Yarýna bir deðer býrak

Yarýna bir deðer býrak TURÝZM SEKTÖRÜ ÝKÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ

Mehmet Kemal Dedeman Araþtýrma ve Geliþtirme TÜRKÝYE DE SAÐLIK KURUMLARINA YÖNELÝK SAÐLIK TURÝZMÝ HAZIRLAYAN PINAR YALÇIN ANKARA, 2006

ÖZET Seyahat etmek sureti ile ikamet ettiği yerin dışında konaklayarak tedavi olmayı amaçlayan insanların hareketine sağlık turizmi denilmektedir. Araştırma kapsamında Türkiye de turizmin sürekliliğini artıran ve ekonomiye katkı sağlayan sağlık kurumlarına yönelik tıbbi tedavi amaçlı sağlık turizmi incelenmektedir. Araştırmada, Türkiye deki hastanelerin sağlık turizmine ne kadar hazır olduğunun belirlenmesi, ihtiyaçlarının saptanması ve alternatif çözüm önerilerinin sunulması amaçlanarak sağlık amaçlı turist alan 9 ilde toplam 282 kamu, özel ve üniversite hastane yöneticisine anket uygulanmıştır. Türkiye ye yurt dışından gelen hastaların özellikle yaz aylarında (Haziran-Temmuz- Ağustos) (%69,5), çoğunlukla solunum yolları hastalıklarının tedavisi için (%43,3), genelde Almanya dan geldiği (%64,9) görülmüştür. Yurt dışından gelen hastaların sağlık amaçlı olarak Türkiye yi seçmesinin temel nedeninin fiyat, sonraki nedeninin iklim olduğu saptanmıştır. Araştırmada kamu hastanelerinin altyapılarının, özel hastanelere kıyasla sağlık turizmine daha az hazır olduğu görülmektedir. Sağlık turizmine yönelik birim, kamu hastanelerinin %20,1 inde, özel hastanelerin %52,1 inde bulunmaktadır. Yabancı dil bilen yeterli personel, kamu hastanelerinin %35,6 sında, özel hastanelerin %65,3 ünde vardır. Yurt dışından gelen hastalara yönelik ayrı kat/klinik, kamu hastanelerinin %0,7 sinde, özel hastanelerin %14,9 unda bulunmaktadır. Yurt dışından gelen hastalara özel ulaşım imkanlarını, kamu hastanelerinin %15,4 ü, özel hastanelerin %51,2 si sunmaktadır. Türkiye de sağlık turizminin gelişmesi için hedef pazarın iyi belirlenmesi, sektörler arası işbirliğinin sağlanması, sağlık turizmine yönelik hizmet sunacak hastanelerin ve otellerin belirlenip alt yapılarının iyileştirilmesi ve devlet tarafından desteklenen tanıtımların yapılması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Sağlık turizmi, hastaneler 1

ÖNSÖZ Sağlık bakımı global bir hizmettir ve hizmetin doğası gereği soyuttur. Bilgi ise dünya pazarında hızla yayılmaktadır. Böylelikle kişiler dünya çapındaki sağlık hizmetleri hakkında bilgiye ve seçim hakkına sahip olmaktadır. Dünya çapında kaliteli sağlık hizmetini, maliyet avantajı ile sunan Türkiye nin, sağlık kurumlarına yönelik sağlık turizmi pazarından iyi bir pay alması hedeflenmektedir. Türkiye nin ekonomik sorunlarının çözülmesine ve turizm sezonunun tüm yıla yayılmasına katkı sağlayacak olan sağlık kurumlarına yönelik sağlık turizmi konusu son yıllarda uluslar arası kuruluşların, politika yapıcıların ve araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Türkiye deki sağlık kurumlarının mevcut durumunu tanımlayan ve sağlık turizminin geliştirilmesi için çeşitli çözüm önerileri sunan bu çalışma, araştırmacının Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Hastane İşletmeciliği Bilim Dalı nda 24.08.2006 tarihinde kabul edilen Türkiye de Sağlık Turizminde Alt Yapı Oluşturulma Gereği ve Sağlık Kurumlarına Yönelik Bir Araştırma başlıklı Bilim Uzmanlığı Tezi nden yararlanılarak yapılmıştır. Bu araştırmanın sektörle ilgili tüm kurum, kuruluş ve kişilere faydalı olacağı inancıyla; emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım. Ankara 2006 Pınar Yalçın 2

İÇİNDEKİLER ÖZET... 1 ÖNSÖZ... 2 TABLOLAR VE ŞEKİLLER CETVELİ... 4 GİRİŞ... 7 BİRİNCİ BÖLÜM I. TURİZM İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER... 8 1.1. TURİZM... 8 1.2. TERMAL TURİZM... 8 1.3. TURİZM SAĞLIĞI... 9 İKİNCİ BÖLÜM II. SAĞLIK TURİZMİ... 10 2.1. TÜRKİYE DE SAĞLIK TURİZMİ... 12 2.1.1. Türkiye Sağlık Turizmi İçin SWOT Analizi... 13 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM III. TÜRKİYE DEKİ SAĞLIK KURUMLARINDA SAĞLIK TURİZMİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA... 15 3.1. ARAŞTIRMANIN KONUSU... 15 3.2. ARAŞTIRMANIN AMACI... 15 3.3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ... 15 3.3.1. Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları... 15 3.3.2. Araştırmanın Varsayım ve Hipotezleri... 16 3.3.3. Verilerin Analiz Yöntemi... 17 3.4. BULGULAR... 18 3.4.1. Araştırmaya Kapsamındaki Hastaneler ile İlgili Bulgular... 18 3.4.2. Hastanelere Yurt Dışından Gelen Hastalar İle İlgili Bulgular... 20 3.4.3. Araştırmanın Hipotezleri ile İlgili Bulgular... 21 SONUÇ VE ÖNERİLER... 42 KAYNAKÇA... 45 EK... 47 3

