ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI EYLEM PLANI (2015-2018) A. TÜTÜN ÜRÜNLERİNE OLAN TALEBİN AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER A.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim Amaç: Tütün ve tütün ürünlerinin kullanımının sağlık, ekonomik ve sosyal açıdan zararlı etkileri konusunda halkın eğitilmesi, bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi Hedef: 2018 yılı sonuna kadar toplumun %95 inde tütün ve tütün ürünlerinin kullanımına karşı tutum oluşturmak Stratejiler 1. Tütün ve tütün ürünleri ile mücadele konusundaki eğitim programlarının sigaraya başlamanın önlenmesi, sigaranın bırakılması ve pasif etkilenimin önlenmesi konularını içerecek şekilde geliştirilmesi ve uygulanması 1.1. İlk ve orta öğretim kurumlarına yönelik çalışmalar 1.1.a Eğitim müfredatında yer alan sağlık bilgisi derslerine ilave olarak diğer derslerde de mümkün olduğunca tütün kullanımının zararları konusunda farkındalığı artırıcı örneklerin daha çok yer almasının sağlanması 1.1.b Sigarasız Okul: Sigara içen çalışanı bulunmayan okul uygulamalarının özendirilmesi Kurum/ 1. Sağlık 2. Milli Eğitim 3. Gençlik ve Spor 1. Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu 2. DSÖ 3. Okul Aile Birlikleri 4. Okul Öğrenci Meclisi Başkanları 5. Medya 6. STK Sürekli 1.Yöneticilerin ve öğretmenlerin konuya ilgisinin yetersizliği 2. Sigara içen öğretmen ve idareciler 1. Sigaranın zararları ile ilgili (resim, afiş, kompozisyon yarışması gibi) etkinlik düzenleyen okul yüzdesinin artması 2. Sigarasız okul hedefine yönelik etkinlik sayısının artması Kontrol İçin Sağlanacak 1. Toplam okul sayısı içinde etkinlik yapan okul sayısı 2. Sigarasız okul sayısı (belirlenen kriterlere göre) 1
1.1.c İllerde tütün kontrolü konusunda eğitim almış yönetici ve öğretmenlerin 4207 Sayılı Kanun uygulamalarına yönelik etkinlikler düzenlemesi ve bu etkinliklere öğrenci katılımının sağlanması 1.1.d Okullarda tütün ve tütün ürünlerinin zararları ile ilgili yarışma ve etkinlik sayılarının arttırılması (resim, afiş, kompozisyon ve tiyatro vb.) 1.1.e Gençlik merkezleri, yurtlar, kamplar (izci, gençlik) ile diğer etkinliklerde, tütün ve tütün ürünleri ile mücadele konusunda gençlere yönelik rehberlik ve bilinç artırıcı faaliyetlerde bulunulması 3.Sigarasız okul yüzdesinin artması 4. İllerde tütün kontrolü konusunda eğitim almış yönetici ve öğretmenlerin 4207 Sayılı Kanun uygulamalarına yönelik yaptığı etkinlik sayısının artması 5. Sağlık Bilgisi dersi haricindeki derslerde tütün ve tütün ürünlerinin zararları konulu örneklerin sayısının artması Kontrol İçin Sağlanacak 2
1.2. Tıp, sağlık bilimleri fakülteleri ve eğitim fakülteleri ile diğer yükseköğretim kurumlarının müfredatlarına tütün ve tütün ürünleri ile mücadele konusunda bilgi, tutum ve davranış değişikliği oluşturacak konuların konulması 1. Sağlık 2. YÖK 1. DSÖ 2. Öğrenci Temsilciler Konseyi 2016 1.Yöneticilerin konuya ilgisinin yetersizliği 2. Sigara içen öğretim elemanları ve idarecilerin tutumu Müfredatın oluşturulması Kontrol İçin Sağlanacak Toplam yükseköğretim kurumu sayısı içinde müfredatı uygulayan yükseköğretim kurumu sayısı 1.3. Topluma yönelik bilgilendirici etkinlikler 1.3.a Konferanslar düzenlenmesi (MEB Hayat Boyu Öğrenme Programı, yerel yönetimler, ilgili bakanlıklar vb.) 1.3.b.Aile Eğitim Programı kapsamında eğitimlerin verilmesi 1.3.c. Sosyal Medya aracılığı ile doğru bilgilendirme 1.3.d. Bilgilendirici afiş, broşür hazırlanıp dağıtılması 1. Sağlık 2. Milli Eğitim 3. Aile ve Sosyal Politikalar 1. İçişleri 2. DSÖ 3. Medya 4. STK 5. YÖK 6. Kültür ve Turizm 7.Üniversiteler 8.RTÜK 9. Diyanet İşleri Başkanlığı 10. İlgili diğer Bakanlıklar Sürekli Yöneticilerin konuya ilgisinin yetersizliği Yapılan etkinlik sayılarının artması İlgili Kurum ve Kuruluşlardan yapılan etkinlik sayıları 3
