Alternatif Karşılaştırma Metotları

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Alternatif Karşılaştırma Metotları-1 Alternatif Karşılaştırma Metotları Minimum çekici getiri oranı (Minimum attractive rate of return- MARR) Eşdeğer Kıymet Metotları Bugünkü Değer Metodu Gelecekteki Değer Metodu Yıllık Eşdeğer Net Hasıla Metodu Alternatif Projelerin Karşılaştırılması 1

2 Sermaye Sermaye veya kapital; ekonomi biliminde mal üretmek için kullanılan para, makine, fabrika, enerji gibi fiziksel araçlardır. İki temel kategoriye ayrılır. Özsermaye: Müteşebbisin veya ortakların firmaya para veya varlık olarak yatırdıkları. Borç sermayesi: Satıcılardan, bankalardan ve tahvil ihraç suretiyle, geri ödemek şartıyla sağlanan ve karşılığında bir faiz ödenen sermayedir. Özsermaye Özsermaye sahiplerine de faiz ve kar ödenmesi gerekir: 1. Sermaye sahibi varlığını bir projeye yatırarak veya bir işletmeye borç vererek belli bir süre onun etkin kullanımından vazgeçmiş demektir. 2. Sermaye sahibi gelecekte daha çok kazanabilmek için mevcut tüketiminden vazgeçmekte ve bir fedakarlık yapmaktadır. 3. Sermaye sahibi sermayesini yatırımda kullanarak bir riske katlanmaktadır. 2

3 Minimum çekici getiri oranı Sermaye maliyeti (Cost of capital) Projeyi yatırıma değer kılacak getiri oranı. Firmanın benzer riskli başka bir yatırım aracına yatırım yaptığında ki kazanacağı getiri oranıdır. Risk Primi (Risk premium) Eğer daha yüksek riskli bir projeye yatırım yapılıyorsa bu risk için konulan prim miktarı da artar. MARR Risk Primi Sermaye Maliyeti Minimum çekici getiri oranı Sermaye Maliyeti Unsurları i. Öz sermaye ii. iii. iv. İmtiyazlı Hisse Senetleri Dağıtılmayan Karlar Yabancı Kaynak Maliyeti a. Uzun Vadeli Borçlar (Tahvil) b. Kısa Vadeli Borçlar (Banka Kredisi, Finansman Bonosu, Satıcı Kredisi vb.) 3

4 Hisse Senedi ABC Firmasının hisseleri hisse başına 50 dolardan satılmaktadır. Yıllık hisse başına 3 dolar temettü verilmiş ve hisseler geçmiş beş yıl boyunca yılda ortalama %5 değerlenmiştir. Hisselerin bu performansı sürdüreceği beklenmektedir. Buna göre hisselerin sermaye maliyeti ne kadardır? Tahvil ABC firması 1000 dolar değerinde tahvil satmak istemektedir. Bu tahvil 6 aylık periyodlar için 20 dolar kazandıracaktır ve 5 yıl sonunda istenilen değere ulaşacaktır. Tahviller 830 dolardan satılmıştır, fakat değişik masraflar çıkarıldıktan sonra şirket tahvilden 760 dolar elde etmiştir. Bu bononun sermaye maliyet oranı nedir? 4

5 Dağıtılmayan Karların Maliyeti Hissedarların hisse senetlerinden istedikleri ya da bekledikleri karlılık oranına eşittir. Sermaye Maliyeti 100,000 dolarlık bir projenin ABC firması 20,000 dolarlık kısmını Hisse satışından, 30,000 dolarlık kısmını tahvil satışından ve 10,000 dolarlık kısmını da yıllık faizi %12 olan banka kredisiyle ve kalan kısmını da geçmiş yıllardan elde edilen karla yapmaktadır. Buna göre bu projenin sermaye maliyeti nedir? MARR değeri olarak ne kullanılmalıdır? 5

6 Minimum çekici getiri oranı Risk Primi İşletme Riski Finansal Risk Pazar Riski Faiz Riski Paranın zaman değerini nazara almayan geri ödeme süresi (i=0%), GÖS 1 Temel Soru: Başlangıç yatırımını hangi hızda geri kazanabilirim? Yöntem: Kümülatif nakit akışlarını kullan. Eleme Kriteri: Eğer bir projenin geri ödeme süresi istenen değere eşit veya daha küçük ise, proje daha detaylı analiz için dikkate alınır. Eksikliği: Paranın zaman değerini dikkate almaz. 6

7 Örnek: Aşağıda bir inşaat firmasının seçebileceği iki makinanın yıllık gelirleri ve ilk maliyeti verilmiştir. Makinelerin ekonomik hayatları 6 yıldır. Buna göre paranın zaman değerini nazara almayan geri ödeme süresini (GÖS 1 ) bulunuz. Alternatif Maliyet Yıllık Getiri A makinesi B makinesi Örnek: Bir firma yeni bir bilgisayar sistemini $5,000 maliyet ile satın almak istemektedir. Sistemin ekonomik ömrü 5 yıl olup, yıllık bakım maliyeti $500 ve firmaya birinci yıldan başlayarak sırasıyla her yıl $1500, $3000, $3000, $3500 ve $3500 kazanç sağlaması beklenmektedir. Geri ödeme süresi için maksimum 3 yıl düşünülüyor ise, bilgisayar sistemi satın alınmalı mıdır? 7

