CONSEIL DE L'EUROPE AVRUPA KONSEYĐ AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İKİNCİ DAİRE PARSIL/TÜRKİYE DAVASI (Başvuru no: 39465/98) KARAR STRAZBURG 26 Nisan 2005 Bu karar AİHS nin 44 2 maddesinde belirtilen şartlarda kesinlik kazanacaktır. Ancak, şekle ilişkin değişiklik yapılabilir. Parsıl/Türkiye Davasında, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, J.-P. COSTA, Başkan, A.B. BAKA, R. TÜRMEN, K. JUNGWIERT, M. UGREKHELIDZE, A. MULARONI, T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2005. Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.
E. FURA-SANDSTRÖM, yargıçlar ile Bölüm Sekreteri Yardımcısı S. NAISMITH in katılımı ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Dairesi olarak toplanmış, 2 Eylül 2004 ve 31 Mart 2005 tarihlerinde yapılan kapalı oturumlar sonucunda, Son anılan tarihte kabul edilen aşağıdaki kararı vermiştir: USUL 1. Dava, Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması Sözleşmesi nin ( AİHS ) eski 25. maddesi uyarınca, Türk vatandaşı Adem Parsıl ( başvuran ) tarafından, Türkiye Cumhuriyeti aleyhine, AİHM ye, 28 Ağustos 1997 tarihinde yapılan başvurudan (no. 39465/98) kaynaklanmaktadır. 2. Başvuran, İstanbul da çalışan bir avukat olan M. A. Erol tarafından temsil edilmiştir. Türk Hükümeti ( Hükümet ), AİHM önündeki işlemler için bir Ajan tayin etmemiştir. 3. Başvuran, AİHS nin 6. maddesine dayanarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı nın yazılı tebliğnamesinin kendisine hiçbir zaman tebliğ edilmediğinden ve bu nedenle savunmasını hazırlamasına fırsat verilmediğinden şikayetçi olmuştur. 4. Başvuru, AİHS nin 11. No. lu Protokolü nün yürürlüğe girdiği tarih olan 1 Kasım 1998 tarihinde AİHM ye iletilmiştir (11 No. lu Protokol ün 5 2. maddesi). 5. Başvuru AİHM nin Üçüncü Bölümü ne verilmiştir (İç Tüzük ün 52 1. maddesi) Bu bölüm içerisinde, İç Tüzük ün 26 1. maddesi uyarınca davaya bakacak olan daire (AİHS nin 27 1. maddesi) oluşturulmuştur. 6. AİHM, 2 Eylül 2004 tarihli bir karar ile başvuruyu kabuledilebilir bulmuştur. 7. Başvuran ve Hükümet esasa ilişkin görüşlerini sunmuştur (İç Tüzük ün 59 1. maddesi). 8. AİHM, 1 Kasım 2004 te Bölümleri nin yapısını değiştirmiştir (İç Tüzük ün 25 1. maddesi). Bu dava yeni oluşturulan İkinci Bölüm e verilmiştir (İç Tüzük ün 25 1. maddesi). OLAYLAR I. DAVA OLAYLARI 9. Başvuran 1963 doğumludur ve Kahramanmaraş ta ikamet etmektedir. Başvuruya yol açan olaylar sırasında bir memur olarak çalışmaktadır. 10. Başvuru yapılmasına yol açan olayların meydana geldiği tarihte memur olarak görev yapan başvuran, giriş bileti satışından sorumlu bekçi olarak Ölüdeniz Doğal Parkı nda göreve başlamıştır. 11. 29 Temmuz 1991 tarihinde, sahte bilet satmak ve bu şekilde kazandığı parayı hesabına geçirmekten gözaltına alınmıştır. 29 Temmuz 1991 tarihinde polise ve 30 Temmuz 1991 tarihinde de Cumhuriyet Savcısı na verdiği ifadede, iki kişi ile birlikte sahte bilet satmak işine karıştığını itiraf etmiştir. 12. Başvuranın, 30 Temmuz 1991 tarihinde, Fethiye Sulh Ceza Mahkemesince tutuklu yargılanmasına karar verilmiştir. 13. Fethiye Cumhuriyet Savcısı, 20 Ağustos 1991 tarihinde, Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi nde, başvuranı Türk Ceza Kanunu nun 202. maddesi uyarınca zimmetine para geçirmekle suçlayan bir iddianame hazırlamıştır. 14. Ağır Ceza Mahkemesi, ilk duruşmayı 18 Eylül 1991 tarihinde yapmıştır. Akabinde, Cumhuriyet Savcısı, başvuranın eylemlerinin Türk Ceza Kanunu nun sahtecilik