1.3.e Toplumda rol model olan ünlü kişilerin (sporcu, sanatçı vs.) tütün ve tütün ürünlerinin zararları ile ilgili etkinliklere katılımlarının sağlanması 1.3.f Kültür ve sanat etkinliklerinde tütün ve tütün ürünleri ile mücadele konusunun işlenmesinin sağlanması 1.3.g Tütün kontrolü ile ilgili özel günlerde (31 Mayıs, 19 Temmuz) halkı bilgilendirici tarzda etkinliklerin na devam edilmesi 1.3.h Hutbe, vaaz, konferans gibi etkinliklerle tütün kullanımının zararları konusunda halkın bilgilendirilmesine devam edilmesi 1.3.ı Kurum ve Kuruluşlara ait çağrı merkezi ve santrallerin karşılama mesajında tütün ve tütün ürünleri ile mücadele sürecine katkı sağlayacak spot bilgilerin yer almasının sağlanması Kontrol İçin Sağlanacak 4
2. Eğitim ve sağlık kurumları başta olmak üzere tüm kurumlarda sigaraya başlamanın önlenmesi, sigaranın bırakılması ve pasif etkilenimin önlenmesi konularını içerecek şekilde hizmet içi eğitimlerin sürekli olarak 2.1. Hizmet içi eğitim içeriklerinin oluşturulması, var olanların güncellenmesi 2.1.a Sağlık çalışanlarının hizmet sunumu sırasında tütün ve tütün ürünü kullanımı ile mücadele yaklaşımlarını uygulamaları konusunda eğitilmesi 2.1.b Eğitimlerin sağlık ve eğitim kurumları başta olmak üzere bütün kurum ve kuruluşlarda başlatılmasına yönelik planlama, uygulamaların başlatılması ve sürdürülmesi 2.1.c Kurumsal telefon hatlarından kurum mensuplarına tütün ve tütün ürünleri ile mücadele konusunda mesaj yollama uygulamalarının başlatılması 1. Sağlık 2. Milli Eğitim 1. DSÖ 2. İlgili diğer kamu kurumları / kuruluşları Sürekli Kurum yöneticilerinin konuya ilgisinin yetersizliği Eğitim sayısında artış Kontrol İçin Sağlanacak Yapılan hizmet içi eğitim sayıları 5
3. Tütün ve tütün ürünleri kullanımının itibar düşürücü olumsuz bir davranış olduğu mesajının topluma verilmesi, tütün ve tütün ürünleri ile ilgili çarpıcı görsel temaların tüm alanlarda kullanılmasının yaygınlaştırılması 3.1. Tütün ve tütün ürünleri kullanımının sağlık ve sosyal açıdan olumsuzlukları konusunda yürütülecek programlar kapsamında verilecek mesajların özellikli gruplara yönelik hazırlanması 3.1.a Evlerde ve özel araçlarda gebe, çocuk, kronik hasta varlığı gibi durumlarda kesinlikle tütün ve tütün ürünlerinin kullanılmaması gerektiği bilincini oluşturacak eğitici programlar Kurum/ 1. Sağlık 2. RTÜK Kurum/Kurul uş (lar) 1. Milli Eğitim 2. Aile ve Sosyal Politikalar 3. Gençlik ve Spor 4. İçişleri 5. TAPDK 6. DSÖ 7. Film yapımcıları 8. STK 9. Bağımsız Spor Federasyonları 10. Türkiye Futbol Federasyonu 11. Medya Sürekli 1. Sigara içen rol modeller 2. Özellikle medya mensupları arasında sigara kullanımının yaygın olması Yapılan etkinlik sayısının artması Kontrol İçin Sağlanacak Yapılan etkinlik sayısı 6
3.2. Filmler başta olmak üzere diğer TV programlarının da içinde olduğu medya faaliyetlerinde tütün ve tütün ürünlerini kullananlara yönelik olumsuz tutum ve davranışlar sergilenmesi, olumlu örneklerin özendirilmesi 3.3. Tütün karşıtı söylemleriyle tanınmış sanatçı, sporcu, siyasetçi gibi rol modeli kişilerin kamuoyunda tütün ve tütün ürünleri karşıtı mesajlarının yer almasının sağlanması 3.4. Tütün ve tütün ürünlerinin kullanılabildiği alanların azaltılması ve bıraktırma etkinliklerinin artırılması suretiyle tütün ve tütün ürünleri kullanımının toplumda kabul görmeyen bir davranış olduğu mesajının verilmesi Kurum/ Kontrol İçin Sağlanacak 7
4. Medyanın bilinçlendirme çalışmalarına aktif olarak katılımının sağlanması 4.1. Gazeteciler Cemiyeti, TV Kuruluşları Birlikleri, Eğitim ve Sağlık Muhabirleri Derneği, yerel medya kuruluşları ile görüşülerek sürece aktif destek olmalarının sağlanması 4.2. Konuya ilgili/duyarlı rol modeli kimliklerin ilgili faaliyetlerde yer almasının sağlanması 4.3. Olumlu örneklerin topluma tanıtılacağı ortak etkinliklerin planlanması ve düzenli olarak uygulanması 4.4. Medyanın kullanması için materyal hazırlanması (afiş, kısa film yarışmaları düzenlenmesi, araştırma raporları) 4.5. 