DIŞ TİCARETİN FİNANSMANI VE TEŞVİKİ TİC203U KISA ÖZET
DİKKAT Burada ilk 4 sahife gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 1
1.ÜNİTE İhracatın Finansmanında Merkez Bankası ve Ticari Banka Kredileri-I GİRİŞ Modern zamanların ekonomik sisteminde uluslararası ticarette üretim konusu rekabetin gerçekleştiği alan olmaktan çıkmıştır. Rekabet artık fiyat, hizmet kalitesi ve finansman alanında yaşanmaktadır. Standartları belirlenmiş olan bir malı en uygun maliyet ve müşteriyi tatmin edecek bir sunum ile doğru finansman modellerini kullanarak sunabilenler öne çıkmaktadır. İhracatın finansmanı; Finansmanın vadesine göre; İhracatın hangi evrede olduğuna göre; İhracatın Hangi Evrede Olduğuna Göre İhracatın Finansmanı: İhracatçının mal ve hizmetleri sevk etmeden önce veya sonra, ihracat işlemi ile ilgili gereksinim duyduğu fonların sağlanması da ihracat finansmanı kapsamında değerlendirilmektedir. Finansmanın Temin Edildiği Kaynağa Göre İhracatın Finansmanı: Bazı kaynaklarda, ihracat kredi kurumlarının yapılanmasına göre bir ayırım yapıldığı görülmektedir. İhracat Reeskont Kredisi Ticari bankaların düşük faizli, sabit oranlı ve uzun vadeli ihracat kredisi sağlamaları genellikle kazançlı bir işlem değildir. Bu nedenle ticari bankalar tarafından kullandırılan kredilere merkez bankaları destek sağlamaktadır. Akreditif Ekonomik ve ticari ilişkilerin uluslararası boyuta taşınması, kişiler ve devletler açısından dış ticarette ödeme yöntemleri kavramını geliştirmiştir. Akreditif İşlemlerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Akreditif işlemine taraf olarak ihracatçı ve ithalatçıların dikkate alması gereken hususlar bulunmaktadır. Buna göre akreditif işlemleri; İthalatçı ile ihracatçı arasında sözleşme yapıldığı zaman, ihracatçının tam olarak ithalatçı tarafından ne tür belgeler istendiğini bilmesi gerekmektedir. İthalatçı Açısından: Alıcı akreditif koşullarını yerine getirmeyen satıcıya ödeme yapılmayacağına ilişkin güvenceye sahip olmaktadır. Akreditifin Açılması: Akreditifli ödeme sisteminin temel dayanağı ithalatçı ve ihracatçı arasındaki para alışverişinde köprü görevi gören bankalardır. Ödemenin Yapılması İçin Gerekli Koşullar: İthalatçı ve ihracatçı arasında yapılan satış sözleşmesinde yer alan koşulların hepsi ödemenin yapılabilmesi için gerekli koşulları oluşturmaktadır. Akreditifin Tarafları: Bir akreditif işleminde genel olarak Amir, Akreditif Bankası ve Lehdar olmak üzere en az üçlü bir ilişki söz konusudur. Akreditifli İşlemlerde Bankalar: Akreditif işlemlerinde genellikle ilgili iki banka bulunmaktadır. Bunlar amir banka ve muhabir bankadır. Amir Banka / Açan Banka: İthalatçının bankasıdır. Akreditifi bu banka açmaktadır. İhracatçı, akreditif vadesi içinde istenilen koşulları yerine getirirse ödeme yapmakla yükümlüdür. İhbar Bankası: Akreditifin açıldığını ihracatçıya ileten bankadır. Akreditifi ihbar etmeye karar verdiğinde, ihbar ettiği akreditifin gerçek olup olmadığını kontrol etmeye özen gösterir. Teyit Bankası: Amir banka dışındaki bir banka akreditife kendi yükümlülüğünü ekleyebilir. Bu banka çoğunlukla ihbar bankası olmaktadır. Teyit, amir bankanın yükümlülüklerini yerine getireceğine ilişkin olarak bir diğer bankanın kesin taahhüdünü ortaya koymasıdır. Akreditif koşulları yerine getirilmişse, teyit bankası; a. İhracatçıya dönüş hakkı olmaksızın ödeme yapar. Akreditif Kullanım Süreci Bu bölüme kadar tanımı, gelişimi, avantajları, işlemin tarafları açıklanan akreditif tekniğinin kullanımı sırasında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin bir listeye aşağıda yer verilmiştir. Akreditif İşlemleri: 2