TABLOLAR VE ŞEKİLLER CETVELİ Tablo-1 :Hastaneler ve Yöneticiler ile İlgili Tanımlayıcı Bilgiler... 18 Tablo-2 :Yıllara Göre Hastanelere Yurt Dışından Gelen Hastaların Poliklinik/ Klinik/Ameliyat Sayıları... 19 Tablo-3 :Hastanelere Yurt Dışından Gelen Hastaların Aylara, Hastalıklara ve Ülkelere Göre Dağılımları... 20 Tablo-4 :Yurt Dışından Gelen Hastaların Türkiye yi ve Tercih Ettikleri Hastaneleri Seçme Nedenleri... 21 Tablo-5 :Hastanelerin Bulunduğu İllere Göre Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 21 Tablo-6 :Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 22 Tablo-7 :Hastanelerin Türlerine Göre Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 22 Tablo-8 :Hastanelerin Fiili Yatak Sayılarına Göre Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 22 Tablo-9 :Hastanelerin Bulunduğu İllere Göre Sağlık Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu... 23 Tablo-10: Hastanelerin Statülerine Göre Sağlık Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu... 23 Tablo-11: Hastanelerin Fiili Yatak Sayılarına Göre Sağlık Turizmine Yönelik Birim Olma Durumu... 23 Tablo-12: Hastanelerin Statülerine Göre Yabancı Dil Eğitimi Yeterli Personel Durumu... 24 Tablo-13: Hastanelerin Statülerine Göre Teşvik Amaçlı Kültürel, Sosyal, Sportif İmkanların Sunulma Durumu... 24 Tablo-14: Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumuna Göre Teşvik Amaçlı Kültürel, Sosyal, Sportif İmkanların Sunulma Durumu... 25 Tablo-15: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dışından Gelen Hastalar İçin Ayrı Kat/Klinik Bulunma Durumu... 25 Tablo-16: Hastanelerin Fiili Yatak Sayılarına Göre Yurt Dışından Gelen Hastalar İçin Ayrı Kat/Klinik Bulunma Durumu... 26 Tablo-17: Hastanelerin Statülerine Göre Havaalanına Yakınlık Durumu... 26 Tablo-18: Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumuna Göre Havaalanına Yakınlık Durumu... 26 4

Tablo-19: Hastanelerin Statülerine Göre Diğer Sağlık Tesislerine Yakınlık Durumu... 27 Tablo-20: Hastanelerin Statülerine Göre Helikopter Ambulansa Sahip Olma Durumu... 27 Tablo-21: Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumuna Göre Helikopter Ambulansa Sahip Olma Durumu... 28 Tablo-22: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dışından Gelen Hastalara Sunduğu Özel Ulaşım İmkanı Durumu... 28 Tablo-23: Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumuna Göre Yurt Dışından Gelen Hastalara Sunduğu Özel Ulaşım İmkanı Durumu... 28 Tablo-24: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dışından Gelen Hastalar İçin Paket Programı Olma Durumu... 29 Tablo-25: Hastanelerin Statülerine Göre Yönlendirme Levhalarının ve Uyarı İşaretlerinin Yurt Dışından Gelen Hastaların Anlayacağı Şekilde Olma Durumu... 29 Tablo-26: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dışından Gelecek Farklı Dinlere Mensup Hastaların İnançlarına Uygun İmkanların Olma Durumu... 30 Tablo-27: Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu İle Hastanelere Yurt Dışından Gelecek Farklı Dinlere Mensup Hastaların Dini İnançlarına Uygun İmkanların Olma Durumu... 30 Tablo-28: Hastanelerin Statülerine Göre Yurt Dışından Gelecek Hastalarla İletişim Kurmak İçin Farklı Dillerden Anlaşmalı Çevirmen Bulunma Durumu... 30 Tablo-29: Hastanelerin Türlerine Göre Yurt Dışından Gelecek Hastalarla İletişim Kurmak İçin Farklı Dillerden Anlaşmalı Çevirmen Bulunma Durumu... 31 Tablo-30: Hastanelerin Statülerine Göre Pazarlama Departmanı Olma Durumu... 31 Tablo-31: Hastanelerin Türlerine Göre Pazarlama Departmanı Olma Durumu... 32 Tablo-32: Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumuna Göre Pazarlama Departmanı Olma Durumu... 32 Tablo-33: Hastanelerin Statülerine Göre Akreditasyon İle İlgili Çalışma Olma Durumu... 32 Tablo-34: Hastanelerin Türlerine Göre Akreditasyon İle İlgili Çalışma Olma Durumu... 33 Tablo-35: Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumuna Göre Akreditasyon İle İlgili Çalışma Olma Durumu... 33 5

Tablo-36: Hastanelerin Statülerine Göre Hasta ve Ailelerinin Haklarını Korumak ve Geliştirmek İle İlgili Faaliyetlerin Yeterli Olma Durumu... 33 Tablo-37: Hastanelerin Statülerine Göre Engelli Hastalara İyi Hizmet Sunma Durumu... 34 Tablo-38: Hastanelerin Yurt Dışında Yaşayan Hastalara Yönelik Tutundurma Faaliyetlerinde Bulunma Durumuna Göre Hastaneye Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 34 Tablo-39: Hastanelerin Yurt Dışından Gelen Hastaların Çeşitli İhtiyaçlarına Yeterli Cevap Verme Durumuna Göre Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 35 Tablo-40: Hastanelerde Çeşitli Sorunların Bulunma Durumunun Hastanelerin Statüleri Bakımından İncelenmesi... 36 Tablo-41: Hastanelerde Çeşitli Sorunların Bulunma Durumuna Göre Hastanelere Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 38 Tablo-42 Hastanelerde Çeşitli Altyapıların Yeterli Olma Durumuna Göre Hastaneye Yurt Dışından Hasta Gelme Durumu... 39 Tablo-43: Hastanelerin Daha İyi Hizmet Vermesi İçin Yapılması Gerekenlerin Hastanelerin Statüleri Bakımından İncelenmesi... 40 ŞEKİL Şekil-1 : Yıllara Göre Ülkemize Gelen Toplam Turist Sayısı İçinde Sağlık Amaçlı Gelenlerin Yüzdesi... 12 6

