IGS 501 Güvenlik Mühendisliği GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ İş Güvenliği ve Uzmanlığı Bölümü 2015-2016 Gaziantep 1
İÇERİK İGS 501 Güvenlik Mühendisliği: Güvenlik Mühendisliğinin tanımı, kapsamı ve amacı hakkında bilgiler verilecektir. *Bazı tehlikeli çalışmalarda ve çalışma ortamlarında oluşabilecek tehlike unsurları anlatılacaktır. Bu ortamların sağlık ve güvenliğin sağlanmasına elverecek şekilde düzenlenmesi ve çalışma kapasitesinin korunması ve iyileştirilmesi yönünde yönetmelikler çerçevesinde alınacak önlemler anlatılacaktır. *Kaynak işlerinde, kaldırma makinelerinde, yapı işlerinde basit basınçlı kaplarda, çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunmasında ve bunun gibi bazı alanlarda iş güvenliğinin korunmasına ilişkin teknik konular anlatılacaktır. 2
Güvenlik Mühendisliği Önemi Dünya da her yıl 2 milyon civarında insan işle ilgili kaza ve hastalıklar sonucu ölmektedir. İşle ilgili kaza ve hastalıklar sonucu trilyonlarca dolar kaybedilmektedir. Ülkemizde ise her yıl 70-80 bin iş kazası, 500-600 civarı meslek hastalığı kayda geçmektedir. 1.500.000 ile 1.800.000 iş günü kaybedilmektedir. Kaza ve hastalıkların sadece sosyal güvenlik sistemine maliyeti milyarlarca TL dir. Tüm bu nedenlerle, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) eğitimine ILO sözleşmeleri, Avrupa Birliği (AB) düzenlemeleri ve bütün endüstrileşmiş ülkelerde büyük önem verilmekte ve geliştirilmesi için somut hedefler ortaya konmaktadır. Eğitim konusunda en önemli sorunlardan biri işyerinde ISG hizmetlerini yerine getirecek uzman personelin yetiştirilmesidir. Bu anlamda ülkemizde son on yıldır uygulanan en önemli eğitim ise, İş Güvenliği Mühendisliği eğitimidir. 3
Güvenlik Mühendisliği Önemi Günümüzde network ağlarıyla birbirine bağlanan, bilgisayarların hakim olduğu, bir dünyaya doğru gidilmektedir. Güvenliğin yönü, özel veya kamuya ait ortamların fiziksel korunmasından daha çok, iş hayatını, ticari sözleşmeleri, kişisel bilgileri ve internet güvenliğini içeren daha geniş bir alana doğru kaymaktadır. Özellikle her uygulama için potansiyel güvenlik ihtiyacının düşünülmesine ve tespit edilmesine gerek duyulmaktadır. Örnek olarak risk, tehdit, güvenilirlik, zayıflık, sorumluluk, bütünlük, kişisel gizlilik gibi kavramlar üzerinde yeniden düşünülmeli ve konu bilimsel platformlara taşınmalıdır. Güvenlik sorunlarının odağının yön değiştirmesi, güvenlik mühendisliğinin önemini arttırmaktadır. Doğal olarak, güvenlik kapsamındaki değişim, ticaret sürecine, teşebbüslerin yeniden yapılandırılmasına, mühendislik süreçlerinin yeniden gözden geçirilmesine ve güvenliğin yeniden tanımlanmasını zorlamaktadır. 4
Güvenlik Mühendisliğine Giriş Soru: Güvenlik Mühendisliği nedir? Güvenlik mühendisliği, halen gelişen bir disiplindir. Bunun için bugün bile henüz yaygın olarak kabul görmüş bir tanımı yapılmamıştır. Özellikle ülkemizde güvenlik mühendisliği halen sistem mühendisliği ile yakından ilgili bir uygulamalı bilim dalı olarak algılanmaktadır. Sistem mühendisliği, karmaşık sistemlerin ya da bu sistemleri oluşturan alt sistemlerin tasarımını, üretimini ve bakımını, zaman ve maliyet kısıtlarını da göz önünde bulundurarak, gerçekleştirmek amacını taşır. Halbuki güvenlik mühendisliğinin bu amacın dışında da işlevi olup güvenlik mühendisliğinin tanım ile ilgili daha farklı genellemeler yapmak mümkündür. 5