4207 sayılı Kanun kapsamında yaşanan ihlallerin vatandaşlarca ilgili idarelere bildirim yolları ve ilgili telefon numaraları konusunda toplumun bilgilendirilmesi 1. Sağlık 2. RTÜK 1. İçişleri 2. Gençlik ve Spor 3. TAPDK 4. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 5. Gazeteciler Cemiyeti 6. Eğitim ve Sağlık Muhabirleri Derneği 7. Yayın kuruluşları RATEM (Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği) 8. TVYD (Televizyon Yayıncıları Derneği) Sürekli Medyanın konuya yeterli ilgiyi göstermemesi ve ilgisinin azlığı 1. Medya etkinlikleri sayısında artış olması 2. Televizyonlarda 4207 Sayılı Kanun hükümlerinin ihlal sayısındaki azalma Kontrol İçin Sağlanacak 1. Medya etkinlikleri sayısı 2. Televizyonlarda 4207 Sayılı Kanun hükümlerinin ihlal sayısı 8
5. Kamu ve özel sektör yöneticileri ile işyeri sorumlularının tütün ürünleri kullanımının zararları ve kapalı mekânlarda tütün ürünlerinin kullanılmaması konusunda bilgi ve bilinç düzeylerinin artırılması 6. STK ların tütün ve tütün ürünleri ile mücadeleye aktif katılımlarının sağlanması 5.1. Kamu ve özel sektör yöneticileri ile işyeri sorumlularının 4207 Sayılı Yasa hükümlerinin uygulamalarının güçlendirilmesine yönelik toplantılar düzenlenmesi 6.1. STK temsilcileri ile toplantı 1. Sağlık 2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik 3. TOBB 1. Sağlık 2. Gençlik ve Spor 3. STK 4. TAPDK 5. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 9. RATEF (Radyo Televizyon ve İnternet Yayıncıları Federasyonu) 1. İçişleri 2. İşçi ve işveren sendikaları 3. Memur sendikaları 4. Medya 5. Yerel yönetimler 6. TESK 7. STK 1. İçişleri 2. DSÖ Sürekli Sürekli 1. Kamu ve özel sektör yöneticilerinin konuya ilgisinin azlığı 2. Sendikaların konuya ilgisinin azlığı STK ların konuya ilgisinin azlığı Kamu ve özel kuruluşlarda kanun ihlal sayılarında azalış Yapılan STK etkinliği sayısının artması Kontrol İçin Sağlanacak 1. Yapılan eğitim sayısı 2. Denetim ve ihlal sayıları Yapılan STK etkinliği sayısı 9
A. TÜTÜN ÜRÜNLERİNE OLAN TALEBİN AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER A.2. Sigarayı Bırakma Amaç: Sigarayı bırakmanın yaygınlaştırılması, tütün bağımlılığı tedavisinde ve tekrar başlamayı önlemede başarı yüzdesinin yükseltilmesi Hedefler: 1. Sigara bırakma yüzdesini toplumda % 50 nin üzerine çıkarmak 2. Sağlık profesyonellerinde, öğretmenlerde, din adamlarında, emniyet ve yargı mensuplarında bırakma yüzdesini %60 ın üzerine çıkarmak 3. Hamilelerdeki bırakma yüzdesini %90 ın üzerine çıkarmak Stratejiler 1. Bırakma oranlarının tespiti ve izlenmesi 2. Sağlık çalışanlarının eğitiminde Tütün bağımlılığının nörobiyolojisi ve 1.1. Yaşa ve cinsiyete özgü ulusal bırakma oranlarını sağlayacak verilerin elde edilmesi için kurumlar arası işbirliğini güçlendirecek protokoller veya anlaşmaların 1.2. Bırakma oranlarının raporlanması 2.1. Üniversitelerin ilgili fakülte ve yüksekokulları ile uzmanlık eğitimi veren eğitim araştırma hastaneleri ve sağlık meslek liselerinin müfredatına bu konuların dâhil edilmesi Sağlık 1.Sağlık 2.YÖK 3. MEB 1. Kalkınma (TÜİK) 2. Nüfus Etütleri Enstitüsü 3. Aile ve Sosyal Politikalar 4. Üniversiteler 5. Milli Eğitim 1. Üniversiteler Arası Kurul 2. Üniversite Rektörlükleri tarihi 1.1. 2015 1.2. Düzenli aralıklarla Olası engeller Kurumlar arası eşgüdüm eksikliği 2015 Eşgüdümün yetersizliği göstergeleri Anlaşmanın sağlanması Konunun ders programlarında yer alması kontrol için sağlanacak veri Bırakma oranlarının ilgili raporlarda yer alması Ders programların da yer alma durumunun izlenmesi 10