1. Alıcı ile satıcı arasında ödemenin akreditifle yapılacağını belirten bir satış sözleşmesi yapılır. 2. İthalatçı, bankasına ihracatçı (lehdar) lehine akreditif açması için talimat verir. Akreditif Türleri: Akreditif esas olarak bir ödeme tekniği olmasına karşılık ihtiyaçlara paralel olarak finansman tekniği olarak da kullanılır olmuştur. Kırmızı Şartlı Akreditif Kredisi: Bazı durumlarda ithalatçı firmalar, ihracatçılarına sevkiyatın yapılmasından önce peşin ödeme yapmak istemektedir. Yeşil Şartlı Akreditif Kredisi: Yeşil Şartlı Akreditif Kredisinde Lehdar, malı daha göndermeden peşin tahsilat imkânına kavuşmaktadır. Devredilebilir Akreditif Devredilebilir Akreditif, lehdarın ödemeyi yapacak olan bankadan akreditifin tamamını veya bir kısmını üçüncü bir şahsa devretmesini talep edebileceği akreditif türüdür. Karşılıklı Akreditif Lehine akreditif açılan ihracatçı, malların alımını farklı kanallardan yapıyorsa kullanılması gereken akreditif tipidir. İthalatçının açtığı akreditif kredi garantisi olarak gösterilip malın satın alındığı üretici ya da tedarikçi adına yeni bir akreditif açılmaktadır. Akreditif Kredisi Akreditif Kredisi ile banka, akreditif yoluyla ithalat yapan müşteriye ithalatın gerçekleşmesi için gerekli finansman olanağını sağlamaktadır. Prefinansman Kredileri Prefinansman Kredileri, ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili mal ve hizmet alımlarının finansmanında kullanılmak üzere firmaların kendileri tarafından yurt dışındaki alıcıdan veya uluslararası finans kuruluşlarından döviz ya da efektif olarak sağladıkları ve Türkiye'deki bankalar aracılığıyla kullanabildikleri kredilerdir. Kabul / Aval Kredileri Kabul kredili belge karşılığı ödemede vadesinde ödemeyi garanti altına almak için satıcı, alıcı (muhatap) tarafı iyi tanımadığı veya ilk kez iş yaptığı durumlarda alıcının bankası tarafından garanti verilmesini (aval) isteyebilir. Aval bir çeşit kefalet olup, aval veren kişi mali belgenin (poliçe, senet, vb.) ödemesini garanti etmiş olmaktadır. Poliçelere aval ''avalize edilmiştir'' ibaresi ön yüzüne yazılarak imzalanmak suretiyle yapılmaktadır. İştira ve İskonto Kredisi İştira ve İskonto Kredisi, senet portföyü yüksek hacimli olan ve nakit döngüsü yoğun firmalarda kısa vadeli nakit ihtiyaçlarının giderilmesinde kolaylık ve esneklik sağlamaktadır. Bu kredi ticari işlemlerden doğmuş olan ve henüz vadesi gelmemiş ticari senetlerin nakde dönüşmesini sağlayan kredi türüdür. Özel İhracat Reeskont Kredisi Özel İhracat Reeskont Kredisi, ihracat faaliyetleriyle ilgili sevk öncesi ve sonrası finansman ihtiyacının karşılanması amacıyla, Türkiye İhracat Kredi Bankası aracılığıyla, ihracat performansı bazında dönüşümlü olarak kullandırılan bir kredidir. Halk Bankası Kredileri Halk Bankası tarafından küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) için ihracat kredileri verilmektedir. Bu krediler Türk Lirası ve Dolar olarak verilmektedir. Kobi İhracatı Destekleme Kredisi Krediden Yararlanacaklar: İmalat Sanayinin çeşitli sektörlerinde faaliyet gösteren, 1-150 arasında çalışanı olan, ürettiği malları ihraç eden veya ihracat kayıtlı satış yapan, Kambiyo Mevzuatına göre döviz kredisi kullanma ehliyetine sahip olan ve KOSGEB ce (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) desteklenen KOBİ ler yararlanabilmektedir. Kredi ile ilgili uygulama esasları şu şekilde sıralanabilir: 3
