ENGELLER ve FIRSATLAR

HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR PUBLICATION OF CASPIAN STRATEGY INSTITUTE EYLÜL 2015 SAYI 34 - SEPTEMBER 2015 ISSUE 34 BATI-İRAN UZLAŞMASI: ENGELLER ve FIRSATLAR FİYAT- PRICE 5 TL WEST-IRAN RAPPROCHEMENT: HURDLES vs OPPORTUNITIES КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ

www.hazarworld.com ÖNSÖZ / EDITORIAL Kadim bir tarihe sahip Türkler ile İran ın kökenini oluşturan Persler uzun bir geçmişe ve kültürel etkileşime sahiptir. Son yüzyılda Osmanlı nın yıkılıp Türkiye Cumhuriyeti nin kurulması ve Şah Dönemi nin bitip İran İslam Cumhuriyet inin kurulması gibi siyasi değişimler sebebiyle ilişkiler farklı boyutlar kazansa da devam etti. Humeyni devrimi sonrası ABD-İran ilişkilerinin 30 yıldan fazladır sekteye uğraması İran ın hem bulunduğu coğrafyayla hem de dünyayla iletişiminin zayıflamasına sebep oldu. Bugün ise 5+1 ülkelerinin İran ile vardıkları nükleer mutabakat İran ın özellikle uzun zamandır dışlandığı küresel piyasalara entegrasyonunun kapısını açtı. Ambargonun kalkması ile İran pazar payını ve rekabet gücünü arttırırken, bazı ülkeler de rekabet gücünü kaybedecektir. Dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz rezervlerinden birine sahip olan İran ın özellikle enerji piyasalarında etkili bir oyuncu olacağı kesin. Elbette bunun için bazı koşulların oluşması gerekiyor. Öncelikle çok uzun süredir ambargolara maruz kalan İran ın sahip olduğu kaynakları dünyayla rekabet edebilir ölçüde üretebilmesi için yeni teknoloji yatırımlarına ihtiyacı var. Öte yandan biliyoruz ki İran ambargolarla uğraşırken komşu ülkeler özellikle enerji alanında önemli atılımlarda bulundular. Bunlardan biri de Avrupa, Türkiye ve Azerbaycan inisiyatifi ile ortaya konulan Güney Gaz Koridoru. Şimdilik Azerbaycan doğal gazını Avrupa ya taşıyacak olan bu boru hattının ileride İran doğal gazını da taşıması gündeme gelebilir. Sonuçta Güney Gaz Koridoru nun önemli bir ayağını oluşturan Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) ile İran, doğal gazını Avrupa ya kolayca ve ekonomik olarak iletme şansı yakalayabilir. İran ın yakaladığı bu avantajın hangi ülkeler için dezavantaj olacağını ve konu ile ilgili diğer gelişmeleri hep birlikte takip edeceğiz. Bu sayımızda çok değerli hocalarımızın görüşlerine yer verdiğimiz ve İran ın küresel piyasalarla entegrasyonu sonucunda enerji piyasalarının ve İran-Türkiye ticari ilişkilerinin geleceğini tartıştığımız bir kapak yazısı hazırladık. Türk tarihine önemli katkıları bulunan Uluslararası Türk Akademisi nin Başkanı Prof. Dr. Darhan Kıdırali ile bir röportaj gerçekleştirdik. Ekim sayısında görüşmek dileğiyle HALDUN YAVAŞ Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreter HALDUN YAVAŞ Caspian Strategy Institute Secretary General There is long-standing historic relation and cultural interaction between Turks, who has an ancient history, and Persians who constitute the origins of Iran. Those relations continue even though it acquired different dimensions due to political chances in the last century, such as the establishment of the Republic of Turkey after the collapse of the Ottoman Empire and the establishment of Islamic Republic of Iran. Iran has weaker links with its geography as well as with the entire world due to the interruption of US- Iran relations for more than 30 years after the Khomeini revolution. Today, nuclear deal between Iran and 5+1 countries has given way to integration with global markets from which it was alienated for a long time. Lifting of the embargo will increase Iran s market share and competitive power, while some countries will be negatively affected in this regard. It is taken for granted that Iran, holding one of the largest oil and natural gas reserves in the world, will be an effective actor especially in energy markets. Therefore, some conditions must be met for sure. After being subjected to embargoes for a very long time, Iran primarily needs to make technological investments in order to produce its resources at a competitive level. On