tedavisi konusunda gerekli bilgi, tutum ve hünerleri kazandırıcı standart eğitimin yer almasının sağlanması 3. Birinci basamak dâhil tüm klinik karşılaşmalarda kısa klinisyen müdahalesinin uygulanması 3.1. Kısa klinik müdahale konusundaki klinik rehberin gerektikçe güncellenmesi 3.2. Mevcut rehberle uyumlu kısa klinik müdahalenin tüm klinik hizmet sağlayıcıları tarafından uygulanmasının sağlanması 3.3. Kısa klinik müdahalenin kalite kontrol ve performans göstergeleri arasında yer almasının sağlanması Sağlık Klinik hizmeti sunan tüm kuruluşlar tarihi 3.1.Sürekli 3.2.Sürekli 3.3. 2015 Olası engeller 1. Bazı branşlarla ilgili klinik hizmet anlayışı 2. Koordinasyon eksikliği göstergeleri 1. Kalite göstergeleri arasına alınma durumunun gerçekleşmesi 2. Kısa klinisyen müdahalenin kontrol için sağlanacak veri Kısa klinisyen müdahalenin yapılma oranı 4. Tütün bağımlılığının tedavisi için klinik müdahalenin birinci basamağa (aile hekimliği ve toplum sağlığı merkezi) 4.1. Birinci basamak sağlık hizmeti çalışanlarının (hekim, hemşire, ebe, sağlık memuru, psikolog) sigara bırakma konusunda eğitimlerinin sağlanması Sağlık 1. Birinci basamak sağlık hizmeti sunan tüm kuruluşlar 2. SGK 4.1. Sürekli 4.2. 2018 Mali engeller ve insan gücünün yetersizliği Bu konuda eğitim almış personel sayısının her yıl en az %10 artması Birinci basamak sağlık hizmeti çalışanları arasında sigara bırakma konusunda eğitim almış olanların sayısı 11
entegrasyonunun sağlanması 4.2. Birinci basamak sağlık hizmeti sunan kuruluşlarda davranışsal tedavi, sosyal destek gibi hizmetleri verebilecek hemşire veya psikoloğun bulunması tarihi Olası engeller göstergeleri Bu özellikleri taşıyan sağlık kuruluşu sayısının her yıl en az %10 artması kontrol için sağlanacak veri Bu özellikleri taşıyan sağlık kuruluşu sayısı 5. Tütün bağımlılığının tedavisi için yoğun klinik müdahale uygulayacak birimlerin sayısının arttırılması, mevcut birimlerin verimliliğinin arttırılması 6. Sigara Bırakma Birimlerinde çalışmanın teşviki 5.1. Sigara bırakma tedavisi hizmeti sunabilecek en az bir hekimin her hastanede bulunması. 6.1. Sağlık Kuruluşlarında verilen Sigara Bırakma hizmetinin (danışma, tetkik ve tedavi) SGK tarafından ücretlendirilmesinin sağlanması 6.2. Performans puanlarının özendirilecek seviyeye çıkarılması Sağlık Sağlık Tüm yataklı sağlık kurumları 2017 Mali engeller ve insan gücünün yetersizliği SGK 2015 Koordinasyon yetersizliği 2017 yılı sonunda tüm hastanelerde en az bir hekimin sigara bırakma tedavisi konusunda eğitim almış olması İlgili düzenlemelerin Hastanelerde, sigara bırakma tedavisi eğitimi almış hekim sayısı Ücret ve puanlar 12
7. Sigara Bırakma Danışma Hattı hizmetlerinin yeni teknolojiler ışığında geliştirilmesi, güncellenmesi ve değerlendirilmesi 7.1. Bırakma Hattı hizmetlerinin yıllık değerlendirmelerinin 7.2. Bırakma Hattı hizmetlerinin SMS, elektronik posta ve web uygulamaları aracılığı ile geliştirilmesinin sağlanması Sağlık 1. Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik (Bilişim Teknolojileri Kurumu) tarihi 7.1. Sürekli 7.2. 2015 Olası engeller 1. Mali engeller 2.Koordinasyon yetersizliği göstergeleri 1. Bırakma hattı hizmetlerinin yıllık değerlendirmeleri 2. Yeni uygulamaların hayata geçmesi kontrol için sağlanacak veri Bekleme süresi, yararlanan kişi sayısı, cevaplanan çağrı sayısını da içeren yıllık değerlendirme raporu 8. Tütün bağımlılığı tedavisinde kullanılan tüm bilimsel farmokolojik tedavi preparatlarının ulaşılabilirliğinin ve temin edilebilirliğinin artırılması 8.1. Tütün bağımlılığı tedavisinde kullanılan bilimsel farmakolojik tedavi preparatlarının geri ödeme kapsamına alınması veya ücretsiz olarak vatandaşlara sunulabilmesi 1. Sağlık 2. SGK Maliye Sürekli Kurumlar arası eşgüdüm eksikliği Geri ödeme kapsamına alınması veya preparatların ücretsiz olarak vatandaşlara ulaştırılması Geri ödeme kapsamına alınan preparat sayısı 13
9. Toplumda ve özel gruplarda sigara bırakma motivasyonunun harekete geçirilmesi ve bırakma desteğinin verilmesi 9.1. Hamilelere ve lohusalara yönelik bırakma destek programlarının antenatal bakım ve ana çocuk sağlığı hizmeti veren tüm birimlere entegre edilmesi 9.2. Okul, hastane ve diğer işyerlerinde veya özel gruplara (sağlık personeli, öğretmenler, gençler, emniyet, yargı ve silahlı kuvvetler mensupları vb.) yönelik bırakma kampanyalarının düzenlenerek, sigarasız işyerlerinin özendirilmesi Sağlık 1. Milli Eğitim 2. Gençlik ve Spor 3. Aile ve Sosyal Politikalar 4. İçişleri 5. Adalet 6. Çalışma ve Sosyal Güvenlik 7. Diyanet İşleri Başkanlığı 8. Üniversite Rektörlükleri 9. İlgili meslek örgütleri 10. Medya kuruluşları 11. STK 12. Milli Savunma tarihi Sürekli Olası engeller Kurumlar arası eşgüdüm eksikliği göstergeleri Kampanya ve etkinliklerin düzenlenip katılımın sağlanması kontrol için sağlanacak veri 1. Kampanya sayıları 2. Katılım sayıları 14
