İÇİNDEKİLER I. Bölüm HUKUK KAVRAMI... 1 1 - TOPLUM DÜZENİ VE TOPLUM DÜZENİNİ SAĞLAYAN KURALLAR... 2 A. TOPLUM DÜZENİ... 2 B. TOPLUM DÜZENİNİ SAĞLAYAN KURALLAR... 2 1- KURAL KAVRAMI... 2 2- TOPLUMU DÜZENLEYEN KURALLAR... 4 a. HUKUK KURALLARI... 4 aa) TANIMI... 4 bb) HUKUK KURALLARININ BAŞLICA ÖZELLİKLERİ... 5 b. TOPLUMU DÜZENLEYEN DİĞER KURALLAR... 6 aa) DİN KURALLARI... 7 bb) AHLAK KURALLARI... 7 cc) GELENEK - GÖRENEK KURALLARI... 8 c. HUKUK KURALLARININ TOPLUMU DÜZENLEYEN DİĞER KURALLARLA İLİŞKİSİ... 9 2 HUKUKUN AMACI, TANIMI VE UNSURLARI... 11 A. HUKUKUN AMACI VE SAĞLADIĞI YARARLAR... 11 1- HUKUKUN AMACI... 11 2- HUKUKUN SAĞLADIĞI YARARLAR... 12 B. HUKUKUN TANIMI... 12 C. HUKUKUN UNSURLARI... 13 1- TOPLUMSAL İLİŞKİLERİ DÜZENLEME UNSURU... 13 2- DEVLETİN YETKİLİ ORGANLARI TARAFINDAN KONULMA UNSURU... 13 3- ZORUNLU OLARAK UYULMA UNSURU... 13 4- MADDİ MÜEYYİDE UYGULAMA UNSURU... 14 D. HUKUK İLE İLGİLİ ÇEŞİTLİ KAVRAMLAR... 14 1- HUKUKUN ETİMOLOJİK ANLAMI... 14
viii Hukukun Temel Kavramları 2- POZİTİF (DOGMATİK) HUKUK KAVRAMI... 15 3- TABİİ HUKUK (İDEAL HUKUK) KAVRAMI... 15 4- MÜEYYİDE KAVRAMI... 16 a. MÜEYYİDENİN TANIMI... 17 b. MÜEYYİDENİN ÖZELLİKLERİ... 17 1) Müeyyidenin Maddi Özelliği... 17 2) Müeyyidenin Manevi Özelliği... 18 c. MÜEYYİDE TÜRLERİ... 18 aa) CEZA VERME... 18 bb) CEBRİ İCRA (ZORLA YAPTIRMA)... 18 cc) TAZMİNAT ÖDETME... 19 dd) GEÇERSİZ SAYMA (HÜKÜMSÜZLÜK)... 19 ia-yok Sayma... 19 ib- Butlan... 20 ic- Tek Taraflı Bağlamazlık... 21 ee) İPTAL ETME... 21 5- KANUNLAŞTIRMA (KODİFİKASYON) KAVRAMI... 22 a. KANUNLAŞTIRMA HAREKETİNİ DOĞURAN SEBEPLER... 22 b. OSMANLI DEVLETİNDE KANUNLAŞTIRMA HAREKETLERİ... 23 c. TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNDE KANUNLAŞTIRMA HAREKETLERİ... 24 3 - HUKUK SİSTEMLERİ VE TÜRK HUKUK SİSTEMİ... 24 A. HUKUK SİSTEMLERİ... 24 1- SİSTEM KAVRAMI... 24 2- BAŞLICA HUKUK SİSTEMLERİ... 25 a. ROMA HUKUK SİSTEMİ... 25 b. ANGLOSAKSON (COMMON LAW) HUKUK SİSTEMİ... 26 c. İSLAM HUKUK SİSTEMİ... 27 d. SOSYALİST HUKUK SİSTEMİ... 28 e. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK SİSTEMİ... 28 B. TÜRK HUKUK SİSTEMİ... 29
İçindekiler ix II. Bölüm HUKUKUN BÖLÜMLERİ... 31 1- KAMU HUKUKUNUN DALLARI... 32 A. ANAYASA HUKUKU... 32 1- YASAMA ORGANI... 34 2- YÜRÜTME ORGANI... 35 a. CUMHURBAŞKANI... 35 aa) CUMHURBAŞKANI NIN YASAMA İLE İLGİLİ BAŞLICA GÖREV VE YETKİLERİ... 35 bb) CUMHURBAŞKANI NIN YÜRÜTME İLE İLGİLİ BAŞLICA GÖREV VE YETKİLERİ... 36 cc) CUMHURBAŞKANI NIN YARGI İLE İLGİLİ BAŞLICA GÖREV VE YETKİLERİ... 36 b. BAKANLAR KURULU... 37 3- YARGI ORGANI... 38 B. İDARE HUKUKU... 38 1- KAMU HİZMETLERİ... 