the other hand, neighboring countries have taken significant steps in the field of energy while Iran was struggling with embargoes. One of those steps is the Southern Gas Corridor which is being realized with the initiative of Europe, Turkey and Azerbaijan. This pipeline is designed to transport Azerbaijani natural gas to Europe for now, but later it may deliver Iranian natural gas as well. Eventually, Iran may have a chance to transport its natural gas easily and economically to Europe via the Trans Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP), which is a significant pillar of the Southern Gas Corridor. This is an advantage for Iran while it may create some disadvantages for others. We will all see what will happen in the near future. In this issue s cover story, we offer a projection about Iran-Turkey trade relations and the energy markets following Iran s integration with global markets, with the valuable contributions of our experts. We made an interview with Prof. Dr. Darkhan Kydyrali, President of the International Turkic Academy. Hope to see you in October YÖNETİM / MANAGEMENT İMTİYAZ SAHİBİ OWNER Hazar İletişim, Tanıtım ve Yayıncılık A.Ş. Adına Haldun YAVAŞ GENEL YAYIN YÖNETMENİ EDITOR-IN-CHIEF Gökhan ÇAY YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ (SORUMLU) MANAGING EDITOR Figen AYPEK AYVACI EDİTÖR EDITOR Hande YAŞAR ÜNSAL HABER EDİTÖRLERİ NEWS EDITORS Merve DAMCI Osman KURT İNGİLİZCE EDİTÖRÜ ENGLISH EDITOR Cansu ERTOSUN RUSÇA EDİTÖRÜ RUSSIAN EDITOR Rufat AGHAYEV GRAFİK TASARIM GRAPHIC DESIGN Zeynep ÖZEL FOTOĞRAF EDİTÖRÜ PHOTO EDITOR Tarık ÜZGÜN YAYIN KURULU PUBLICATION BOARD Prof. Dr. Mesut Hakkı CAŞIN Doç. Dr. Bekir GÜNAY Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Doç. Dr. Fatih MACİT Dr. Efgan NİFTİ Emin AKHUNDZADA Zeynep KAPTAN BASKI / PRINTING Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi 1.Cadde No: 16 Esenkent Ümraniye 34476 İSTANBUL Tel: 444 44 03 BASKI TARİHİ / PUBLICATION DATE Eylül 2015 / September 2015 Yayın Türü / Publication Type Yaygın Yerel Süreli Yayın Süresi - Dili Publication Period - Language Aylık - Türkçe, İngilizce, Rusça Monthly - Turkish, English, Russian ISSN: 2148-4759 İLETİŞİM MAILING ADDRESS Maslak Meydan Sokak Veko Giz Plaza No:3 Kat: 4 Daire 10 Sarıyer, İstanbul, TÜRKİYE Tel: +90 212 999 66 00 Faks: +90 212 290 40 30 www.hazarworld.com info@hazarworld.com HAZAR WORLD 1

IÇINDEKILER CONTENTS 04 HAZAR A DAİR CASPIAN OVERVIEW HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR PUBLICATION OF CASPIAN STRATEGY INSTITUTE EYLÜL 2015 SAYI 34 - SEPTEMBER 2015 ISSUE 34 BATI-İRAN UZLAŞMASI: ENGELLER ve FIRSATLAR 04 KAZAKİSTAN DALGALI KURA GEÇTİ KAZAKHSTAN SWITCHES TO FLOATING EXCHANGE RATE FİYAT- PRICE 5 TL WEST-IRAN RAPPROCHEMENT: HURDLES vs OPPORTUNITIES КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ 04 05 HAZAR A DAİR CASPIAN OVERVIEW 26 İRAN İÇİN GERİ SAYIM BAŞLADI COUNTDOWN FOR IRAN 05 ÇİN EKONOMİSİ PİYASALARI SARSMAYA BAŞLADI MARKETS DISTRESSED BY CHINESE ECONOMY 26 The nuclear deal with Iran -on which an understanding has been reached- still awaits approval from the US Congress. İran ile varılan nükleer mutabakat, Amerikan Kongresi tarafından onaylanmayı bekliyor. Ancak İran da bayram havası çoktan hüküm sürmeye ve Türkiye dahil birçok ülke bu mutabakatın getirdiği kazançları hesap etmeye başladı. Nevertheless, Iran has already got in the mood for celebration and many countries including Turkey have started taking stock of the advantages this deal would yield. 08 08 ÖZEL HABER SPECIAL REPORT 08 DÜŞÜK PETROL FIYATLARI ILE YAŞAMA ZAMANI LEARNING TO LIVE WITH LOW OIL PRICES 12 ANALİZ IN DEPTH 12 ERDOĞAN IN ÇİN ZİYARETİNDEKİ UZUN LİSTESİ ERDOĞAN S COMPREHENSIVE LIST FOR CHINA 10 2 EYLÜL 2015 SAYI 34 - SEPTEMBER 2015 ISSUE 34