Güvenlik Mühendisliğine Giriş Soru: Güvenlik Mühendisliği nedir? Güvenlik mühendisliği, birey ve kurumların önem verdiği taşınır ve taşınmaz mallarının üzerinde oluşa bilecek her türlü riskleri irdeleyen, tanımlanan risklerle uyumlu olarak güvenlik ihtiyaçlarının tespit edilmesi belirleyen, güvenlik mekanizmalarının, etkinliğinin, doğruluğunun ve güvenilirliğini denetleyen, özellikle hızla gelişen bilişim teknolojisi ile birlikte her türlü bilgi hırsızlığına karşı alınabilecek tedbirleri etüd eden Her türlü yaşam alanlarında uygulanacak sanal, fiziki ve elemanlı güvenlik tedbirlerinin nasıl olması gerektiğini etüt eden, güvenlik ihtiyaçlarını, diğer disiplinlerle entegre olmuş bir güvenlik rehberliğine dönüştürmesine yardımcı olan, bir mühendislik dalı olarak ifade edebiliriz. 6
Soru: Güvenlik Mühendisliği kimdir? Bu anlamda güvenlik mühendisliği eğitimi almış bir güvenlik uzmanı Bir ev veya iş yeri gibi yaşam ve çalışma alanlarında güvenlik açısından her türlü risk teşkil edebilecek stratejik noktaları belirleyen, tesisin fiziki veya sanal güvenlik sistemini kurgulayabilmek için tüm özelliklerini düşünerek, düşünülen güvenlik sisteminin teknolojisini en doğru şekilde hesaplayan, projelendiren ve uygulayan kişidir. 7
Güvenlik Mühendisliği Güvenlik mühendisleri alınacak bir projede durum tespiti yapar. O ana kadar yapılan veya yapılacak güvenlik düzenlemeleri inceler. Güvenlik hizmeti talep eden kurum ve ya kişilerin geçmişte yaşanmış güvenlikle ilgili deneyimleri dinler. Her firmanın organizasyon yapısı farklı olduğundan dolayı, çalışanların profilin den tutunda tesislerin coğrafi konumu, faaliyet alanları, kurumsal duyarlılıkları gibi konuları da irdeleyerek güvenlik hizmeti isteyen kurum ve kişilerin potansiyel risk alanları ile ilgili detaylı bilgiler verir. O kurma veya kişiye özel bir güvenlik stratejisi önerir, bir güvenlik politikası tanımlar Hizmet alan kurumun veya kişinin güvenlik sistemi de bu strateji ve politikaya paralel biçimde geliştirilir. Güvenlik sistemini hayata geçirirken her zaman duruma en uygun ve kategorisindeki en iyi ürün ve teknolojileri kullanmaya özen gösterilmesini sağlar. 8
Güvenlik Mühendisliği İSG Uzmanının görevi üretim yapmak değil, üretimden kaynaklanan riskleri hesaplamak; yönetici, mühendis, işçi ve doktorları uyarmak ve bunlara mümkün olan en basit, anlaşılır ve düşük maliyetli önlemleri aldırmaktır. Bu nedenle İSG Uzmanı doktorun, mühendisin veya yöneticinin işini yapmayacaktır. İSG diğer mesleklerden yararlanan fakat onlardan bağımsız bir iş durumundadır. 9