39 2- İDARİ TEŞKİLAT... 40 a. MERKEZDEN YÖNETİM (GENEL İDARE TEŞKİLATI MERKEZİ İDARE)... 40 aa) MERKEZ TEŞKİLATI... 40 bb) TAŞRA TEŞKİLATI... 41 ia- İl Valiliği... 42 ib- Kaymakamlık... 42 b. YEREL YÖNETİM TEŞKİLATI (MAHALLİ İDARELER)... 42 aa) İL ÖZEL İDARESİ... 43 ia- Vali... 43 ib- İl Genel Meclisi... 43 ic- İl Daimi Encümeni (İl Komisyonu)... 44 bb) BELEDİYE YÖNETİMİ... 44 ia- Büyükşehir Belediyesi... 44 ib- Belediye ve İlçe Belediyesi... 50 cc) KÖY YÖNETİMİ... 51 ia- Köy Muhtarı... 52
x Hukukun Temel Kavramları ib- Köy İhtiyar Meclisi... 52 ic- Köy Derneği... 52 dd) MAHALLE YÖNETİMİ... 52 ia- Mahalle Muhtarı... 52 ib- Mahalle İhtiyar Heyeti... 53 c. HİZMET YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI... 53 3- KAMU GÖREVLİLERİ... 53 a. MEMUR... 53 b. SÖZLEŞMELİ PERSONEL... 54 c. GEÇİCİ PERSONEL... 54 d. İŞÇİLER... 55 C. CEZA HUKUKU... 55 1- CEZA HUKUKU TANIMI VE ÇEŞİTLERİ... 55 2- CEZA HUKUKU İLKELERİ... 56 3- SUÇ VE UNSURLARI... 56 4-CEZALAR... 57 5- CEZA EHLİYETİ... 58 6-2004 TARİHLİ TÜRK CEZA KANUNU... 59 D. YARGILAMA HUKUKU... 60 1- MEDENİ YARGILAMA HUKUKU... 61 a. HUKUK MAHKEMELERİNDE GÖREV VE YETKİ... 61 aa) GÖREV... 61 bb) YETKİ... 62 b. MAHKEMELERDE YETKİ ANLAŞMAZLIKLARI... 63 2- CEZA YARGILAMA HUKUKU... 64 a. CEZA YARGILAMA HUKUKUNUN KAYNAĞI... 64 b. CEZA MUHAKEMESİ KANUNU NA GÖRE ÇEŞİTLİ KAVRAMLAR... 65 c. CEZA MUHAKEMESİNDE DAVA AŞAMALARI... 66 aa) GÖZLEM ALTINA ALINMA... 66 bb) YAKALAMA... 67 cc) GÖZALTI... 68 ee) DURUŞMA, DURUŞMANIN SONA ERMESİ VE HÜKÜM... 71 ff) TANIKLARIN DİNLENMESİ... 72
İçindekiler xi d.tazminat İSTEMİ... 72 e. CUMHURİYET SAVCISININ BAŞLICA GÖREV VE YETKİLERİ... 73 E. DEVLETLER UMUMİ HUKUKU... 75 F. MALİ HUKUK... 76 2- ÖZEL HUKUKUN DALLARI... 79 A. MEDENİ HUKUK... 79 1- ŞAHSIN HUKUKU... 80 a. MEDENİ KANUNA GÖRE ŞAHSİYET TÜRLERİ... 81 aa) HAKİKİ ŞAHIS (GERÇEK KİŞİ)... 81 ia- Hakiki Şahsın Tanımı... 81 ib- Hakiki Şahısların Şahsiyetlerinin Sona Ermesi... 81 bb) HÜKMİ ŞAHIS (TÜZEL KİŞİ)... 82 ia- Hükmi Şahsın Tanımı... 82 ib- Hükmi Şahıslarda Şahsiyet Haklarının Sona Ermesi... 83 b. MEDENİ KANUNA GÖRE EHLİYET... 84 aa) HAK EHLİYETİ... 84 bb) FİİL EHLİYETİ... 84 c. MEDENİ KANUNA GÖRE İKAMETGAH, AD (İSİM) VE HISIMLIK... 85 aa) İKAMETGAH... 85 bb) AD (İSİM)... 86 cc) HISIMLIK... 86 ia- Hısımlık Çeşitleri... 86 i. Kan Hısımlığı... 86 ii. Akdi Hısımlık... 86 ib- Hısımlığın Hukuki Sonuçları... 87 2- AİLE HUKUKU... 88 a. NİŞANLANMA... 88 b. EVLENME... 89 c. BOŞANMA... 90 3- MİRAS HUKUKU... 93 a. MİRASÇILAR... 93 b. MİRASIN GEÇMESİ (İNTİKALİ)... 94 4- EŞYA HUKUKU... 95 a. MÜLKİYET... 95
