ÇOCUKLARDA EGZERSIZIN FIZIKSEL UYGUNLUK UNSURLARINA ETKISI * Osman Tolga TOGO ** Özcan SAYGIN *** Özet Araştırmanın amacı, uzun sure egzersiz yapan çocukların sağlıkla ilişkili fiziksel uygunluk unsurlarını karşılaştırmaktır. Araştırmanın örneklem gurubunu, Muğla Emir Beyazıt İlköğretim okulu ve Muğla Anadolu Lisesi 9. sınıftan 20 erkek sedanter öğrenci, Muğla 12 Dev Adam basketbol okulundan 12-14 yaş arası 20 erkek sporcu ve Gençlik ve Spor İl Müdürlüğünde kayıtlı olan 20 erkek tekvandocu olmak üzere, toplam 60 erkek öğrenci basit tesadüfi yöntemle seçilmiştir. Veri toplama aracı olarak, Skinfold aleti ile deri altı yağ kalınlığı 7 bölgeden ölçülmüştür. Vücut ağırlığının boyun metre cinsinden karesine oranlanmasıyla (kg/m 2 ) beden kitle endeksleri bulunmuştur. Kas kuvveti ve dayanıklılık testlerinde, mekik ve el kavrama kuvveti ölçümü yapılmıştır. Örneklemlerin esneklik ölçümleri otur-eriş testiyle yapılmıştır. Aerobik uygunluklarının ölçülmesi için 20 metre mekik koşu testi uygulanmıştır. Verilere, tek yönlü varyans analizi (Anova) uygulanmış olup, farkın hangi gruptan kaynaklandığını bulmak için Tukey HSD yapılmıştır. P<0.05 ten küçük olması durumundaki farklar anlamlı kabul edilmiştir. İstatistiksel analizler sonucunda, basketbol, sedanter ve tekvandocular arasında boy, vücut ağırlığı ve beden kitle endeksi değerlerinde, istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Dinlenik kalp atım sayısı ve sistolik kan basıncı değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiş olup (p<0,05), diastolik kan basıncı ölçümünde ise istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır. Sağ el kavrama, esneklik, mekik, 20 m mekik koşusu ve maksvo 2 değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuş olup (p<0,05), sol el kavrama değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır. Subscapula, triceps, biceps, chest, suprailiac, abdomen, thigh ve vücut yağ yüzdesi değerlerinde, istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,05). Anahtar Kelimeler: Çocuklar, egzersiz, fiziksel uygunluk,basketbol, tekvando. THE ELEMENTS OF PHYSICAL FITNESS THE INFLUENCE OF EXERCISE IN CHILDREN Abstract The purpose of the study, children who exercise for a long time to compare health-related physical fitness components.the working group of the study, Mugla Emirbeyazıt Elementary School and Mugla Anatolian High School sedentary 20 boys from Grade 9 students, Mugla 12 Dev Adam basketball school from 12-14 years old, 20 male athletes and Youth and Sports Provincial Directorate including taekwondo 20 men enrolled in this study, a total of 60 male students were selected by simple random method. Subcutaneous fat thickness was measured with skinfold instrument from 7 regions. For body composition, body mass index were calculated (kg/m 2 ). For muscle strength and endurance test, the shuttle and hand grip strength measurements, for flexibility performance, sit-and- reach test were used.. 20 meter shuttle run test was determined to measure aerobic fitness. One-Way analysis of variance (ANOVA) was used for find out differences between groups, Tukey HSD was made to find out what the difference was due to the groups. In the case of the difference p<0.05 was smaller, It was considered significant. As a result of statistical analysis, statistically significant differences were found in height, weight and body mass index values between basketball, taekwondo athletes and sedentary children (p <0.05). Statistically significant difference was found in testing heart rate and systolic blood pressure levels (p <0.05), whereas there was no difference in diastolic blood pressure significantly (p<0,05). * Bu çalışma Prof. Dr. Özcan SAYGIN danışmanlığında, Osman Tolga TOGO tarafından yapılan "Çocuklarda uzun süreli egzersizin sağlıkla ilişkili fiziksel uygunluk unsurlarına etkisinin incelenmesi ( Kabul tarihi 1.07.2010.MSKÜ- Sosyal Bilimler Enstitüsü) adlı yüksek lisans tez çalışmasından özetlenerek hazırlanmıştır. ** Marmara Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi, Anadolu Hisarı Yerleşkesi, Beykoz-İSTANBUL. Yazışmalardan sorumlu yazar: tolga.togo@marmara.edu.tr *** Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, MUĞLA.osaygin@mu.edu.tr
