T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLI I ORMAN GENEL MÜDÜRLÜ Ü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Raporu Strateji Geli tirme Dairesi Ba kanl ANKARA
ORMAN GENEL MÜDÜRLÜ Ü Gazi Tesisleri No lu Bina, Gazi/ANKARA Tel:, ( Hat) Faks: www.ogm.gov.tr Grafik-Tasar m : Firuze Reklam Tel:
çindekiler ÖNSÖZ... I TANITIM... G R fi... Sürdürülebilir Orman Yönetimi ve Kat l mc l k... KR TER : ORMAN KAYNAKLARI... Gösterge : Ormanlar ve Di er A açl k Alanlar... Gösterge : Dikili Servet, Biyokütle Karbon Sto u... Gösterge : Art m... Gösterge : Amenjman Plan Olan Orman Alan... Gösterge : Kadastrosu Yap lan Orman Alan... Kriter De erlendirme... KR TER : B YOLOJ K ÇEfi TL L K... Gösterge : Ormanlar n Parçal l k Durumu... Gösterge : Silvikültürel Bak mlar... Gösterge : Gençle tirme Güvenilirli i... Gösterge : Tohum Kaynaklar... Kriter De erlendirme... KR TER : ORMANLARIN SA LI I, CANLILI I ve BÜTÜNLÜ Ü... Gösterge : Do al Faktörlerden Etkilenen Ormanlar... Gösterge : Ba ar l Tabii Gençle tirme Alan... Gösterge : Açma-Yerle me... Gösterge : Yakacak Odun Tüketimi... Gösterge : Orman Yang nlar... Gösterge : Otlatma Zarar... Gösterge : zin ve rtifaklar... Kriter De erlendirme... KR TER : ORMANLARIN ÜRET M KAPAS TES ve FONKS YONLARI... Gösterge : Entegre Amenajman Planlar le Yönetilen Orman Alanlar... Gösterge : Odun Üretimi... Gösterge : Art m ve Üretim Dengesi... Gösterge : Odun D Orman Ürünleri Üretimi... Kriter De erlendirme...
çindekiler KR TER : ORMANLARIN KORUYUCU ve ÇEVRESEL FONKS YONLARI... Gösterge : Koruyucu Özelli i Nedeniyle Korunan Alanlar... Gösterge : Su Havzalar n Koruma Alanlar... Gösterge : Toprak Muhafaza Alanlar... Kriter De erlendirme... KR TER : ORMANLARIN SOSYO-EKONOM K FONKS YONLARI... Gösterge : Üretilen Odun Ürününün De eri... Gösterge : Üretilen Odun D Orman Ürünlerinin De eri... Gösterge : Yarat lan stihdam... Gösterge : Orman Topluluklar ve Sivil Örgütler... Gösterge : lenen Orman Suçlar... Kriter De erlendirme... H zl De erlendirme Tablosu... l Çal taylar Kat l m Listesi... K saltmalar... Kurum D Görü ler...
Orman Genel Müdürlü ü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Önsöz Dünyadaki h zl nüfus art ve sanayile me, do al kaynaklar üzerinde yo un bask lar olu turmakta ve bu olumsuzluktan ormanlar ciddi ekilde etkilenmektedir. Özellikle li y llarda had safhaya ula an çevresel problemler insanl n ya am n ve g da güvenli ini tehdit eder hale gelmi tir. y l nda yap lan Stockholm Konferans ile gündeme gelen çevresel endi eler ilk defa Birle mi Milletler taraf ndan uluslararas gündeme ta narak dünyadaki ormans zla ma ve orman tahribat n n çevresel bozulmalarda önemli bir rol oynad ortaya konmu tur. FAO nun y l raporuna göre dünya ormanlar n n - aras y ll k ortalama kayb ha, - y llar aras y ll k ortalama kayb ise ha olup bu süreç halen devam etmektedir. Bu durum dünya ormanlar n n ve insanl n ne kadar ciddi bir tehditle kar kar ya oldu unun aç k bir göstergesidir. Ormans zla ma ile ortaya ç kan havan n, toprak ve su kaynaklar n n kirlenmesi, çölle me, iklim de i ikli i, biyolojik çe itlili in yok olma tehlikesi, açl k vb. sorunlar ormanc l,. yüzy l n sonlar nda sürdürülebilir kalk nma sürecinin odak noktas na yerle tirmi tir. y l nda Rio da yap lan ve ormanc l n öncelikli konu olarak ele al nd zirvede; Rio kararlar, Biyolojik Çe itlilik Sözle mesi, Çölle me ile Mücadele Sözle mesi, Gündem, klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi ve kabul edilen Uluslararas Ormanc l k Prensipleri ile dünya ormanc l nda ciddi bir de i im süreci ba lat lm t r. y l nda Birle mi Milletler Sürdürülebilir Kalk nma Komisyonunun(CSD) gözetiminde yürütülen ve Hükümetleraras Ormanc l k Paneli(IPF), Hükümetler aras Ormanc l k Forumu (IFF), Birle mi Milletler Ormanc l k Forumu (UNFF) ile devam eden süreç sonucunda toplam temel ba l k alt nda kadar eylem önerisi karar alt na al nm t r. BM gözetiminde ba lat lan bu yo un uluslar aras ormanc l k müzakere süreci sonucunda, Aral k tarihinde Birle mi Milletler Genel Kurulu taraf ndan Uluslararas Ormanc l k Anla mas benimsenmi