www.hazarworld.com 16 RÖPORTAJ / INTERVIEW 16 TÜRKLER HEM SAVAŞÇI HEM DE SANATÇIYDI TURKS WERE BOTH WARRIORS AND ARTISTS 20 GÖRÜŞ / 0PINION TÜRKİYE-ABD 20 İLİŞKİLERİNDE ZORLU SINAV GREAT CHALLENGE IN TURKEY-US RELATIONS 44 20 34 ANALİZ / IN DEPTH 50 We compiled cultural activities such 50 KÜLTÜR & SANAT CULTURE & ART 16 Bölge ile ilgili konser, sergi ve tiyatro faaliyetlerini sizin için derledik. as concerts, exhibitions, and plays about the region. 34 34 DOĞAL GAZIN BİR NUMARASI GERÇEKTEN İRAN MI? IRAN: NUMBER ONE COUNTRY FOR NATURAL GAS? 40 BLOG / BLOG 40 IT & OT YAKINLAŞMASININ MİMARI SİBER GÜVENLİK CYBER SECURITY: ARCHITECT OF THE IT-OT RAPPROCHEMENT 44 LIFESTYLE / LIFESTYLE 50 44 KURAK 44 ÇÖLLERDE YEŞEREN FİLİZ: TÜRKMENİSTAN SİNEMASI A SPROUT IN ARID DESERTS: TURKMEN CINEMA HAZAR WORLD 3

HAZAR A DAİR / CASPIAN OVERVIEW KAZAKİSTAN DALGALI KURA GEÇTİ Petrol fiyatlarının düşüşüne daha fazla dayanamayarak para birimi tengede sabit kur rejimine geçen Kazakistan kuru sabit tutabilmek için 2014-2015 yıllarında 28 milyon dolar harcadı. Bu kararın ardından Kazakistan Başbakanı Karim Masimov, olumsuz değişimlerin yaşandığı küresel ekonomi koşullarında oluşturulan yeni ekonomi politikasının, ekonomik gelişim ile fiyat istikrarı arasındaki dengeyi sağlayacak yeni para politikasına gereksinim duyduğunu ifade etti. KAZAKHSTAN SWITCHES TO FLOATING EXCHANGE RATE Having previously switched to fixed exchange rate for its national currency tenge as it was no longer able to withstand the decline in oil prices, Kazakhstan spent 28 million USD in 2014-2015 to keep the exchange rate stable. After this decision, Kazakhstan Prime Minister Karim Massimov pointed out that the new economic policy, which was formed under global economic circumstances going through negative changes, called for a new monetary policy that would strike a balance between economic development and price stability. GÜRCİSTAN, RUSYA YA KARŞI TEPKİLİ Gürcistan, Rusya Federasyonu nun Kuzey Kafkasya ve Gürcistan dan tek taraflı bağımsızlığını ilan eden ve uluslararası arenada Rusya dışında tanınmayan Güney Osetya ile Abhazya topraklarında başlattığı askeri tatbikatlara tepki gösterdi. Gürcistan Dışişleri Bakanlığı nın internet sitesinde konuyla ilgili bir açıklama yapılırken Rusya nın askerlerini Gürcistan topraklarından çekmesi gerektiği vurgulandı. GEORGIA FRUSTRATED WITH RUSSIA Georgia reacted to the military drills Russian Federation has launched in Abkhazia and South Ossetia which unilaterally declared independence from North Caucasus and Georgia and not recognized by the international community except for Russia. A statement was published on Georgian Ministry of Foreign Affairs website calling Russia to withdraw its soldiers from Georgian territory. KIRGIZİSTAN İLE KAZAKİSTAN ARASINDA GÜMRÜKLER KALDIRILDI Kazakistan, Rusya ve Belarus un kurduğu Avrasya Ekonomik Birliği ne (AEB) Ermenistan ın ardından tam üye olan Kırgızistan ile Kazakistan arasında gümrükler kaldırıldı. Kırgızistan ın kuzeyindeki Çuy vadisinde yer alan Bişkek ile Almatı karayolu üzerinde bulunan Ak-Jol Devlet Sınır Kapısı nda gümrüklerin kaldırılması nedeniyle bir tören düzenlendi. CUSTOMS CONTROLS REMOVED ON KAZAKH- KYRGYZ BORDER Customs controls have been removed between Kazakhstan and Kyrgyzstan which, following Armenia s membership, became a full member of the Eurasian Economic Union (EEU) established by Kazakhstan, Russia and Belarus. To celebrate the removal of customs control, a ceremony was held at the Ak-Jol State Checkpoint on Bishkek-Almaty highway located on the Chuy Valley in northern Kyrgyzstan. 4 EYLÜL 2015 SAYI 34 - SEPTEMBER 2015 ISSUE 34

www.hazarworld.com ÇİN EKONOMİSİ PİYASALARI SARSMAYA BAŞLADI Dünyanın en büyük emtia ithalatçısı durumundaki Çin in son 10 yılda %7 nin altına inmeyen büyüme rakamları 2014 ten sonra hız kesti. Bu durum, ihracatı emtiaya bağlı ülkelerin ekonomisi için ciddi bir tehdit oluşturmaya başladı. Çin ekonomisindeki gelişmelere bağlı olarak gelirleri azalan ülkelerin para birimleri değer kaybederken, ekonomik büyümelerde yavaşlama, enflasyon oranlarında ise yükselme tehdidi oluştu. MARKETS DISTRESSED BY CHINESE ECONOMY Growth figures of China -world s largest commodity importerwhich remained above 7% over the past decade, seem to have geared down since 