and were statistically significant difference was found in right hand grip, flexibility, shuttle, MaxVO 2 values and 20 m shuttle run performance (p <0.05), no statistically significant difference was found in the left hand grip values. Statistically significant were found in subscapularis, triceps, biceps, chest, suprailiac, abdomen, thigh and body fat percentage (p <0.05). Keywords: Children, Exercise, Physical Fitness, Basketball, Taekwondo 1. Giriş Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ne göre: Sağlık, yalnızca hastalık ya da sakatlık durumunun bulunmaması değil, aynı zamanda tüm olarak bedensel, zihinsel ve sosyal yönden de iyi olma durumudur. Ayrıca bu yasada çocukların gelişimine özel bir önemle yaklaşılarak, çocuğun sağlıklı gelişimi büyük önem taşımaktadır; yaşam için asıldır diye belirtilmektedir (Zorba, 2001: 48). Dolayısıyla çocukların sağlık, fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimlerine gereken önemin verilmesi evrensel bir görev olarak düşünülmelidir. Fiziksel aktivitenin organizmanın normal fonksiyonlarının devamı ve sağlıklı gelişim için çok önemli bir yeri vardır. Spor alışkanlığının temeli çocukluk çağında atılır. Gelişmekte olan çocuklarda spor, yalnız organik sağlık ve gelişme için değil, iyi bir kişilik gelişimi içinde gereklidir. İnsanoğlu yüzyıllar önce kendi bedenini kullanarak iş görürken, günümüzde teknolojinin kendisine sunduğu imkânlarla hareketliliğini yitirmiştir (Zorba, 1999: 15). Çocukların fiziksel ve motor uygunluk yetenekleri yalnızca spor eğitimcileri ve sağlık personeli için değil, herkes için büyük önem taşımalıdır. Günümüz çocuklarının daha hareketsiz ve daha kilolu oldukları, deri altı yağ dokularının daha fazla olduğu görülmektedir. Bunun nedenleri düşünüldüğünde hemen ilk akla gelenler apartman yaşamının yanı sıra oyun alanlarının yetersiz olması, ulaşım kolaylığı, ana babaların daha rahat kontrol sağladıkları için çocuklarını evde oynamaya yönlendirmeleri, özellikle okul döneminde ders dışı kalan zamanlarının büyük çoğunluğunu çocukların televizyon ve bilgisayar gibi araçların başında geçirmeleri gelmektedir. Aktif yaşam için gerekli alışkanlıkların temelinin diğer alışkanlıklar gibi çocukluk döneminde atıldığı unutulmamalıdır (Turaçlar ve diğerleri, 1997: 27). Günümüzdeki modern eğitim anlayışı gençlerin okul içi ve okul dışı faaliyetlerinde zihni gelişmelerinin olduğu kadar, bedeni ve ruhi gelişmelerinin de belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu sebeple öğrencilerin fizyolojik parametrelerinin ve kapasitelerinin de tespit edilmesi birçok araştırmacı tarafından gerekli görülmekte, bu uygulama, gelişmiş ülkelerce de kabul edilmektedir (Yanal, 2007: 34). Çocuklar bilindiği gibi bir gelişme ve büyüme periyodu içindedir. Bu periyotta genç çocukların fizyolojik sistemleri, ağır egzersizlerin getirdiği yükleri karşılayacak düzeyde değildir. Bu güç ancak gelişme çağı sonrası yakalanabilmektedir. Özellikle 12 yaşın altındaki çocuklar oldukça yüksek bir sempatik sistem aktivitesine sahiptir. Bu yüzden yüksek bir kalp atım sayısının bulunması ve uzun süren dayanıklılık aktiviteleri onların kapasitelerinin kolaylıkla tükenmesine neden olur. Bu dönemdeki çocukların aerobik güçleri düşüktür. Yeterli oksijen kullanma kapasitesine sahip değillerdir. Çünkü kalbin bir seferde pompalayabildiği kan miktarı yani kalp atım seviyeleri düşüktür. Ayrıca karbonhidrat depoları da ileri yaşlarınkine oranla daha azdır. Burada bilinmesi gereken ergenlik çağı öncesi beyin, sinir, kalp, akciğerler, böbrekler ve organizmanın iç ortamını sabit tutmak için koordineli bi