GİRİŞ Sağlık turizmi, sağlık bakım hizmeti almak için başka bir ülkeye seyahat etmek olarak tanımlanmaktadır. Hastalar, kendi ülkelerinde istedikleri tedavinin yapılamaması, sunulan tedavilerin pahalı olması, hizmet almak için uzun süre beklemeleri gerekmesi gibi nedenlerle farklı ülkelerden sağlık hizmeti almaktadır. Türkiye nin turizm potansiyeli ve sağlık kurumlarının geldiği nokta göz önünde bulundurulduğunda, sağlık turizmi sektöründen büyük pay alması beklenmektedir. Bu araştırmanın amacı; gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin yoğun olarak ilgisini çeken, karşılaşılan sorunların hafifletilmesinde ve darboğazların aşılmasında bir ekonomi politikası aracı olarak kabul edilen turizmin bir boyutu olan sağlık kurumlarına yönelik sağlık turizminin irdelenmesidir. Araştırma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde; turizm ile ilgili genel bilgilere yer verilmiş ve sağlık turizmi ile karıştırılan termal turizm ve turizm sağlığı konuları genel hatları ile incelenerek kavram kargaşası ortadan kardırılmaya çalışılmıştır. İkinci Bölümde ise, sağlık kurumlarına yönelik tedavi amaçlı sağlık turizminin tanımı, özellikleri, faydaları, önündeki engeller ve geliştirilmesi için yapılması gerekenler açıklandıktan sonra ülkemizin sağlık turizmi konusunda güçlü ve zayıf yönleri, fırsatları ve tehditleri incelenerek Türkiye nin sağlık turizminde mevcut durumu ortaya konulmuştur. Üçüncü Bölümde, Türkiye de turizmin tüm yıla yayılmasını sağlayarak ekonomiye büyük katkılarda bulunacak olan sağlık kurumlarına yönelik sağlık turizmine Türkiye deki kamu, özel ve üniversite hastanelerinin alt yapı olarak hazır olup olmadığı, 9 ilde (Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya, Bursa, Muğla, Erzurum, Trabzon, Gaziantep) yapılan anket çalışması ile incelenmiştir. Araştırmada yurt dışından gelen hastaların hangi hastalıklar için, hangi ülkelerden geldiği ve Türkiye de hangi hastaneleri seçtiği saptanmaya çalışılmış ve hastanelerin sağlık turizmine alt yapı olarak hazır olup olmadığı çeşitli değişkenlere göre incelenmiştir. Sonuç kısmında ise araştırmadan elde edilen bulgular dikkate alınarak mevcut durum analiz edildikten sonra çeşitli önerilerde bulunulmuştur. 7

1.1. TURİZM BİRİNCİ BÖLÜM I. TURİZM İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER Turizmin ilk tanımı 1905 yılında E. Guyar Freuler tarafından yapılmıştır. Freuler modern turizmi, her geçen gün artan dinlenme ve hava değişimi ihtiyacı, doğal güzelliklere verilen değerlerin ve bunlardan duyulan zevkin artması, ticaretin ve endüstrinin gelişmesi, ulaştırma araçlarının mükemmelleştirilmesi sonucu olarak insan topluluklarının çeşitli ilişkiler kurmalarına dayanan, çağımızın önemli bir olayı, şeklinde tanımlamıştır. 1942 de yayımlanan Turizm Genel Doktrini adlı kitapta, İsviçreli Prof. Hunziker ve Krapt turizmi, kazanç sağlayan sürekli ya da geçici faaliyetlerde bulunmamak ve yerleşmemek koşulu ile yabancıların bir yerde konaklamaları ve kalmaları sonunda ortaya çıkan ilişkilerin ve olayların tümü, şeklinde tanımlamışlardır (Çoruh, 1997: 8). Turizmin öznesi insandır. Turizme yön veren ve bu olayın odak noktasını oluşturan insan, turist sözcüğü ile tanımlanmaktadır. Turist, turizm faaliyetlerine katılan ve yön veren sürekli yaşadığı yeri, ticari kazanç dışı nedenlerle geçici olarak terk edip seyahat eden ve konaklayan, psikolojik tatmin arayan, sınırlı harcama gücü ve zamanı ile tüketimde bulunan kişidir (Yağcı: 2003:12). Turizmi daha açık bir şekilde ele alabilmek için çeşitli kriterlere göre gruplandırmak gerekmektedir. Turizmin temelini oluşturan seyahat etme bakış açısına göre, iç ve uluslararası turizm şeklinde bir ayırım yapılmaktadır. İç turizm, kişilerin kendi ülkelerinin ulusal sınırları içerisinde, turizmin tanımına uygun olarak yaptıkları yer değiştirmeleri ve konaklamaları ile ortaya çıkan faaliyetlerdir. Uluslararası turizm ise, farklı ülkelere ve farklı kültürlere sahip insanların, farklı amaçlarla kendi ulusal sınırları dışındaki yerleri turizm tanımına uygun olarak ziyaret etmeleri ve bu ziyaretlerden doğan ilişkiler bütünüdür (Erdoğan, 1995: 140-141). Turizmin amacına göre türlerinden bazıları sosyal turizm, dağ ve kış turizmi, gençlik turizmi, üçüncü yaş turizmi, yat turizmi ve dini turizm / inanç turizmi, av turizmi, eko turizm, rafting turizmi, deniz turizmi, kongre ve toplantı turizmi ve sağlık turizmi olarak sayılabilmektedir. 1.2. TERMAL TURİZM Sağlık turizminin iki boyutu bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, kaplıcalarda sunulan hizmetlerini almak amacı ile gerçekleştirilen termal turizm; ikincisi sağlık kurumlarında sunulan tıbbi hizmetlerden yararlanmak amacı ile gerçekleştirilen sağlık turizmidir. Bu araştırmanın esas konusu sağlık kurumlarına yönelik olan sağlık turizmi, ikinci bölümde ayrıntılı olarak açıklanacağından, burada kısaca kaplıcalarda sunulan hizmetlere yönelik olan termal turizmden bahsedilerek kavram kargaşası ortadan kaldırılmaya çalışılacaktır. Kaplıcalarda sunulan hizmetlere yönelik olan turizm ile ilgili bazı terimler aşağıda sunulmuştur: Termal Turizm (Termalizm): Mineralize termal sular ile çamurların, kaynağın yöresindeki çevre ve iklim faktörleri birleşiminde, insan sağlığına olumlu katkı sağlamak üzere, uzman hekim denetim ve programında; fizik tedavi, rehabilitasyon, egzersiz, psikoterapi, diyet gibi destek tedavilerle koordineli kür uygulamaları için yapılan turizm hareketidir (Turizm Bakanlığı, 1993: 13). Kür: Tedavi amacı güdülerek kaplıca, deniz ve iklim değerlerinden belirli kurallara uyularak yararlanmaktır. 8