Kredinin Kullandırılışı: Kredi firmaların uluslararası düzeyde rekabet edebilmeleri, ihracata yönelmeleri ve istidam yaratmalarını sağlamak amacıyla işletme kredisi olarak kullandırılabilmektedir. Teminat: Şahıs kefaleti, ipotek, ticari işletme rehni, vadeli mevduat ve DTH (Döviz Tevdiat Hesabı) rehni, hazine bonosu rehni, banka teminat mektubu vb. teminatlarla kullandırılabilmektedir. ISO 9000 Kalite Standartları ve CE Kredisi Krediden yararlanacaklar Avrupa'daki işletmelerle rekabet edebilecek kalite güvencesinde mal ve hizmet üretiminde bulunduğunu gösteren, ISO 9000 Kalite Standartları Servisinden birisine veya Avrupa Pazarlarında belirli ürün gruplarının serbest dolaşımı için endüstriyel ürün pasaportuna sahip olmak isteyen KOBİ ve Büyük Ölçekli Sanayi İşletmeleri yararlanabilmektedir. Kredinin Kullandırılışı: TSE (Türk Standartları Enstitüsü) ya da aynı hizmeti veren yurtdışı kuruluşların Türkiye temsilciliklerinden alınacak ISO 9000 Kalite Standartları Belgesini veya CE işaretini temin amacıyla yapılacak harcamaların finansmanı için kullandırılmaktadır. Teminat: İpotek, kefalet, ticari işletme rehni, Banka Teminat Mektubu, DTH Rehni, Vadeli Vadesiz Mevduat Rehni ve diğer teminat türlerinden bir veya birkaçı oluşturabilmektedir. Limit: Kredinin azami limiti 10 Bin dir. Birden fazla ISO9000 Kalite Standartları Belgesi temini halinde her belge için veya birden fazla ürün çeşidine sahip firmaların bu ürünlere yönelik CE işaretini temin amacıyla yapacakları harcamalar için aynı miktarda kredi değerlendirmeye alınabilmektedir. Vade: 2 YIL, BSMV: KOBİ ler için yok. Büyük Ölçekli İşletmeler için %5, KKDF: Yok, Komisyon: Yok 1. Avrupa Yatırım Bankası (AYB) Global Kredileri: Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Yatırım Kredisi ihtiyaçlarının finansmanı amacıyla AYB den sağlanan Global IV kredi programı tamamlanmış olup, 09.12.2005 tarihinde imzalanmış olan Global V kredi programının işlerliği devam etmektedir. 2. Fransız Kalkınma Ajansı (FKA) KOBİ Kredisi: Fransız Kalkınma Ajansı (FKA) ile Halkbank arasında KOBİ lerin Yatırım ve/veya İşletme Sermayesi ihtiyaçlarının finansmanı amacıyla 50.000.000 EURO tutarlı orta-uzun vadeli yeni bir ürün geliştirilmektedir. 3. Dünya Bankası (DB) KOBİ Kredisi: Dünya Bankası ile Halkbank arasında KOBİ lerin Yatırım ve/veya İşletme Sermayesi ihtiyaçlarının finansmanı amacıyla 50.000.000 EURO tutarlı orta uzun vadeli yeni bir ürün geliştirilmektedir. 4. Teşvik Belgeli KOBİ Kredisi: Krediden Yararlanacaklar: 50 ile 250 işçi çalıştıran orta ölçekli, 10 ile 49 işçi çalıştıran küçük ölçekli, 1 ile 9 işçi çalıştıran mikro ölçekli, kanuni defter kayıtlarında arsa ve bina, hariç, makineteçhizat, tesis, taşıt araç ve gereçleri, döşeme ve demirbaşları toplamı net 950 Bin'yi aşmayan K.Ö.Y'de (Kalkınmada Öncelikli Yöreler) %20, diğer yörelerde %30 olmak üzere yatırımı gerçekleştirebilecek öz kaynağa sahip işletmeler yararlanabilir. Kredi Kullandırılışı: Mikro, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin makine-teçhizat ile hammadde alımlarına yönelik olarak kullandırılabilmekte ve fatura karşılığında, makine-teçhizat ile hammadde temin edilen firmaya ödenmektedir. Teminat: Teminat projedir. Ayrıca makina rehni, gayrimenkul ipoteği, şahıs kefaleti, ticari işletme, mevduat, DTH rehni, banka teminat mektubu, hazine bonosu, KGF (Kredi Garanti Fonu) gibi teminatlar firmanın mali bünyesi dikkate alınarak istenebilir. Limit: Öngörülen yatırım kredisi miktarı 475 Bin 'yi geçemez. Sabit yatırım tutarının %20'sine kadar işletme kredisi tahsis edilebilir. Vade: Yatırım Kredilerinde:1 yılı ödemesiz 4 yıl İşletme Kredilerinde: 2 yıl 4
