Amortisman (Asset Depreciation) Amortisman Ülkemizde amortisman mevzuu Vergi Usul Kanunumuzun (V.U.K.) 313. maddesinde açıklanmıştır. Vergi Usul Kanununun 313. maddesine göre amortismanın konusunu; İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayri menkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin değerleme esaslarına göre tespit edilen değerlerinin bu kanun hükümlerin göre yok edilmesi teşkil eder. 1
Amortisman Ayırma Koşulları a) İşletmede bir yıldan fazla kullanılması. b) Yıpranma, aşınma veya kıymetten düşmeye maruz bulunma. (Örneğin, bu şartı sağlamayan boş arsa ve araziler amortismana tabi tutulmaz.) c) Envantere dahil olma; İktisadi kıymetin envantere dahil olması hem fiilen işletmenin tasarrufunda bulunması, hem de envantere kayıtlı olmasını ifade eder. d) İktisadi kıymetin değerinin belli bir tutarı aşması (2010 yılı için bu tutar 680 TL dir). Amortismanı niye hesaba katıyoruz? Amortisman, bir iş masrafı olarak görüldüğünden vergiye tabi geliri (taxable income) azaltır. Vergiye tabi gelir= Toplam gelir- (Masraflar + Amortisman) : Bir firma sene sonunda kar olarak 120000 TL açıklamıştır, bu firmanın 20000 TL de amortisman gideri bulunmaktadır. Eğer firmanın ödemesi gereken vergi oranı %40 ise bu firma ne kadar vergi vermelidir? ÇÖZÜM: Vergiye tabi gelir= (120000-20000)=100000 TL Vergi miktarı= 100000*0,40= 40000TL 2
Amortisman görevleri Bir varlığın ömrü boyunca kaybedeceği değeri sistematik olarak yıllara dağıtılmasını sağlar. Tüketilemeyecek bir fiziksel varlığın parasal olarak değerlendirilmesi sağlanmış olur. Makinelerin verimliliklerinde meydana gelen azalmalar değer olarak yansıtılmış olur. Üretimde meydana gelen azalmaların buluna bilmesi için bu kaybın hesaba katılması gerekir. Satış sonucu elde edilecek gelirle, amortisman payları elde edilmiş ve sabit varlıkların hizmet süreleri sonunda onların ilk yatırım tutarları özkaynak olarak birikmiş olacaktır. Böylece, herhangi bir yatırım için yatırılan sermaye, o yatırımın ömrü süresinde geri alınır ve aynı yatırımı tekrar yapabilmek için parasal kaynak sağlanmış olur. Amortismanı oluşturan nedenler Fiziksel (Maddesel)Amortisman; Sabit değerlerin kullanılmasından kaynaklanan eskime ve yıpranmadır. Maddesel amortismana örnek olarak, kullanım sonucu yıpranma, tabii yıpranmayı verebiliriz. İşlevsel (Foksiyonel) Amortisman; Teknolojik eskime (demode olma) veya yetersizliğe bağlı olarak ortaya çıkar. Örneğin; bir makina artan istemi karşılayacak kapasiteye sahip değilse yetersiz duruma gelecektir 3
Amortisman Belirleme Yöntemleri Düzgün (doğrusal) amortisman metodu Azalan bakiyeler üzerinden amortisman Çift kat azalan bakiye amortisman metodu Azalan bakiye amortisman oranı Yıl sayıları toplamı amortisman metodu Düzgün doğrusal amortisman metodu Prensip: Mal, ömrü boyunca her yıl aynı miktarda hizmet veriyor/kullanılıyor. Kitap değeri Ömrü 4
Düzgün doğrusal amortisman metodu Yıllık Amortisman= ( ) = ( ) P= Makinenin alımı için harcanan F= Makinenin kullanım ömrü sonundaki hurda değeri n= Kullanım ömrü i yıldaki amortisman değeri= i yıldaki kitap değeri = ( ) İ Makinenin alım değeri 1100 liradır, 5 yıl sonundaki hurda değeri 100 lira olduğuna göre, düzgün doğrusal amortisman metodu ile 5 yıl boyunca ki kitap değerini ve amortisman miktarını bulunuz. Yıl Yıllık Amortisman Kitap Değeri 0-1100 1 200 900 2 200 700 3 200 500 4 200 300 5 200 100 5
Azalan bakiyeler üzerinden amortisman Prensip: Mal (asset) her yıl azalan şekilde hizmet veriyor/kullanılıyor. Her yıl amortismana esas olan değer, bir önceki yıla ait amortisman çıkarılarak elde edilir. Amortisman süresi, normal amortismandaki sürenin aynıdır. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50'yi geçmemelidir. Sürenin son yılına devredilen bakiyeler o yıl tamamen yok edilir 6
Çift kat azalan bakiye amortisman metodu Amortisman Ömrü Çift kat azalan bakiye amortisman metodu Amortisman oranı = *2 i yıldaki amortisman değeri= ( ) ( ) i yıldaki kitap değeri = ( ) P= Makinenin alımı için harcanan F= Makinenin kullanım ömrü sonundaki hurda değeri n= Kullanım ömrü 7