Balneotherapie: Kaplıca suları ile yapılan kür uygulamalarıdır. Thalassotherapie: Deniz suyundan ve havasından faydalanılarak yapılan kür uygulamalarıdır. Klimatherapie: Sağlıklı iklimde bulunularak yapılan kür uygulamalarıdır. Hidrotherapie: Tatlı sular kullanılarak yapılan kür uygulamalarıdır (Ülker, 1988: 23). Speleojeapi: Mağara ortamından yararlanılarak yapılan kür uygulamalarıdır. Helioterapi: Güneş ışığından yararlanılarak yapılan kür uygulamalarıdır. Peloidoterapi: Çamur ile yapılan kür uygulamalarıdır (Turizm Bakanlığı, 1993: 14). Türkiye deki termal turizmin mevcut durumu incelendiğinde; kaplıcalar güzelleşmek, daha sağlıklı olmak, stresten uzaklaşmak, bedeni ve aklı dinlendirmek için yaygın olarak kullanılmaktadır. Türkiye de yaklaşık 1.500 termal su kaynağı bulunmasına rağmen bu potansiyelin yaklaşık %5 inin kullanılabiliyor olması büyük bir değer kaybına yol açmaktadır. Turizm Bakanlığı verilerine göre 20 ilde toplam 34 termal merkez bulunmaktadır. Ülke genelinde 240 civarında tesis olmakla birlikte uluslararası standartlardaki tesis sayısı çok azdır. Yatak kapasitesi açısından bakıldığında ise Turizm İşletme Belgesi almış 7.806 yatak, Turizm Yatırım Belgesi almış 2.049 yatak bulunmaktadır. Bu veriler termal kaynakların gerektiği şekilde değerlendiremediğini ortaya koymaktadır (An-Deva Sağlık Grubu, 2004: 16). Turizm Bakanlığı, yukarıda çeşitleri sayılan tüm bu tedavilerin içinde ağırlıklı ve öncelikli olarak termalizmin gelişmesi için, arazi ve termal su tahsisi, teşvik uygulamaları, teknik ve alt yapı yardımları gibi konularda çalışmalar yapmaktadır (Turizm Bakanlığı, 1993: 31). 1.3. TURİZM SAĞLIĞI Sağlık turizmi kavramı ile karıştırılan bir diğer kavram turizm sağlığı kavramıdır. Baydar (2001: 17) turizm sağlığını, turizmin yoğun olduğu bölgeler başta olmak üzere, tüm yurtta seyahat edenlere sağlıklı ortamlar sunulması, yiyecek ve içeceklerin sağlığa zararlı olmasının engellenmesi, sağlık ve turizm konularında bilimsel, içinde koruyucu sağlık hizmetleri, özellikle kişisel hijyen, temiz gıda, çevrenin korunması, kazaların önlenmesi, ilk yardım ve acil tıbbi bakım konularının bulunduğu bilim dalı olarak tanımlamaktadır. Yani turizm sağlığı, turistlere sağlıklı ortamlar sağlayarak seyahatlerde yaşanabilecek sağlık sorunlarının en aza indirilmesine ve sağlık sorunları ortaya çıktığında çözülmesine yönelik bir bilim dalı iken; sağlık turizmi, sağlık kurumlarında sunulan hizmetlerden yararlanmak amacı ile ikamet edilen yerin dışına yapılan bir turizm çeşididir. Turizm sağlığının, turizm için oldukça önem taşıdığı kaçınılmaz bir gerçektir. Türkiye bu konuda turizmin başladığı günden bu yana büyük mesafeler kat etmiştir. Örneğin, 2004 yılında, Antalya ya gelen turistlerin 150.000 i herhangi bir nedenle sağlık kurumlarına başvurmuş, aldıkları sağlık hizmetleri için de sigorta şirketleri ve kendileri toplam 50 milyon euro ödeme yapmıştır (Çömez, 2005: 88). Turizm sağlığında yaşanan sorunların temelinde uluslararası bir turizm sağlığının geliştirilememiş olması bulunmaktadır. Bu sorunun çözümü için turistlere özgü sağlık birimleri kurmak ya da ayrı örgütlenmeye gitmek yerine genel olarak ülkeler düzeyinde sağlık sorunlarının nedenlerine yönelik önlemlerin sosyal ve ekonomik tüm sektörlerin işbirliği ile alınması ve verilerin düzenli olarak toplanması gerekmektedir (Ak ve Sevin, 2000: 92). 9