8 N Nakit Akış Küm. Akış Doğrusal interpolasyon: ÖGS 1 = 2.6 yıl 2.6 < 3 olduğu için proje kabul edilmelidir. N=2 ve N=3 arasında Paranın zaman değerini nazara alan geri ödeme süresi (i>0%), GÖS 2 Paranın zaman değerini dikkate alır. Örnek: Bir önceki örneği %10 faiz oranı ile yeniden analiz edersek, sonuç değişir mi? 8

9 N Nakit Akış Fon Maliyeti Küm. Akış , Doğrusal interpolasyon: ÖGS 1 = 3.07 yıl 3 < 3.07 olduğu için proje kabul edilmemelidir. N=3ve N=4 arasında Örnek: Aşağıdaki nakit akış tablosuna göre GÖS 1 ve %10 MARR için GÖS 2 değerlerini bulunuz. Yıl sonu Nakit Akış

10 Yararları Hesaplamaları basittir, özellikle ekonomik analiz konusunda yeterli bilgisi olmayan insanlar için paranın zaman değerini nazara almayan geri ödeme süresinin hesaplanması çok kolaydır. Bir alternatifin değerlendirilmesinde bu metotlar çok yararlı bir ölçü sağlar. Özellikle işletmeler ve endüstriyel firmalar geri ödeme süresi kısa olan projeleri tercih ederler, çünkü geri ödenen meblağları farklı amaçlar için kullanabilirler. Eksikleri Zaman değerini nazara almayan geri ödeme süre metodu alternatiflerin karşılaştırılmasında genelde doğru sonucu vermez. Belirlenen geri ödeme süresinden sonraki nakit akışları göz ardı etmesi firmaların yanlış alternatifleri seçmesine neden olabilir. Eşdeğer Kıymet Metotları Bugünkü Değer Metodu Prensip: n = 0 noktasında i faiz oranını kullanarak net nakit akışını hesapla. Karar Kuralı: Net bugünkü değer (surplus) pozitif ise projeyi kabul et. Alternatifleri karşılaştırırken pozitif en büyük değere sahip proje tercih edilir. 10

11 Eşdeğer Kıymet Metotları Alternatiflerin ekonomik ömürleri eşit olması Örnek: Bir inşaat firması kazı işleri için bir ekskavatör alacaktır. Bu konuda A ve B marka ekskavatörler söz konusudur. Bunlarla ilgili bilgiler şöyledir. Bu bilgilere göre hangi makine seçilmelidir? A B Alış Maliyeti Yıllık İşletme Giderleri Hurda Değeri Ekonomik Ömrü 7 yıl 7 yıl MARR %30 %30 Eşdeğer Kıymet Metotları Alternatiflerin ekonomik ömürleri eşit olmaması Örnek: Bir şirket M ve R marka makineler arasında seçim yapması gerekmektedir. Bunlarla ilgili bilgiler şöyledir. Bu bilgilere göre hangi makine seçilmelidir? M R Alış Maliyeti Yıllık İşletme Giderleri Hurda Değeri Ekonomik Ömrü 2 yıl 3 yıl MARR %30 %30 11

12 Eşdeğer Kıymet Metotları Gelecekteki Değer Metodu Herhangi bir projenin nakit giriş ve çıkışlarını % i değeri üzerinden geleceğe iblağ etmek suretiyle mukayese etmek esasına dayanır. Bu metot, bugünkü değer metodunun bir varyasyonudur. Yıllık Eşdeğer Net Hasıla Metodu Herhangi bir projenin nakit giriş ve çıkışlarını % i değeri üzerinden her seneye eşit olarak dağıtılma esasına dayanır. Bu metodun en önemli avantajı, ekonomik ömürleri eşit olmayan alternatiflerin karşılaştırılmasında otomatik olarak bu durumun göz önüne alınmasıdır. Diğer bir deyişle, ekonomik ömrü eşit olan ve olmayan alternatiflerin karşılaştırılmasında da aynı prosedür kullanılır. Eşdeğer Kıymet Metotları Örnek: Bir firma iki makine alternatifine sahiptir. Her iki makine de çalışan ücretlerinde belli bir tasarruf sağlamaktadır. Aşağıda tahmin edilen verilere göre, MARR= %15 için hangi alternatif seçilmelidir. (Yıllık Eşdeğer Net Hasıla Metodu kullanılarak çözünüz) A B İlk maliyet Tasarruf edilen miktar Ekonomik ömür (yıl) 5 6 Hurda değeri

13 Eşdeğer Kıymet Metotları Örnek : Ekonomik ömrü 6 yıl olan aşağıdaki iki alternatifi Yıllık Eşdeğer Net Hasıla Metoduna göre değerlendirirsek hangi alternatif seçilmelidir. (MARR= %12) İlk Maliyet 42000$ 28000$ Hurda Değeri 6000$ 10000$ Yıllık Benzin Maliyeti 2000$ 4500$ Yıllık Bakım Maliyeti 1300$ 3000$ Yıllık Ekstra Maliyetler 600$ - A B 13