xii Hukukun Temel Kavramları aa) PAYLI MÜLKİYET (MÜŞTEREK MÜLKİYET)... 95 bb) ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİ (İŞTİRAK HALİNDE MÜLKİYET)... 96 b. ZİLYETLİK... 96 aa) ZİLYETLİK ÇEŞİTLERİ... 97 ia - Tek Zilyetlik- Toplu Zilyetlik... 97 ib- Bağımsız (Asli) Zilyetlik- Bağımlı (Fer i) Zilyetlik... 97 bb) ZİLYETLİĞİN KORUNMASI... 98 1) Zilyetliğin Kuvvet Kullanarak Korunması (Savunma Hakkı)... 98 2) Zilyetliğin Dava Yoluyla Korunması... 98 3) Zilyetliğin İdari Yoldan Korunması... 99 c. TAPU SİCİLİ... 99 d. AYNİ HAK... 99 5- BORÇLAR HUKUKU... 100 B. TİCARET HUKUKU... 102 1- TİCARİ İŞLETME HUKUKU... 102 2- TİCARET ŞİRKETLERİ HUKUKU... 103 3- KIYMETLİ EVRAK HUKUKU... 104 4- TAŞIMA İŞLERİ HUKUKU... 106 5- DENİZ TİCARETİ HUKUKU... 107 6 - SİGORTA HUKUKU... 108 C. DEVLETLER HUSUSİ HUKUKU... 108 3- KARMA NİTELİKLİ HUKUK DALLARI... 109 A. SERMAYE PİYASASI HUKUKU... 109 B. ÇALIŞMA HUKUKU... 110 C. ÇEVRE HUKUKU... 112 D. TÜKETİCİYİ KORUMA HUKUKU... 114 1- TÜKETİCİNİN HAKLARI... 114 2-TÜKETİCİ VE SATICI TANIMI VE ÖZELLİKLERİ... 114 3- AYIPLI MAL VE AYIPLI HİZMET... 115 4- TAKSİTLE SATIŞ VE KAMPANYALI SATIŞLAR... 116 5- KAPIDAN SATIŞLAR VE KAPIDAN SATIŞLARDA SATICININ YÜKÜMLÜLÜĞÜ... 118
İçindekiler xiii 6- TÜKETİCİ KURULUŞLARI VE TÜKETİCİ SORUNLARI HAKEM HEYETİ... 119 7- YARGILAMAYA VE CEZAYA İLİŞKİN HÜKÜMLER... 120 a. TÜKETİCİ MAHKEMELERİ... 120 b. ÜRETİMİN, SATIŞIN DURDURULMASI VE MALIN TOPLATILMASI... 120 c. CEZA HÜKÜMLERİ... 121 E.TURİZM HUKUKU... 121 F. İCRA-İFLAS HUKUKU... 121 G. BANKACILIK HUKUKU... 122 III. Bölüm HUKUKUN KAYNAKLARI... 123 1- HUKUKUN ŞEKLİ KAYNAKLARI... 124 A. YAZILI KAYNAKLARI... 124 1- ANAYASA... 124 2- KANUNLAR... 125 3- KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER... 126 4- TÜZÜKLER (NİZAMNAMELER)... 127 5- YÖNETMELİKLER (TALİMATNAMELER)... 127 6- GENELGELER (TAMİMLER)... 127 7- EMİRLER... 127 B. YAZISIZ KAYNAKLARI... 128 2- YARDIMCI KAYNAKLARI... 129 A. İÇTİHATLAR... 129 1- İLMİ İÇTİHATLAR... 129 2- KAZAİ İÇTİHAT KARARLARI... 129 B. MUKAYESELİ HUKUK KURALLARI... 130
xiv Hukukun Temel Kavramları IV. Bölüm HUKUKİ İLİŞKİLER... 131 1 - HAK KAVRAMI... 131 A. HAKKIN TANIMI... 131 B. HAKKIN ÖZELLİKLERİ... 131 2 - HAK ÇEŞİTLERİ... 132 A. KAMU HAKLARI VE ÇEŞİTLERİ... 133 1- KİŞİ HAKLARI... 133 2- SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR... 141 3- SİYASİ HAKLAR... 148 B. ÖZEL HAKLAR VE ÇEŞİTLERİ... 152 1- MUTLAK HAKLAR... 153 a. MALLAR ÜZERİNDEKİ MUTLAK HAKLAR... 153 aa) MADDİ MALLAR ÜZERİNDEKİ MUTLAK HAKLAR (AYNİ HAKLAR)... 154 ia- Mülkiyet Hakkı... 154 i. Mülkiyet Hakkı Kavramı... 154 ii. Mülkiyet Hakkı Çeşitleri... 