tir. Anla ma metni öncelikle Birle mi Milletler Ormanc l k Forumunun Yedinci Oturumunda (UNFF) tüm dünya ülkeleri taraf ndan benimsenmi, daha sonra ise Ekim tarihinde Birle mi Milletler Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC) taraf ndan onaylanm t r. UNFF in - y l çal ma program hedefi yasal ba lay c l olmayan bu anla may yasal hale getirmektir. Uluslararas ormanc l k sürecinde ele al nan temel ba l ktan birisini Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergelerinin Belirlenmesi, zlenmesi, De erlendirilmesi ve Raporlanmas hususu olu turmaktad r. Orman Genel Müdürlü ü kendi yetki ve sorumluluk alan yla s n rl olmak üzere, Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Y l Raporunu haz rlayarak yay nlam t r. y l raporu genel olarak ülkemizde bir ormans zla man n söz konusu olmad n, ilk düzenli orman envanteri ( y l ) dikkate al nd nda ormanl k alanda yakla k milyon hektar (%,) art oldu unu bununda ülke alan n n yakla k % sine ( milyon ha) kar l k geldi ini ortaya koymu tur. I
Orman Genel Müdürlü ü Genel Müdürlü ümüzce y l içerisinde haz rlanan Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Y l Raporu ülkemizde teknik anlamda bir ormans zla man n olmad n ortaya koyan y l raporunu teyit etmekte ve y l envanter rakamlar na göre orman alan m z n ha a ç kt n (ülke alan n n %,) ortaya koymu tur. y l ndaki ilk düzenli orman envanteri dikkate al nd nda ha (%,), y l envanteri dikkate al nd nda ha (%,) ve y l envanteri dikkate al nd nda ise ha (%,) orman alan art oldu u görülmektedir. Burada önemli olan husus ülke orman alanlar m z n art yönünde bir trende sahip olmas d r. Ancak ülkemizde ki i ba na dü en verimli orman alan y l için, ha, y l için ise, ha olup dünya ortalamas n n alt ndad r. Bu Avrupa da,, ABD de, ve dünya genelinde, hektard r. TÜ K in y l verisine göre olan nüfusa ve %, olan nüfus art h z na ba l olarak ortaya konan k sa ve orta vadeli nüfus projeksiyonlar ve ormanl k alandaki art n fiziki artlarla s n rl oldu u göz önüne al nd nda bu oran n daha da a a lara dü mesi muhtemel bir geli medir. Di er taraftan ülkemiz ormanlar ndan toplumun de i ik ilgi ve ç kar gruplar n n çok yönlü (ürün, hizmet, fonksiyon) talep ve beklentileri bulunmaktad r. Bu ilgi ve menfaat gruplar aras nda gelecek nesillerin varl unutulmamas gereken önemli bir husustur. Buna ilaveten toplumdaki demografik, ekonomik, sosyal, kültürel ve ekolojik geli im ve de i imlere ba l olarak, ormanlardan talep ve beklentilerde zaman içinde önemli de i imler olabilmektedir. Örne in, geçmi dönemlerde odun ba ta olmak üzere orman ürünleri talebi büyük a rl a sahip iken, son y llarda ormanlar n sosyal ve kültürel hizmetleri ve koruyucu-çevresel fonksiyonlar ile ilgili talep ve beklentilerin miktar ve a rl klar nda önemli bir art görülmektedir. Önümüzdeki dönemlerde ülke nüfusumuzun çok büyük bir bölümünün kentlerde ya ayaca göz önüne al nd nda, bu trendin artarak devam edece i kaç n lmazd r. Bu artlar alt nda; orman kaynaklar n n korunmas. Geli tirilmesi ve sürdürülebilir yönetimi için, toplumun ormanlardan olan farkl talep ve beklentileri hakk nda sa l kl bilgilerin elde edilmesi, bunlar n uygun aral klarla güncellenmesi ile ülkemiz ormanlar n n Sürdürülebilir Orman Yönetimi ilke ve prensiplerinden taviz verilmeden yönetimi önemli bir ihtiyaç haline gelmi tir. Osman KAHVEC Genel Müdür II
Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Tan t m Ormanlara ili kin ilk düzenleme y l nda Tanzimat Ferman n n ilan yla birlikte Ticaret Nezaretine ba l olarak Orman Müdürlü ü nün kurulu u ile ba lar. Recep ( A ustos ) tarihinde Ahmet ükrü Bey in göreve ba lamas yla aktif olarak faaliyete geçen Orman Müdürlü ü kamu sektöründeki bütün ormanc l k kurum ve kurulu lar n kapsayacak ekilde çal malar n yürütmü tür. Y l nda Orman Nizamnamesinin yürürlü e girmesi ile birlikte Osmanl Devleti Maliye Nezareti emrinde Maliye Naz r Sad k Pa a ya ba l olarak Orman Müdüriyeti Umumiyesi(Orman Genel Müdürlü ü) kurulmu tur. Orman Genel Müdürlü ü y l nda ç kar lan say l Kanunla hükmü ahsiyete haiz katma bütçeli bir idare haline gelmi ve