2016 TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU YÖNETİCİ ÖZETİ EXECUTIVE SUMMARY TÜRKİYE İNŞAAT VE YAPI SEKTÖRÜ TÜRKİYE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ TÜRKİYE EKONOMİSİ DÜNYA EKONOMİSİ DÜNYA İNŞAAT SEKTÖRÜ ÖZEL BÖLÜM Katkılarıyla * Raporda, Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından açıklanan Takvim ve Mevsimsel Etkilerinden Arındırılmamış verilere yer verilmiştir.
YÖNETİCİ ÖZETİ 2016 yılı ikinci çeyreğinde inşaat harcamaları yüzde 12,2 büyüdü. 2016 yılı ikinci çeyreğinde özel sektör inşaat harcamaları yüzde 12,1 arttı. İnşaat sektöründe istihdam Temmuz ayında 2,04 milyon oldu. İnşaat sektöründe güven endeksi Ekim ayında 4,4 puan geriledi. Mevcut inşaat işleri endeksi Ekim ayında 9,1 puan düştü. Yeni alınan inşaat işleri endeksi Ekim ayında 1,8 puan indi. 2016 yılı Eylül ayında konut satışları yüzde 17,8 arttı. 2016 yılı Eylül ayında birinci el konut satışları yüzde 17,6 yükseldi. 2016 yılı Eylül ayında ipotekli konut satışları yüzde 46,7 arttı. 2016 yılı ilk yarısında alınan konut dışı bina yapı ruhsatları metrekare bazında yüzde 2,4 arttı. 2016 yılı Ekim ayında konut kredisi ortalama faiz oranları yüzde 1,0. 2016 yılı Ağustos ayında inşaat malzemesi sanayi üretimi yüzde 0,8 arttı. 2016 yılı Ağustos ayında inşaat malzemesi ihracatı yüzde 2,1 geriledi. 2016 yılı Ağustos ayında inşaat malzemesi ithalatı yüzde 15,9 arttı. Yeni orta vadeli program kamu yatırım harcamalarına öncelik verecek. Türkiye ekonomisi 2017 yılı büyüme hedefi yüzde 4,4. Kamu sektörü yatırımları 2017 yılı büyüme beklentisi yüzde 8,9. TC Merkez Bankası faiz indirimlerine ara verdi. Türk Lirası faizlerde gerileme durdu. Türk lirası sepet kur riskler ile birlikte 3,26 seviyesine ulaştı. Reel kesim güven endeksi yılın en düşük seviyesinde. Dünya ekonomisinde 2017 yılı büyüme beklentisi yüzde 2,8. ABD Başkanlık seçimleri belirleyici olacak. ABD Merkez Bankası FED Aralık ayında faiz artıracak. Euro-Dolar paritesi 1,10 altında. ABD de yıllık inşaat harcamaları 1,14 trilyon dolara ulaştı. ABD de mevcut ev satışları Eylül ayında 5,47 milyon adet oldu. AB inşaat harcamaları 2016 yılı Ağustos ayında yüzde 0,9 büyüdü. Ekim ayında inşaat malzemesi fiyatlarında gerileme yaşandı. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 2
EXECUTIVE SUMMARY Construction expenditures growth 12,2 percent during the second quarter of 2016. Private sector construction expenditures expanded 12,1 percent in the second quarter of 2016. Construction sector employment is 2,04 million in July. Construction confidence index decreased 4,4 point in October. Existing construction activities dropped 9,1 point in October. New construction orders narrowed 1,8 point in October. House sales increased 17,8 percent in September of 2016. First sales of House sales rose 17,6 percent in September of 2016. Mortgaged sales of House sales increased 46,7 percent in September of 2016. Non-residential building construction permits expanded 2,2 percent in the first half of 2016 as a floor area. House loan average interest rate is 1,0 percent during October. Construction materials sector industrial production increased 0,8 percent in August of 2016. Construction materials export decreased 2,1 percent in August of 2016. Construction materials import increased 15,9 percent in August of 2016. New medium-term programme aim to accelerate public investment in 2017. Turkish economy will growth 4,4 percent in 2017 according to MTP. Public sector investment expenditures is aimed to growth 8,9 percent for 2017. Turkish Central Bank is pausing to drop interest rate. Turkish Liras interest rates are nearby lowest level. Currency basket approach to 3,26 Turkish Liras due to rising risks. Real sector confidence is the lowest level in October. World economy is estimated to growth 2,8 percent in 2017. US Presidential election is important for the rest of world. Conditions for rate rise is approaching for FED. Euro-Dollar parity is below 1,10 level. US exist home sales reached to 5,47 million in September. EU construction expenditures increased 0,9 percent in August of 2016. Construction materials prices decreased during October. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 3
TÜRKİYE İNŞAAT VE YAPI SEKTÖRÜ 2016 Yılı İkinci Çeyrek Döneminde İnşaat Harcamaları Yüzde 12,2 Arttı 2016 yılı ikinci çeyrek döneminde inşaat sektöründe toplam harcama büyüklüğü 53,05 milyar TL ye yükselmiştir. 2015 yılı ikinci çeyreğinde 47,27 milyar TL olan inşaat harcamaları 2016 yılı ikinci çeyreğinde cari fiyatlarla yüzde 12,2 büyümüştür. 2015 yılının tamamında inşaat harcamalarındaki büyüme cari fiyatlarla yüzde 7,8 olmuştu. 2016 yılı ikinci çeyreğinde kamu inşaat harcamaları cari fiyatlarla yüzde 12,5 büyümüş ve 20,15 milyar TL olmuştur. Kamunun toplam inşaat harcamaları içindeki payı yüzde 38,0 e yükselmiştir. Özel sektör inşaat harcamaları ise 2015 yılı ikinci çeyreğinde 29,35 milyar TL iken, 2016 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 12,1 artmış ve 32,90 milyar TL ye yükselmiştir. Tablo.1 Kamu ve Özel Sektör İnşaat Harcamaları (Milyon TL) ÖZEL KAMU TOPLAM 2014 Q2 28.114 15.616 43.730 2014 Q3 24.411 15.960 40.371 2014 Q4 22.955 16.129 39.084 2015 Q1 25.931 14.527 40.458 2015 Q2 29.353 17.921 47.274 2015 Q3 24.900 18.901 43.801 2015 Q4 24.624 18.874 43.496 2016 Q1 30.031 16.028 46.059 2016 Q2 32.900 20.154 53.054 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İnşaat Sektörü Genel Ekonominin Üzerinde Büyüdü 2016 yılı ikinci çeyrek döneminde inşaat sektörü yüzde 7,0 ile yüzde 3,1 büyüyen genel ekonominin üzerinde büyüme gerçekleştirmiştir. Kamu inşaat harcamalarında büyümenin hızlanması etkili olmuştur. İnşaat sektörü 2016 yılında genel ekonominin üzerinde büyüme gösterecektir. Şekil.1 İnşaat Sektörü ve Ekonomik Büyüme (%) 10 9,0 8 6 4 2 3,1 6,2 4,7 7,8 4,3 4,6 6,3 5,8 5,2 3,4 2,4 1,8 2,0 3 2,5 3,7 3,9 1,9 2,0 5,7 5,4 4,7 6,5 3,1 7,0 0-2 -4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2015 Q1 2015 Q2 2015 Q3 2015 Q4 2016 Q1 2016 Q2-2,1-2,7 EKONOMİ İNŞAAT SEKTÖRÜ Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 4