İKİNCİ BÖLÜM II. SAĞLIK TURİZMİ Seyahat etmek sureti ile ikamet ettiği yerin dışında konaklayarak tedavi olmayı amaçlayan insanların hareketi spesifik bir turizm çeşidi olan sağlık turizmini ortaya çıkartmıştır. Sağlık turizmi hedef kitlesi sağlığı bozulmuş olan kişiler ile sağlığını korumaya duyarlı kişilerden oluşmaktadır (Turizm Bakanlığı, 1993: 11). Tedavi amaçlı sağlık turizminin tanımını, farklı kişiler farklı şekillerde yapmıştır. Bunlardan bazıları şöyledir (Harahsheh, 2002: 23-24): Van Sliepen sağlık turizmini, ev dışında ikamet etmek koşulu ile boş zamanlarda sağlık amaçlı yapılan geziler olarak tanımlamaktadır. Magablih e göre ise sağlık turizmi, hastaların, sağlıklarını iyileştirmek ya da en azından sağlık durumlarını bir düzene sokmak amacıyla, 24 saatten az olmamak ve en fazla 1 sene sürmek koşulu ile çalışmak ya da yaşamak gibi bir amaç güdülmeksizin başka bir ülkeye gitmektir. Suad Imram a göre ise tedavi olmak için geçici süre ile, ister doktor tavsiyesi ile, ister de kişinin kendi isteği ile başka bir ülkeye gitmesi olarak tanımlanmaktadır. Hastaların acil sağlık hizmetini ya da seçtikleri bir sağlık hizmetini farklı ülkelerden alması olarak da tanımlanabilen sağlık turizmi sektörü gün geçtikçe büyümektedir. Hastaların tedavi için seyahat etmelerinin farklı nedenleri bulunmaktadır. İngiltere deki hastalar kendi ülkesinde alacağı sağlık hizmetinin yarı fiyatına, hatta kimi zaman onda bir fiyatına farklı ülkeden sağlık hizmeti alabileceğini bildiği için, Kanada daki hastalar uzun bekleme sürelerinden şikayetçi oldukları için, Bangladeş gibi bazı ülkelerin hastaları kendi ülkelerinde gerekli tedavi imkanları bulamadıkları için, bazı hastalar da tedavi ile tatili birleştirmek için başka bir ülkede sağlık hizmeti almak istemektedir (http://www.cbc.ca/news/background/healthcare /medicaltourism.html). Weihrauch (2003: 58) e göre hastalar, bekleme süreleri kısaldığı için, kendi ülkelerinde sağlık hizmetine ulaşım başka ülkedeki sağlık hizmetine ulaşımından daha zor olduğu için, nadir hastalıklar için kaliteli sağlık bakım hizmetinin komşu ülkede daha uygun imkanlarla mevcut olduğu için ya da tatilde/iş seyahatinde iken sağlık bakımına ihtiyaç duyduğu için kendi ülkeleri dışında başka bir ülkede sağlık hizmeti almaktadır. Coheur (2003: 101-102) sağlık turizminin faydalarını şöyle açıklamaktadır: bekleme sürelerini ve hizmete ulaşım mesafesini kısaltıp sağlık hizmetinin ulaşılabilirliğini artırır, hastaların bölgesel, dinsel, kültürel farklılıklar konusunda daha iyi bilgi edinmesini sağlayarak ülkeler arasında bütünleşmeyi güçlendirir ve ülkeler arasında hasta hareketliliği ile bilgi alışverişi artacağından, hastane personelinin deneyim ve eğitiminin gelişmesine katkı sağlar. Sağlık turizminin ülkelere sağladığı faydaları, somut faydalar ve soyut faydalar olarak da inceleyebiliriz (http://www.ximb.ac.in/~u103121/cp Project/ Tend_of_Medical_tourism_ DD.htm). 10

Sağlık Turizminin Somut Faydaları: Yabancı turistlerden kaynaklanan gelirler ülkelerin ekonomik refahına katkı sağlamaktadır. Ülkeler arasındaki bilgi paylaşımını arttırmaktadır. Ülke içinde veya dışında stratejik ortaklık sağlamaktadır. Ülkeler arasında teknoloji ve bilgi transferi sağlamaktadır. Yabancı hastalara sunulan fırsatlar, kendi ülkelerindeki hastalara da daha iyi hizmet sunulmasını sağlamaktadır. Sağlık Turizminin Soyut Faydaları: Ülkelerin global sağlık bakım sunucusu olarak uluslararası kabulünü sağlamaktadır. Sosyal ve kültürel deneyimlerin paylaşılmasını sağlamaktadır. Uluslararası ilişkilerin gelişmesine katkı sağlamaktadır. Global pazarlama ve tıbbi ticareti sağlamaktadır. Ülkelere dünya düzeyinde sağlık bakım hizmeti sunduğu imajını kazandırmaktadır. Rekabet avantajı sağlamaktadır. Hastanedeki destek hizmetler arasında daha iyi koordinasyon sağlamaktadır. Kamu ve özel ortaklığı sağlamaktadır. Hasta memnuniyetini artırmaktadır. Faydalarının yanında sağlık turizminin olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Bazı hükümetler ve sağlık sigortaları, yurt dışından alınan sağlık hizmetlerini ödemediğinden hastalar aldıkları hizmetin bedelini cepten ödemektedir. Hasta genelde operasyondan birkaç gün sonra ülkesine döndüğünden ortaya çıkan yan etki, komplikasyon veya ameliyat sonrası bakım ihtiyacı, hastanın kendi ülkesinde giderilmektedir. Birçok ülkenin malpraktis konusunda yeterli yasası olmadığından yanlış tedavi durumunda yerel mahkemelerden yeterince yardım alınamamaktadır (http://www.cbc.ca/news/background/healthcare/medicaltourism.html). Sağlık sistemlerinin ülkeler arasında farklılık göstermesi hastaların farklı bir ülkeden sağlık hizmeti almasını engelleyebilmektedir. Lengyel ve Ötvös (2003: 81) e göre ülkeler arasında politik, ekonomik, sosyal, teknolojik, kültürel ve dinsel farklılıklar bulunması, ülkelerin ulusal sağlık bakım sistemlerinin hastaları tatmin etmelerinde farklılıklar olması, ülkeler arasındaki dil farklılıkları, sağlık bakım teknolojileri ve malzemelerindeki farklılıklar sağlık turizminin önünde bulunan engellerin bazılarıdır. Sağlık turizminin önündeki engelleri Gonzales, Brenzel ve Sancho (2001: 25-28) ise şöyle açıklamaktadır: Sağlık turizminin önündeki en büyük engel duygusal güvenlik ihtiyacıdır. Hastalar bilmedikleri bir çevreden sağlık hizmeti almak istememekte, arkadaşlarının ve ailesinin yanında tedavi olmak istemektedir. Yasalar ve düzenlemeler kişilerin başka ülkelerden sağlık hizmeti almasını engelleyebilmektedir. Ülkelerin sağlık politikaları hakkında yeterli ve güvenilir bilgiye sahip olmamak, hastaları mağdur edebilmektedir. Sağlık sigortalarının birçoğu, acil durumlar dışındaki tedavileri karşılamamaktadır. Başka bir ülkeden hizmet almak yerine hasta kendi ülkesinde uzak başka bir şehirden hizmet almayı tercih edebilmektedir. Bu engellerin ortadan kaldırılıp sağlık turizminin geliştirilmesi için öncelikle bölgesel olarak sağlık turizmi yapılmalıdır. Yurt dışından hasta alacak hastaneler kalite belgesi almalıdır. Ülkeler arası iletişim geliştirilmelidir. Hastaneler arasında uyumlu, ortak bir bilgi sistemi oluşturulmalıdır. Avrupa Birliği standartlarına uygun hastalık tedavi yönergesi oluşturulup yaygınlaştırılmalıdır (Lengyel ve Ötvös, 2003: 81). Sağlık turizminin geliştirilmesi için hükümetlerin yapması gerekenler ise şöyledir: Turizm Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı iyi iletişim içinde olmalıdır. Sağlık turizminin yasal 11

