. Genel Bir Bakış... 303 6.4.3.1.2.1.13.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 304 6.4.3.1.2.1.13.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 305 6.4.3.1.2.1.13.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 305 6.4.3.1.2.1.13.5. Sağlık Reformları... 306 6.4.3.1.2.1.14. Portekiz Sağlık Sistemi... 306 6.4.3.1.2.1.14.1. Genel Bir Bakış... 306 6.4.3.1.2.1.14.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 307 6.4.3.1.2.1.14.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 307 6.4.3.1.2.1.14.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 307 6.4.3.1.2.1.14.5. Sağlık Reformları... 308 6.4.3.1.2.1.15. Yunanistan Sağlık Sistemi... 308 6.4.3.1.2.1.15.1. Genel Bir Bakış... 308 6.4.3.1.2.1.15.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 308 6.4.3.1.2.1.15.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 309 6.4.3.1.2.1.15.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 309 6.4.3.1.2.1.15.5. Sağlık Reformları... 309 6.4.3.1.2.2. Avrupa Birliği ne Yeni Üye Olan Ülkelerin Sağlık Sistemleri... 310

xviii Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım 6.4.3.1.2.2.1. Çek Cumhuriyeti Sağlık Sistemi... 311 6.4.3.1.2.2.1.1. Genel Bir Bakış... 311 6.4.3.1.2.2.1.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 312 6.4.3.1.2.2.1.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 313 6.4.3.1.2.2.1.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 315 6.4.3.1.2.2.1.5. Sağlık Reformları... 316 6.4.3.1.2.2.2. Estonya Sağlık Sistemi... 316 6.4.3.1.2.2.2.1. Genel Bir Bakış... 316 6.4.3.1.2.2.2.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 317 6.4.3.1.2.2.2.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 318 6.4.3.1.2.2.2.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 318 6.4.3.1.2.2.2.5. Sağlık Reformları... 318 6.4.3.1.2.2.3. Kıbrıs Sağlık Sistemi... 319 6.4.3.1.2.2.3.1. Genel Bir Bakış... 319 6.4.3.1.2.2.3.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 319 6.4.3.1.2.2.3.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 320 6.4.3.1.2.2.3.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 321 6.4.3.1.2.2.3.5. Sağlık Reformları... 321 6.4.3.1.2.2.4. Letonya Sağlık Sistemi... 321 6.4.3.1.2.2.4.1. Genel Bir Bakış... 321 6.4.3.1.2.2.4.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 322 6.4.3.1.2.2.4.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 322 6.4.3.1.2.2.4.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 323 6.4.3.1.2.2.4.5. Sağlık Reformları... 324 6.4.3.1.2.2.5. Litvanya Sağlık Sistemi... 324 6.4.3.1.2.2.5.1. Genel Bir Bakış... 324 6.4.3.1.2.2.5.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 325 6.4.3.1.2.2.5.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 326 6.4.3.1.2.2.5.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 326 6.4.3.1.2.2.5.5. Sağlık Reformları... 326 6.4.3.1.2.2.6. Macaristan Sağlık Sistemi... 327 6.4.3.1.2.2.6.1. Geneli Bir Bakış... 327 6.4.3.1.2.2.6.2. Sağlık Hizmetleri Finansmanı ve Harcamaları... 328 6.4.3.1.2.2.6.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 329 6.4.3.1.2.2.6.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 329 6.4.3.1.2.2.6.5. Sağlık Reformları... 329 6.4.3.1.2.2.7. Malta Sağlık Sistemi... 330 6.4.3.1.2.2.7.1. Genel Bir Bakış... 330 6.4.3.1.2.2.7.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 331 6.4.3.1.2.2.7.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 331 6.4.3.1.2.2.7.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 332 6.4.3.1.2.2.7.5. Sağlık Reformları... 332 6.4.3.1.2.2.8. Polonya Sağlık Sistemi... 332 6.4.3.1.2.2.8.1. Genel Bir Bakış... 332 6.4.3.1.2.2.8.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 333 6.4.3.1.2.2.8.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 333 6.4.3.1.2.2.8.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 333 6.4.3.1.2.2.8.5. Sağlık Reformları... 334 6.4.3.1.2.2.9. Slovakya Sağlık Sistemi... 334 6.4.3.1.2.2.9.1. Genel Bir Bakış... 334 6.4.3.1.2.2.9.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 335 6.4.3.1.2.2.9.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 335 6.4.3.1.2.2.9.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 336