10. Bilimsel kanıta dayalı olmayan sigara bırakma yöntemlerinin her türlü sunum ve reklamının (internet, telefon vs.) engellenmesi 10.1. Hizmet ve iletişim ortamının bu yönden izlenmesini ve kontrolünü sağlayacak bir mekanizmanın geliştirilmesi Sağlık 1. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu 2. Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik (Bilişim Teknolojileri Kurumu) 3. İçişleri 4. Adalet 5. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 6. RTÜK 7. Gümrük ve Ticaret 8. Rekabet Üst Kurulu 9. Uzmanlık Dernekleri 10. Tüketici Hakları Dernekleri 11. TTB tarihi Sürekli Olası engeller Koordinasyon eksikliği göstergeleri İzlemi sağlayacak bir mekanizmanın kurulması kontrol için sağlanacak veri Yapılan yasal işlem sayısı 15
11. Sigara bırakma birimlerinin mevcut mevzuata uygun olarak standardizasyonun un sağlanması 11.1. Sigara bırakma yöntemlerinin ve hizmetlerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve uygun olmayanların engellenmesi Kurum/ Sağlık Kurum/Kuruluş(l ar) 1. YÖK 2. Üniversite Rektörlükleri 3. Tüm sağlık hizmeti sunan sağlık kurum / kuruluşları tarihi Sürekli Olası engeller Mali engeller ve insan gücünün yetersizliği göstergeleri Denetim kontrol için sağlanacak veri Denetim sayısı 16
A. TÜTÜN ÜRÜNLERİNE OLAN TALEBİN AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER A.3. Fiyat ve Vergilendirme Amaç: Tütün ve tütün ürünleri üzerindeki vergi yükünü artırarak tütün ürünlerinin fiyatının artırılmasının sağlanması ve bu yolla tütün ürünlerine olan talebin azaltılması Hedef: ÖTV nin, sigara perakende satış fiyatının en az %70 ini oluşturmasını sağlayarak vergi artış oranının enflasyon oranının üzerinde kalmasının sağlanması Stratejiler 1. Özel Tüketim Vergisinin hem oransal hem de maktu olarak artırılması 1.1. Tütün mamullerinden alınan maktu ve asgari maktu ÖTV tutarlarının, Ocak ve Temmuz aylarında, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından ilan edilen üretici fiyat endeksinde son altı ayda meydana gelen değişim oranıyla orantılı olarak artırılmasına devam edilmesi Maliye 1. TAPDK 2. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 3. Sağlık 4. DSÖ tarihi Sürekli Olası engeller Mevzuat değişikliği gerektirmesi göstergeleri Vergi oranlarının değişmesi kontrol için sağlanacak veri Vergi oranları 1.2. Programla hedeflenen amaçlara ulaşılması için yapılacak düzenlemelerde maktu ve asgari maktu vergi tutarları ile nispi verginin etkin bir şekilde kullanılmaya devam edilmesi 17
tarihi Olası engeller göstergeleri kontrol için sağlanacak veri 2. Tütün ve tütün ürünlerinin, ürün ve hizmet grubu tüketici fiyatları endeksinden (TÜFE) çıkartılması 2.1. TÜFE nin tütün ve tütün ürünlerini içermemesine yönelik gerekli mevzuat düzenlemesi için çalışmaların başlatılması 1. Kalkınma (TÜİK) 2. Merkez Bankası 1. TAPDK 2. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 3. Sağlık 4. DSÖ 5. Maliye 2015 Mevzuat değişikliği gerektirmesi Tütün ve tütün ürünlerini içermeyen TÜFE Endeksi TÜFE Endeksi 3. Bütçe imkânları doğrultusunda tütün kontrolü çalışmalarında kullanılmak üzere gerekli kaynağın ayrılması 3.1. Kaynağın oluşturulması ve aktarılması için gerekli çalışmaların (alınan vergiden veya kesilen cezalardan vs.) Maliye 1. Sağlık 2. TAPDK 3. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 4. DSÖ 2015 Maliye mevzuatı ve mevcut bütçe prensibi uygulaması Tütün Kontrol çalışmaları kapsamında yapılan harcamaların halk sağlığı harcamalarındaki payı Aktarılan ve harcanan kaynak miktarı 18