şekilde çalışan fizyolojik işlemler bebeklik ve çocukluğun ilk çağlarında zayıftır. Bu sistemlerin gelişimi ergenlik ve sonrasında görülür. Ergenlik de görülen kuvvetlenme, ergenlik ile ilgili değil; hormonal faktörlerin bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Vücudun egzersize yanıt verme yeteneği 14 yaşına tepe noktasına ulaşır (Ziyagil ve diğerleri,1996: 24). Bu çalışmanın amacı,12-14 yaş arası düzenli olarak egzersiz yapan çocukların sağlıkla ilişkili fiziksel uygunluk unsurlarını karşılaştırmaktır. 2. Materyal ve Metot Bu çalışmaya, Muğla EmirBeyazıt İlköğretim Okulu ve Muğla Anadolu Lisesi 9.sınıfta okuyan 20 erkek sedanter öğrenci, Muğla 12 Dev Adam Basketbol Okuluna devam eden 12-14 yaş arası 20 erkek sporcu ve Gençlik ve Spor İl Müdürlüğünde kayıtlı olan 20 erkek tekvandocu olmak üzere toplam 60 erkek öğrenci gönüllü olarak katılmıştır. 12-14 yaş arası en az 2 yıldır haftada 3 gün 1,5 saat basketbol (20) ve tekvando (20) antrenmanı yapan 40 sporcu ile herhangi bir spora düzenli olarak devam etmeyen 20 sedanter katılımcı tesadüfî yöntemle çalışmaya dâhil edilmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin egzersizlere katılmalarında herhangi bir engel olmadığına dair sağlık raporları, sağlık kuruluşundan alınmıştır. Veri Toplama Araçları Boy Uzunluğu ve Vücut Ağırlığı Ölçümü (V.A): Öğrencilerin fiziksel özellikleri (boy, ağırlık) değerlendirmeye alınırken, vücut ağırlığı 0,01 kg hassasiyetinde elektronik tartı ile boy uzunluğu stadiometre ile ölçülmüştür (Zorba, 2001: 54). Beden Kitle İndeksi Ölçümü (BKİ): Vücut ağırlığının boyun metre cinsinden karesine oranlanmasıyla (kg /m 2 ) elde edilmiştir (ACSM, 2000: 44). Esneklik Ölçümü: Öğrencilerin esneklik ölçümleri otur-eriş testiyle yapılmıştır. Test, uzunluğu 35 cm genişliği 45 cm. ve yüksekliği 32 cm, ayrıca üst yüzeyi ayakların dayandığı yüzeyden 15 cm. dışarıda olan, üst yüzeyi üzerinde 0-50 cm lik ölçüm cetveli bulunan bir sehpa ile yapılmıştır. Öğrenciler yere oturarak çıplak ayak tabanını test sehpasına dayamışlardır. Gövde ileri doğru eğilerek, dizler bükülmeden eller vücudun önünde olacak şekilde uzanabildiği kadar öne doğru uzanarak cetvelle uzanılan son yerden ölçüm yapılmıştır. Test iki defa tekrar edilmiş ve yüksek olan ölçüm sonucu bilgi formuna kayıt edilmiştir (Balcı, 2005: 25). Vücut Kompozisyonu Ölçümü: Skinfold aleti ile deri altı yağ kalınlığı 7 bölgeden ölçülmüştür (biceps-triceps-subscapula-suprailiak-thigh-abdomen-chest). Ölçümler, öğrenci ayakta iken vücudun sağ tarafından olacak şekilde, deri altı yağ tabakası ve deri kalınlığı kas
dokusu üzerinden ayrılacak şekilde yukarı çekilerek, skinfold cihazı parmaklardan yaklaşık 1 cm. uzağa yerleştirilerek ölçüm değeri 2-5 sn. arasında okunarak yapılmıştır (Özer, 2001: 48). Kas Kuvveti ve Dayanıklılık Testleri: Kas kuvveti ve dayanıklılık testlerinde, mekik ve el kavrama kuvveti ölçümü yapılmıştır; Mekik testi: 1/2 dakika süreyle oturur durumda ve azami sayıda sırtüstü uzanma ve doğrulma hareketi yapılmıştır. Ayak tabanları mindere yapışık ve dizler bükülü 90 derece eller boyunda ve yanlarda ve gövde dik olarak oturup harekete başlanmıştır (Zorba, 2001: 64). Handgrip (el-kavrama kuvveti) testi: Öğrenci, ayakta dik vaziyette, sıkma büyüklüğü orta parmağının orta kısmı hemen hemen dik bir açıda ve bileği ve önkolu yarım bükük pozisyonunda olacak şekilde hızlı ve maksimum olarak kuvvet uygulanmıştır. Katılımcılar her iki eliyle de 2 şer deneme yapmışlardır. Aynı elde denemeler 30 sn. aralıklarla uygulanmıştır (Zorba, 2001: 65). Aerobik