2014. This slowdown is now regarded as a serious threat against the economies of countries whose exports are dependent on commodities. While the currencies continue to devaluate due to the developments in Chinese economy, they now face the risk of decreasing economic growth and higher inflation rates. TACİKİSTAN VE TÜRKMENİSTAN YAKINLAŞMASI Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman Türkmenistan a gerçekleştirdiği ziyarette Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ile görüşerek Türkmenistan ile ilişkileri güçlendireceklerini ifade etti. Aşkabat ta resmi temaslarda bulunan Rahman ın bu ziyareti, iki ülke ilişkilerinin önümüzdeki dönemde daha da güçlendirilmesi adına önem taşıyor. RAPPORT BETWEEN TAJIKISTAN AND TURKMENISTAN Having met President Gurbanguly Berdimuhamedow during his visit to Turkmenistan, President of Tajikistan Emomali Rahmon said they would strengthen the relations with Turkmenistan. This visit by Rahmon -who held official talks in Ashgabatis particularly significant for further consolidating the relations between two countries in the period ahead. İİT GENEL SEKRETERİ AZERBAYCAN I ZİYARET ETTİ İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Genel Sekreteri İyad Bin Amin Medeni, temaslarda bulunmak için geldiği Azerbaycan da Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov ile bir araya geldi. Bakü de düzenlenen 1. Avrupa Oyunları nın başarılı organizasyonu için Azerbaycan ı tebrik eden Medeni, 2017 de yine Bakü de yapılması planlanan İslam Dayanışma Oyunları nın da aynı şekilde gerçekleştirileceğinden emin olduğunu vurguladı. OIC SECRETARY GENERAL VISITS AZERBAIJAN Organization of Islamic Cooperation (OIC) Secretary General Iyad bin Amin Madani met Foreign Affairs Minister Elmar Mammadyarov as part of the official talks he held in Azerbaijan. Having congratulated Azerbaijan for the successful organization of the 1 st European Games in Baku, Madani expressed his confidence that the Islamic Solidarity Games to be organized in Baku in 2017 will also be as successful. HAZAR WORLD 5

HAZAR A DAİR / CASPIAN OVERVIEW RUSYA VE UKRAYNA SINIRINDA 50 BİN ASKER Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko, Rusya nın ülkesi ile olan sınırına 50 bin civarında asker yığdığını, ülkenin doğusunda da 9 bin kadar Rus askeri bulunduğunu söyledi. Poroşenko, Kremlin in Ukrayna ya saldırma fikrinden de vazgeçmediğini savundu. Öte yandan ülkesinin barıştan yana olduğunu vurgulayan Poroşenko, buna rağmen silahlı kuvvetlere ayrılan kaynakları artıracaklarını açıkladı. 50 THOUSAND SOLDIERS ON THE RUSSIAN- UKRAINIAN BORDER Ukrainian President Petro Poroshenko reported that Russia had deployed approximately fifty thousand soldiers on the border and there were around nine thousand Russian soldiers waiting on the east of the country. Poroshenko maintained that Kremlin had not given up on the idea to attack Ukraine, either. As he stressed out that his country was pro-peace, Poroshenko announced that they would nevertheless scale up the resources allocated to the armed forces. ERMENİSTAN IN NÜKLEER SANTRALİ METZAMOR YENİDEN GÜNDEMDE Türkiye ile İran sınırlarında doğal yaşamı tehdit ettiği iddia edilen Ermenistan ın nükleer santrali Metzamor, İran da yeniden gündeme geldi. Doğal yaşamı olumsuz etkilediği ve Aras Nehri ni kirlettiği iddia edilen Ermenistan ın nükleer santrali Metzamor İran medyasında yeniden tartışma konusu oldu. THE ISSUE OF ARMENIAN NUCLEAR POWER PLANT METSAMOR COMES UP AGAIN Armenia s nuclear power plant Metsamor which is allegedly threatening the natural habitat on the Turkish-Iranian border is on Iran s agenda once again. Facing claims that it negatively affects the natural habitat on the Turkish-Iranian border and contaminates Aras River, Armenia s nuclear power plant Metsamor is once again condemned by the Iranian press. AZERBAYCAN EKONOMI VE SANAYI BAKANI MUSTAFAYEV İRAN DA İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Tahran ı ziyaret eden Azerbaycan Ekonomi ve Sanayi Bakanı Şahin Mustafayev i kabul