KASIM ARALIK 2014 OCAK KASIM ARALIK 2015 OCAK KASIM ARALIK 2016 OCAK İnşaat Sektöründe İstihdam Temmuz Ayında 2,04 Milyon Kişi Oldu İnşaat sektöründe istihdam Temmuz ayında 2,04 milyon kişi ile Haziran ayındaki istihdamın altına inmiştir. İnşaat sektöründe istihdam son iki aydır azalmaktadır. İnşaat sektöründeki istihdamın toplam istihdam içindeki payı ise yüzde 7,4 olmuştur. İstihdam geçen yılki Temmuz ayı istihdamının ise üzerinde gerçekleşmiştir. Tablo.2 İnşaat Sektöründe İstihdam DÖNEM TOPLAM İSTİHDAM (000 KİŞİ) İNŞAAT SEKTÖRÜ İSTİHDAM (000 KİŞİ) İNŞAAT SEKTÖRÜ PAY (%) 2015 27.261 1.978 7,3 2015 27.342 2.013 7,4 2015 27.156 2.040 7,5 2015 ARALIK 26.448 1.878 7,1 2016 27.651 2.065 7,5 2016 27.636 2.044 7,4 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İnşaat Sektöründe Güven Endeksi Ekim Ayında 4,4 Puan Geriledi İnşaat sektöründe güven endeksi Eylül ayında 4,4 puan daha gerilemiştir. Yaz aylarında gerilemeye başlayan güven endeksi darbe girişiminin etkisi ile Ağustos ayında önemli ölçüde düşmüştü. Eylül ayında etki azalarak sürmüştü. Ekim ayında ise güven endeksinde yeniden önemli bir kayıp olmuştur. Böylece güven endeksi Temmuz-Ekim döneminde toplam 10,9 puan gerilemiştir. Güven kaybı daha çok sektörün dışındaki dinamiklerden kaynaklanmaktadır. Ancak Ekim ayında işlerde ve siparişlerdeki düşüş de güven kaybında etkili olmuştur. Tüm bunlara karşın Ekim ayında güven endeksi geçen yılın Ekim ayı güven seviyesinin 0,7 puan üzerinde kalabilmeyi başarmıştır. Şekil.2 İnşaat Sektörü Güven Endeksi (2010=100) 95 90 85 80 75 70 65 60 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 5
KASIM ARALIK 2014 OCAK KASIM ARALIK 2015 OCAK KASIM ARALIK 2016 OCAK KASIM ARALIK 2014 OCAK KASIM ARALIK 2015 OCAK KASIM ARALIK 2016 OCAK Mevcut İnşaat İşleri Seviyesi Ekim Ayında 9,1 Puan Geriledi Mevcut inşaat işlerinde yaz aylarında görülen dalgalanma içinde Eylül ayında mevcut işlerde bir toparlanma olmuştu. Ekim ayında ise mevcut işlerde kuvvetli bir gerileme yaşanmıştır. Mevcut işlerin mevsimsellik katkısı ile toparlanması beklenirken genel siyasi ve jeopolitik gelişmeler işlerde yavaşlamaya yol açmıştır. Mevcut inşaat işleri seviyesi Ekim ayında geçen yılın Ekim ayındaki mevcut işler seviyesinin de 1,2 puan altında gerçekleşmiştir. Şekil.3 Son Üç Ay İnşaat Faaliyetleri Endeksi (2010=100) 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 75,0 70,0 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Yeni Alınan İnşaat İşleri Seviyesi Ekim Ayında 1,8 Puan Düştü Alınan yeni inşaat işleri seviyesi Ekim ayında 1,8 puan düşmüştür. Alınan yeni inşaat işleri Temmuz ayından gerilemeye başlamış, Eylül ayında ise sınırlı bir toparlanma göstermişti. Ekim ayında ise yeni siparişler yeniden gerilemiştir. Siyasi ve jeopolitik belirsizlikler yeni iş başlangıçlarını olumsuz etkilemektedir. Ekim ayında alınan yeni inşaat işleri siparişleri geçen yılki Ekim ayı seviyesinin ise 1,7 puan üzerinde gerçekleşmiştir. Şekil.4 Yeni Alınan İnşaat İşleri Endeksi (2010=100) 76,0 YENİ ALINAN İNŞAAT İŞLERİNİN SEVİYESİ 74,0 72,0 70,0 68,0 66,0 64,0 62,0 60,0 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 6
Konut Satışları Eylül Ayında Kampanyalar İle Yüzde 17,8 Arttı Konut satışları Eylül ayında uygulamaya konulan konut satış ve faiz kampanyalarının olumlu katkısı ile yüzde 17,8 artmıştır. Böylece satışlar Eylül ayında toparlanmıştır. Ancak konut satışlarında artışın aynı şekilde sürdürülmesi mümkün görülmemektedir. Nitekim hem kampanyaların etkisi azalmakta hem de öne çekilen talep azalmaktadır. Konut satışları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 17,8 artarak 108.918 adet olmuştur. Birinci el satışlar Eylül ayında yüzde 17,6 artarak 50.972 adet olmuştur. İkinci el satışlar ise yüzde 17,9 artmıştır. Eylül ayında ipotekli satışlar ise yüzde 46,7 yükselerek 42.083 adet olmuş ve yılın en yüksek aylık ipotekli satışına ulaşılmıştır. İpotekli satışlarda bankaların düşük faizli kredi uygulaması etkili olmuştur. Tablo.3 Aylık Konut Satışları DÖNEM 2015 2016 2016-2015 DEĞİŞİM (%) OCAK 86.167 84.556-1,9 95.021 101.703 7,0 116,030 117.205 1,0 119.317 106.348-10,9 107.888 114.800 6,4 110.657 106.187-4,0 96.859 81.343-16,0 112.463 114.751 2,0 92.483 108.918 17,8 104.098 KASIM 106.008 ARALIK 142.599 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Birinci El Konut Satışları Yüzde 2,5 Arttı Konut satışlarının dağılımı değerlendirildiğinde Ocak-Eylül döneminde birinci el satışların arttığı, ikinci el satışların ise azaldığı görülmektedir. Yeni konut satışı anlamına gelen birinci el konut satışı yılın ilk dokuz ayında yüzde 2,5 artarak 434.750 adet olmuştur. İkinci el konut satışları ise yüzde 2,4 gerileyerek 501.061 adet olarak gerçekleşmiştir. İlk el satışlardaki artışın giderek yavaşlaması yeni konut talebinin de sınırlanmakta olduğunu gösterirken Eylül ayındaki yeni ev satış kampanyaları olumlu yönde katkı sağlamayı sürdürmüştür. Tablo.4 Konut Satışlarının Dağılımı DÖNEM TOPLAM BİRİNCİ EL İKİNCİ EL 2015 OCAK- 936.615 424.095 513.520 2016 OCAK- 935.811 434.750 501.061 DEĞİŞİM (%) -0,1 2,5-2,4 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 7