Uygunluk:. Öğrencilerin MaxVO2 değerlerinin tahmini için 20 m mekik koşu testi uygulanmıştır. Öğrenciler, 20m lik bir pistte koşmuş olup koşu hızı belli aralıklarla sinyal sesi veren bir kasetçalarla yapılmıştır. Öğrenciler Sinyal sesiyle koşularına başlarlar ve ikinci sinyal sesine kadar çizgiye ulaşmak zorundadırlar. Katılımcı sinyal sesini kaçırıp ikincisine yetişir ise teste devam eder. Eğer katılımcı iki sinyali üst üste kaçırırsa test sona erer (Taşkın, 2007: 34). MaxVO2 tahmini değeri Ramsbottom ve arkadaşlarının formülü kullanılarak hesaplanmıştır (Gür, 2000: 90). Kalp Atım Sayısı: Dinlenik kalp atım düzeyleri, sabah kalktıktan yarım saat sonra, oturur vaziyette ve ölçüm araçlarından saat yöntemi ile alınmıştır. Ölçüm yapılırken, işaret ve orta parmaklarını nabız üzerine koyarak, nabzı 15sn süre ile sayar ve dört ile çarparak kalp atım sayısına ulaşılır. Kan basıncı, kalbin damarlara kan pompalayabilmesi için gerekli olan basınçtır. Vücut karmaşık bazı sistemlerden yararlanarak kan basıncını dengeler. Kan basıncı iki bölümdür. Birincisi sistolik basınçtır. Bu da kalp çarparken kanın damar duvarlarına çarpma hızıdır. İkincisi diastolik basınçtır. Bu da kalp dinlenirken kalp atışları arasındaki zaman içinde ölçülen basınçtır kan basıncı ölçüldüğünde 120/80 sonucu alınırsa, sistolik basınç 120, diastolik basınç da 80'dir. Ve bu ölçüm ideal kan basıncı sayılır (Saygın, 2003: 44). Sistolik kan basıncı: Kalbin kasılması (sistolü) esnasında yani vücuda kan pompalandığı sırada oluşur ve 120 mmhg yüksek bir değere ulaşır. Diastolik kan basıncı: Kalbin diastolü esnasında kanın damar çeperine yaptığı 80 mmhg gibi düşük bir düzeye sahip olduğu basınca denir (Taşkın, 2007: 34). Kan basıncı ölçümleri tansiyon aleti (sphygmomanometre) ve stetoskop ile yapılmıştır.
Vücut Yağ Yüzdesi (VYY): VYY Hesaplamaları Durnin-Womersley formülü kullanılarak yapılmıştır. Erkek çocuklar için formüller aşağıdaki gibidir: Erkek = D= 1.1553-0.0643x Logx (Boreham ve diğerleri, 1997: 798) Logx=(Biceps + Triceps + Subscapular + Suprailiac) % Yağ =( 4,95-4,5) X 100. D İstatistiksel Değerlendirme: Öğrencilerden elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldıktan sonra istatistik programında değerlendirilmiştir. Gruplar arasındaki farkı bulmak için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmış olup, farkın hangi gruptan kaynaklandığını bulmak için ise Tukey HSD testi uygulanmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir. 3. Bulgular Tablo 1.12-14 Yaş Erkek Çocukların Antropometrik Özeliklerinin Aritmetik Ortalama (A.O) ± Standart Sapma (S.S) ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Değişkenler Basketbol Tekvando Sedanter F P A.O.±S.S. (n=20) A.O.±S.S. (n=20) A.O.±S.S. (n=20) Boy (m) 1,74±0,07 1,67±0,11 1,65±0,04 6,559 0,003* Vücut Ağırlığı (kg) 64,8±13,98 54,50±10,15 70,65±10,09 10,012 0,00* BKİ (kg/m 2 ) 21,07±3,30 19,28±1,71 25,65±2,79 29,927 0,00* *p<0.05
Tablo 2. 12-14 Yaş Erkek Çocukların Antropometrik Özelliklerinin Tukey HSD Testi Sonuçları Değişkenler Basketbol- Tekvando Basketbol- Sedanter Tekvando- Sedanter Boy (m) * ** A.D V.A. (kg) * A.D ** BKİ (kg/m 2 ) A.D ** ** * p<0,05 ** p<0,01 A.D = Anlamlı Değil, Sedanter = Spor Yapmayan, BKİ=Beden kitle endeksi Araştırmaya katılan öğrencilerde, boy, vücut ağırlığı ve Beden Kitle Endeksi değerlerinde, istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. (p<0,05). Boy değişkeni için fark, sedanterin, basketbol ve tekvandoculara göre daha kısa olmasından ve basketbolcuların boylarının tekvandoculara göre daha uzun olmasından, vücut ağırlığı için fark tekvandocuların, sedanter ve basketbolculardan daha hafif olmasından, BKİ değeri farkı ise, sedanterin ortalamada, basketbol ve tekvandoya göre daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır.