4. Sigara ve diğer tütün ürünlerinin vergilendirme politikasının karşılıklı olarak birbirlerine yönelmeye yol açmayacak şekilde düzenlenmesi 4.1. Gerekli olan mevzuat düzenlemesinin Maliye 1. TAPDK 2. Gıda, Tarım ve Hayvancılık tarihi Olası engeller 2015 Mevzuat değişikliği göstergeleri Mevzuat değişikliği kontrol için sağlanacak veri Vergi oranları 19
A.TÜTÜN ÜRÜNLERİNE OLAN TALEBİN AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER A.4. Tütün Dumanından Pasif Etkilenimin Önlenmesi Amaç: Tütün dumanından pasif etkilenimin önlenmesi Hedefler 2018 yılına kadar: 1. Tütün dumanından pasif etkilenimin sağlık risklerine ilişkin bilgileri toplumun en az %90 ına ulaştırmak 2. Mevzuat tarafından kapalı alan olarak belirlenmiş alanlarda tütün ve tütün ürünleri tüketiminin %100 engellenmesine ilişkin denetim kapasitesini güçlendirmek 3. Evlerde/yaşam alanlarında/özel mülkiyetlerde pasif etkilenimin önlenmesi için toplumun en az %80 inin desteğini sağlamak Stratejiler 1. Sağlık çalışanları tarafından Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarına başvuran gebeler ve ebeveynlerin tamamına gebe, bebek ve çocuklar açısından pasif etkilenime bağlı zararlar ve riskleri hakkında bilgi verilmesi 1.1. Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı ve kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ile Aile Sağlığı ve Toplum Sağlığı Merkezi nde, görevli hekimlerin konu hakkında farkındalığını artırmaya yönelik bilgilendirme ve hizmetiçi eğitim çalışmaları Sağlık Kurum / 1. RTÜK 2. STK 3. DSÖ 4. Uzmanlık Dernekleri 5. Meslek Örgütleri 2018 1. Sağlık çalışanlarının iş yoğunluğu 2. Kurumlar arası işbirliğinin zorluğu 1. Standart materyallerin hazırlanması ve dağıtılması 2. Gebeler ve çocukların doğru bilgi sahibi olması 3. Uzmanlık dernekleri ile işbirliklerinin kurulmuş olması 4. Meslek örgütleri ile işbirliğinin kurulmuş olması Kontrol İçin Sağlanacak 1. Gebelere ve çocuklara yönelik durum saptama çalışma sonuçları 2. Meslek örgütleri ve uzmanlık derneklerinden alınan geri bildirimlerde aktivite sayısı 20
2. Toplumda pasif etkilenimden korunmanın bir sağlık hakkı olduğu bilinci yerleştirilerek, yaşanan ihlallere toplum tarafından doğru tutum ve davranışların sergilenmesinin sağlanması 1.2. Gebelerin ve çocukların pasif etkilenim riskleri konusunda farkındalığının artırılmasına yönelik yazılı ve görsel materyallerin geliştirilmesi, var olanların güncellenmesi 2.1. İhlallerin engellenmesi için bireylerin doğru davranışlarının önemi olduğuna dair görüş ve bilginin yaygınlaştırılması için yazılı ve görsel bilgilendirme dokümanlarının hazırlanması 2.2. İhlallerin olması durumunda toplum tarafından ne gerektiğine ilişkin kamu spotlarının hazırlanması 1. Sağlık 2. İçişleri Kurum / 1. Yerel Yönetimler 2. Gençlik ve Spor 3. Aile ve Sosyal Politikalar 4. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 5. Tüketici Hakları Dernekleri 6. Meslek Örgütleri 7. RTÜK 8. TAPDK Sürekli Bireysel rol ve sorumluluklarda yeterli düzeyde farkındalığın oluşmaması 5. Meslek örgütleri ve uzmanlık derneklerinden alınan aktivite geri bildirimleri 1. Toplumdan ihlallere yönelik şikâyet sayısında artış 2. Yazılı ve görsel bilgilendirme dokümanlarının sayısındaki artış Kontrol İçin Sağlanacak 1. Gelen ihbar sayısı 2. Yazılı ve görsel bilgilendirme dokümanlarının sayısı 21
3. Pasif etkilenimin tümüyle engellenmesi için 4207 sayılı Kanun kapsamında yapılan denetimlerin güçlendirilmesi 3.1. Etkili bir denetim sistemi için engellerin belirlenmesi 3.2. İl Tütün Kontrol Kurulu Denetim Ekiplerinin faaliyetleri için kaynak (insan gücü, mali vb.) oluşturulmasının sağlanması 3.3. Pasif etkilenimi ölçmeye yönelik ulusal, akredite bir referans ölçüm yöntemleri ve laboratuvarı konusunda araştırma 1. İçişleri 2. Yerel Yönetimler 3. Sağlık Kurum / 1. TAPDK 2. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 3. İlgili Meslek Örgütleri 4. Maliye 2018 Kurumlar arası eşgüdüm eksikliği 1. Yapılan mevzuat değişiklikleri 2. Yasaya uyum düzeyinde artış 3. Denetim sayısında artış 4. İhlal sayısında azalma 5. Şikâyet sayısında değişim 6. Kurulan web sitesinin izlenme (tıklanma) sayısı 7. Kurulan şikâyet hattına başvuruların sayısında artış Kontrol İçin Sağlanacak 1. Durum saptama araştırma sonuçları 2. Sağlık sürveyans dokümanları (İl Tütün Kontrol Kurullarından gelen denetim verileri) 22