2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2015 Q1 2015 Q2 2015 Q3 2015 Q4 2016 Q1 2016 Q2 2016 2016 Ağustos 2016 Eylül 2016 Ekim 0,82 0,90 1,00 1,00 1,10 1,07 1,16 1,13 1,21 1,20 İpotekli Satışlar yüzde 10,0 Geriledi Konut satışlarında ipotekli satışlar ile diğer satışlardaki gelişmelerde ise yılın ilk dokuz ayında ipotekli satışlarda gerileme yüzde 10,0 olmuştur. Eylül ayında banka kredisi kullanımının faiz kampanyaları ile artması sonucu ipotekli satışlardaki gerileme de azalmıştır. Diğer satışlar ise yılın ilk dokuz ayında yüzde 5,5 oranında artmıştır. Tablo.5 Konut Satışlarının Dağılımı DÖNEM TOPLAM İPOTEKLİ SATIŞLAR DİĞER SATIŞLAR 2015 OCAK- 936.615 337.196 599.419 2016 OCAK- 935.811 303.381 632.430 DEĞİŞİM (%) -0,1-10,0 5,5 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Konut Kredi Faizlerinde Gerilemede Sınıra Gelindi Konuta yönelik talebin yeniden canlandırılması için Ağustos ayından bu yana konut kredisi faiz oranlarında indirim kampanyaları uygulanmaktadır. Aylık ortalama konut faizleri birçok banka tarafından yüzde 1,0 in altına çekilmiştir. Buna bağlı olarak Eylül ve Ekim aylarında kullandırılan tüm konut kredilerinde ağırlıklı ortalama aylık faiz oranı yüzde 1,0 e kadar gerilemiştir. Ekim ayında kredi faizlerindeki düşüşün durduğu da görülmektedir. Nitekim bu indirimler bankaların mevcut maliyet yapısı ile uyumlu olmamasına rağmen gerçekleştirilmektedir. Buna bağlı olarak kredi faizlerindeki düşüşün konut talebi üzerindeki etkisi giderek azalacaktır. Önümüzdeki aylarda konut talebi yeniden daha çok güven ve beklentiler unsuru ile şekillenmeye başlayacaktır. Şekil.5 Konut Kredisi Aylık Ortalama Faizi (%) 1,30 1,20 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 Kaynak; TCMB TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 8
2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2015 Q1 2015 Q2 2015 Q3 2015 Q4 2016 Q1 2016 Q2 7,97 11,77 11,90 11,18 12,15 13,37 13,69 13,04 15,21 Konut Dışı Bina Yatırımları Yavaşlıyor Konut dışı bina yatırımlarında yavaşlama yaşanmaktadır. Konut dışı binalar için alınan yapı ruhsatları yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre gerilemiştir. Son yıllarda önemli ölçüde inşaata konu olan alışveriş merkezi, ofis ve otel yatırımlarında yavaşlama yaşanmaktadır. Yavaşlama hem yapısal hem de dönemsel unsurlardan etkilenmektedir. Konut dışı bina yatırımlarındaki yavaşlama ilgili inşaat malzemesi talebini de etkileyecektir. Şekil.6 Alınan Diğer Binalar Yapı Ruhsatları (Milyon Metrekare) 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 Kaynak: TÜİK Yabancıların Gayrimenkul Alımları Durağan Türkiye de inşaat sektörü açısından yabancıların gayrimenkul alımları önemli bir unsur olmaktadır. Yabancıların gayrimenkul alımları 2014 yılında ilk kez 4 milyar doları aşmıştır. 2015 yılında alımlar bir ölçüde yavaşlamıştır. 2016 yılının ilk yarısında ise yabancıların gayrimenkul alımları 1,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Yabancıların alımları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,0 gerilemiştir. Yılın ikinci yarısında ise alımların sınırlanmakta olduğu görülmektedir. Şekil.7 Yabancıların Gayrimenkul Alımları (Milyon Dolar) 2.200 2.100 2.131 2.000 1.900 1.800 1.823 1.805 1.700 1.600 2014 H1 2015 H1 2016 H1 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 9
TÜRKİYE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ İnşaat Malzemesi Sanayi Üretimi Ağustos Ayında Yüzde 0,8 Yükseldi 2016 yılı Ağustos ayında inşaat malzemeleri sanayi üretimi bir önceki yılın Ağustos ayına göre ağırlıklı ortalama olarak yüzde 0,8 artmıştır. İnşaat malzemeleri sanayi üretiminde Temmuz ayında yaşanan keskin gerileme Ağustos ayında durmuştur. Ağustos ayındaki bu toparlanma başarısız darbe girişimi ile yaşanan Temmuz ayı keskin gerilemesi ardından hızlı bir toparlanma olarak da görülmelidir. Ağustos ayındaki toparlanma ile birlikte 2016 yılı Ocak-Ağustos döneminde ise inşaat malzemeleri sanayi üretimi 2015 yılı Ocak-Ağustos dönemine göre yüzde 1,1 artmıştır. Yılın ilk aylarında yaşanan hızlı büyüme ivmesi Temmuz ve Ağustos aylarında önemli ölçüde azalmıştır. 2016 yılı Ağustos ayında, izlenen 26 üründen 14 ünde üretim geçen yılın Ağustos ayına göre yükselmiştir. On iki üründe ise üretim geçen yılın altında gerçekleşmiştir. Yılın ilk sekiz ayında ise geçen yılın aynı dönemine göre 15 ürünün üretimi artarken 11 ürünün üretimi gerilemiştir. Üretimdeki gelişmeler alt sektörler itibariyle oldukça farklılıklar göstermeye devam etmektedir. Sanayi üretimindeki artışta iç piyasa satışları ile iç piyasa siparişleri belirleyici olmaya devam etmektedir. İhracat tarafından gelen talep ise halen zayıf kalmaktadır. Başarısız darbe girişimi sonrası iç talepteki gerilemenin Ağustos ayında kısmen telafi edildiği görülmektedir. Ancak iç talep Eylül ve Ekim aylarında yeniden ivme kaybetmeye başlamıştır. Tablo.6 Sanayi Üretimi Büyüme (Bir Önceki yılın aynı ayına ve dönemine göre yüzde) SEKTÖRLER 2016 2016 OCAK -AĞU Metalden Kapı ve Pencere -23,2 12,7 Düz Cam 42,1 11,1 Fırınlanmış Kilden Tuğla, Karo ve İnşaat Malzemeleri -0,3 9,8 İnşaat Amaçlı Beton Ürünleri 15,1 9,3 Soğutma ve Havalandırma Donanımları 17,8 7,9 Seramik Sıhhi Ürünler 7,4 6,7 Kireç ve Alçı 6,4 6,6 Hazır Beton 3,3 6,3 İnşaat Amaçlı Alçı Ürünleri 2,6 5,6 Çimento 0,7 5,4 Çelikten Tüpler, Borular, İçi Boş Profiller -6,8 3,9 Boya ve vernik -0,9 1,7 Merkezi Isıtma Radyatörleri 13,3 1,6 Kablolar -5,5 0,8 Diğer Bina Doğramacılığı ve Marangozluk Ürünleri 7,3 0,6 Ana Demir ve Çelik Ürünleri 6,9-0,8 Birleştirilmiş Parke Yer Döşemeleri -7,7-2,6 Seramik Karo ve Kaldırım Taşları -5,9-2,8 Taş ve Mermerler 5,3-3,4 Plastik İnşaat Malzemesi -13,5-3,6 Elektrikli Aydınlatma Ekipleri -5,8-4,1 Diğer musluk ve valf/vana -1,9-4,5 Diğer Camlar (Teknik Amaçlı Cam) 4,7-6,2 Kilit ve Menteşe -18,0-6,5 Metal Yapı ve Yapı Parçaları -11,9-9,7 Duvar Kağıdı 33,8-14,7 İnşaat Malzemeleri 0,8 1,1 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 10