5. Orta ve Uzun Vadeli AYB Döviz Kredisi: Krediden yararlanacaklar: Orta ve Uzun Vadeli AYB Döviz Kredisi, özel sektörde; imalat, tarıma dayalı sanayi, turizm sektöründe faaliyet gösteren (komple yeni yatırımlar hariç) ve ihracat yapan/yapacak olan veya döviz kazancı olan/olabilecek, döviz kredisini ödeyebilecek performansa sahip olduğu tespit edilen işletmelerin yatırım ve/veya işletme sermayesi ihtiyacının finansmanı amacıyla ihracat taahhüdüne bağlı olmaksızın kullandırılacaktır. Kredinin Kullandırılışı: Kredi üretim için gerekli ham ve yardımcı maddeler ile diğer işletme giderleri için işletme kredisi ve/veya projeye bağlı olarak yurtiçinden veya yurtdışından yeni makine, tesis ve teçhizat alımı için yatırım kredisi olarak kullandırılacaktır. Teminat: Halk Bankası na, kredi kullandırımındaki usul ve esasları çerçevesinde belirlemiş olduğu teminat türleri bu kredi için de geçerlidir. Teminat olarak ipotek alınması durumunda, kredi tutarının %20 fazlası ile döviz (EURO) üzerinden ipotek alınacaktır. Limit: 1.000.000 EURO 6. Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (AKKB) Proje Kredisi: Krediden yararlanacaklar: Özel sektörde yer alan, imalat, tarıma dayalı sanayi, yenilenebilir enerji, turizm sektörü ve bu sektörlerle ilgili hizmet sektöründe faaliyet gösteren, net sabit yatırım tutarı 75.000.000 EURO ya eşdeğer Türk Lirası na kadar olan, çalıştırdığı işçi sayısı en fazla 500 olan, KOBİ niteliği taşımayan bir firmanın, kredi talebinde bulunan KOBİ firmasına sermaye payı 1/3 ten küçük olan şartı aranacaktır. Kredinin Kullandırılışı: Yurtiçinden veya yurtdışından makine, tesis ve teçhizat harcamaları, Hibe edilmemiş olması koşuluyla arazi ve arsa temini için satın alma bedeli üzerinden yapılan harcamaları, arazi ve arsa düzenleme çalışmaları için yapılan harcamaları, bina yapım harcamaları, alt-yapı harcamaları (kanalizasyon, su ve elektrik temini, haberleşme, arıtma tesisleri vb.), araştırma ve fizibilite harcamaları ile teknik mali proje kontrol ve denetim masrafları için sadece yatırım kredisi olarak kullandırılacaktır. 7. Avrupa Yatırım Bankası (AYB) Sanayi Sektörü Global IV Kredisi: Krediden yararlanacaklar: Özel sektörde yer alan, imalat, tarıma dayalı sanayi, turizm sektörü, eğitim, sağlık sektörü ve bu sektörlerle ilgili hizmet sektöründe faaliyet gösteren, AYB nin belirlediği KOBİ büyüklük kriterleri içinde yer alan projenin toplam sabit yatırım tutarı asgari 500.000 EURO, azami 25.000.000 EURO olan, imalatçı, imalatçı ihracatçı, aracı ihracatçı ile ihracat yapan imalatçı ve döviz kazancı olan veya olabilecek olan işletmeler krediden yararlanabilir. Kredinin Kullandırılışı: Kredi ile projenin ekonomik amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli olan; her türlü sabit kıymet (arsa, bina, makine, teçhizat, tesis, araçlar vb.) harcaması, yatırım dönemi faizleri ve proje kapsamında ortaya çıkabilecek işletme sermayesi ihtiyacı (sabit yatırım tutarının %20 sini geçmemesi kaydıyla azami 3 aylık ham ve yardımcı madde ihtiyacı dikkate alınacaktır) karşılanabilecektir. Teminat: Halk Bankası nın kredi kullandırıcındaki usul ve esasları çerçevesinde belirlemiş olduğu teminat türleri bu kredi için de geçerlidir. Teminat olarak ipotek alınması durumunda, kredi tutarının %50 fazlası ile döviz (EURO) üzerinden ipotek alınacaktır. 2.ÜNİTE İhracatın Finansmanında Merkez Bankası ve Ticari Banka Kredileri-II GİRİŞ İhracatın finansmanı konusu, özellikle Türkiye nin de yer aldığı Gelişmekte Olan Ülkeler kategorisinde önem kazanmaktadır. İhracatın finansmanının önem kazanmasında Gelişmekte Olan Ülkelerin hızlı ekonomik büyüme istekleri, ithalat giderlerinin ihracat gelirlerine oranla daha büyük boyutlara ulaşması etkili olmaktadır. Türkiye dâhil gelişmekte olan ülkeler açısından büyümenin finansmanında en uygun seçenek ihracat geliri olarak belirlenmektedir. 5