yönleri dikkate alınarak, hasta mağdur edilmemelidir. Amerika ile gelişmekte olan ülkeler arasında bulunan teknolojik farklılıkları ortadan kaldırmak için ithal edilen sağlık donanımı standart hale getirilmelidir. Sağlık kurumları arasında kamu-özel ortaklıklar kurulmalıdır (http://www.ximb.ac.in/~u103121/ CPProject/Tend_of_Medical _tourism_dd.htm). Sağlık turizminin geliştirilmesi için hasta, hastane, sigorta şirketi ve politika oluşturanlarda yerel ya da kişisel isteklilik değil, global isteklilik yaratmak gerekmektedir. İsteklilik yaratıldıktan sonra da sağlık bakım hizmetinin geliştirilmesi ve hizmeti sunan personelin eğitilmesi gerekmektedir (Jarlegand, 2003: 52-55). 2.1. TÜRKİYE DE SAĞLIK TURİZMİ Ülkemizde turizm ve sağlığın planlanmasından ve teşvik edilmesinden Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı sorumludur. Turizm Bakanlığı konaklama, seyahat gibi bu sektöre doğrudan hizmet veren işletmeler için kuralları koyucu, yol gösterici ve denetleyici bir kuruluştur. Sağlık Bakanlığı nın ise sağlık kurumlarının kurulması, sağlık personelinin yetiştirilmesi ve istihdamı, çeşitli kamu sağlığı hizmetleri veren ünitelerin denetimi gibi görevleri bulunmaktadır. Turistlere yönelik sağlık hizmetlerinin kaliteli ve etkin olarak verilmesi için her iki Bakanlığın koordineli bir şekilde çalışması gerekmektedir (Aksu, 2001: 788). Amacı, gerek rehabilitasyona ihtiyacı olanların, gerekse diğer hastaların olumlu çevre koşullarında, kaliteli ve daha ekonomik olarak hastalığını iyileştirmek, sağlığını korumak ve geliştirmek olan tedavi amaçlı sağlık turizmi için Türkiye nin pek çok avantajları bulunmaktadır (Tengilimoğlu, 2005: 90). Türkiye nin bu avantajlarını desteklemek üzere, Sağlık Bakanlığı bünyesinde sağlık kurumlarına yönelik tedavi amaçlı sağlık turizminin geliştirilmesi için kurulmuş bir birim bulunmaktadır. Turizm Bakanlığı nın hazırlamakta olduğu Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Taslak Raporu nda da sağlık turizmi konusu öncelikli alanlardan biri olarak incelemektedir. Türkiye İstatistik Kurumu nun yaptığı Yabancı Ziyaretçiler Araştırması nın sonuçlarından derlenen verilere göre Türkiye ye sağlık amaçlı gelen turistlerin toplam turist sayısı içinde yüzdesi Şekil 1 de gösterilmiştir. Şekilde de görüldüğü gibi sağlık amaçlı gelen turist sayısında her geçen yıl artış görülmektedir. Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (1987-2004) Yabancı Ziyaretçiler Araştırması Verileri Şekil-1: Yıllara Göre Türkiye ye Gelen Toplam Turist Sayısı İçinde Sağlık Amaçlı Gelenlerin Yüzdesi 12

Sağlık Bakanlığı nın yaptığı bir araştırmaya göre 2004 yılının ilk on ayında özel hastanelere tedavi amaçlı gelen yabancı hasta sayısı 39.404 dür. Yurt dışından gelen bu hastaların 26.198 i ayakta tedavi, 13.206 sı yatarak tedavi olmuştur. Bu sayıya kamu hastanelerine gelenler de dahil edildiğinde tedavi amaçlı gelen hasta sayısının 50.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Yapılan bu araştırmaya göre ülkemizde tedavi olan hastaların çoğunluğunu Avrupa Birliği ülkelerinden gelen hastalar oluşturmaktadır (Tengilimoğlu, 2005: 91). Sağlık kurumlarına yönelik yurtdışından ülkemize belirgin bir hasta hareketliliğinin olduğu söylenememektedir. İstanbul daki ve Antalya daki hastaneler başta olmak üzere bu konuda çalışmalar mevcuttur ancak kitlesel bir hareket haline dönüşmemiştir. Türkiye'ye sağlık turizmi için büyük çoğunluğunu kaplıca ve termal tesisleri ziyaret edenler oluşturmak üzere yılda 200 bin turist gelmektedir. Son zamanlarda; saç ektirme, göz ameliyatları, tüp bebek gibi cerrahi yöntemler için gelen hastaların sayısında da artış görülmektedir (An-Deva Sağlık Grubu, 2004: 17). Türkiye nin Avrupa Birliği üyesi olması, özel hastanelerin tıp teknolojisindeki son yenilikleri Türkiye ye getirmesi ve büyük kentlerdeki hastanelerin ameliyathane, yoğun bakım şartlarının iyileştirilmesi Türkiye ye Avrupa ve Ortadoğu dan gelecek hasta sayısını artıracağı düşünülmektedir. 2.1.1. Türkiye Sağlık Turizmi İçin SWOT Analizi Sağlık kurumlarının içinde bulunduğu çevrenin, sürekli bir değişim içinde olması sağlık kurumlarını bir yandan tehdit ederken, diğer yandan da çeşitli fırsatlarla karşı karşıya getirmektedir. Sağlık kurumunun yaşamını devam ettirebilmesi ve uzun dönemli hedeflerini gerçekleştirebilmesi, karşısına çıkan tehditlerden korunabilmesi ve fırsatlardan yararlanabilmesi için, kurumunun güçlü ve zayıf yönlerini tespit etmesi gerekmektedir (Kavuncubaşı, 2000: 159). Türkçe ismiyle GZFT (Güçlü ve Zayıf Yönler, Pazar Fırsatları ve Tehditleri) veya İngilizcesi ile SWOT (Strenghts, Weakness, Opportunities, Threats) analizi, işletmenin güçlü ve zayıf yönleri ile pazar çevresinin, işletme açısından olumlu ve olumsuz sinyallerine ilişkin bir özet değerlendirmesidir. Türkiye nin sağlık turizmi pazarındaki güçlü ve zayıf yönleri ve pazardaki fırsat ve tehditleri bilindiğinde, sağlık turizmi pazarından daha büyük pay almak için neler yapılması gerektiğinin daha açık görülebileceği düşünülmektedir. Sağlık Turizminde Türkiye nin Güçlü Yönleri: Türkiye de sunulan sağlık hizmetlerinin fiyatları göreceli olarak düşüktür. Özellikle, özel ve üniversite hastanelerinin yatak kapasiteleri, fiziki ve teknolojik alt yapıları ve hekim kaliteleri yeterlidir. Özel hastanelerde dil bilen personel sayısı oldukça yüksektir. Coğrafi açıdan Asya ve Avrupa ülkelerini birbirine bağlamaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinin Türkiye ye bakış açısı olumlu yönde değişmektedir. Avrupa Birliği ülkeleri arasına giriş süreci başlamıştır (Tengilimoğlu, 2005: 92). Sağlık turizmini desteklemek için kaliteli otel sayısı fazladır. İklim güzeldir. Mevcut turizm potansiyeli yüksektir. İnsanlar sağlıklı yaşamın gerekliliği konusunda bilinçlidir. Özel hastane sektörü gelişmektedir. Sağlık Turizminde Türkiye nin Zayıf Yönleri: Sağlık personelinin ve hastane yöneticilerinin Avrupa sağlık mevzuatı ve hasta hakları konusunda bilgileri yetersizdir. Tanıtım yetersizdir. Olumsuz imaj vardır. Yurt dışı sigorta şirketleri ile koordinasyon zayıftır. Türkiye de hastanelerin çok azı akredite olmuştur. Pazarlama 13

