Akılcı İlaç Kullanımı Botulinum Nörotoksin (BoNT) Komplikasyonları ve Kontrendikasyonları Prof. Dr. Kamer GÜNDÜZ Celal Bayar Üniversitesi Deri ve Zührevi Hastalıklar Anabilim Dalı-Manisa IV. DOD Dermatoloji Gündemi 3-6 Eylül 2015-Eskişehir
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı, tedavi maliyetleri ve halk sağlığını etkileyen ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. Bu nedenle akılcı ilaç kullanımı konusunda halkın ve sağlık çalışanlarının bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi son derece önemlidir. Akılcı ilaç kullanımı, ilacın imalinden imhasına kadarki sürecin her aşamasını kapsamaktadır.
ÜLKEMIZDE Sağlık Bakanlığı bünyesinde, akılcı ilaç kullanımı ile ilgili çalışmalar, yaklaşık 20 yıldır sürmektedir. 12 Ekim 2010 tarihinde Bakan Oluru ile, Akılcı İlaç Kullanımı Birimi kurulmuştur. 19 Mart 2012 tarihinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur.
SORUMLULUK SAHIBI TARAFLAR Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.)
DSÖ nün tahminlerine göre, ilaçların: % 50 sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, temin edilmekte veya satılmaktadır. Tüm hastaların yarısı da ilaçlarını doğru şekilde kullanamamaktadır.
DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* -1 1. İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum 2. Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma 3. İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma 4. Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma 5. Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama 6. Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi *WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002
DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* -2 7. Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi 8. İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını kullanma 9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi 10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması 11. Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme 12. İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması *WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002
Botulinum Nörotoksin (BoNT) Komplikasyonları ve Kontrendikasyonları
Lu DW et al. Dis Mon 2009;55:198-211
Kozmetik Kas hst. Ağrı Hipersekresyon ÜGN ve GİS Dental Glabellar çizgiler; horizontal alın çizgileri; kaz ayağı ; tavşan çizgileri; perioral çizgiler; çenede çöküntü; platizmal bantlar Yüzdeki skarların tedavisi Distoni Miyoklonus Tardiv diskinezi Krikofaringeal spazm; bruksizm Blefarospaz mstrabismus; nistagmus Hemifasiyal spazm Değişik nedenlere bağlı spastisite Tremor Tourettes sendromu Tetanus Migren Sırt ağrısı Distoni Miyofasiyal ağrı Piriformis sendromu Hiperhidroz Hiperlakrimasyon Nazal hipersekresyon Parkinson hst, motor nöron hst, bulbar yada psödobulbar paralizi ile ilişkili sialore Üretral sfinkter hiperaktivitesi Mesane hiperrefleksi Kronik prostat ağrısı Vaginismus Anal fissürler Akalazya Hirschprun g hst. Oddi sfinkter boz. Bruksizm Masseter hipertrofisi TME disfonksiyon Sialore Frey sendromu Kronik yüz ağrısı Hemifasi -yal spazm
J Am Acad Dermatol 2005; 53: 407-15 Aralık 1989 Mayıs 2003 Toplam 1437 yan etki bildirimi 406 Tedavi amaçlı kullanım sonrası 217 ciddi 189 ciddi olmayan 1031 Kozmetik amaçlı kullanım sonrası 36 ciddi 995 ciddi olmayan