Kurum / Kontrol İçin Sağlanacak 4. Toplumun konu hakkındaki duyarlılığını ve savunuculuğunu artırmaya yönelik çalışmalarla eş zamanlı olarak tütün ve tütün ürünü kullanılmayan alanların genişletilmesine yönelik ihtiyaç duyulacak mevzuat değişikliklerinin 4.1. Özellikle yoğun olarak kullanılan alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro vb. yerlerin bina girişlerinde tütün ve tütün ürünü kullanımına bağlı pasif etkilenim mesafesinin tespit edilmesi ve bu mesafenin korunmasına yönelik çalışmalar 4.2. Pasif etkilenimin açık alanlardaki zararları konusunda da duyarlılık çalışmalarının 4.3. İkram sektörünün (lokanta, kahvehane vb.) açık alanlarında da tütün ve tütün ürünü kullanılmayan alanlar oluşturulması 1. Sağlık 2. İçişleri 1. Milli Eğitim 2. Gençlik ve Spor 3. TAPDK 4. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 5. Yerel Yönetimler 6. Meslek Örgütleri 7. Tüketici Hakları Derneği 8. Üniversiteler 2018 Kurumların konuya ilgisizliği Mevzuat değişikliklerinin Yeni mevzuat 23
4.4. Kamuya açık çocuk parkı gibi temelde çocukların faydalandığı tüm açık alanlarda tütün ve tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik çalışmaların 4.5. İbadethanelerin açık alanlarında tütün ve tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik çalışmaların 4.6. Kamu ve özel sektöre ait tüm hizmet araçlarında tütün ve tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik çalışmaların 4.7. Halen toplu taşıma araçları için geçerli olan 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun un sınırlarının içinde gebe ve çocuk olan araçlar için genişletilmesinin sağlanması Kurum / Kontrol İçin Sağlanacak 24
Kurum / Kontrol İçin Sağlanacak 5. Toplumda pasif etkilenim düzeyinin saptanması ve düzenli olarak izlenmesi için gerekli sistemin kurulması 5.1. Ulusal ölçekli araştırmalar 5.1.a Türkiye de pasif içiciliğin değerlendirilmesine yönelik standart uygulanması kolay bir form geliştirilmesi 5.1.b Bu formun geçerlik ve güvenilirlik analizinin 5.1.c Bu formun kullanılması ile Türkiye de pasif etkilenim prevalansı ve risk faktörlerine yönelik saha araştırması planlanması ve uygulanması Sağlık 1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik 2. Kalkınma (TÜİK) 3. MEB 4. DSÖ 5. CDC 6. Üniversiteler 7. STK 2018 1. Kaynak sorunları (para, işgücü, vb) 2. Akredite kamusal laboratuar eksikliği 3. Kurumlar arası eşgüdüm eksikliği 1. Ulusal araştırmanın 2. Pasif etkilenimin değerlendirilmesinde kullanılabilecek standart formların oluşturulması 3. Laboratuvar kurulması Araştırma sonuçları 5.2. Çocuklar gebeler ve diğer risk gruplarına yönelik yıllar içinde karşılaştırmalı çalışmaların 25
Kurum/ Kontrol İçin Sağlanacak 6. Evlerde/yaşam alanlarında/özel mülkiyetlerde pasif etkilenimin önlenmesi için toplumsal desteğin sağlanmasına yönelik çalışmaların başlatılması ve sürdürülmesi 6.1. Pasif etkilenimin çocuklar ve evde yaşayan tüm bireyler için sağlık riskleri olduğu bilgisinin yaygınlaştırılması için kamu spotlarının hazırlanması 6.2. Pasif etkilenim riskinden korunmak için özellikle ebeveynlerin sorumluluk almasının önemine dair bilgilendirme dokümanlarının hazırlanması 1. Sağlık 2. MEB 1. Yerel Yönetimler 2. Meslek Örgütleri 3. Tüketici Hakları Derneği 4. Medya 2018 1. Mali kaynak sıkıntısı 2. Farkındalığın davranışa yansıması için uzun zaman gereksinimi 1. Evlerde pasif etkilenimin önlenmesi 2. Farklı zamanlarda yapılan çalışma sonuçlarında iyileşme Durum saptama araştırma sonuçları 26