stratejilerine ve pazarlama araştırmalarına yeterince önem verilmemektedir. Fiyatlandırmada yanlış uygulamalar bulunmaktadır. Sektörlerarası koordinasyon yetersizdir (Tengilimoğlu, 2005: 92). Özellikle kamu hastanelerinin fiziki ve teknolojik altyapıları yetersizdir. Sağlık Turizminde Türkiye nin Karşısındaki Çevresel Fırsatlar: Avrupa Ülkeleri nden, Ortadoğu ve Arap ülkelerinden, Türk Cumhuriyetleri nden değişik nedenlerle yurt dışına tedavi amaçlı bir hareketin olduğu gözlenmektedir. Sağlık turizmine yönelik yapılacak olan fırsat değerlendirmelerinin üç ayrı coğrafya ve yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları için farklı farklı yapılması gerekmektedir. (Tengilimoğlu, 2005: 92). Sağlık Turizminde Türkiye nin Karşısındaki Çevresel Tehditler: Ortadoğu da çıkabilecek savaş tehlikesi, Türkiye de yaşanan terör olayları, yaşanan doğal afetler, politik ve siyasi krizler, Türkiye aleyhine yurt dışında yürütülen olumsuz tanıtım ve lobicilik faaliyetleri (Tengilimoğlu, 2005: 92), yaşanan kuş gribi vb. hastalıklar, sağlık turizminde hedef pazarımızın, bu alandaki rakiplerimizden oluşması çevresel tehditlerimizi oluşturmaktadır. 14

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM III. TÜRKİYE DEKİ SAĞLIK KURUMLARINDA SAĞLIK TURİZMİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA 3.1. ARAŞTIRMANIN KONUSU Seyahat etmek sureti ile ikamet ettiği ülkenin dışında konaklayarak tedavi olmayı amaçlayan insanların hareketi olarak tanımlanan sağlık turizmi, turizm sektöründe önemli bir konuma gelmektedir. Sağlık kurumlarında tedavi olmaya yönelik sağlık turizmi hem bekleme sürelerini kısaltarak sağlık hizmetlerinin ulaşılabilirliliğini arttırmakta, hem de maliyetlerin, kaynakların ve hizmetlerin paylaşılması yolu ile ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır. Uluslararası talebin çok yoğun olduğu, hastalara ve ülke ekonomisine büyük faydalar sağlayan sağlık turizminden Türkiye nin yeteri kadar pay alması istenmektedir. Bu araştırmanın konusu, sağlık kurumlarına yönelik sağlık turizmi pazarından Türkiye nin istenilen payı alması için sağlık kurumlarının alt yapılarının, sağlık turizmine ne kadar hazır olduğunun tespit edilmesi, ihtiyaçlarının belirlenmesi ve alternatif çözüm önerilerinin sunulmasıdır. 3.2. ARAŞTIRMANIN AMACI Araştırmanın amacı, ikamet ettiği ülke dışında başka bir ülkede konaklayarak, tedavi olmak amacı ile seyahat edenlerin Türkiye den alacakları sağlık hizmetlerinin, daha iyi koşullarda gerçekleştirilebilmesi ve Türkiye nin bu alanda tercih edilen bir ülke olmasının sağlanması için Türkiye deki hastanelerde mevcut uygulamaların incelenmesi ve yapılması gerekenlerin tespit edilmesidir. 3.3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Araştırma verileri anket yöntemiyle toplanmıştır. Anket yöntemi ile elde edilen veriler ışığında, Türkiye de sağlık turizminin yoğun olarak yaşandığı seçilmiş 9 ildeki kamu, özel ve üniversite hastanelerinde yöneticilerin, hastaneleri konusunda verdikleri bilgiler doğrultusunda, hastanelerin sağlık turizmine hazır olup olmadığını tespit etmek amaçlanmıştır. 3.3.1. Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları Araştırmanın kapsamına alınan hastaneler, Türkiye İstatistik Kurumu nun yaptığı Yabancı Ziyaretçi Anketi 2001 yılı verilerine göre yoğun olarak sağlık amaçlı turist alan 9 ildeki (Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya, Muğla, Bursa, Trabzon, Gaziantep, Erzurum) tüm kamu, özel ve üniversite hastanelerdir. Seçilen 9 ilde bulunan toplam 414 hastanenin Başhekimliğine Ek te örneği sunulan anket formu Sağlık Bakanlığı resmi yazısı ile 06.02.2006 tarihinde gönderilmiş, hastanedeki bir yönetici tarafından doldurulduktan sonra en geç 24.03.2006 tarihinde geri göndermeleri istenmiştir. Anket çalışmasının bu birinci turunda toplam 214 adet anket geri dönerek %51,6 cevaplama oranı sağlanmıştır. Cevaplama oranını yükseltmek için yapılan ikinci tur 19.04.2006-01.05.2006 tarihleri arasında gerçekleşmiş ve bu tur sonucu toplam 282 ankete ulaşılarak cevaplama oranı %68,1 e yükseltilmiştir. 15