AB Sağlık Politikaları ve Sağlık Sistemleri xix 6.4.3.1.2.2.9.5. Sağlık Reformları... 336 6.4.3.1.2.2.10. Slovenya Sağlık Sistemi... 336 6.4.3.1.2.2.10.1. Genel Bir Bakış... 336 6.4.3.1.2.2.10.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 337 6.4.3.1.2.2.10.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 338 6.4.3.1.2.2.10.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 339 6.4.3.1.2.2.10.5. Sağlık Reformları... 340 6.4.3.1.2.2.11. Bulgaristan Sağlık Sistemi... 340 6.4.3.1.2.2.11.1. Genel Bir Bakış... 340 6.4.3.1.2.2.11.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 340 6.4.3.1.2.2.11.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 341 6.4.3.1.2.2.11.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 342 6.4.3.1.2.2.11.5. Sağlık Reformları... 342 6.4.3.1.2.2.12. Romanya Sağlık Sistemi... 342 6.4.3.1.2.2.12.1. Genel Bir Bakış... 342 6.4.3.1.2.2.12.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 343 6.4.3.1.2.2.12.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 344 6.4.3.1.2.2.12.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 345 6.4.3.1.2.2.12.5. Sağlık Reformları... 346 6.4.3.1.2.2.13. Hırvatistan Sağlık Sistemi... 347 6.4.3.1.2.2.13.1. Genel Bir Bakış... 347 6.4.3.1.2.2.13.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 348 6.4.3.1.2.2.13.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 348 6.4.3.1.2.2.13.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 348 6.4.3.1.2.2.13.5. Sağlık Reformları... 348 6.4.3.1.2.3. Avrupa Birliği ne Aday Ülkelerin Sağlık Sistemleri... 349 6.4.3.1.2.3.1. Türkiye Sağlık Sistemi... 349 6.4.3.1.2.3.1.1. Türkiye Sağlık Sistemi... 349 6.4.3.1.2.3.1.2. Türkiye de Sağlık Finansmanı ve Sağlık Harcamaları... 349 6.4.3.1.2.3.1.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 352 6.4.3.1.2.3.1.2.4. Sağlık Hizmetlerinde Finansal Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 352 6.4.3.1.2.3.1.5. Sağlık Reformları... 353 6.4.3.1.2.3.2. Makedonya Sağlık Sistemi... 356 6.4.3.1.2.3.2.1. Genel Bir Bakış... 356 6.4.3.1.2.3.2.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 356 6.4.3.1.2.3.2.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 356 6.4.3.1.2.3.2.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 356 6.4.3.1.2.3.2.5. Sağlık Reformları... 357 6.4.3.1.2.3.3. İzlanda Sağlık Sistemi... 357 6.4.3.1.2.3.3.1. Genel Bir Bakış... 357 6.4.3.1.2.3.3.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 357 6.4.3.1.2.3.3.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 358 6.4.3.1.2.3.3.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 358 6.4.3.1.2.3.3.5. Sağlık Reformları... 358 6.4.3.1.2.3.4. Karadağ Sağlık Sistemi... 358 6.4.3.1.2.3.4.1. Genel Bir Bakış... 358 6.4.3.1.2.3.4.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 359 6.4.3.1.2.3.4.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 359 6.4.3.1.2.3.4.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 359 6.4.3.1.2.3.4.5. Sağlık Reformları... 359 6.4.3.1.2.3.5. Sırbistan Sağlık Sistemi... 360 6.4.3.1.2.3.5.1. Genel Bir Bakış... 360

xx Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım 6.4.3.1.2.3.5.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 360 6.4.3.1.2.3.5.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 361 6.4.3.1.2.3.5.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 361 6.4.3.1.2.3.5.5. Sağlık Reformları... 362 6.4.3.1.2.3.6. Arnavutluk Sağlık Sistemi... 362 6.4.3.1.2.3.6.1. Genel Bir Bakış... 362 6.4.3.1.2.3.6.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 363 6.4.3.1.2.3.6.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 364 6.4.3.1.2.3.6.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 365 6.4.3.1.2.3.6.5. Sağlık Reformları... 365 6.4.3.1.2.4. Avrupa Birliği Potansiyel Aday Ülkeleri... 366 6.4.3.1.2.4.1. Bosna-Hersek Sağlık Sistemi... 366 6.4.3.1.2.4.1.1. Genel Bir Bakış... 366 6.4.3.1.2.4.1.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 367 6.4.3.1.2.4.1.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 368 6.4.3.1.2.4.1.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 369 6.4.3.1.2.4.1.5. Sağlık Reformları... 370 6.4.3.1.2.4.2. Kosova Sağlık Sistemi... 370 6.4.3.1.2.4.2.1. Genel Bir Bakış... 370 6.4.3.1.2.4.2.2. Sağlık Finansmanı ve Harcamaları... 371 6.4.3.1.2.4.2.3. Sağlık Hizmetleri Sunum Sistemi... 372 6.4.3.1.2.4.2.4. Kaynak Tahsisi ve Ödeme Yöntemleri... 372 6.4.3.1.2.4.2.5. Sağlık Reformları... 373 KAYNAKLAR... 375 İNDEX... 402