Tablo 3. 12-14 Yaş Erkek Çocukların Dinlenik Kalp Atım Sayısı ve Kan Basıncı Ölçümlerinin Aritmetik Ortalama (A.O) ± Standart Sapma (S.S) ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Değişkenler Basketbol Tekvando Sedanter F P A.O.±S.S. A.O±S.S. A.O.±S.S. Dinlenik kalp atım sayısı 75,90±3,25 75,35±3,45 86,55±2,58 81,832 0,00 (vuruş/dk) Sistolik kan basıncı (mmhg) 12,65±0,51 12,47±0,49 13,05±0,35 8,093 0,001 Diastolik kan basıncı (mmhg) 7,92±0,46 7,77±0,37 8,05±0,51 1,828 0,170 Tablo 4.12-14 Yaş Erkek Çocukların Dinlenik Kalp Atım Sayısı ve Kan Basıncı Ölçümlerinin Tukey HSD Testi Sonuçları Değişkenler Basketbol- Tekvando Basketbol-Sedanter Tekvando- Sedanter Dinlenik kalp atım A.D ** ** sayısı (vuruş/dk) Sistolik kan basıncı A.D * ** (mmhg)
Diastolik kan basıncı A.D A.D A.D (mmhg) * p<0,05 ** p<0,01 A.D =Anlamlı Değil, Sedanter = Spor Yapmayan Araştırmaya katılan öğrencilerde, dinlenik kalp atım sayısı ve sistolik kan basıncı değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiş olup (p<0,05), diastolik kan basıncı ölçümünde ise istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır (p>0,05). Dinlenik kalp atım sayısı için fark sedanterin kalp atım sayısının ortalamada, basketbol ve tekvandoya göre daha fazla olmasından, sistolik kan basıncı için fark, sedanterin basketbol ve tekvandoculara göre daha yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. Diastolik kan basıncı ölçümünde ise anlamlı farklılık bulunamamıştır. Tablo 5.12-14 Yaş Erkek Çocukların Vücut Kompozisyonlarının Aritmetik Ortalama (A.O) ± Standart Sapma (S.S) ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Değişkenler Basketbol Tekvando Sedanter F P A.O.±S.S. A.O.±S.S. A.O.±S.S. Subscapula(mm) 11,10±4,75 8,05±2,32 16,50±4,11 24,450 0,00 Triceps(mm) 13,45±5,11 9,50±2,72 20,75±4,42 36,780 0,00 Biceps(mm) 7,95±3,21 5,40±1,53 11,00±2,82 22,759 0,00 Chest(mm) 12,10±7,04 7,45±1,93 17,30±4,90 18,843 0,00 Suprailiac(mm) 16,75±7,96 11,30±3,32 25,65±5,45 30,204 0,00 Abdomen(mm) 16,10±7,04 10,75±2,93 23,05±4,62 28,630 0,00 Thigh(mm) 15,90±4,82 13,20±2,89 20,35±2,90 19,514 0,00
VYY (%) 22,09±4,92 18,08±3,27 28,01±2,29 37,197 0,00 Tablo 6. 12-14 Yaş Erkek Çocukların Vücut Kompozisyonlarının Tukey HSD Testi Sonuçları Değişkenler Basketbol - Tekvando Basketbol- Sedanter Tekvando-Sedanter Subscapula(mm) * ** ** Triceps(mm) * ** ** Biceps(mm) ** ** ** Chest(mm) * ** ** Suprailiac(mm) * ** ** Abdomen(mm) * ** ** Thigh(mm) A.D ** ** VYY (%) ** ** ** * p<0,05 ** p<0,01 A.D = Anlamlı Değil, Sedanter = Spor Yapmayan Araştırmaya katılan öğrencilerde, subscapula, triceps, biceps, chest, suprailiac, abdomen, thigh ve vücut yağ yüzdesi değerlerinde, istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur. (p<0,05).subscapula, triceps, chest, suprailiac ve abdomen değerleri arasındaki fark, sedanterin basketbol ve tekvandoya göre ortalamalarının daha fazla olmasından, basketbolcuların da bu değişkenlerde ortalamalarının tekvandoculara göre daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Thigh değerinde ise fark, sedanterin, basketbol ve tekvandoculara göre ortalamasının daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır.