etti. Görüşmede Ruhani, son 2 yılda iki ülkenin ilişkilerinin gelişme gösterdiğini belirterek, İki ülke çeşitli alanlardaki işbirliği ve ilişkilerini her zamankinden daha fazla geliştirmek için yüksek kapasiteye sahip dedi. AZERBAIJANI ECONOMY AND INDUSTRY MINISTER MUSTAFAYEV TO VISIT IRAN President of Iran Hassan Rouhani had a meeting with Shahin Mustafayev, Minister of Energy and Economy of Azerbaijan during his visit to Tehran. During the meeting, Rouhani underlined the development of bilateral relations in the last two years, and said: Both countries have the capacity to enhance their cooperation and relations in various fields more than ever. 6 EYLÜL 2015 SAYI 34 - SEPTEMBER 2015 ISSUE 34

www.hazarworld.com EYLÜL 2015 SEPTEMBER 2015 8-11 IWCPE-2015 DÜNYA LNG DİZİSİ: ASYA PASİFİK ZİRVESİ 8-11 EYLÜL 2015 SİNGAPUR Dünya LNG Dizisi: Asya Pasifik Zirvesi dünya genelinde LNG satıcıları ve alıcılarını bir araya getiren platformdur. Önde gelen satıcı ve alıcılara doğrudan erişebilme, network kurma ve karar alıcılarla anlaşma yapma fırsatı sunan, ayrıca sektörle ilgili son gelişmelerin de aktarıldığı zirve, bu yönüyle büyük önem taşıyor. WORLD LNG SERIES: ASIA PACIFIC SUMMIT 8-11 SEPTEMBER 2015 SINGAPORE The World LNG Series: Asia Pacific Summit remains the premier event for LNG buyers and sellers from around the world to gather, network and do deals. The Summit is the perfect opportunity to: gain direct access to top buyers and sellers, network and secure deals with key decision makers and hear the latest industry updates. 12-13 12-13 EYLÜL 2015 İSTANBUL - TÜRKİYE IWCPE-2015, kimya, polimer ve petrol mühendisliği alanında yenilikçi fikirler sunmak ve son gelişmeleri aktarmak amacıyla düzenlenen alan odaklı uluslararası çalıştaylardan biridir. IWCPE-2015, bilimsel ve teknolojik yayınlar yoluyla kimya, polimer ve petrol mühendisliği alanında çalışanlar ve araştırmacılar arasında işbirliğini arttırmayı hedefler. IWCPE-2015 12-13 SEPTEMBER 2015 ISTANBUL - TURKEY IWCPE-2015 is one of the area focused international workshops for presenting novel ideas and advances in the area of Chemical, Polymer and Petroleum Engineering organized by scientific cooperations. IWCPE-2015 aims to increase the collaboration among researchers and practitioners with a common interest in Chemical, Polymer and Petroleum Engineering through scientific and technological publications. 23-24 KÜRESEL PETROL VE GAZ KARADENİZ VE AKDENİZ KONFERANSI VE SERGİSİ 23-24 EYLÜL 2015 ATİNA - YUNANİSTAN 11 ülkenin devlet petrol şirketi yetkilileri veya bakanlık sözcüleri bir araya gelerek Küresel Petrol ve Gaz Karadeniz ve Akdeniz Konferansı ve Sergisi nde lisanslar, ihaleler ve yeni fırsatları ele alacak. GLOBAL OIL & GAS BLACK SEA AND MEDITERRANEAN EXHIBITION 23-24 SEPTEMBER 2015 ATHENS - GREECE Executives from 11 key countries, represented through national oil companies or ministerial speakers will be speaking about licensing rounds, tenders and new opportunities at the Global Oil&Gas Black Sea and Mediterranean Conference and Exhibition. HAZAR TAKVİMİ / CASPIAN CALENDAR EYLÜL 2015 WOMEN EMPOWERMENT FORUM WOMEN EMPOWERMENT FORUM 16-17 Eylül 2015 16-17 September 2015 Brüksel, Belçika Brussels, Belgium DÜNYA E-KIMLIK VE SIBER GÜVENLIK KONFERANSI WORLD E-ID AND CYBERSECURITY 17-18 Eylül 2015 17-18 September 2015 Marsilya, Fransa Marseille, France RAFINERI, GAZ VE PETROKIMYADA OPERASYONEL MÜKEMMELIYET: OPEX RUSYA & BTD OPERATIONAL EXCELLENCE IN REFINING, GAS AND PETROCHEMICALS: OPEX RUSSIA & CIS 21-22 Eylül 2015 21-22 September 2015 Moskova, Rusya Moscow, Russia SEPTEMBER 2015 HAZAR WORLD 7