KASIM ARALIK OCAK 759 688 712 666 774 795 722 686 765 713 671 819 770 696 837 816 840 782 796 843 829 795 857 995 KASIM ARALIK OCAK 1.278 1.387 1.102 1.796 1.677 1.396 1.277 1.100 1.349 1.611 1.510 1.289 1.557 1.388 1.283 1.398 1.328 1.592 1.473 1.461 1.431 1.373 1.344 1.837 Ağustos Ayında İhracat Yüzde 2,1 Geriledi İnşaat malzemeleri ihracatı Ağustos ayında geçen yılın Ağustos ayına göre yüzde 2,1 gerilemiş ve 1.344 milyon dolara inmiştir. İhracatta Temmuz ayında yaşanan kuvvetli gerileme ardından Ağustos ayında toparlanma görülmektedir. Pazarlardaki bozulma ve sıkıntılara ilave olarak yaşanan Temmuz etkisi ihracat tarafında önemli ölçüde atlatılmıştır. Ancak pazar sıkıntıları devam etmektedir. Şekil.8 İnşaat Malzemeleri İhracatı (Aylık Milyon Dolar) AYLIK İHRACAT MİLYON DOLAR 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 ESKİ YIL YENİ YIL İthalat Temmuz Ayında Yüzde 15,9 Arttı İnşaat malzemeleri ithalatı yıl genelinde artarken Temmuz ayında önemli ölçüde gerilemişti. Ağustos ayında ise inşaat malzemeleri ithalatı yeniden yüzde 15,9 artarak 795 milyon dolara yükselmiştir. İthalatta yılın ilk altı ayında yaşanan kademeli artış Temmuz ayındaki mola ardından Ağustos ayında yeniden devam etmeye başlamıştır. Şekil.9 İnşaat Malzemeleri (Aylık Milyon Dolar) 1200 1000 AYLIK İTHALAT MİLYON DOLAR 800 600 400 200 0 ESKİ YIL YENİ YIL TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 11
2011 2012 2013 2014 2015 OCAK 8.882 8.553 10.372 9.295 9.135 9.140 9.234 9.353 9.490 9.551 9.703 9.570 9.679 2011 2012 2013 2014 2015 OCAK 16.999 16.714 16.493 16.306 15.982 15.912 15.900 15.569 15.540 19.704 21.115 21.253 21.214 Yıllık İhracat 15,54 Milyar Dolara Geriledi İhracat 2016 yılının genelinde gerileme eğilimini sürdürmektedir. Ağustos ayında gerileme sınırlanmıştır. Yılın ilk sekiz ayında ihracat yüzde 12,8 düşmüştür. Bu düşüş ile birlikte yıllık ihracat (2015 Eylül - 2016 Ağustos arasındaki dönemde) 15,54 milyar dolara gerilemiştir. Şekil.10 İnşaat Malzemeleri İhracatı (Yıllık Milyon Dolar) 25.000 YILLIK İHRACAT MİLYON DOLAR 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Yıllık İthalat 9,68 Milyar Dolara Yükseldi Temmuz ayında artışına ara veren inşaat malzemesi ithalatı Ağustos ayında yönünü yeniden artışa çevirmiştir. Yılın ilk sekiz ayında ithalat yüzde 6,9 artmıştır. Buna bağlı olarak yıllık (Eylül 2015 Ağustos 2016 arasındaki dönem) ithalat 9,68 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Şekil.11 İnşaat Malzemeleri İthalatı (Yıllık Milyon Dolar) 12.000 YILLIK İTHALAT MİLYON DOLAR 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 12
Tablo.7 İnşaat Malzemeleri İhracatı 2015-2016 (milyon dolar) SEKTÖRLER 2015 OCAK- 2016 OCAK- % DEĞ ALÇI 34 42 23,3 ÇİMENTO 372 354-5,0 BOYALAR VE VERNİKLER 269 230-14,5 PLASTİK İNŞAAT MALZEMELERİ AĞAÇTAN İNŞAAT MALZEMELERİ 765 604-21,1 323 282-12,9 DUVAR KAĞITLARI 5 3-46,8 İŞLENMİŞ TAŞLAR (MERMER, GRANİT) 703 631-10,2 MİNERAL YÜNLER 13 13 0,1 ASFALT, ALÇI, ÇİMENTO VE BETONDAN EŞYA TUĞLALAR, KAROLAR, KİREMİTLER 75 72-4,8 4 4-12,0 SERAMİK KAPLAMALAR 341 354 3,7 SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ 131 143 9,8 DÜZ CAM, YALITIM CAMI, CAM TUĞLA 76 72-5,4 CAM YÜNÜ 62 57-8,3 DEMİR ÇELİK ÇUBUK, PROFİL, TELLER VE ÇİVİ DEMİR ÇELİKTEN BORU VE BORU BAĞLANTI PARÇA DEMİR ÇELİKTEN İNŞAAT AKSAMI DEMİR ÇELİK VİDA, CİVATA SOMUN DEMİR ÇELİKTEN RADYATÖRLER DEMİR ÇELİK SAĞLIK GEREÇLERİ ALÜMİNYUMDAN İNŞAAT MALZEMESİ VE AKSAMI ALÜMİNYUMDAN SAĞLIK GEREÇLERİ KİLİTLER VE DONANIM EŞYASI ISITMA VE SOĞUTMA CİHAZLARI 2.917 2.396-17,9 1.011 779-22,9 844 660-21,8 217 231 6,6 243 230-5,4 43 40-5,9 564 534-5,2 78 72-7,4 362 365 1,0 434 425-2,0 ASANSÖRLER VE LİFTLER 28 33 17,8 MUSLUKLAR VE VANALAR 250 201-19,5 ELEKTRİK MALZEMELERİ 326 293-10,1 YALITIMLI KABLOLAR 905 809-10,6 AYDINLATMA CİHAZLARI 167 176 5,3 PREFABRİK YAPILAR 158 116-26,3 İNŞAAT MALZEMELERİ 11.721 10.222-12,8 Çalışmada yer alan tüm dış ticaret verilerinin sayısal kaynağı Türkiye İstatistik Kurumu dur. Tablo.7 İnşaat Malzemeleri İthalatı 2015-2016 (milyon dolar) SEKTÖRLER 2015 OCAK- 2016 OCAK- % DEĞ ALÇI 4 4 5,6 ÇİMENTO 11 10-7,1 BOYALAR VE VERNİKLER 373 369-1,0 PLASTİK İNŞAAT MALZEMELERİ AĞAÇTAN İNŞAAT MALZEMELERİ 244 249 2,0 380 389 2,1 DUVAR KAĞITLARI 70 13-81,5 İŞLENMİŞ TAŞLAR (MERMER, GRANİT) 146 135-7,7 MİNERAL YÜNLER 33 30-9,0 ASFALT, ALÇI, ÇİMENTO VE BETONDAN EŞYA TUĞLALAR, KAROLAR, KİREMİTLER 44 40-9,0 3 1-50,7 SERAMİK KAPLAMALAR 59 51-13,1 SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ 6 5-14,5 DÜZ CAM, YALITIM CAMI, CAM TUĞLA 121 117-3,4 CAM YÜNÜ 131 150 14,7 DEMİR ÇELİK ÇUBUK, PROFİL, TELLER VE ÇİVİ, DEMİR ÇELİKTEN BORU VE BORU BAĞLANTI PARÇA DEMİR ÇELİKTEN İNŞAAT AKSAMI DEMİR ÇELİK VİDA, CİVATA SOMUN DEMİR ÇELİKTEN RADYATÖRLER DEMİR ÇELİK SAĞLIK GEREÇLERİ ALÜMİNYUMDAN İNŞAAT MALZEMESİ VE AKSAMI ALÜMİNYUMDAN SAĞLIK GEREÇLERİ KİLİTLER VE DONANIM EŞYASI ISITMA VE SOĞUTMA CİHAZLARI 287 284-1,2 530 543 2,5 187 310 65,4 433 483 11,6 12 8-28,5 9 9-0,5 54 61 11,8 21 19-10,9 399 378-5,2 730 1.022 39,9 ASANSÖRLER VE LİFTLER 93 134 44,3 MUSLUKLAR VE VANALAR 424 482 13,8 ELEKTRİK MALZEMELERİ 716 685-4,4 YALITIMLI KABLOLAR 241 293 21,7 AYDINLATMA CİHAZLARI 359 242-32,6 PREFABRİK YAPILAR 11 36 218,5 İNŞAAT MALZEMELERİ 6.131 6.552 6,9 Gruplandırmalar için uluslararası sınıflandırmalar kullanılmıştır. İnşaat malzemesi toplam verileri Çalışma Ekibi tarafından hesaplanmaktadır.