ayn y l yürürlü e giren say l Orman Kanunu ile de bugünkü modern ormanc l n temeli at lm t r. Orman Genel Müdürlü ü, y l ndan itibaren Orman Bakanl na, y l ndan itibaren Tar m, Orman ve Köy leri Bakanl na ve y l ndan itibaren Çevre ve Orman Bakanl na ba l kamu tüzel ki ili ine haiz özel bütçeli kurulu olarak faaliyetlerini yürütmektedir. Anayasas n n uncu maddesi özetle; Devletin ormanlar n korunmas ve geni letilmesi için gerekli kanunlar koyaca n ve tedbirleri alaca n, bütün ormanlar n gözetiminin devlete ait oldu unu, ormanlar n mülkiyetinin devir edilemeyece ini, Devletçe yönetilip, i letilece ini hüküm alt na alm t r. inci maddesi ise özetle; ormanlar n korunmas için orman köylerinin kalk nd r lmas ve desteklenmesine dair hususlar içermektedir. Orman Genel Müdürlü ü esas itibariyle bu hükümleri uygulamak üzere ve yerinden yönetim esas na göre kurulmu bir kamu tüzel ki ili i olup Devlet Tüzel Ki ili inden ayr bir iradeye, malvarl na ve bütçeye sahiptir. Say l Orman Kanunun nc maddesinde; Devlet ormanlar na ve Devlet orman say lan yerlere ait her çe it i ler Orman Genel Müdürlü ünce yap l r ve yapt r l r, Devletten ba kas na ait olan bütün ormanlar, bu kanun hükümleri dairesinde Orman Genel Müdürlü ü nün murakabesine tabidir. hükümleri yer almaktad r. y l nda ç kar lan say l Orman Genel Müdürlü ü Te kilat ve Görevleri Hakk nda Kanun Hükmünde Kararnamenin De i tirilerek Kabulü Hakk ndaki Kanuna göre Orman Genel Müdürlü ünün görevleri üç ana ba l k alt nda toplanabilir. Ormanlar n korunmas Ormanlar n biyotik ve abiyotik zararl lara kar korunmas, Ormanlar n biyolojik çe itlili inin korunmas, Orman alanlar n n ve s n rlar n n korunmas, Ormanlar n geli tirilmesi Mevcut ormanlar n iyile tirilmesi ve geli tirilmesi, Orman alanlar n n geni letilmesi,
Orman Genel Müdürlü ü Ormanlardan faydalanma Endüstriyel ve yakacak odun faydalanmas, Odun d fl orman ürünlerinden faydalanma, Ormanlar n sosyal ve kültürel hizmetlerinden faydalanma, Ormanlar n koruyucu ve çevresel fonksiyonlar ndan faydalanma, Orman Genel Müdürlü ü, Say l Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Ek-II say l cetvelinin B bölümünde yer alan özel bütçeli kamu kurulufllar aras nda yer almakta olup; faaliyetlerini özel bütçenin yan s ra, gelirlerini a rl kl olarak orman ürünü sat fllar n n oluflturdu u döner sermaye bütçesi ile yürütmektedir. Orman Genel Müdürlü ünün merkez ve taflra birimlerinde y l sonu itibariyle istihdam edilen toplam personel say s ; dir. Personelin % s memur statüsünde, kalan % ü ise sürekli ve geçici iflçi statüsünde çal flmaktad r. y l sonu itibariyle Orman Genel Müdürlü ü nde memur ve geçici ve daimi iflçi bulunmakta olup, ayr ca % oran nda ise personel aç bulunmaktad r. Bu durum görev ve sorumluluklar gün geçtikçe artan ve zor arazi koflullar nda düflük ücretle çal flan personelin moralini ve dikkatle yürütülmesi gereken hizmetlerin yap lmas n olumsuz yönde etkilemektedir. Orman Genel Müdürlü ü Merkez Teflkilat GENEL MÜDÜR GENEL MÜDÜR YARDIMCISI () MERKEZ B R MLER TAfiRA B R MLER ANA H ZMET B R MLER DANIfiMA VE DENET M B R MLER YARDIMCI H ZMET B R MLER ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜ Ü () Orman Koruma ve Yang nla Mücadele Dairesi Baflkanl Teftifl Kurulu Baflkanl Personel Dairesi Baflkanl Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlü ü Kadastro ve Mülkiyet Dairesi Baflkanl ç Denetim Baflkanl dari ve Mali fller Dairesi Baflkanl Orman daresi ve Planlama Dairesi Baflkanl Strateji Gelifltirme Dairesi Baflkanl E itim Dairesi Baflkanl flletme ve Pazarlama Dairesi Baflkanl Hukuk Müflavirli i Silvikültür Dairesi Baflkanl nflaat ve kmal Dairesi Baflkanl Orman Genel Müdürlü ü taflrada ülkemizin en ücra köflelerine kadar yay lan genifl bir teflkilat a na sahiptir. Taflra teflkilat orman bölge müdürlü ü ve bu bölge müdürlüklerine ba l toplam orman iflletme müdürlü ü ile baflmühendislikten oluflmaktad r. Orman flletme Müdürlüklerine ba l adet orman iflletme flefli i ve adet di er fleflik vard r. Ayr ca do rudan merkeze ba l Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlü ü bulunmaktad r.
Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Orman Genel Müdürlü ü Ta ra Te kilat ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜ Ü BÖLGE MÜDÜR YARDIMCISI (-) ANA H ZMET B R MLER YARDIMCI H ZMET B R MLER AMENAJMAN BA MÜHEND SL KADASTRO BA MÜHEND SL ORMAN LETME MÜDÜRLÜ Ü Planlama ve Proje ube Müdürlü ü dari ve Mali ler ube Müdürlü ü Koruma ube Müdürlü ü Orman letme Müdür Yard mc s Orman Zararl lar yla Mücadele ube Müdürlü ü letme ve Pazarlama ube Müdürlü ü Silvikültür ube Müdürlü ü Ana Hizmet Birimleri Bak m efli i Yard mc Hizmet Birimleri Orman letme efli i dari ve Mali ler efli i Di er eflikler Makine ve kmal ube Müdürlü ü Kadastro ve Mülkiyet ube Müdürlü ü Kadastro ve Mülkiyet efli i Saymanl k Avukatl k Servisi Dava leri Orman Bölge Müdürlükleri; kendi merkezi birimleri ile kendine ba l orman i letme müdürlükleri, amenajman ba mühendislikleri ve kadastro komisyonlar (ba mühendislikler) aras nda koordinasyon, kontrol ve denetim görevini yürütmektedir.
Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Giri Birle mi Milletlerin y l R O zirvesi ile ba layan ve devam eden uluslar aras ormanc l k sürecinde ormanlarla ilgili olarak al nan yüzlerce karar n uygulanmas na yönelik dünyan n de i ik bölgelerinde toplam adet bölgesel süreç ba lat lm t r. Bu süreç te ülkemiz Pan-Avrupa ve Yak n Do u ormanc l k sürecinde yer almaktad r. Bölgesel süreçte yap lan ilk i sürdürülebilir orman yönetiminin bölge artlar na uygun tan m n yapmak, sürdürülebilir orman yönetimi kriter ve göstergelerini bölgesel düzeyde belirlemek olmu tur. Ülkemiz de ormanc l k sürecinde yer alan Rio Kararlar n, Gündem i, Ormanc l k Prensiplerini, Biyolojik Çe itlilik Sözle mesini, Çölle me ile Mücadele Sözle mesini ve klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesini kabul etmi tir. Ayn zamanda Pan-Avrupa Sürecini yürüten Avrupa Ormanlar n n Korunmas Bakanlar Konferans nda al nan toplam karar imzalam ve bu süreçte yap lan tüm tan mlamalar kabul etmi tir. Dünya ülkeleri bir taraftan ormans zla maya kar küresel düzeyde mücadele verirken, di er taraftan ekolojik restorasyon programlar n uygulamaya koymaktad r. FAO nun y l envanterine göre. milyar hektar olan orman alan n n gelecek nesillere hiç de ilse bu haliyle b rak lmas yaln zca ormanc lar n gündemi olmaktan ç km bütün dünya devletlerinin gündemi haline gelmi tir. Avrupa Ormanlar n n Korunmas Bakanlar Konferans n n y l nda yapt Sürdürülebilir Orman Yönetimi tan m ; Ormanlar n ve orman alanlar n n yerel, ulusal ve küresel düzeylerde, biyolojik çe itlili ini, verimlili ini, kendini yenileme kabiliyetini ve ya ama enerjisini, ekolojik, ekonomik ve sosyal fonksiyonlar n yerine getirebilme potansiyelini imdi ve gelecekte koruyacak ve di er ekosistemlere zarar vermeyecek bir ekilde düzenleme ve yararlanma biçimi eklindedir. Ülkemizin de kabul etmi oldu u bu tan m, di er bölgesel süreçlerde de çok büyük oranda benimsenmi ve bir bak ma küresel bir tan m haline gelmi tir. Sürdürülebilir Orman Yönetimi(SOY) ni gerçekle tirmenin temel art, ulusal ve uygulama birimi düzeyinde sürdürülebilir orman yönetimi kriter ve göstergelerinin belirlenmesi, izlenmesi, de erlendirilmesi ve raporlanmas n n effaf ve kat l mc bir ekilde yap lmas d r. Kriterler sürdürülebilir orman yönetiminin temel elementlerini olu turmaktad r. Ancak kriter baz nda ölçümleme ve de erlendirme yapabilmek için her bir kriteri olu turan ölçülebilen göstergelerin belirlenmesi gerekmektedir. Burada alt çizilmesi gereken husus, göstergelerin uygulama birimi düzeyinde belirlenmesi, ölçümlenmesi, izlenmesi, de erlendirilmesi, raporlanmas n n effaf ve kat l mc bir ekilde yap lmas d r. Orman Genel Müdürlü ü son y llarda uluslararas camiada meydana gelen bu h zl geli meye ayak uydurma çabas içindedir. Bu kapsamda sürdürülebilir orman yönetimi konusunda öncelikle y l nda ba latm oldu u Kriter ve Gösterge çal malar sonucunda kendi yetki ve sorumluluk alan ile s