Tablo 7.12-14 Yaş Erkek Çocukların Motorsal Özelliklerinin Aritmetik Ortalama (A.O) ± Standart Sapma (S.S) ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Değişkenler Basketbol Tekvando Sedanter F P A.O.±S.S A.O.±S.S A.O.±S.S Sağ El Kavrama(kg) 33,50±6,18 28,00±5,51 29,10±4,47 5,731 0,005 Sol El 31,70±6,56 27,15±6,40 27,75±4,36 3,557 0,35 Kavrama(kg) Esneklik(cm) 6,90±4,56 15,70±3,14 1,85±1,75 87,161 0,00 Mekik (adet/30sn) 23,20±3,25 26,65±2,00 11,40±1,87 211,592 0,00 20 mt mekik koşu 53,35±14,05 56,55±7,31 19,65±6,11 86,939 0,00 MaxVO 2 51,18±8,60 53,40±4,43 27,66±5,07 102,165 0,00 (ml/kg/dk)
Tablo 8. 12-14 Yaş Erkek Çocukların Motorsal Özelliklerinin Tukey HSD Testi Sonuçları Değişkenler Basketbol- Tekvando Basketbol-Sedanter Tekvando- Sedanter Sağ El Kavrama(kg) * * A.D Sol El Kavrama(kg) A.D A.D A.D Esneklik(cm) ** ** ** Mekik (adet/30sn) ** ** ** 20 mt mekik koşu A.D ** ** MaxVO 2(ml/kg/dk) A.D ** ** * p<0,05 ** p<0,01 A.D = Anlamlı Değil, Sedanter = Spor Yapmayan Araştırmaya katılan öğrencilerde, sağ el kavrama, esneklik, mekik, 20 m mekik koşusu ve maks VO2 değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuş olup (p<0,05),sol el kavrama değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır. Sağ el kavrama, aralarındaki fark tekvandonun sedanter ve basketbolculara göre daha düşük değerlere sahip olmasından, esneklik ve mekik değerlerinde ise; tekvandocuların, basketbol ve sedanterlere göre daha esnek ve daha fazla mekik çekme kabiliyetleri olmasından kaynaklanmaktadır. 20 m mekik koşusu ve Maks VO2 değerlerinde fark ise sedanterin, basketbol ve tekvandoculara göre ortalamalarının daha az olmasından kaynaklanmaktadır.
4. Tartışma ve Sonuç Bu çalışma,12-14 yaş arası en az 2 yıldır haftada 3 gün 1,5 saat basketbol (20) ve tekvando (20) antrenmanı yapan 40 sporcu ile herhangi bir spora düzenli olarak devam etmeyen 20 sedanter çocuğun sağlıkla ilişkili fiziksel uygunluklarını karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla, öğrencilerin antropometrik özelikleri, dinlenik kalp atım sayısı ve kan basıncı ölçümleri, motorsal özellikleri ve vücut kompozisyonlarının ölçümleri alınmıştır. Araştırmamıza katılan, basketbol, sedanter ve tekvandocular arasında, boy, vücut ağırlığı beden kitle endeksi değerlerinde, dinlenik kalp atım sayısı ve sistolik kan basıncı değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,05). Düzenli spor eğitimi alan ve almayan benzer yaş çocukların boy ve kilolarında anlamlı farklılıklar bulunduğunu belirtmişlerdir. Düzenli egzersiz yapan erken adolesanların (Ergen), yapmayanlar arasında kilo açısından anlamlı farklılıklar buldukları araştırma sonuçları ile bulgular benzerlik göstermektedir.(watss ve diğerleri,2003: 421). 10-12 yaş arası spor yapan erkek öğrencilerde yaptığı araştırmada 143,20±6,85 cm boy,34,4±4,94 kg, ağırlık, spor yapmayan erkek öğrencilerde 139,75±6,65 cm boy,33,49±9,90 kg. olarak tespit etmiştir (Bompa,1998: 36). Aynı çalışmayı,14-16 yaş arası hentbol oynayan erkek öğrencilerde 171,3±8,3 cm boy ve 59,7±8,07 kg vücut ağırlığı, spor yapmayan erkek öğrencilerde 165,3±5,83 cm boy ve 59,3±5,22 kg olarak tespit etmiştir. Aradaki farkın denekler arasındaki yaş farkından kaynaklandığı düşünülmektedir (Koç ve diğerleri,1997: 67). Araştırmamızda, spor yapmayan çocukların, spor yapan çocuklara oranla, Beden Kitle Endeksi, dinlenik kalp atım sayısı ve sistolik kan basıncı değerlerinin anlamlı düzeyde yüksek olduğu görülmüştür.