suçunu düzenleyen 342. maddesini ihlal edebileceği için, Memurin Muhakemat Kanunu uyarınca, bölge makamlarından kovuşturma izni alınması gerektiğini ileri sürmüştür. 15. İlk derece mahkemesi 30 Aralık 1991 tarihinde dava dosyasını araştırma için Fethiye İlçe Meclisi ne göndermiş ve idari meclis karar verene kadar işlemlerin askıya alınmasını emretmiştir. Ayrıca mahkeme, başvuranın serbest bırakılmasına da karar vermiştir. 16. Fethiye Kaymakamı, 16 Aralık 1992 de, başvuranın kendisine yöneltilen suçlamalara ilişkin olarak Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yargılanabileceğine karar vermiştir. 17. Dava dosyası, 22 Mayıs 1993 te Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi ne iletilmiştir. 18. Mahkeme, 22 Aralık 1993 tarihinde, başvuranı Ceza Kanunu nun 342. maddesi uyarınca sahtecilikten suçlu bularak bir yıl on bir ay ve on gün hapse mahkum etmiştir. 19. Yargıtay, 6 Aralık 1994 te ilk derece mahkemesinin kararını usuli nedenlerle bozmuştur. 20. Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi, 8 Mart 1995 te önceki kararındaki usuli hataları düzelterek başvuranı aynı cezaya çarptırmıştır. Başvuran temyize gitmiştir. 21. 11 Aralık 1995 tarihinde, Yargıtay, Cumhuriyet Başsavcısı nın başvurana iletilmeyen 20 kasım 1995 tarihli tebliğnamesine atıfta bulunarak ilk derece mahkemesinin sözkonusu suça ilişkin yasal hükümleri uygulamadığı hükmüne varmıştır. Dolayısıyla Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi nin kararını bozarak başvuranın, Türk yasaları uyarınca zimmete para geçirme kapsamına giren hareketlerinin, Ceza Kanunu nun 202. maddesine göre incelenmesinin gerekli olduğunu belirtmiştir. 22. Buna göre, dava yeniden Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi ne gönderilmiştir. Savunma görüşlerinde, başvuran, hareketlerinin Ceza Kanunu nun 202. maddesine aykırı olduğunu reddederek mahkemenin 8 Mart 1995 tarihli kararı değiştirmemesini talep etmiştir. 23. Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi, 13 Mart 1996 tarihinde, başvuranı Ceza Kanunu nun 202. maddesi uyarınca zimmete para geçirmekten suçlu bulmuştur. Başvuranı yedi yıl, dokuz ay ve on gün hapse, 33.333.333 Türk Lirası (TL) (390 Euro (EUR)) para cezasına çarptırmıştır. Başvuran ayrıca memuriyetten men etmiştir. 24. Yargıtay, 6 Mart 1997 de, Fethiye Ağır Ceza Mahkemesi nin kararını onamıştır. II. İLGİLİ İÇ HUKUK 25. Sözkonusu tarihteki ilgili iç hukuka ilişkin bir tanım Göç/Türkiye ([BD], sayı 36590/97, 34, AİHM 2002-V) davasında bulunabilir. HUKUK I. AİHS NİN 6 1. MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI 26. Başvuran, AİHS nin 6 1. maddesine dayanarak, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından temyizin esaslarına ilişkin sunulan yazılı tebliğnamenin kendisine iletilmediğinden, bu nedenle kendisinin savunma hazırlama fırsatından mahrum edildiğinden şikayetçi olmuştur. AİHS nin 6 1. maddesinin ilgili kısmı şu şekildedir: Herkes, cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda bir mahkeme tarafından davasının hakkaniyete uygun olarak görülmesini istemek hakkına sahiptir. 27. Başvuran, ne kendisinin ne de avukatının Cumhuriyet başsavcısı tarafından Yargıtay a sunulan tebliğnameye ilişkin bilgilendirildiğini ileri sürmüştür. Dolayısıyla Cumhuriyet Başsavcısı nın görüşlerine yanıt vermeye ve kendi savlarını sunmaya fırsat
bulamamıştır. Bu nedenle usuli eşitlik ve savunma hakları ihlal edilmiş, bunun sonucunda adaletsiz bir yargılama görmüştür. 28. Hükümet, davanın Yargıtay a gönderilmesinden sonra, tüm tarafların mahkeme kayıtlarından işlemlerin durumuna ilişkin herhangi bir belgeye ulaşabileceğini belirtmiştir. Başvuran, Cumhuriyet Başsavcısı nın istişari tebliğnamesinden haberdar olduktan sonra tüm gerekli bilgileri isteyebilir, ek görüş sunabilir ya da başvuranın tebliğnamesine yanıt verebilirdi. Hükümet, ayrıca, Cumhuriyet Başsavcısı nın tebliğnamesinin Yargıtay açısından bağlayıcı olmadığını da iddia etmiştir. Üstelik, bir kural olarak, Cumhuriyet Başsavcısı nın temyiz işlemlerine katılma hakkı bulunmamaktadır. Son olarak, Hükümet, Cumhuriyet Başsavcısı nın görüşlerinde, başvuranın haberdar olmadığı herhangi bir yeni öğe bulunmadığını ileri sürmüştür. 