ÖZEL HABER / SPECIAL REPORT PETROL FİYATLARI / OIL PRICES DÜŞÜK PETROL FIYATLARI ILE YAŞAMA ZAMANI Türkiye de dahil birçok ülkenin önümüzdeki dönemde düşük petrol fiyatları ile yaşamayı öğrenmesi ve buna göre stratejilerini revize etmesi gerekiyor. LEARNING TO LIVE WITH LOW OIL PRICES In the upcoming period, a great number of countries -including Turkey- have to learn to live with low oil prices and review their strategies accordingly. OSMAN KURT Bundan bir yıl öncesine kadar birçok enerji ve finans yöneticisine petrol fiyatlarının 49 dolar seviyelerine düşeceğini söyleseydiniz, büyük bir olasılıkla sizinle dalga geçilecek ve başka bir konudan konuşulmaya başlanacaktı. Birçok prestijli yatırım kurumu, hatta Uluslararası Enerji Ajansı bile bugünkü düşük fiyatları öngöremedi. Bir sene içerisinde üç haneli fiyatlardan 49 dolar seviyelerine gerileyen petrol fiyatlarının aynı seviyelerde daha ne kadar kalacağı ve bunun nelere yol açacağı ciddi bir merak konusu. Açıkçası düşen talebe rağmen giderek artan arz, fiyatların uzun bir süre daha düşük seyredeceğini gösteriyor. Artık herkesin uzun bir süre bu düşük fiyatlara göre stratejilerini revize etmesi ve bununla yaşamayı kabul etmesi gerekiyor. Gerilemenin orta vadede pek de düzelmesi beklenmiyor. Bunun başlıca nedeni ise yaşanan arz-talep dengesizliği. Hazar Strateji Enstitüsü Uzmanı Doç. Dr. Fatih Macit, 2008 ila 2013 yılları arasında dünyadaki günlük petrol üretimi 3,5 milyon varil artmış. Until last year, many energy and finance directors would most likely tease you and change the subject if you had told them that oil prices were to decrease to 49 dollars. Most of prestigious investment institutions, even the International Energy Agency, failed to foresee today s low prices. Within just one year, oil prices declined from three-digit numbers to 49 dollars and it is still unknown for how long prices will remain low and what the consequences will be. Actually increasing supply despite decreasing demand indicates that oil prices will remain low for a longer period of time. Now everybody has to admit low oil prices and revise their strategies accordingly. The low prices are not expected to recover in the medium term. Primary reason of this decline is the imbalance between supply and demand. Caspian Strategy Institute Expert Assoc. Prof. Fatih Macit says: Oil production per day has increased by 3.5 million barrels around the world from 2008 to 2013. By 2014, this number increased by 2.4 million barrels in just one year. Increase in supply is really high in recent years. The world oil market has witnessed significant supply increase after the shale oil revolution in the USA. THIS DECLINE IS NOT A CONJUNCTURAL DEVELOPMENT Demand is sharply declining while supply rises. Chinese economy announces the lowest growth rates in recent years. China held a remarkable part of the oil consumption. European economy does not seem bright as well. Besides, energy demand is decreasing throughout the world. In an analysis published in French newspaper Le Monde about the devaluation of Chinese Yuan, Société Générale Energy Analyst Thierry Bros says, This is not just a conjunctural development. 8 EYLÜL 2015 SAYI 34 - SEPTEMBER 2015 ISSUE 34

www.hazarworld.com Sadece 2014 yılında bir senelik artış ise 2,4 milyon varil. Arz tarafında son yıllarda çok ciddi bir artış var diyor. Amerika da yaşanan kaya petrolü devrimi sonrasında dünya petrol piyasasında ciddi bir arz artışı oldu. YAŞANAN DÜŞÜŞ KONJONKTÜREL BIR GELIŞME DEĞIL Arz bir taraftan artarken talep kısmında ise ciddi bir düşüş söz konusu. Çin ekonomisi son yılların en düşük büyüme rakamlarını açıklıyor. Petrol tüketiminin çok önemli bir kısmı Çin den geliyordu. Avrupa ekonomisinin hali de iç açıcı değil. Öte yandan dünya genelinde enerji talebinde de bir düşüş söz konusu. Fransız gazetesi Le Monde da Çin para birimi Yuan ın değer kaybı ile ilgili yayınlanan bir analizde Société Générale Enerji Analisti Thierry Bros, Bu sadece konjonktürel bir gelişme değil. Çin ya da Avrupa olsun, tüm ülkeler enerji konusunda daha az iştahlı bir hal alıyorlar: Otomobiller daha az yakıt tüketiyor, eski ampuller LED ampullerle değiştiriliyor diyor. Öte yandan talep ve bununla birlikte fiyatlar çok ciddi düşüş gösteriyor ancak ilginç bir şekilde ülkeler, özellikle de Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üretimlerini mümkün olduğunca arttırmaya devam ediyor. Zira hiçbir ülke düşük fiyatlara rağmen pazar payını kaybetmek