Araştırmamıza katılan öğrencilerde, sağ el kavrama, esneklik, mekik, 20 m mekik koşusu ve MaxVO 2 değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur. (p<0,05).çocuklarda kavramsal olarak yağ oranı ve aktivite seviyesi arasında ters bir ilişki olduğu zannedilir. Ancak bir çok araştırmalara rağmen iki anlamlılık taşıdığı da bir gerçektir. 50 çalışma kriter olarak değerlendirilmiştir (Saygın, 2003: 87). Çalışmaların %78 i negatif ilişkiyi ortaya koyarken %4 ü ise pozitif ilişkiyi ortaya koymuştur.%18 inde ise herhangi bir ilişki bulunamamıştır (Rowlands ve diğerleri, 1999: 86). 11 yaş sporcu olmayanlara göre sporcuların kavrama kuvveti arasında anlamlı farklılıklar buldukları araştırma sonucu ile bulgular benzerlik göstermektedir (Ziyagil ve diğerleri, 1996: 24). Rowlands ve arkadaşlarının yaşları 8-10 olan çocukların katıldığı çalışmasında fiziksel aktivite seviyesi ile fiziksel uygunluk (MaxVO 2 ) ve yağ oranı arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu ilişki fiziksel aktivite seviyesi ile MaxVO 2 arasında pozitif yönde iken yağ oranı arasında negatif yöndedir (Rowlands ve diğerleri, 1999: 1428). Boreham ve arkadaşları,12-15 yaş kız-erkek 1015 çocuk üzerinde yaptığı çalışmada fiziksel aktivite ve mekik koşusu ile belirlenen aerobik uygunluk arasında erkeklerde anlamlı düzeyde ilişki bulmuşlardır (Boreham ve diğerleri, 1997: 790). Ayrıca katılan öğrencilerde, subscapula, triceps, biceps, chest, suprailiac, abdomen, thigh ve vücut yağ yüzdesi değerlerinde de, istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur. (p<0,05). Egzersizin sadece üst ve alt ekstremite kuvvetini arttırdığını buna karşın aerobik tip egzersizin hem kardio respiratuvar performansı ve vücut kompozisyonunu düzelttiğini saptamışlardır.( Le mura ve diğerleri, 2000: 454). Besler yaptığı çalışmada, deri kıvrım kalınlılarının biceps, triceps, suprailiak, supskapula, beden yağ yüzdesi değerlerinde yaşa bağlı olarak anlamlı düzeyde bir artış göstermemektedir (Besler ve diğerleri, 2010: 150). Tekelioğlu yaptığı çalışmada,11-13 yaş grubu çocukların biceps, triceps ölçümlerinde anlamlı bir fark saptanmazken, sub-scapula, deri kıvrım kalınlığının, beden yağ oranı ve yağ ağırlığının sedanterlerde spor yapanlara göre anlamlı seviyede yüksek olduğu bulunmuştur (Tekelioğlu, 1999: 77). 13-14 yaş arası güreş yapan erkek öğrencilerde sub-scapula ölçüm değerlerini 7,15±1,02 mm, spor yapmayan erkek öğrencilerde 6,01±0,99 mm bulmuştur (Koç ve diğerleri,1997: 67). 10-12 yaş arası spor yapan erkek öğrencilerde sub-scapula ölçüm değerlerini 5,47±1,39 mm, spor yapmayan erkek öğrencilerde 5,85±2,90 mm bulmuştur(günay ve diğerleri, 2006: 540). Bu bilgilere göre araştırmamıza katılan spor yapmayan çocukların, spor yapanlara oranla vücut kompozisyon ölçümlerinin tümünün daha yüksek değerlere sahip olduğu görülmüştür. Boy, vücut ağırlığı ve Beden Kitle Endeksi değerlerinde, istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Bunun temel nedeninin spor yapan çocukların fiziksel özelliklerinin daha gelişmiş olduğundan kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Dinlenik kalp atım sayısı ve sistolik kan basıncı değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiş olup (p<0,05), diastolik kan basıncı ölçümünde ise istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır. Kan basıncının olumlu olarak etkilenmesinin nedeninin düzenli olarak egzersiz yapılmasından kaynaklı olduğu görülmektedir.
Sağ el kavrama, esneklik, mekik,20 m mekik koşusu ve MaxVO 2 değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuş olup (p<0,05), sol el kavrama değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerde, subscapula, triceps, biceps, chest, suprailiac, abdomen, thigh ve vücut yağ yüzdesi değerlerinde, istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur. (p<0,05). Spor yapmayan bireylerin üst ekstremite kaslarının daha zayıf olduğu görülmekte olup, farklılıkların sebebinin basketbol sporu yapan bireylerin üst ekstremite kaslarını kullanmalarından kaynaklı olduğu görülmektedir. Sonuç olarak, gruplar arası karşılaştırmalardan elde edilen veriler, uzun süreli düzenli olarak uygulanan aerobik egzersiz programlarının, erkek çocuklarının, beden kitle endeksi, motorsal özelliklerini, esneklik, el kavrama kuvveti, aerobik uygunluk, kas kuvveti ve dayanıklılık, vücut kompozisyonu ve dinlenik kalp atım sayısı değerlerini olumlu yönde etkilediği görülmekte olup, bu tür egzersiz programlarının 11-14 yaş grubuna uygulanmasının olumlu yönde katkı sağlayacağını söyleyebiliriz. Çalışma grubunun sadece tek bir ildeki öğrencilerden oluşması araştırmanın sınırlılığı kapsamında değerlendirilebilir. Bundan sonraki yapılacak olan çalışmalarda daha geniş örneklem gruplarının dâhil edildiği araştırmaların gerekli olduğu düşünülmektedir. 