Özet olarak bir güvenlik mühendisi; Olası tüm risk analizlerini değerlendirir. Tesisin özelliğine göre tehdit ve savunma düzeyini değerlendirir. Kurumsal güvenlik politikasının oluşturulması sağlar. Güvenliği sağlanacak alanların teknolojik ve mimari açıdan incelenmesi sağlar. Risk ve tehdit düzeylerine göre fiziki ve sanal güvenlik önlemleri tasarımını yapar. Planlama ve projelendirme (elektronik güvenlik araçları- elemanlı güvenlik) konusunda değerlendirme yapar. Rutin ve acil durum prosedür ve planlarının hazırlanmasını sağlar. Kriz yönetimi konunda planlama yapar. İş sürekliliği planları hazırlar. Güvenlik Mühendisliği Güvenlik sistem ve hizmetleri şartnamelerinin hazırlanması yardımcı olur. Uygulamalar ve denetlenmeler konusunda değerlendirme yapar. 10
Güvenlik Mühendisliği Özet olarak bir güvenlik mühendisi (devam); Güvenlik tatbikatlarını gerçekleştirir ve planlar. Zamanlı zamansız denetlemeler ile performans ölçümleri yapar. Resmi kolluk kuvvetleri raporlamalarını ve iletişimini gerçekleştirir. 11
Güvenlik Mühendisliği Örnek Soru: İyi yetişmiş bir güvenlik mühendisi bir tesisin güvenliğinin asgari ölçüde sağlanması için önerebileceği asgari fiziki engeller, giriş kontrol sistemleri ve yönetimsel beceriler gibi konularda ne gibi öneriler sunmalıdır. Fiziki Engeller ve Giriş Kontrol Sistemleri: Alarm Sistemi Hareket Detektörleri; Panik Butonları; Manyetik Kontak; Cam Kırılma Detektörleri; Isı Artış Detektörleri; Su Baskını Detektörleri; Yangın Alarm Sistemi Kapalı Devre Kamera Sistemi Kayıt Cihazları; Diğer Güvenlik Teçhizatları X-Ray Cihazı, Kapı Detektörü, El Tipi Metal Detektörü; Araç Altı Arama; Doldur-Boşalt İstasyonu; Kollu Bariyer, Bloker, Mantar Bariyer CCTv (Closed-Circuit Television) Kapalı Devre Televizyon Sistemleri 12
Yönetimsel Beceriler Hakkında: Güvenlik Mühendisliği Güvenlik politikalarını, prosedürlerini ve yönergelerini hazırlamak ve uygulanmasını sağlayarak resmi kurumlarla bağlantıları oluşturmak. Şirket çalışanlarını, müşterilerini ve varlıklarını korumak maksadıyla güvenlik faaliyetlerini yönetmek ve koordine etmek. Güvenlik personelini yönetmek, eğitmek, görevlendirmelerini yapmak. Güvenlik tedbirlerini analiz etmek, güvenlik risklerini değerlendirerek tedbirlerde düzenlemeler yapmak, Güvenlik ihtiyaçlarına karar vermek ve alınan tedbirlerin başarısını değerlendirmek için bilgi toplamak ve analiz etmek, ve raporlamak. Güvenlik politikalarının ve prosedürlerinin uygulandığından emin olmak için güvenlik denetimleri yapmak, denetimlerin sonucunda risk bildirimlerinde bulunmak. Güvenlik ihlalleri hakkında araştırma ve soruşturma yapmak. 13
Güvenlik teçhizatının özelliklerini belirlemek. Acil güvenlik olaylarına müdahale şekillerini planlamak, gerektiğinde yönetmek. Şirket acil durum yönetimi ve iş sürekliliği faaliyetlerine katılmak. Üst düzey yöneticilerin korunması ile ilgili faaliyetleri yönetmek. Resmî kolluk kuvvetleriyle iş birliği ve koordinasyon faaliyetlerini yürütmek. Güvenlik bütçesini hazırlamak ve harcamaları kontrol etmek. Güvenlik tedbirleri ile, yangın, iş sağlığı ve güvenliği gibi yakın fonksiyonların tedbirlerini koordine etmek. Güvenlik Mühendisliği Yönetimsel Beceriler Hakkında: (Devam) 14
15
16