Makinenin alım değeri 1100 liradır, 5 yıl sonundaki hurda değeri 100 lira olduğuna göre, çift kat azalan bakiye amortisman metodu ile 5 yıl boyunca ki kitap değerini ve amortisman miktarını bulunuz. Yıl Yıllık Amortisman Kitap Değeri 0-1100 1 440 660 2 264 396 3 158 237,6 4 95 142,56 5 57 85,536 5* 57-(100-85,536) 100 8
Azalan bakiye amortisman oranı Amortisman oranı düzgün doğrusal amortisman metoduyla elde edilen amortisman oranı ile çift kat azalan bakiye amortisman metoduyla elde edilen amortisman oranları arasındadır. Amortisman oranı = 1 formülü ile elde edilir. P= Makinenin alımı için harcanan F= Makinenin kullanım ömrü sonundaki hurda değeri n= Kullanım ömrü Azalan bakiye amortisman oranı i yıldaki amortisman değeri= (1 ) ( ) i yıldaki kitap değeri = (1 ) Bu metodun kullanılabilmesi için kullanım sonundaki hurda değerinin sıfırdan başka bir değer olması gerekmektedir. 9
Makinenin alım değeri 1100 liradır, 5 yıl sonundaki hurda değeri 100 lira olduğuna göre, azalan bakiye amortisman oranı ile 5 yıl boyunca ki kitap değerini ve amortisman miktarını bulunuz. Yıl Yıllık Amortisman Kitap Değeri 0-1100 1 419,1 680,9 2 259,42 421,48 3 160,58 260,89 4 99,40 161,49 5 61,53 99,96 10
Yıl sayıları toplamı amortisman metodu = ( ) i yıldaki amortisman değeri=2(p-f) ( ) i yıldaki kitap değeri = ( ) ( ) P= Makinenin alımı için harcanan F= Makinenin kullanım ömrü sonundaki hurda değeri n= Kullanım ömrü Makinenin alım değeri 1100 liradır, 5 yıl sonundaki hurda değeri 100 lira olduğuna göre, yıl sayıları toplamı amortisman metodu ile 5 yıl boyunca ki kitap değerini ve amortisman miktarını bulunuz. Yıl Yıllık Amortisman Kitap Değeri 0-1100 1 (1100-100)*5/15= 333,33 766,67 2 (1100-100)*4/15= 266,67 500 3 (1100-100)*3/15= 200 300 4 (1100-100)*2/15= 133,33 166,67 5 (1100-100)*1/15= 66,67 100 11
Metotların karşılaştırılması 12
Amortisman bulunmasında dikkat edilmesi gereken hususlar Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir. Amortismanın her hangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz. Normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başlandıktan sonra bu usulden dönülemez. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Küçük bir beton mikseri 150 000 TL ye alınmıştır. 4 yıl sonundaki hurda değerinin 12 500 TL olması beklenmektedir. Eğer firmanın yıllık 100 000 TL net kar elde etmesi bekleniyorsa ve vergi vergilenebilecek kar miktarından %40 olarak alınacaksa; a) Her yıl sonunda ödenmesi gereken vergi miktarını bütün amortisman metotlarını kullanılarak bulunuz. b) %15 faiz oranı için vergi miktarlarını net bugünkü değerlerini bulunuz ve hangi amortisman metodunun seçilmesi gerektiğini belirleyiniz. c) Yıllık kar 40000 TL olma durumu için soruyu tekrar çözünüz. 13
Yıllık Amortisman Amortisman Yıl Düzgün Amortisman Çift Kat Azalan Bakiye Azalan Bakiye Yıl Sayıları Toplamı 1 34375 75000 69405 55000 2 34375 37500 37291 41250 3 34375 18750 20307 27500 4 34375 6250 10767 13750 137500 Vergilenebilir kar Vergilenebilir Kar Yıl Net Kar Düzgün Amortisman Çift Kat Azalan Bakiye Azalan Bakiye Yıl Sayıları Toplamı 1 100000 65625 25000 30595 45000 2 100000 65625 62500 62709 58750 3 100000 65625 81250 79963 72500 4 100000 65625 93750 89233 86250 14
Vergi Ödenmesi Gereken Vergi Yıl Düzgün Amortisman Çift Kat Azalan Bakiye Azalan Bakiye Yıl Sayıları Toplamı 1 65625*0,40= 26250 25000 *0,40= 10000 30595*0,40= 12238 45000*0,40= 18000 2 65625*0,40= 26250 62500 *0,40= 25000 62709*0,40= 25084 58750*0,40= 23500 3 65625*0,40= 26250 81250 *0,40= 32500 79963*0,40= 31985 72500*0,40= 29000 4 65625*0,40= 26250 93750*0,40= 37500 89233*0,40= 35693 86250*0,40= 34500 c) Amortisman Vergilenebilir Kar Vergi Yıl Kar Düzgün Amortis man Çift Kat Azalan Bakiye Düzgün Amortis man Çift Kat Azalan Bakiye Düzgün Amortis man Çift Kat Azalan Bakiye 1 40000 34375 75000 5625-2250 - 2 40000 34375 37500 5625 2500 2250 1000 3 40000 34375 18750 5625 21250 2250 8500 4 40000 34375 6250 5625 33750 2250 13500 137500 9000 23000 15