n rl olmak üzere kriter ve göstergeden olu an Ulusal Kriter ve Gösterge Setini belirlemi tir. Ard ndan il de yap lan çal taylarda kat l mc yakla mla de erlendirilerek y l için Orman Genel Müdürlü ü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Gösterge Raporu haz rlanm ve yay nlam t r. Orman Genel Müdürlü ü y l nda ise Orman letme Müdürlü ü düzeyinde sürdürülebilir orman yönetimi kriter ve gösterge setinin geli tirilmesi a amas na geçmi tir. Genel Müdürlü ümüzün ulusal bazda haz rlam oldu u kriter ve gösterge seti orman i letme müdürlüklerince kendi yöresel özellikleri ve artlar dikkate al narak, kat l mc bir anlay ile geli tirilecektir. Bu nedenle orman i letme müdürlü ünce haz rlanan y l sürdürülebilir orman yönetimi kriter ve gösterge raporlar y l nda il düzeyinde yap lan çal taylarda kat l mc yakla mla de erlendirilmi, çal tay sonucu haz rlanan nihai rapor ve orman i letme müdürlü ü raporlar n n de erlendirilmesi ile de Orman Genel Müdürlü ü Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Y l Raporu haz rlanm t r.
Orman Genel Müdürlü ü OGM Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri KR TER..... ORMAN KAYNAKLARI Ormanlar ve di er a açl k alanlar Dikili servet, biyokütle ve karbon sto u Art m Amenajman Plan Olan Orman Alan Kadastrosu Yap lan Orman Alan KR TER.... B YOLOJ K ÇE TL L K Ormanlar n parçal l k durumu Silvikiültürel Bak mlar Gençle tirme Güvenilirli i Tohum Kaynaklar KR TER....... ORMANLARIN SA LI I, CANLILI I ve BÜTÜNLÜ Ü Do al Faktörlerden Etkilenen Ormanlar Ba ar l Tabii Gençle tirme Alan Açma Yerle me Yakacak Odun Tüketimi Orman Yang nlar Otlatma Zarar zin rtifaklar KR TER.... ORMANLARIN ÜRET M KAPAS TES ve FONKS YONLARI Entegre Amenajman Planlar le Yönetilen Ormanlar Odun Üretimi Art m ve Üretim Dengesi Odun D Orman Ürünleri Üretimi KR TER... ORMANLARIN KORUYUCU ve ÇEVRESEL FONKS YONLARI Koruyucu Özelli i Nedeniyle Korunan Alanlar Su Havzalar n Koruma Alanlar Toprak Muhafaza Alanlar KR TER..... ORMANLARIN SOSYO-EKONOM K FONKS YONLARI Üretilen Odun Ürününün De eri Üretilen Odun D Orman Ürünlerinin De eri Yarat lan stihdam Orman Topluluklar ve Sivil Örgütler lenen Orman Suçlar
Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Sürdürülebilir orman yönetimi raporu ile amaçlanan; Türkiye ormanlar n n durumunu ve sürdürülebilir yönetimini ulusal ve uygulama birimi (Orman letme Müdürlü ü) düzeyinde bu kriter üzerinden de erlendirmek, takip etmek ve ayr ca her bir kriteri olu turan göstergeleri trendleri ile beraber effaf bir ekilde kamuoyuna duyurmakt r. Böylece ormanlar ve ormanc l m z konusunda toplumun her kesimini bilgilendirerek daha sa l kl bir tart ma ortam yaratmak ve kat l mc l n yarataca sinerjiyi de kullanarak sürdürülebilir orman yönetimi amac do rultusunda Orman Genel Müdürlü ü nün yönetim kapasitesini geli tirmektir. Orman Genel Müdürlü ü ülkemizin taraf oldu u ve sürdürülebilir orman yönetiminden ayr dü ünülmemesi gereken Çölle me ile Mücadele Sözle mesi, klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi, Biyolojik Çe itlilik Sözle mesi, Ormans zla man n Önlenmesi, Orman Kaynaklar n n zlenmesi, Su, Fonksiyonel Planlama ve benzeri konularda kendi görev ve sorumluluk alan ndaki faaliyetlerini sürekli geli tirme gayreti içerisindedir. Teknik anlamda bir ormans zla man n söz konusu olmad ülkemizde toplumun ormanlardan beklentileri sürekli de i mekte ve artmaktad r. Bütün Dünyada oldu u gibi, ülkemizde de ormanlar en çok tehdit eden tar msal yay l m, yerini yava yava endüstriyel yay l ma b rakmaktad r. Nüfus art ile birlikte kentle menin olu turdu u bask kendini belirgin bir ekilde hissettirmekte dolay s yla ki i ba na dü en; orman, temiz hava, içecek su, ekecek toprak azalmaktad r. Orman Genel Müdürlü ü gerek Birle mi Milletler gözetiminde sürdürülmekte olan uluslararas ormanc l k müzakerelerinde, gerekse ülkemizin aktif olarak kat lmakta oldu u Avrupa Ormanlar n n Korunmas Bakanlar Konferans