istemiyor. Her ne kadar mevcut fiyat seviyeleri yeni petrol kuyuları açmak için pek elverişli olmasa da ana yatırımı yapılmış kuyuların değişken maliyetlerini karşılamaya yetiyor. Fortune da yayınlanan Kaya Petrolü Devrimi Tehlike Altında adlı makalede en maliyetli kuyuların bile değişken maliyetlerinin 20-30 dolar seviyelerinde olduğu ifade ediliyor. Özellikle Irak ve İran gibi ciddi rezervleri olan ülkeler piyasaya giriş yapıyor. Irak mevcut iç karışıklıklarına rağmen petrol üretimini ciddi şekilde arttırıyor. OPEC in günlük petrol üretimi sene başından beri 1,5 milyon varil artmış. Bunun 1 milyon varili Irak tan gelmiş. Bu anlamda Irak ile İran inanılmaz iki potansiyel. Bu iki ülkenin 300 milyar varilden fazla rezervi var. İkisinin toplamı Suudi Arabistan dan daha fazla. Petrol üretimleri ise ancak Suudi Arabistan ın ve Rusya nın %60 ı kadar ediyor diyor Fatih Macit ve ekliyor: BP istatistiklerine göre İran dünyanın en fazla kanıtlanmış rezervine sahip ülke. Sadece günde 3 milyon varil üretim yapıyor. İran 1970 lerde günlük 6 milyon varil petrol üretiyordu. Irak ta 2008 yılında Maliki nin yaptığı anlaşmalar gerçekleşseydi Irak bugün 6-7 milyon varil petrol üretimine ulaşmıştı. Şu an 4 milyon varil üretiyor. BP ISTATISTIKLERINE GÖRE İRAN DÜNYANIN EN FAZLA KANITLANMIŞ REZERVINE SAHIP ÜLKE. SADECE GÜNDE 3 MILYON VARIL ÜRETIM YAPIYOR. ACCORDING TO BP STATISTICS, IRAN HAS THE LARGEST PROVEN RESERVES IN THE WORLD. IT PRODUCES 3 MILLION BARRELS A DAY. Either China or Europe, all countries are getting less desirous for energy: Automobiles consume less fuel, old light bulbs are replaced with LED lamps. On the other hand, the demand and accordingly the prices are dramatically decreasing but, surprisingly, countries particularly members of the Organization of Petroleum Exporting Countries (OPEC) continue to increase their production as much as possible. Naturally neither of those countries wants to lose their share in the oil market despite low prices. Current price levels are not favorable for drilling new oil wells; nevertheless those prices are enough to cover the variable costs of the wells for which main investment costs are already paid. In an article titled Shale Oil Revolution is in Danger published in Fortune, it is noted that even the oldest wells often have variable costs of just $20 to $30 a barrel. Especially countries holding significant reserves, such as Iraq and Iran, prefer getting into the market. Iraq is considerably increasing its oil production despite ongoing disorder within the country. OPEC s oil production per day has increased by 1.5 million barrels since the beginning of the year, of which 1 million barrels came from Iraq. In this regard, Iraq and Iran have great potential. Those two countries have over 300 billion barrels of reserves; this total volume is even higher than Saudi Arabia. But their oil production is around 60% of Saudi Arabia and Russia says Fatih Macit. He also adds: According to BP statistics, Iran has the largest proven reserves in the world. It produces only 3 million barrels a day. The production volume in Iran was 6 million barrels per day in 1970s. If the agreements made by Maliki in 2008 could have been realized in Iraq, today the country would be producing 6 to 7 million barrels of oil per day. But its production is around 4 million barrels now. IRAN S POTENTIAL CAN ONLY BE SEEN IN 2018 Iran needs some time to realize its potential because the nuclear deal has not been signed yet. Putting the deal into effect and building confidence for Iran in the West will obviously take some time. Iran s becoming an actor will have a deeper negative impact on today s prices, but even under these conditions, can current prices encourage oil investments in Iran? From this perspective, Iran s becoming an actual actor may be delayed until the year 2018. Under these conditions, oil prices do not HAZAR WORLD 9