İHRACATIN FİNANSMANINDA TİCARİ BANKA KREDİLERİ TÜRLERİ Türkiye de de ticari bankalar kaynak yapı ve maliyetlerinin de etkisiyle genel olarak iç ticaretin finansmanı ile ilgili oluğundan, ticari bankalar ihracatın finansmanında kullanacakları fonlar için kamu katılımlı Eximbank ve Merkez bankası gibi finansal kuruluşların garanti ve teminatlarını aramaktadır. Açık İhracat Kredisi: Açık İhracat Kredisi aynen cari hesap kredisi gibi çalışmaktadır. Müşteri, limit dâhilinde kalmak kaydıyla lehine açılan krediyi istediği zaman kullanmakta ve faizden tasarruf etmiş olmaktadır. Kredi, genellikle mal rehni ve şahsi teminatı karşılığı kullandırılmaktadır. Vesaik Karşılığı İhracat Kredisi: İhracatçı, ithalatçı ile yaptığı sözleşme gereği malın sevkiyatını yaptıktan sonra doğal olarak takip eden sevkiyatların finansmanını sağlamaya çalışmaktadır. Sabit Kredi: İhracat işlemlerinde tercih dilen finansman kaynaklarından birisi de sabit kredidir. Banka ihracatçı adına ya bir ikraz hesabı ya da ihracatçının cari hesabına kaydedilmek suretiyle ihracatçının kredi talebini bir defada peşin olarak karşılamaktadır. İhracat Teminat Makbuzları Karşılığı İhracat Kredisi: İhracat Teminat Makbuzları İhracat Kredisinde, ihracatçı bankasına kredi talebiyle başvurduğunda bankası ondan vereceği krediye karşılık teminat istemektedir. Burada ihracatçı, tüccar konumundadır. Malın üreticisi değildir. Konsinye İhracat Karşılığı İhracat Kredisi: Konsinye satışlarda sevkiyat bir ihracat siparişine dayanmamaktadır. Finansman miktarı, konsinye ihracat miktarı esas alınarak belirlenmektedir. Banka ihracatçıyı sevkiyat ile malların satışı arasındaki süreyi kapsayacak şekilde finanse etmektedir. Finansman miktarı, belirli bir marj konularak konsinye ihracat miktarı dikkate alınarak belirlenmektedir. Senet Karşılığı İhracat Kredisi: Ticari senetlerin rehini karşılığında borçlu cari hesap şeklinde açılan bu kredinin geniş bir uygulama alanı bulunmaktadır. Senet karşılığı kredilerin teminatı olarak genelde bonolar alınmaktadır. Harici Garantiler: Harici garanti kredisi de bir tür teminat mektubu kredisidir. Harici garantide ortada yabancı para cinsinden düzenlenmiş bir teminat mektubu bulunmaktadır. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Reeskont Kredisi: Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Reeskont Kredisi, yurt dışında müteahhitlik faaliyetleri karşılığında sağlayacak işletmelere kullandırılmak üzere, aracı bankalara tahsis edilen kredi türüdür. Kredinin, tutarı, yurda getirileceği taahhüt edilen kredinin belli bir yüzdesi kadardır. Teminat Mektubu Kredisi: Teminat mektubu; borçlunun alacaklıya karşı üstlendiği yükümlülüğün yerine getirilmesini garanti etmek üzere banka tarafından alacaklıya verilen mektuptur. Alıkonulan Para Karşılığı Avans: Yurt dışında yapılan taahhüt işlerinde genellikle sözleşme şartları, ödemelerin belli bir miktarının, üstlenilen işin garanti süresi sonunda, yapılacağına dair hüküm ihtiva etmektedir. Kefalet Karşılığı İhracat Kredisi: Kefalet karşılığı kredi genellikle küçük ölçekli faaliyette bulunan firmalara yönelik uygulanan kısa vadeli kredi türüdür. Sevkiyat Öncesi Finansman: Sevkiyat öncesi finansmanın süresi kredinin isteme amacına bağlıdır. İhracatçı siparişin alınmasından sonra zaten hazır durumda olan bir ürünü ambalajlayıp sevk edecek ise finansmanın süresi 15 ila 30 gün gibi kısa olabilir. Sevkiyat Sonrası Finansman: Sevkiyat sonrası finansman, ihracatçıların alıcılarına kredi açtıkları zaman bankaların devreye girerek, ihracatı finanse etmesidir. Vesaik Mukabili Avans: İhracatçı, ithalatçı ile yaptığı sözleşme gereği malın sevkiyatını yaptıktan sonra, doğal olarak müteakip sevkiyatların finansmanını sağlamaya çalışmaktadır. 6