ve Yak n Do u Ormanc l k Komisyonunda al nan kararlar gere i, Ulusal Kalk nma Planlar ve Ulusal Ormanc l k Program na da uygun olarak sürdürülebilir orman yönetimi amac na uygun çal malar n sürdürmektedir. Bu kapsamda; Orman Genel Müdürlü ü nce yürütülen a a daki faaliyetler önemlidir. Ormanlar n ekonomik, ekolojik ve sosyal fonksiyonlar n dikkate alan ekosistem tabanl çok amaçl fonksiyonel planlamaya geçilmesi ve plans z alan b rak lmamas, Biyolojik çe itlili in korunmas, iklim de i ikli inin ve di er etkenlerin ormanlar üzerindeki etkilerinin izlenmesi, A açland rma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Eylem Plan ba ta olmak üzere ard ç, sedir, f st kçam, her köye bir orman vb. rehabilitasyon veya eylem planlar ile ormanlar n geli tirilmesi, Her y l ortalama. ha bozuk orman alan nda yap lan rehabilitasyon çal malar, Ormanc l k faaliyetleri kapsam nda k rsal alanda ya ayan insan m za ve orman köylüsüne ekonomik istihdam sa lanmas faaliyetleri, Orman yang nlar ile mücadelede güçlü bir organizasyon yap s na sahip olmas ve yang nlara h zl ve etkin olarak yang na birinci derecede hassas bölgelerimiz ba ta olmak üzere - dakika da müdahale edilebilmesi,
Orman Genel Müdürlü ü Her y l ortalama - bin ha alanda orman zararl lar ile mücadele edilmesi, Piyasan n odun ve odun d orman ürünlerine olan ihtiyac n n sürekli olarak kar lanmas, Kent ormanlar kurulu u ile insan m z n sosyal ihtiyaçlar n n kar lanmas na a rl k verilmesi, Sürdürülebilir orman yönetimine ula mak için kat l m ve örgütlenmeyi ön plana alan Model orman olu turma çal mas, Yenilenebilir enerji kaynaklar ndan enerji elde ederek sera gaz sal n m n azaltmak amac na yönelik olarak yap lan pilot çal malar, Sürdürülebilebilir Orman Yönetimi ve Kat l mc l k Sürdürülebilir orman yönetimi için kriter ve göstergelerin izlenmesi ne derece önemli ise, kriter ve göstergelerin uygulanmas nda da kat l mc l k o derece önemlidir. Esas itibariyle uluslar aras düzeyde kat l mc l k: nsanlar n gündemdeki konu hakk nda, tek tek veya organize gruplar halinde, bilgi de i imini gerçekle tirdikleri, görü lerini ifade ettikleri, menfaatlerini belirttikleri, al nacak kararlara veya sonuca etki etme potansiyeline sahip olduklar gönüllü bir süreç olarak tan mlanmaktad r. Herhangi bir yerde herhangi bir konuda bir faaliyette bulunuldu unda, ayet o yerde bu faaliyetten u veya bu ekilde etkilenen ki i ve kurumlar n mutabakat sa lan rsa, faaliyet sorunsuz bir ekilde ba ar ya ula r. Bu mutabakat anla mazl k çözümlerini de içerir. Kat l mc lar n sorumluluklara ortak olmas taraflar ve sektörler aras i birli ini güçlendirir, taraflar aras nda güven ortam olu turu. Bu sinerji merkezi yönetimlerin i yükünü azalt r ve yönetim kapasitesini geli tirir. Yukar da tan mlanan kat l mc l n uluslararas yakla m, ormanc l m z için de geçerli bir yakla m olabilir. Esasen Orman Genel Müdürlü ü çok uzun y llardan beri içi içe ya amakta oldu u orman köylüsü ile birlikte ve daima ihtilaflar çözmeyi prensip edinen bir yakla mla faaliyet göstermi ve pek çok kat l mc yakla m örne i ortaya koymu tur. Ayn zamanda orman kooperatifleri, orman endüstrisinin temsilcileri, i çi sendikalar, üniversiteler ve ormanc l kla ilgili di er sivil örgütler ile daima dirsek temas nda olmu, pek çok sorunu birlikte çözmü tür. Kat l m yelpazesinin geni leyip faydalar ile birlikte sorumluluklar n da payla lmas prensip edinildi in de kat l mc l k kurumsalla abilecektir. Orman Genel Müdürlü ünce ilk defa y l nda düzenlenen sürdürülebilir orman yönetimi konulu il çal taylar na ü kurum d ndan olmak üzere toplam kat l m olmu tur. y l nda ise bu rakam si kurum d ve si kurum içi olmak üzere ü bulmu tur. Yani kurum d kat l m % oran nda artm t r. Bu bizler için çok sevindirici bir geli me olmakla birlikte yeterli de ildir. y l nda ülke genelinde ili kapsayan çal tay yap lm t r. Önemli bir orman varl olmayan illerin çal tay kom u illerle birle tirilmi tir.
Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri y l çal tay takvimi tabloda yer almaktad r. ORMAN BÖLGE MÜD. L Eski ehir " Ankara " Denizli " Adapazar Mersin Kastamonu Erzurum " " " Kahramanmara " " " zmir Bal kesir Trabzon " " Çanakkale Sinop Konya Giresun Kütahya stanbul " Isparta " Antalya Adana " Amasya " " " " " Artvin Bursa Elaz " " " " " Mu la " Bolu Zonguldak " " Eski ehir Afyon Ankara-K r kkale-k r ehir Çank r Denizli U ak Adapazar Mersin Kastamonu Kars Ardahan Erzincan Erzurum Hatay Kahramanmara Ad yaman-.urfa G.Antep-Kilis zmir-manisa Bal kesir Rize Gümü hane-bayburt Trabzon Çanakkale Sinop Konya-Aksaray.-Karaman Ordu-Giresun Kütahya stanbul K rklareli Isparta Burdur Antalya Adana Osmaniye Amasya Sivas Yozgat Tokat Samsun Çorum Artvin Bursa-Bilecik-Yalova Siirt Diyarbak r Bitlis Tunceli Elaz Hakkari Ayd n Mu la Bolu-Düzce Bart n Karabük Zonguldak ÇALI TAY YER TAR H Mart Eski ehir Mart Afyon Nisan Ankara-K r kkale-k r ehir Nisan Çank r Mart Denizli Mart U ak Nisan Kocaeli Mart Mersin May s Kastamonu ubat Kars ubat Ardahan ubat Erzincan ubat Erzurum Mart Hatay Mart K.mara Mart Ad yaman-.urfa Mart G.Antep-Kilis Nisan zmir Mart Bal kesir Mart Rize Mart Gümü hane-bayburt Mart Trabzon Nisan Çanakkale May s Sinop Mart Konya Mart Giresun Nisan Kütahya Nisan stanbul Nisan K rklareli Nisan Isparta Nisan Burdur Mart Antalya Nisan Adana Nisan Osmaniye Mart Amasya Mart Sivas Mart Yozgat Mart Tokat Mart Samsun Mart Çorum Nisan Artvin Nisan Bursa Mart Siirt Mart Diyarbak r Mart Bitlis Mart Tunceli Nisan Elaz Nisan Hakkari Nisan Ayd n Nisan Mu la Mart Bolu Nisan Bart n Nisan Karabük Nisan Zonguldak
Orman Genel Müdürlü ü ve Y llar l Çal taylar na Kat l m Kurum çi Kat l m (adt.) Kurum D Kat l m (adt.) Y l Sürdürülebilir Orman Yönetimi l Çal taylar na Kurum D Kat l m (ki i) Sivil Top. Kurulu Belediye Köy Muhtar. Di er Kamu Kurum. Üniversiteler Özel Sektör Bas n Yay n Kooperatifler Bireysel
Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Y l l Çal taylar Kat l mc Da l m Tablosu Eski ehir,, Ankara,,,,,, Denizli,, Adapazar Mersin Kastamonu Erzurum,,,,,, K.mara,,,,,, zmir Bal kesir Trabzon " " Çanakkale Sinop Konya,, Giresun BÖLGE MÜD. L S V L TOP. KURULU. BELED YE KÖY MUHTAR. D ER KAMU KURUM. ÜN VERS TE ÖZEL SEKTÖR BASIN YAYIN KOOP. B REYSEL KURUM Ç KATILIM (ki i) TOPLAM Eski ehir Afyon Ankara K r kkale K r ehir Çank r Denizli U ak Adapazar Mersin Kastamonu Erzurum Kars Erzincan Ardahan Hatay K.Mara Ad yaman-.urfa G.Antep-Kilis zmir-manisa Bal kesir Rize G.Hane-Bayburt Trabzon Çanakkale Sinop Konya-Aksaray Karaman Ordu-Giresun
Orman Genel Müdürlü ü Y l l Çal taylar Kat l mc Da l m Tablosu Kütahya stanbul " Isparta " Antalya Adana " Amasya " " " " " Artvin Bursa " Elaz " " " " " Mu la " Bolu Zonguldak " " BÖLGE MÜD. L S V L TOP. KURULU. BELED YE KÖY MUHTAR. D ER KAMU KURUM. ÜN VERS TE ÖZEL SEKTÖR BASIN YAYIN KOOP. B REYSEL KURUM Ç KATILIM (ki i) TOPLAM Kütahya stanbul K rklareli Isparta Burdur Antalya Adana Osmaniye Amasya Sivas Yozgat Tokat Samsun Çorum Artvin Bursa-Bilecik- Yalova Siirt Diyarbak r Bitlis Tunceli Elaz Hakkari Ayd n Mu la Bolu-Düzce Bart n Karabük Zonguldak TOPLAM
Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Kriter Orman Kaynaklar Orman Genel Müdürlü ü, son y llarda ulusal ve uluslararas camiada gündeme gelen çevresel, ekonomik, ekolojik, sosyal ve kültürel ko ullar n paralelinde öne ç kan sürdürülebilirlik, çok yönlü yararlanma, ekosistem yönetimi, effafl k, kat l mc l k ve orman kaynaklar gibi kavramlara uygun olarak kendi faaliyetlerini yürütmekte ve yönetim anlay n bu sürece uygun olarak geli tirmektedir. Ekosistem yönetimi sadece bitkisel ö elerin de il, fauna ö elerinin, mikroorganizmalar n, akar sular n, sulak alanlar n, orman içi ve biti i i meralar n, rekreasyon alanlar, yer alt mineralleri, toplumun ihtiyaçlar, istihdam vb. gibi di er ö elerin de bir bütün olarak alg lanmas n gerektirmektedir. Bu durum, ekosistemin tüm ç kt lar n dikkate alan yani sistemin tüm i levlerini ele alarak planlamak ve yönetmek anlam na gelmektedir. te sistemi bir bütün olarak ele alan bu ö elerin tümünü orman kaynaklar ile ifade etmek uygun olacakt r. Ülkemizin orman kaynaklar na yönelik olarak bir de erlendirme yapabilmek için öncelikle orman tan m n n yasal olarak yap lmas na ihtiyaç vard r. Say l Orman Kanunu; Tabii olarak yeti en veya emekle yeti tirilen a aç ve a açc k topluluklar yerleriyle birlikte orman say l r. tan m n yapmakla birlikte buna baz istisnalar getirmi tir. Bunlar; Sazl klar, Step nebatlar yla örtülü yerler, Her çe it dikenlikler, Parklar, Mezarl klardaki a aç ve a açc klarla örtülü yerler; çevresinde do al olarak yeti meyen a açlarla kapl ve ormana biti ik olmayan hektar n alt ndaki özel mülkiyete ait alanlar, Funda veya makilerle örtülü orman ve toprak muhafaza karakteri ta mayan alanlard r. Orman Kanununda yap lan orman tan m nda alansal k s t sadece özel ormanlar için getirilmi olup % u devlete ait olan ormanlar kapsamamaktad r. Keza, yasal tan m da a aç boyuna ve kapal l a ili kin bir s n rlama da mevcut de ildir. Türkiye deki orman alanlar Normal ve Bozuk olarak iki ayr grup alt nda s n fland r lmaktad r. Tepe kapal l % ve daha a a da olan alanlar n tamam Bozuk olarak s n fland r lm t r. Bu s n flamada Bozuk teriminden kastedilen özellik, birim alanda ta d a aç serveti ve art m itibariyle yetersizlik olup, sadece ana amac odun üretimi olan ormanlar için bir anlam ifade etmektedir. Uluslar aras terminolojide Bozuk dan kas t, % ve daha yukar da olan ormanlardan insan etkisiyle olu an a r müdahele sonunda normal yap s n kaybeden ve ta d biyokütlesi azalan orman anlam ndad r. Ülkemizdeki Bozuk ormanlar, uluslararas anlamda orman say lmayan alanlard r. Ne var ki, bu ayr m genelde boylu orman a açlar gözetilerek yap ld için güneyde maki alanlar, kuzeyde ormangülü alanlar, boylar - m nin, kapal l klar % un çok üzerinde olmalar na ra men bozuk s n f na dahil edilmi lerdir. Kyoto Protokolü gere ince ülkelerin Sera Gaz envanter bildirimlerinin teknik esaslar n n aç kland uluslar aras k lavuzun ad ; Arazi Kullan m, Arazi Kullan m De i imi ve Ormanc l kt r. (AKAKDO) An lan k lavuzda sonras için öngörülen orman tan m nda alansal büyüklü ün m ye, a aç boyunun m ye çekilmesi gündemdedir. Bu anlamda Orman Genel Müdürlü ü teknik anlamdaki orman tan m n uluslar aras süreçle uyumlu hale getirebilmek için gerekli çal may ba latm bulunmaktad r. Ülkemizde orman alanlar na yönelik olarak bir yerin yasal olarak orman olup olmad na karar veren yetkili birim orman kadastro komisyonlar d r. Bir yerin orman kadastro komisyonlar taraf ndan orman olarak ilan edilmesinden sonra ilan süresince herhangi bir itiraz n olmamas durumunda o yer orman olarak ayr l r ve tapuya tescil edilmesi ile birlikte yasal süreç tamamlan r. Anayasadaki baz istisnalar d nda orman alanlar nda daraltma yap lamaz.