TÜRKİYE EKONOMİSİ Yeni Orta Vadeli Program Açıklandı; Kısa Vadeli Temel Amaç Yavaşlayan Ekonomiyi Yeniden Canlandırmak, Büyümeyi Hızlandırmak 1. Orta Vadeli Program Büyümeyi Hızlandırmaya Odaklanacak Orta vadeli programın beş temel amacı bulunmaktadır. Bunlar istikrarlı ve kapsayıcı niteliğiyle büyümeyi artırmak, enflasyonu düşürmek, cari açıktaki azalma eğilimini korumak, ekonominin rekabet gücünü, istihdam ve verimlilik seviyesini artırmak ile mali disiplinin kalitesini sürdürmektir. Bununla birlikte bu amaçlar içinden en önceliklisi ekonomik büyümenin hızlandırılması olacaktır. 2016 yılının ikinci yarısında oldukça yavaşlayan büyümenin 2017 yılında yüzde 4,4 e çıkarılması hedeflenmektedir. 2. Ekonomik Büyüme Kamu Harcamaları İle Hızlandırılacak Ekonomi yavaşlamanın önemli bir nedeni başarısı darbe girişimi ve kredi notunun düşürülmesi ardından hane halkı tüketim harcamaları ile özel sektör yatırım harcamalarının önemli ölçüde yavaşlamasıdır. Bu nedenle büyümenin hızlandırılması için kamu yatırım ve tüketim harcamaları artırılacaktır. Özellikle kamu yatırım harcamalarına ağırlık verilecektir. Kamu yatırımlarındaki artış ile merkez bütçe açığının milli gelire oranı 2017 yılında kontrollü olarak yüzde 1,9 a çıkarılmaktadır. Böylece bir yandan büyüme desteklenirken diğer yandan mali disiplin de gözetilmektedir. 3. Reformlar Beş Alanda Sürdürülecek Orta vadeli program onuncu kalkınma planının ana eksenleri doğrultusunda beş ana başlıkta yapısal reformlara devam edecektir. Bu beş ana başlık beşeri sermayenin geliştirilmesi, İşgücü piyasasının etkinleştirilmesi, teknoloji ve yenilik geliştirme kapasitesinin artırılması, fiziki altyapının güçlendirilmesi ile kurumsal kalitenin iyileştirilmesidir. 2017 yılından itibaren işgücü piyasası ile teknoloji ve yenilik kapasitesi alanlarına ağırlık verilecektir. Eğitim alanında da önemli reform hazırlıkları bulunmaktadır. 4. İhracatçıya Önemli Teşvikler Geliyor İhracatçılara önemli bir nakit desteği verilmesi hedeflenmektedir. Buna göre ihracatçılara seçilmiş kriterleri karşılamak kaydıyla bir önceki seneye göre taahhüt ettiği ihracat artışını gerçekleştirmesi halinde nakit prim desteği alacaktır. Bu uygulama ihracata ivme kazandırırken ihracatçıları mali açıdan rahatlatacaktır. Eximbank kaynakları da artırılmaktadır. Böylece ihracatçıya sağlanan olanaklar genişlemektedir. 5. Yatırım ve İş Ortamını İyileştirici Düzenlemeler Yapılacak Yatırım ve iş ortamını iyileştirmek amacıyla çok sayıda alanda iyileştirmeler yapılacaktır. İş uyuşmazlıklarının arabuluculuk müessesesi ile çözülmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır. Bilirkişilik müessesesi ve noterlik sistemi yeniden yapılandırılacaktır. Yargılama sürelerinin kısaltılmasına yönelik tedbirler alınacaktır. Finans ve bilişim başta olmak üzere ihtisas mahkemeleri hayata geçirilecektir. Rekabet kurumunun vermiş olduğu kararlara yönelik uzlaşma müessesesi kurulacaktır. İstanbul finans merkezi kanunu çıkarılacaktır. Küçük esnafın işyeri açmasına yönelik bürokratik işlemler azaltılacaktır. Taşınır rehni kanunu çıkarılacaktır. Vergi usul kanunu ve gelir vergisi kanunları yasalaştırılacaktır. Çıraklık eğitiminin zorunlu eğitim kapsamına alınması düzenlemesi çıkarılacaktır.