3.3.2. Araştırmanın Varsayım ve Hipotezleri Araştırma, veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına hastane yöneticilerinin verdikleri cevapların gerçek durumu yansıttığı ve güvenilir olduğu varsayımına dayandırılmıştır. Araştırmanın hipotezleri aşağıda sunulmaktadır: 1. Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu ile; a) Hastanelerin bulunduğu iller b) Hastanelerin statüleri c) Hastanelerin türleri d) Hastanelerin fiili yatak sayıları arasında fark yoktur. 2. Hastanelerde sağlık turizmine yönelik birim olma durumu ile; a) Hastanelerin bulunduğu iller b) Hastanelerin statüleri c) Hastanelerin fiili yatak sayıları arasında fark yoktur. 3. Hastanelerde yabancı dil eğitimi yeterli personel olma durumu ile hastanelerin statüleri arasında fark yoktur. 4. Hastanelerde teşvik amaçlı kültürel, sosyal, sportif imkanların sunulma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 5. Hastanelerde yabancı uyruklu hastalar için ayrı kat/klinik bulunma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin fiili yatak sayıları arasında fark yoktur. 6. Hastanelerin havaalanına yakınlık durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 7. Hastanelerin diğer sağlık tesislerine yakınlık durumu ile hastanelerin statüleri arasında fark yoktur. 8. Hastanelerin helikopter ambulansa sahip olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 9. Hastanelerin yurt dışından gelen hastalara sunduğu özel ulaşım imkanı durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 10. Hastanelerin yurt dışından gelen hastalar için paket programa sahip olma durumu ile hastanelerin statüleri arasında fark yoktur. 11. Hastanelerin yönlendirme levhaları ve uyarı işaretlerinin yurt dışından gelen hastaların anlayacağı şekilde olma durumu ile hastanelerin statüleri arasında fark yoktur. 16

12. Hastanelerde yurt dışından gelecek farklı dinlere mensup hastaların dini inançlarına uygun imkanların olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 13. Hastanelerde yurt dışından gelecek hastalarla iletişim kurmak için farklı diller için anlaşmalı çevirmen bulundurma durumu ile a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin türleri arasında fark yoktur. 14. Hastanelerde pazarlama departmanı olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin türleri c) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 15. Hastanelerde akreditasyon ile ilgili çalışma olma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelerin türleri c) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 16. Hastanelerde hasta ve ailelerinin haklarını korumak ve geliştirmek ile ilgili faaliyetlerin yeterli olma durumu ile hastane statüleri arasında fark yoktur. 17. Hastanelerde engelli hastalara iyi hizmet sunulma durumu ile hastanelerin statüleri arasında fark yoktur. 18. Hastanelerin yurt dışında yaşayan hastalara yönelik tanıtım yapma durumu ile hastanelerin statüleri arasında fark yoktur. 19. Hastanelerde hastaların çeşitli ihtiyaçlarına yeterli cevap verilme durumu ile hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 20. Hastanelerde çeşitli sorunların bulunma durumu ile; a) Hastanelerin statüleri b) Hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 21. Hastanelerin altyapılarının yeterli olma durumu ile hastanelere yurt dışından hasta gelme durumu arasında fark yoktur. 22. Hastanelerin daha iyi hizmet vermesi için yapılması gerekenler ile hastanelerin statüleri arasında fark yoktur. 3.3.3. Verilerin Analiz Yöntemi Anketlerin analizinde, SPSS 11.5 ve Microstat programları kullanılmıştır. Anketlerden elde edilen verilerin analizinde; frekans dağılımları, aritmetik ortalama, standart sapma, çapraz tablolar, ki-kare (χ 2 ) testi, iki ortalama arasındaki farkın önem kontrolü (t testi) ve tek yönlü 17

varyans analizi gibi gerekli istatistik analizler yapılmıştır. Tek yönlü varyans analizi ile gruplar arasında farklılık bulunduğunda ikili karşılaştırmalar için, Levene istatistiğine göre homojenite sağlanıyorsa Post Hoc olarak Tukey HSD, heterojenite durumunda ise Tamhane s T2 analizi kullanılmıştır. 2xn veya mx2 düzenindeki ki-kare tablolarında, herhangi bir gözde beklenen değerin 5 ten küçük olması halinde Kolmogorov Simirnov testi yapılmıştır. 2x2 düzenindeki ki-kare tablolarında herhangi bir gözde beklenen değerin 5 ten küçük olması halinde Fisher Kesin Ki-Kare testi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda istatistiksel olarak anlamlı farklılığı (p<0,05) olan p değerleri koyu harflerle gösterilmiştir. 3.4. BULGULAR Araştırma kapsamındaki hastanelerde yapılan anketlerin değerlendirilmesi ile genel olarak, hastanelerin sağlık turizmine yönelik mevcut durumu, sağlık turizmi konusunda yöneticinin hastanesiyle ilgili algılamaları, yurt dışından gelen hastaların hangi ülkeden, hangi hastalığın tedavisi için geldiği ve hangi tür hastaneleri seçtiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Verilerin analizi sonucunda elde edilen bulgular, aşağıda başlıklar halinde sunulmuştur. 3.4.1. Araştırmaya Kapsamındaki Hastaneler ile İlgili Bulgular Tablo-1: Hastaneler ve Yöneticiler ile İlgili Tanımlayıcı Bilgiler Frekanslar (n) Yüzde (%) Hastanelerin Bulunduğu İl Ankara 48 17,02 İstanbul 106 37,59 İzmir 39 13,83 Antalya 27 9,57 Bursa 24 8,51 Muğla 17 6,03 Gaziantep 6 2,13 Erzurum 7 2,48 Trabzon 8 2,84 Hastanelerin Statüleri Kamu 149 52,84 Özel 121 42,91 Üniversite 12 4,26 Hastanelerin Türleri Genel Hastane 196 69,50 Özel Dal Hastanesi 43 15,25 Eğitim ve Araştırma Hastanesi 43 15,25 Hastanelerin Yatak Sayıları 1-100 Yataklı 172 60,99 101-200 Yataklı 46 16,31 201+ Yataklı 64 22,70 18