29. AİHM, geçmişte aynı şikaeti incelediğini ve Göç kararında (yukarıda belirtilen, 58) AİHS nin 6 1. maddesinin ihlal edildiği kararına vardığını not eder. Bu kararda AİHM Cumhuriyet başsavcısı nın görüşlerinin doğasına ve başvuranın cevaben yazılı görüş sunmasına fırsat verilmemesine ilişkin olarak, başvuranın çekişmeli yargı hakkının ihlal edildiği hükmüne varmıştır (loc. cit. 55). Ayrıca AİHM, bir başvuranın avukatının inisiyatif alarak başvurana dava dosyasına yeni öğeler eklenip eklenmediğine ilişkin bilgi vermesini istemenin, avukat üzerine nispetsiz bir yük bindireceği ve görüş üzerinde yorum yapmaya yönelik gerçek bir fırsatı güvence altına almayacağı kanaatindedir (loc. cit. 57). 30. AİHM sözkonusu davayı incelemiş ve yukarıda anılan davadaki bulgularından ayrılmasını gerektirecek özel bir şarta rastlayamamıştır. 31. Dolayısıyla, Cumhuriyet Başsavcısı nın Yargıtay a sunduğu tebliğnamenin başvurana tebliğ edilmemesine ilişkin olarak AİHS nin 6 1. maddesi ihlal edilmiştir. AİHS NİN 41. MADDESİNİN UYGULANMASI 32. AİHS nin 41. maddesi şu şekildedir: Mahkeme işbu Sözleşme ve protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözleşmeci Tarafın iç hukuku bu ihlalin ancak kısmen telafi edilmesine olanak tanıyorsa, Mahkeme, gerektiği takdirde, zarara uğrayan tarafa adil bir karşılık verilmesine hükmeder. A. Maddi tazminat 33. Başvuran maddi tazminat olarak 100.000.000.000 TL (53.938 EUR) talep etmiştir. 34. Hükümet, başvuranın iddialarını destekleyecek herhangi bir kanıt sunamadığını ileri sürmüştür. 35. AİHM, başvuranın, AİHS de yer alan haklarının ihlalinden kaynaklanan maddi zararı doğrulayamadığını not eder. Dolayısıyla bu kalem altındaki talebi reddeder. B. Manevi tazminat 36. Başvuran manevi tazminat olarak 50.000 EUR talep etmiştir. 34. Hükümet, başvuranın talebine itiraz etmiştir. 35. AİHM, ihlal kararının başvuranın yaşamış olacağı herhangi bir manevi zarara karşılık yeterli bir karşılık olduğu kanaatindedir. C. Mahkeme masrafları 39. Başvuran mahkeme masrafları için toplam 8.700 EUR talep etmiştir. Bu talebini destekleyecek bir belge sunmamıştır.
40. Hükümet, taleplerin aşırı ve dayanaksız olduğunu öne sürmüştür. Başvuranın, iddialarını kanıtlayacak bir fatura ya da başka bir belge sunmadığını iddia etmiştir. 41. AİHM, eldeki bilgilere dayanarak yaptığı değerlendirme çerçevesinde başvurana bu kalem altında 1.000 EUR ödenmesini makul bulmaktadır. D. Gecikme Faizi 42. AİHM, gecikme faizi olarak Avrupa Merkez Bankası nın kısa vadeli kredilere uyguladığı faiz oranına üç yüzde puanı eklemek suretiyle elde edilecek oranın uygun olduğuna karar vermiştir. BU SEBEPLERLE, AİHM, OYBİRLİĞİ İLE 1. AİHS nin 6 1. maddesinin ihlal edildiğine; 2. İhlal kararının, başvuranın uğradığı herhangi bir zarar için, kendi başlarına yeterli bir adil karşılık oluşturduğuna; 3. (a) Savunmacı Devlet in, başvurana, bu kararın AİHS nin 44 2. maddesi uyarınca kesinlik kazanmasını takip eden üç ay içerisinde, ödeme tarihindeki kur üzerinden ulusal para birimine çevrilmek suretiyle ve tahsil edilebilecek her türlü katma değer vergisi eklenerek, mahkeme masrafları için 1.000 Euro (bin Euro) ödemesine; b) yukarıda anılan üç aylık sürenin aşılmasından ödeme gününe kadar geçen süre için Avrupa Merkez Bankası nın kısa vadeli kredilere uyguladığı faiz oranına üç yüzde puanı eklemek suretiyle elde edilecek oranın gecikme faizi olarak uygulanmasına; 4. Başvuranın tazminat talebinin kalan kısmının reddine karar vermiştir. İngilizce olarak hazırlanmış ve 26 Nisan 2005 tarihinde Mahkeme İç Tüzüğü nün 77 2 ve 3. maddeleri uyarınca tefhim edilmiştir. S. NAISMITH J.-P. COSTA Sekreter YArdımcısı Başkan