5. Kaynakça American College of Sports Medicine, USA (2000). ACSM S Guidelines for Graded Exercise Test in Prescription, Williams & Wilkins.January 28 (6 th ) Edition Journal, Lippincott.s:40-45. Balcı, S. (2005). 5.Sınıf İlköğretim Öğrencilerine Yönelik Fiziksel Uygunluk Test Bataryası, Yayınlanmış Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Besler, M. Acet, M. Koç, H., Akkoyunlu, Y. (2010). Profesyonel ve Amatör Liglerde Dereceye Giren Takımlardaki Futbolcuların Bazı Fiziksel ve Motorik Özelliklerinin Karşılaştırılması, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi.12(2), 150 156. Bompa, T.O. (1998). Antrenman Kuramı ve Yöntemi,1.Sporsal Soy Yapıtlar Dizisi, 1, Ankara: Bağırgan. Boreham, C,A. Twisk, J. Savage, M,J. (1997). Physical activity sports participation and risk factors in adolescents, Med. Sci. Sport and Exercises journal articles, 29 (6). pp. 788-
793. Çelik A., Günay E., Aksu F. (2013). 7-9 Yaş Grubu İlköğretim Öğrencilerinin Fiziksel ve Motorik Özelliklerinin Değerlendirilmesi DEÜ TIP Fakültesi Dergisi, Cilt27, Sayı 1, Nisan 2013, 7 13. Günay, M. Tamer, K.& Cicioğlu İ. (2006). Spor Fizyolojisi ve Performans Ölçümü, Ankara: Gazi. Gür, H. (2000). Çocuklarda Fiziksel Aktivitenin Yeri Ve Önemi, 6. Ulusal Spor Bilimleri Kongresi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4 (S:90). Koç, H, Gökdemir, K. (1997). Eurofit Test Bataryası ile 14-16 Yaş Grubu Hentbolcuların Bazı Fiziksel ve Fizyolojik Parametrelerinin Değerlendirilmesi, Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(16-24). Le Mura,(2000). Lipid and lipo protein profiles, cardiovascular fitness, body composition, and diet during and after resistance, aerobic and combination taining in young women. Eur J. ApplPhysiol; 82: 451-458. Özer, K.(2010). Fiziksel Uygunluk, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Rowlands, A, Eston R, Ingledew D,K (1999). Relation between activity level, aerobic fitness and body fat in 8 to 10 years old children. Journal of Applied Physiology. European Journal of Applied Physiology, Volume 96, Issue 5, pp 587-592. Saygın, Ö.(2003). 10-12 yaş çocukların fiziksel aktivite düzeyleri ve fiziksel uygunluklarının incelenmesi, yayınlanmış Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Taşkın C.(2007). 10-12 Yaş Obez Çocuklarda 12 Haftalık Düzenli Egzersizin Vücut Kompozisyonu Ve Kan Lipid Düzeyleri Üzerine Etkisi, yayınlanmış Yüksek Lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep. Tekelioğlu, A. (1999). Devlet okulu ve özel okullarda okuyan 11-13 yaş grubu kız ve erkek çocukların fiziksel uygunlukları, yayınlanmış Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Turaçlar, U.T, Onarlıoğlu, T. Dönmez, B., Adıgüzel, E., (1997). Antrene Sporcularda ve Sedanterlerde Ölçülen Skinfold Değişkenlerinin Karşılaştırılması, Beden Eğitimi Spor Bilim Dergisi,1(2) İzmir. S: 25-30. Yanal, Y.( 2007). 10 13 Yaş Çocuklarda, Sosyo-Ekonomik Yapının Fiziksel Aktivite Ve Fiziksel Uygunluk Düzeyine Etkisi, Marmara Üniversitesi, yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, İstanbul. Watts P.B,Joubert L.M, Lish A.K, Mats J.D, Wilkins B.(2003). Anthropometry Of Young Competitive Spor Rock Climbers. Br J SportMed. 37 (5), 420-4. Ziyagil, M. A, Tamer, K. Zorba, E. Uzuncan, S.(1996). Eurofit Test Bataryası Vasıtasıyla 10-12 Yaşları Arasındaki Erkek İlkokul Öğrencilerinin Fiziksel Uygunluk ve Antropometrik Özelliklerinin Yaş Gruplarına ve Spor Yapma Alışkanlıklarına Göre Değerlendirilmesi, Bed. Eğt. Spor Bilimleri Dergisi.1(1). S: 20-28. Zorba, E. (1999). Muğla Üniversitesi Öğretim Elemanları Ve İdari Görevde Çalışan Personelin Hayat Tarzı, Aktivite Düzeyleri, Antropometrik Ve Fiziksel Uygunluk Seviyelerinin Araştırılması, Araştırma Projesi, Muğla Üniversitesi Yayını. Muğla. S: 17.
Zorba, E.(2001). Fiziksel Uygunluk, Muğla: Gazi.