PETROL FİYATLARI / OIL PRICES İRAN IN POTANSIYELI İÇIN 2018 I BEKLEMEK GEREKIYOR İran ın bu potansiyelini hayata geçirmesi için biraz zamana ihtiyaç var. Zira nükleer anlaşması hala imzalanmış değil. Anlaşmanın hayata geçmesi ve Batı nın İran a güven duyması belli bir zaman alacak gibi duruyor. İran ın oyuna girmesi mevcut fiyatları çok daha negatif yönde baskılayacak iken bu fiyat seviyesi birçok petrol yatırımcısını İran da petrol yatırımı yapmaya ne kadar teşvik edebilir? Bu açıdan bakıldığında İran ın oyuna ciddi şekilde girmesi 2018 yılını bulabilir. Hal böyle olunca petrol fiyatlarının uzun bir süre ciddi yükseliş göstermesi pek olası gözükmüyor. Wall Street Journal ın Ağustos ayında, içlerinde J.P. Morgan dan Morgan Stanley e, ING Bank tan Commerzbank a 10 yatırım bankası ile yaptığı anket çalışması petrol fiyatları konusunda artan pesimizmi gözler önüne seriyor. Haberde Carmignac Emtiya Portföy Fonu Yöneticisi Michael Hulme, Zayıf oyuncuların sistemin dışına atılıp, dengenin yeniden sağlanması için petrol fiyatlarının düşük seviyelerde seyretmesi gerekiyor diyor. Fiyatların bu seviyede olması konusunda bazı komplo teorileri de yok değil. Suudi Arabistan ın arzı arttırıp fiyatları aşağı çekerek Amerika daki kaya petrolü üreticilerini oyun dışına atma çabasına, Amerika nın da Rusya yı dize getirmek için ses çıkarmadığı sıkça dile getirilen bir teori. Ancak Financial Times da sene başında yayınlanan bir makale bu fiyatların Wall Street teki Amerikan şirketlerine maliyetini gözler önüne serdi. Amerika nın buna rağmen Rusya yı dize getirme adına ses çıkarmaması ne kadar olası? Petkim analist toplantısında konuşan Petkim CEO Danışmanı Hayati Öztürk, Petrol fiyatlarını siyasi faktörlerin değil, arz ve talebin domine ettiği yeni bir döneme giriyoruz diyor. ÜÇ HANELI PETROL FIYATLARINA ULAŞMAK 8-10 SENEYI BULUR Geçmişte petrol fiyatlarında yaşanan benzer düşüşlere bakıldığında 5 örnek dikkat çekiyor. Bunlardan 4 ünde düşüşün sebebi dünyadaki büyük ekonomilerden birinde yaşanan resesyon. Bu örneklerde petrol fiyatlarının eski seviyelerine ulaşması 1-2 yılı alıyor. Fatih Macit, Sadece bir istisna global bir resesyon yokken yaşanmış. 85-86 yıllarında yaşanan fiyat düşüşünün sebebi petrol arzındaki inanılmaz artış. Bu açıdan şu an yaşanan duruma çok benziyor. 85-86 yıllarında düşen petrol fiyatlarının eski ZAYIF OYUNCULARIN SISTEMIN DIŞINA ATILIP, DENGENIN YENIDEN SAĞLANMASI IÇIN PETROL FIYATLARININ DÜŞÜK SEVIYELERDE SEYRETMESI GEREKIYOR. OIL PRICES NEED TO STAY CHEAP FOR LONGER FOR THE SYSTEM TO FLUSH OUT THE WEAK PLAYERS AND TO COME BACK INTO BALANCE. seem likely to rise to a great extent in a long period of time. Wall Street Journal s questionnaire, which was conducted in August with 10 investment banks including J.P. Morgan, Morgan Stanley, ING Bank, Commerzbank and many others, reveals the increasing pessimism about oil prices. In the newspaper, Carmignac Commodity Equities Fund Manager Michael Hulme says, Oil prices need to stay cheap for longer for the system to flush out the weak players and to come back into balance. There are also some conspiracy theories about these prices. As one of those theories, it is frequently claimed that Saudi Arabia is trying to eliminate the shale oil producers in the USA by increasing supply and lowering prices, and the USA shuts its eyes in order to bring Russia to heel. But an article which was published in Financial Times early this year revealed the cost of these prices for American companies in Wall Street. How possible it is for the USA to keep silent under these conditions just to bring down Russia? Addressing a speech at the Petkim analyst meeting, Petkim CEO Consultant Hayati Öztürk said, We are entering a period where oil prices are determined by supply and demand rather than political factors. IT WILL TAKE 8 TO 10 YEARS FOR THE RETURN OF THREE-DIGIT PRICES 5 examples are prominent among similar declines in oil prices in the past. In 4 of them, main reason of the decline is recession in major economies of the world. It took 1 to 2 years for oil prices to recover in these examples. Fatih Macit says, Only 10 EYLÜL 2015 SAYI 34 - SEPTEMBER 2015 ISSUE 34