Tablo.8 Orta Vadeli Program 2017-2019 Hedefleri GÖSTERGE 2015 2016 2017 2018 2019 BÜYÜME % 4,0 3,2 4,4 5,0 5,0 MİLLİ GELİR MİLYAR DOLAR 720 726 756 815 884 KİŞİ BAŞI GELİR DOLAR 9.261 9.243 9.529 10.164 10.926 ORTALAMA DOLAR KURU BEKLENTİSİ 2,72 2,96 3,18 3,30 3,38 TOPLAM TÜKETİM BÜYÜME % 5,1 5,8 3,8 4,5 4,4 KAMU TÜKETİM BÜYÜME % 5,6 11,8 0,4 2,1 2,0 ÖZEL TÜKETİM BÜYÜME % 5,0 5,0 4,3 4,8 4,6 YATIRIMLAR BÜYÜME % 3,9 0,1 5,1 5,2 5,5 KAMU YATIRIM BÜYÜME % 9,4 3,5 8,9 3,5-2,7 ÖZEL YATIRIM BÜYÜME % 2,4-0,8 4,0 5,7 8,0 İŞSİZLİK % 10,3 10,5 10,2 10,1 9,8 İHRACAT MİLYAR DOLAR 143,9 143,1 153,3 170,0 193,1 İTHALAT MİYAR DOLAR 207,1 198,0 214,0 236,9 261,8 DIŞ TİCARET AÇIĞI MİLYAR DOLAR -63,1-54,9-60,7-66,9-68,7 CARİ AÇIK MİLYAR DOLAR -32,2-31,3-32,0-31,7-31,2 CARİ AÇIK / GSYH % -4,4-4,3-4,2-3,9-3,5 ENERJİ İTHALATI MİLYAR DOLAR 37,8 27,5 32,0 37,0 41,3 PETROL FİYATI BEKLENTİSİ VARİL/DOLAR 52,5 43,3 50,7 53,5 55,6 TURİZM GELİRİ MİLYAR DOLAR 26,6 18,6 23,5 27,0 27,7 TÜFE YILSONU DEĞİŞİM % 8,8 7,5 6,5 5,0 5,0 KAMU AÇIĞI / GSYH % 0,8 0,6 1,1 1,0 0,9 BÜTÇE AÇIĞI / GSYH % 1,2 1,6 1,9 1,6 1,3 TC Merkez Bankası Faiz İndirimlerine Ara Verdi Merkez Bankası yedi aydır gerçekleştirdiği faiz indirimine Ekim ayında ara vermiştir. Faiz indirimlerine ara verilmesinde dış ve iç etkenler belirleyici olmuştur. Dışarıda ABD Merkez Bankası FED faiz artışına yaklaşmakta olup Dolar güçlenmektedir. İçeride ise siyasi ve jeopolitik risklere bağlı olarak yükselen döviz kurları etkili olmuştur. Merkez Bankası iç ve dış gelişmeleri izleyerek faiz indirimlerine devam edip etmeyeceğine karar verecektir. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 15
2014 ARALIK OCAK KASIM 2015 ARALIK OCAK Merkez Bankası üçüncü çeyrekte iktisadi faaliyetin ivme kaybettiğine işaret etmektedir. Parasal koşullardaki sıkılığın azalması ve makro ihtiyati alandaki düzenlemeler genel finansal koşulları desteklemektedir. Ayrıca alınan destekleyici teşvik ve tedbirlerin katkısıyla son çeyrekten itibaren iç talepte toparlanma eğiliminin başlaması beklenmektedir. Toplam talepteki yavaşlama çekirdek enflasyondaki kademeli düşüşü desteklemektedir. Bununla birlikte, döviz kuru ve diğer maliyet unsurlarındaki gelişmeler enflasyon görünümündeki iyileşmeyi sınırlamakta ve para politikasındaki temkinli duruşun korunmasını gerektirmektedir. Önümüzdeki dönemde para politikası kararları enflasyon görünümüne bağlı olacaktır. Enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurlardaki gelişmeler dikkate alınarak para politikasındaki temkinli duruş sürdürülecektir. Türk Lirası Faiz Oranlarında Gerileme Yavaşladı Merkez Bankası Ekim ayı öncesindeki faiz indirimleri ile birlikte piyasadaki faiz oranlarının gerilemesini hedeflemiştir. Buna bağlı olarak bono ve kredi faizlerinde de gerilemeler yaşanmıştır. Ancak siyasi ve jeopolitik riskler nedeniyle Bono faiz oranları yeniden yüzde 9,0 seviyesine çıkmıştır. Kredi faizlerinde ise gerileme sınırlı kalmaktadır. Bankaların hem maliyet yapısı hem de mevcut kaynak olanakları kredi faizlerindeki düşüşü sınırlamaya devam etmektedir. Bu nedenle faiz oranlarında mevcut koşullar içinde gerilemenin sonuna yaklaşıldığı görülmektedir. Şekil.12 Türk Lirası Faiz Oranları Yüzde 16,00 15,00 14,00 13,00 12,00 11,00 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 Kaynak: TCMB MB GÖSTERGE FAİZİ YÜZDE KISA VADELİ TL KREDİ FAİZİ YÜZDE 2 YIL VADELİ BONO FAİZİ YÜZDE MB GECELİK BORÇ VERME FAİZİ YÜZDE Türk Lirasında Değer Kaybı Baskısı Artıyor Türk Lirası sepet kur darbe girişimi ile 3,20, Standart and Poors un kredi notu görünümünü negatife çevirmesi ile 3,22 seviyesine kadar yükselmişti. Daha sonraki normalleşme arayışları ve Rusya ile yakınlaşma sonrası 3,13 seviyesine kadar inmişti. Ancak Moodys kredi notu indirimi ile birlikte Türk Lirası yeniden değer kaybetmiş ve 3,20 seviyesine yükselmişti. Ekim ayında ise OHAL uzaması, Başkanlık sistemi tartışmaları ve jeopolitik riskler nedeniyle sepet kur 3,26 seviyesine kadar ulaşmıştır. Küresel mali koşullar ile mevcut siyasi ve jeopolitik riskler nedeniyle Türk Lirası üzerinde değer kaybı baskısı en azından yılsonuna kadar sürecektir. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 16
2010 ARALIK 2011 ARALIK 2012 ARALIK 2013 ARALIK 2014 ARALIK 2015 ARALIK 07.Ağu 12.Ağu 17.Ağu 22.Ağu 27.Ağu 01.Eyl 06.Eyl 11.Eyl 16.Eyl 21.Eyl 26.Eyl 01.Eki 06.Eki 11.Eki 16.Eki 21.Eki 26.Eki 31.Eki 05.Kas 10.Kas 15.Kas 20.Kas 25.Kas 30.Kas 05.Ara 10.Ara 15.Ara 20.Ara 25.Ara 30.Ara 04.Oca 09.Oca 14.Oca 19.Oca 24.Oca 29.Oca 03.Şub 08.Şub 13.Şub 18.Şub 23.Şub 28.Şub 04.Mar 09.Mar 14.Mar 19.Mar 24.Mar 29.Mar 03.Nis 08.Nis 13.Nis 18.Nis 23.Nis 28.Nis 03.May 08.May 13.May 18.May 23.May 28.May 02.Haz 07.Haz 12.Haz 17.Haz 22.Haz 27.Haz 02.Tem 07.Tem 12.Tem 17.Tem 22.Tem 27.Tem 01.Ağu 06.Ağu 11.Ağu 16.Ağu 21.Ağu 26.Ağu 31.Ağu 05.Eyl 10.Eyl 15.Eyl 20.Eyl 25.Eyl 30.Eyl 05.Eki 10.Eki 15.Eki 20.Eki 25.Eki 2,90 2,91 3,00 3,05 3,13 3,19 3,19 3,24 3,20 3,22 3,26 3,23 Şekil.13 Türk Lirası Sepet Kur 3,30 3,25 3,20 3,15 3,10 3,05 3,00 2,95 2,90 2,85 2,80 3,19 3,25 Kaynak: TC. Merkez Bankası Reel Kesim Güven Endeksi Ekim Ayında Yılın En Düşük Seviyesine Geriledi Reel kesimdeki gelişmeleri ve beklentileri ölçen önemli bir gösterge TCMB reel kesim güven endeksidir. Reel kesim güven endeksi Ağustos ayında başarısız darbe girişimi ile düştükten sonra Eylül ayında toparlanma göstermiştir. Ancak Ekim ayında reel kesim güven endeksinde önemli bir gerileme yaşanmış ve güven yılın en düşük seviyesine inmiştir. Şekil.14 Reel Kesim Güven Endeksi 120 115 110 105 100 95 90 Kaynak. TC. Merkez Bankası DÜNYA EKONOMİSİ Dünya Ekonomisinde 2017 Yılı Büyüme Beklentisi yüzde 2,8 Dünya ekonomisinde 2011 yılından bu yana büyüme yavaşlamış olup yüzde 3,0 ün altında gerçekleşmektedir. Dünya ekonomisi 2016 yılını da yüzde 2,4 gibi zayıf bir büyüme ile kapatacaktır. 