A. TÜTÜN ÜRÜNLERİNE OLAN TALEBİN AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk Amaç: Tütün ve tütün ürünlerinin reklam, promosyon ve sponsorluğunun önlenmesi ile ilgili mevzuatın etkili şekilde uygulanmasını sağlayacak mekanizmaların güçlendirilmesi Hedef: Tütün ve tütün ürünlerinin reklam, promosyon ve sponsorluğunun tamamen ortadan kaldırılması Stratejiler Kontrol İçin Sağlanacak 1. Güncel gelişmeler sonucunda ortaya çıkacak mevzuat güncellemelerinin 1.1. Tek tip düz paket uygulaması konusunda gerekli mevzuat değişikliklerinin 1.2. Satış noktalarında tütün ürünlerinin işletme içinden de görünürlüğünü önleyecek şekilde gerekli mevzuat düzenlemesinin 1.3. 4207 sayılı Yasa da reklam, promosyon ve sponsorluk yasağı ile ilgili maddenin mevzuatla güçlendirilip tütün ürünlerinin her ne suretle olursa olsun kullanımını ve satışını özendirici veya teşvik edici kampanya, reklam, promosyon ve sponsorluğun yasaklanmasına ilişkin tanımların TKÇS ye uyumlu şekilde dercedilmesi 1. Sağlık 2. TAPDK 3. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 4. Kültür ve Turizm 5. Gümrük ve Ticaret (Reklam Kurulu) 1. Gençlik ve Spor 2. STK 3. Meslek Odaları 4. Medya 2015 Denetlenecek tarafların bilgi eksikliğine bağlı engelleme çabaları Mevzuat güncellemesinin Mevzuatın uygulanmasına ilişkin satış noktalarındaki denetim sonuçları 27
Kontrol İçin Sağlanacak 1.4. İlgili kurum ve kuruluşlarla reklam ve promosyon uygulamalarının güçlendirilmesine yönelik çalıştay 1.5. 4207 Sayılı Yasanın 3. maddesinin altıncı fıkrasında geçen Televizyonda ibaresinin tüm bilim kültür, sanat faaliyetleri ve eserlerini de içine alacak şekilde güçlendirilmesi 28
Kontrol İçin Sağlanacak 2. Reklam ve örtülü reklam ihlallerini izleyecek ve gerekli ihbarları daha yaygın ve hızlı yapacak mekanizmaların güçlendirilmesi 2.1. Reklam ve örtülü reklam ihlalinin izlenmesini sağlayacak sistemin ilgili kurumların eşgüdümü ile güçlendirilmesi 2.2. Reklam ihlalleri ve ihbarları konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi 1. Sağlık 2. Gümrük ve Ticaret (Reklam Kurulu) 3. RTÜK 4. TAPDK 5. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 6. Kültür ve Turizm 7.Gençlik ve Spor 1. STK 2. Tüketici hakları ile ilgili dernekler 3. Medya 2015 Halkın tüketici hakları konusunda bilinç düzeyinin yetersizliği 1. Mevcut durum analizi 2. Reklam ihlallerine ilişkin ihbarlardaki artış Tespit edilen reklam ihlal sayıları 29
3. Tütün ve tütün ürünü satışı ve pazarlamasında güncel mevzuata uyumun sağlanması 3.1. Satış ile ilgili aşağıdaki muhtemel ihlallerin tespiti için sürdürülebilir denetim ve raporlama sisteminin geliştirilmesi 3.1.a Satış noktalarında tütün ve tütün ürünlerinin teşhiri ve görünürlüğü 3.1.b Tütün ve tütün ürünlerinin eğitim, sağlık, spor, eğlence tesislerinde satışı ve ticari teşhiri 3.1.c Satış belgelerinin verilme ve yenileme sürecinde işletmelerin uygunluğunun yerinde denetlenmesi 3.2. İnternet satışlarının ve reklamlarının izlenmesi, denetlenmesi 3.2.a Elektronik sigara, tütün ve tütün ürünlerinin internetten satış ve reklamları ile ilgili ihlalleri engellenmeye yönelik taramaların ve gerekli müeyyidelerin uygulanması 1. Sağlık 2. TAPDK 3. Gıda, Tarım ve Hayvancılık 4. Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik (Bilgi Teknolojileri Kurumu) 5. Gümrük ve Ticaret (Reklam Kurulu) 1. İçişleri 2. STK 3. Medya 4. Meslek Odaları 2015 İzleme zorluğu 1. Satış noktalarında reklam ihlalinin olmaması 2. Tütün ve tütün ürünlerinin ruhsatlı satış noktası haricinde satılmaması 3. İnternet taramasında ürün reklam ve satışı bulunmaması 4. Bireylerin tütün ve tütün ürünlerine ulaşma yollarını tespit etmeyi sağlayacak soruların ülke genelinde uygulanacak araştırmalarda yer almasının sağlanması Kontrol İçin Sağlanacak 1. İnternet taramasında ve oluşturulan raporlama sistemi sonuçlarında satış ile ilgili rastlanan ihlal sayısı 2. İhbarlara gelen cevapların hızı ve yaptırım sonuçları 3. Kesilen ve tahsil edilen para cezası 4. Bireylerin tütün ve tütün ürünlerine ulaşma yollarını tespit eden araştırma verileri 30