155 ib- Mahdut (Sınırlı) Ayni Haklar... 159 i. İrtifak Hakları... 159 ii. Taşınmaz Yükü (Gayrimenkul Mükellefiyeti)... 161 iii. Rehin Hakları... 162 bb) MADDİ OLMAYAN MALLAR (GAYRİMADDİ MALLAR) ÜZERİNDEKİ MUTLAK HAKLAR... 163 ia- Fikri Haklar... 163 i. Fikri Hakların Tanımı ve Çeşitleri... 163 ii. Fikri Hakların Korunması... 166 ib- Sınai Haklar (Sınai Mülkiyet Hakları)... 167 b. KİŞİLER ÜZERİNDEKİ MUTLAK HAKLAR... 174 aa) VELAYET HAKKI... 174 bb) VESAYET HAKKI... 174 2. NİSBİ (ŞAHSİ) HAKLAR... 175 3 - HAKLARIN KAZANILMASI... 176 A. ÖZEL HAKKIN KAZANILMASINI SAĞLAYAN HUKUKİ SEBEPLER.. 176
İçindekiler xv B. ÖZEL HAKKIN KAZANILMA YOLLARI... 177 C. HAKLARIN KAZANILMASINDA İYİNİYET VE KULLANILMASINDA DÜRÜSTLÜK... 178 4 - HAKLARIN KAYBEDİLMESİ... 179 5 - HAKLARIN KORUNMASI... 180 A. KİŞİNİN KENDİ HAKKINI KENDİSİNİN KORUMASI... 180 1- MEŞRU MÜDAFAA ( HAKLI SAVUNMA)... 180 2- GÜÇ KULLANMA... 181 B. KAMU GÜCÜYLE HAKKIN KORUNMASI... 182 V. Bölüm HUKUKİ UYUŞMAZLIKLAR VE YARGI ORGANLARI... 183 1 - HUKUKİ UYUŞMAZLIK TÜRLERİ... 183 A. HUKUK DAVALARI... 183 1- ÇEKİŞMELİ YARGI DAVALARI... 184 a.edim DAVALARI... 184 b.tespit DAVALARI... 184 c. YENİLİK DOĞURAN DAVALAR... 184 2- ÇEKİŞMESİZ YARGI DAVALARI... 184 B. CEZA DAVALARI... 185 C. İDARİ DAVALAR... 186 1- İDARİ DAVA TÜRLERİ... 186 a. İPTAL DAVALARI... 186 b. İDARİ TAM YARGI DAVALARI... 186 c. İDARİ YORUM DAVALARI... 187 d. İDARİ TEMYİZ DAVALARI... 187 2- İDARİ DAVALARIN AÇILMASI VE DAVA AÇMA SÜRESİ... 187 2 - YARGI ORGANLARI... 188 A. ALT YARGI ORGANLARI... 188 1- ADLİ YARGI ORGANLARI... 189 a. HUKUK MAHKEMELERİ... 189 aa) SULH HUKUK MAHKEMESİ... 189 bb) ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ... 189 b. CEZA MAHKEMELERİ... 190
xvi Hukukun Temel Kavramları aa) SULH CEZA HAKİMLİĞİ... 190 bb) ASLİYE CEZA MAHKEMESİ... 191 cc) AĞIR CEZA MAHKEMESİ... 191 2- İDARİ YARGI ORGANLARI... 191 a. İDARE MAHKEMESİ VE VERGİ MAHKEMESİ... 192 b. BÖLGE İDARE MAHKEMESİ... 192 3- ASKERİ YARGI ORGANLARI... 192 a. ASKERİ CEZA YARGISI... 193 b. ASKERİ İDARİ YARGI... 193 B. ÜST YARGI ORGANLARI... 193 1- ANAYASA MAHKEMESİ... 193 2- YARGITAY... 195 3- DANIŞTAY... 196 4- ASKERİ YARGITAY... 197 5- ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ... 197 6- SAYIŞTAY... 197 7- UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ... 197 8- HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU... 198 3 - YARGIYA BAŞVURMA ŞEKİL VE USULLERİ... 198 4 - DİLEKÇE ÖRNEKLERİ... 199 EKLER ANAYASANIN 174. MADDESİNE GÖRE BAZI İNKILAP KANUNLARI... 205 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 213 İLGİLİ KANUNLAR VE DİĞER MEVZUAT... 215