2017 yılında ise büyümenin bir miktar hızlanması ve yüzde 2,8 olması beklenmektedir. ABD ekonomisi 2017 yılında daha hızlı büyüyecektir. AB ve Euro bölgesinde ise büyüme azalacaktır. Gelişen ülkelerde ise büyümenin 2016 yılının üzerinde olması beklenmektedir. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 17
Tablo.9 Dünya Ekonomisinde Büyüme (%) BÖLGELER/ÜLKELER 2014 2015 2016 TAHMİN 2017 TAHMİN DÜNYA 2,7 2,6 2,4 2,8 GELİŞMİŞ ÜLKELER 1,8 2,1 1,6 1,8 ABD 2,4 2,6 1,6 2,2 EURO BÖLGESİ 0,9 2,0 1,7 1,5 AB 28 1,4 2,3 1,9 1,7 JAPONYA 0,0 0,5 0,5 0,6 KANADA 2,5 1,1 1,2 1,9 DİĞER GELİŞMİŞ ÜLKELER 2,8 2,0 2,0 2,3 GELİŞEN ÜLKELER 4,6 4,0 4,2 4,6 ORTA VE DOĞU AVRUPA 2,8 3,6 3,3 3,1 BDT 1,0-2,8-0,3 1,4 ASYA 6,8 6,6 6,5 6,3 ORTA DOĞU VE K.AFRİKA 2,7 2,3 3,4 3,4 SAHRA AFRİKASI 5,0 3,4 1,4 2,9 LATİN AMERİKA 1,3 0,0-0,6 1,6 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2016 ABD Başkanlık Seçimleri Etkili Olacak ABD de 8 Kasım tarihinde yapılacak olan Başkanlık seçimleri ABD için olduğu kadar dünya siyaseti ve ekonomisi için de belirleyici olacaktır. İki başkan adayının öncelikleri ve politika önerileri birbirinden oldukça farklıdır. Ayrıca her iki aday da oldukça düşük bir popülariteye sahip bulunmaktadır. Özellikle cumhuriyetçi aday Trump daha radikal söylemler getirmektedir. Bu nedenle Trump ın seçilmesi halinde dünyanın geri kalanında da bir belirsizlik ve dalgalanma olasılığı bulunmaktadır. Trump ile birlikte ABD dolarının da zayıflaması beklenmektedir. Trump dünya için belirsiz ve riskli bir aday konumundadır. Clinton ise öncelikleri ve politika önerileriyle daha makul bir aday olarak görülmektedir. Clinton ile birlikte Dolar değer kazanacaktır. Türkiye için ise her iki adayla da çalışmak oldukça zorlu olacaktır. ABD seçimleri Türkiye-ABD ilişkileri açısından da önem taşımaktadır. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 18
Ara.14 Oca.15 Şub.15 Mar.15 Nis.15 May.15 Haz.15 Tem.15 Ağu.15 Eyl.15 Eki.15 Kas.15 Ara.15 Oca.16 Şub.16 Mar.16 Nis.16 May.16 Haz.16 Tem.16 Ağu.16 Eyl.16 Eki.16 Tablo.10 ABD Başkan Adayları İçin Değerlendirme CLINTON + KONGRE VE SENATODA ÇOĞUNLUK DÜNYA İÇİN DAHA MAKUL KÜRESEL İŞBİRLİĞİ VE UYUM + GELİR DAĞILIMINI İYİLEŞTİRME ODAKLI + YENİDEN SANAYİ + SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK HASSASİYETİ DÜNYA EKONOMİSİ VE KÜRESEL MALİ PİYASALAR İÇİN ÖNCELİKLİ SEÇENEK + DAHA GÜÇLÜ DOLAR TRUMP + KONGRE VE SENATODA ÇOĞUNLUK DÜNYA İÇİN BELİRSİZ VE RİSKLİ ÖNCE ABD/ KÜRESELLEŞMEYE HAYIR + YÜKSEK ORANLI VERGİ İNDİRİMLERİ + MÜLTECİ VE YABANCI ÇALIŞANLARA HAYIR + NAFTA/TTIP/TPP VE PARİS İKLİM ANLAŞMASINI TANIMIYOR DÜNYA EKONOMİSİ VE KÜRESEL MALİ PİYASALAR İÇİN RİSK + KISA VADEDE ÖNEMLİ DALGALANMA + DAHA ZAYIF DOLAR Dolar Güçleniyor; Başkanlık Seçimi Sonucu Belirleyici Olacak ABD Doları diğer para birimleri karşısında son bir aydır yeniden güç kazanmaktadır. Merkez Bankası FED Aralık ayında bir faiz artışına gidecektir. Başkanlık seçimlerinde ise anketlerde Clinton öne çıkmaktadır. Bu nedenlerle dolar güçlenmektedir. Euro dolar paritesi de 1,08 seviyesine kadar gerilemiştir. Clinton ile birlikte dolar güçlenmeye devam edecektir. Şekil.15 Euro Dolar Paritesi 1,22 1,21 1,2 1,19 1,18 1,17 1,16 1,15 1,14 1,13 1,12 1,11 1,1 1,09 1,08 1,07 1,06 1,05 1,04 1,03 1,02 Kaynak: Reuters Günlük Verileri Petrol Fiyatları 50 Doları Aşmaya Çalışıyor Türkiye nin inşaat malzemesi ihracatında ve Müteahhitlik işlerinde petrol üreticisi ülkeler büyük önem taşımaktadır. Düşük petrol fiyatları bu ülkelerin pazarlarının zayıflamasına yol açmaktadır. Son aylarda petrol fiyatları yeniden 50 doların üzerinde kalmaya çalışmaktadır. Üretici ülkeler arzın kontrolü konusunda uzlaşma arayışındadır. Kasım ayındaki resmi OPEC zirvesinde uzlaşmanın anlaşmaya dönüşmesi halinde petrol fiyatları 50 doların üzerinde kalacak olup bu da Türkiye nin önemli pazarlarını kısmen de olsa destekleyecektir. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 19
DÜNYA İNŞAAT SEKTÖRÜ ABD de Yıllık İnşaat Harcamaları 2016 Yılı Ağustos Ayında 1,14 Trilyon Dolar ABD de konut ve konut dışı inşaat harcamaları 2016 yılında da kademeli artışını sürdürmektedir. 2016 Ağustos ayı sonunda toplam inşaat harcamaları 1,14 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Yılbaşından bu yana konut ve konut dışı bina inşaat harcamaları birlikte artmaktadır. Tablo.11 ABD İnşaat Harcamaları (Yıllık - Milyar Dolar) DÖNEM KONUT İNŞAATI KONUT DIŞI BİNA İNŞAATI TOPLAM İNŞAAT 2014 Q4 355,2 629,3 984,5 2015 Q1 363,9 642,5 1.006,4 2015 Q2 382,6 691,7 1.074,3 2015 Q3 401,7 695,0 1.096,6 2015 Q4 439,0 684,5 1.123,5 2016 Q1 475,1 701,3 1.176,4 2016 Q2 454,3 699,9 1.154,1 2016 456,5 694,1 1.150,6 2016 455,5 686,6 1.142,2 Kaynak: US Bureau Of Census ABD de Üçüncü Çeyrekte Yeni ne Mevcut Ev Satışları Arttı ABD de yeni ev satışları Temmuz ayındaki rekor ardından Eylül ayında gerilemiş olmasına karşın yine de yüksek gerçekleşmiştir. Mevcut ev satışları da üçüncü çeyrekte yüksek olmuştur. Konut fiyatları ise kademeli artışını sürdürmektedir. Tablo.12 ABD Konut Sektörü DÖNEM YENİ EV SATIŞLARI AYLIK (BİN) MEVCUT EV SATIŞLARI YILLIK (BİN) KONUT FİYAT ENDEKSİ CS 20 2012 Q4 396 4.900 146,0 2013 Q4 441 4.870 165,6 2014 Q4 496 5.070 173,0 2015 Q1 481 5.210 175,1 2015 Q2 466 5.480 180,9 2015 Q3 442 5.550 182,7 2015 Q4 540 5.450 182,5 2016 Q1 511 5.360 184,6 2016 Q2 579 5.570 189,9 2016 629 5.390 190,9 2016 575 5.300 191,7 2016 593 5.470 Kaynak: US National Association of Realtors, US Bureau of Census, S&P Case Shiller Index TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 20
Euro Alanında İnşaat Harcamaları Ağustos Ayında Yüzde 0,9 Büyüdü Euro bölgesinde inşaat sektörü 2016 yılının ilk çeyrek döneminde yüzde 2,5 büyümüş, ikinci çeyrekte ise yüzde 0,1 küçülmüştü. Üçüncü çeyreğin ilk iki ayında ise inşaat harcamaları büyümüştür. İnşaat harcamalarında büyüme inşaat malzemeleri sanayi için talebi artırmaktadır. Tablo.13 Euro Bölgesi İnşaat Sektörü Büyüme Değişim (%) DÖNEM TOPLAM İNŞAAT SEKTÖRÜ KONUT İNŞAATI KONUT DIŞI BİNA İNŞAATI 2014 Q2 3,0 3,7 0,9 2014 Q3-1,4-1,0-2,5 2014 Q4-0,8-1,2 0,7 2015 Q1 0,5-0,4 1,6 2015 Q2-0,9-0,9-1,0 2015 Q3-1,2-1,3-0,7 2015 Q4 0,5 1,1-1,6 2016 Q1 2,5 3,0 0,2 2016 Q2-0,1-0,6 1,4 2016 4,1 3,9 4,7 2016 0,9 0,4 1,5 Kaynak: Eurostat İnşaat Malzemesi Fiyatlarında Gerileme Küresel piyasalarda emtia fiyatları Ekim ayında sınırlı ölçüde düşmüştür. Buna bağlı olarak inşaat malzemesi fiyatlarında da gerilemeler yaşanmıştır. Tablo.14 İnşaat Malzemesi Fiyatları DÖNEM İNŞAAT DEMİRİ TON/ DOLAR BAKIR 100 LIBRE/ DOLAR DÜZ KERESTE 2,36 M3/DOLAR 2013 ARALIK 643 331,40 379 2014 ARALIK 535 285,00 385 2015 479 262,70 320 2015 ARALIK 374 211,20 316 2016 388 224,50 332 2016 444 211,70 349 2016 419 219,10 351 2016 404 213,80 348 Kaynak: Platts-Mc Graw Hill Financial, National Association of Home Builders, COMEX, TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 21
ÖZEL BÖLÜM YENİ ORTA VADELİ PROGRAMDA KAMU YATIRIM POLİTİKASI VE İNŞAAT SEKTÖRÜNE OLASI ETKİLERİ Hükümet 2017-2019 dönemine ilişkin yeni orta vadeli programı açıklamıştır. Orta vadeli program kamu yatırım ve kamu tüketim harcamaları artırılması yoluyla ekonominin canlandırılmasını hedeflemektedir. Bu nedenle inşaat sektörü açısından özellikle kamu yatırım harcamaları politikaları önem kazanmaktadır. Kamu, yatırım harcamalarını 2016 yılına göre yüzde 30 artırarak 78 milyar TL ye yükseltmeyi planlamaktadır. Kamu yatırım politikası ise aşağıdaki başlıklar ile orta vadeli programda ortaya konulmuştur. Kamu yatırımları; büyümeye, bölgelerin gelişme potansiyellerini harekete geçirmeye, istihdamı ve ülke refahını artırmaya azami katkı sağlayacak alanlara yönlendirilecektir. Kamu yatırımları, özel sektörün üretken faaliyetlerini destekleyecek nitelikteki altyapıya yönlendirilecek; bu kapsamda, demiryolu, liman, lojistik merkezi gibi alanlara özel önem verilecektir. Kamu yatırım harcamalarında devam eden projelerden ekonomiye kısa sürede kazandırılabilecek nitelikte olanlara öncelik verilirken, yeni projelerin başlatılmasında üretken sektörlere azami katkıyı sağlayacak projelere ağırlık verilecektir. Mevcut sermaye stokundan daha etkin yararlanmak amacıyla idame-yenileme, bakım-onarım ve rehabilitasyon harcamalarına ağırlık verilecektir. Kamu yatırım harcamalarında bölgesel bazda GAP, DAP, KOP ve DOKAP eylem planları kapsamındaki yatırımlara öncelik verilecektir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Cazibe Merkezleri Programı, Yatırım ve Destek Hamlesi hayata geçirilerek bölgede yatırım, üretim ve istihdamın artırılması sağlanacak; terörün meydana getirdiği etkiler ortadan kaldırılacaktır. Bu kapsamda; Kalkınma Bankası, bölgede yapılacak yatırımları destekleyecek şekilde yeniden yapılandırılacaktır. Güneydoğu ve Doğu Anadolu paketinde bu bölgelerde 66.789 adet konut inşa edilmesini planlamıştır. Bölgedeki bu konut inşaatları olumlu katkı sağlayacaktır. Güneydoğu ve Doğu Anadolu paketinde dört yıl içinde önemli alt yapı harcamaları gerçekleştirecektir. Ayrıca bu bölgede sanayi ve hizmet binaları yaparak üreticilere tahsis edecek veya kiralayacaktır. Bu yatırımlar da inşaat sektörüne destek olacaktır. KÖİ modeliyle yürütülenler dâhil olmak üzere, kamu yatırımlarında sektörel olarak; eğitim, sağlık, içme suyu ve kanalizasyon, bilim-teknoloji, ulaştırma ve sulama sektörlerine öncelik verilecektir. KÖİ projelerinin planlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi süreci güçlendirilecek, kamu kurum ve kuruluşlarının kapasiteleri geliştirilecektir. Yatırım programının ek listelerinde yer almayan hiçbir yatırım harcaması yapılmayacaktır. 2017 yılı yatırım programı hazırlıkları da başlamış olup yılsonunda açıklanacaktır. Orta vadeli programda kamu yatırımlarında öngörülen artış inşaat sektörünü de olumlu etkileyecektir. 2017 yılında kamu inşaat harcamalarındaki artış özel sektör inşaat harcamalarındaki olası yavaşlamayı telafi edecektir. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 22
TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 23
TÜRKİYE İNŞAAT MALZEMESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ www.imsad.org / info@imsad.org TEL: +90 2016 322 23 00 TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 24