CIDDI YAN ETKILER Ölüm Disfaji Tedavi amaçlı Konvulziyonlar Kas güçsüzlüğü Alerjik reaksiyonlar Grip benzeri sendrom Enjeksiyon alanında travma Aritmi Miyokard infarktı Kozmetik amaçlı Baş ağrısı Fokal fasiyal paralizi Kas güçsüzlüğü Disfaji Grip benzeri sendrom Alerjik reaksiyonlar RİSK FAKTÖRLERİ Yüksek doz uygulama Altta yatan hastalıklar
BONT ETKINLIK Etki enjeksiyondan 24-48 h sonra başlar 2-3 haftada belirginleşir 1-2 ay süreyle devam eder 3-4 ay sonra yeniden uygulama gerekir NÖTRALİZAN ANTİKOR OLUŞUMU %40-60 olguda gelişmekle beraber, %2-5 olguda etkisizliğe yol açar RİSK FAKTÖRLERİ Enjeksiyonlar arası periyodun kısa olması Yüksek doz uygulama Her tedavide dozun arttırılması Yüksek kümülatif doz Erken yaşta uygulamaya başlama
SıK GÖRÜLEN LOKAL YAN ETKILER Ağrı Ödem Eritem Ekimoz Baş ağrısı Kısa süreli hiperestezi MORARMA RİSKİNİ AZALTMAK İÇİN 7-10 gün öncesinden antikoagülan, NSAII ve aspirin alımının bırakılması Uygulama öncesi ve sonrası buz uygulaması Uygulamanın yeterli ışık altında yapılması
BLEFAROPITOZ Levator palpebrae superioris in etkilenmesi sonucu 2-10 gün içinde belirginleşir, 2-4 hafta devam eder Tedavide alfa adrenerjik göz damlaları Iodipine %0.5 oftalmik sol (aproklonidin hidroklorür) Günde 3 kez 1-2 damla
BLEFAROPITOZ OLMAMASI IÇIN Orbital çukurun en az 1-1.5 cm. uzağına enjeksiyon Mid-pupiller hattın lateraline enjeksiyon yapılmamalı Düşük volümde uygulanmalı Uygulama alanına masaj yapılmamalı
KAŞ PITOZU Frontal kasa fazla miktarda uygulama sonucu OLMAMASI İÇİN Dar alınlı kişilerde dikkatli olunmalı Kaşın en az 2 cm üzerinden uygulanmalı Glabella ile birlikte uygulanmalı
STRABISMUS/DIPLOPI/BULANIK GÖRME Periorbital uygulama sonrası okulo-motor kasların (lateral rectus) etkilenmesi sonucu Gözde ağrı/kuru göz (n. petrosus major) OLMAMASI İÇİN Orbita sınırının en az 1.5 cm. uzağına uygulama yapılmalı Enjektörün yönü laterale doğru olmalı Düşük volüm kullanılmalı
DUDAK PITOZU Zygomaticus major kasının etkilenmesi sonucu OLMAMASI İÇİN Periorbital uygulamalarda zigomatik ark ın altına ve derine enjeksiyon yapılmamalı
DUDAKTA ASIMETRI/JOKER GÜLÜŞÜ TAVŞAN ÇİZGİLERİ m. nasalis m. levator labii superioris alaeque nasi GUMMY SMILE m. levator labii superioris alaeque nasi m. levator labii superioris
PERIORAL UYGULAMA KOMPLIKASYONLARI Ağız hareketlerinde yetersizlik Asimetrik gülüş Ağız kenarından salya akması Konuşmada zorluk Islık çalmada zorluk Sarkık yanak OLMAMASI İÇİN Komissürlere ve filtruma çok yakın enjeksiyon yapılmamalı Mental ve Marionette çizgiler için uygulamada dudaklardan en az 1 cm. uzakta olmalı
PLATİSMA Disfaji Disfoni Boyun fleksor kaslarında güçsüzlük PALMOPLANTAR HİPERHİDROZ Kas güçsüzlüğü
İLAÇ ETKILEŞIMLERI Etkisini arttıranlar Aminoglikozidler Siklosporin Kas gevşeticiler Ca kanal blokerleri Magnezyum sülfat Linkozamid Diğer antikolinerjik ilaçlar Etkisini azaltanlar Klorokin Hidroksiklorokin
KONTRENDIKASYONLAR Gerçek dışı beklentileri olanlar Gebelik ve laktasyon (Kategori C) Aşırı gevşek deri Uygulama alanında daha önce cerrahi uygulanmış ise Mimik kaslarını kullanmak durumunda olanlar Botulinum toksin bileşenlerine alerjisi olanlar Nöromüsküler hastalıklar Periferal motor nöropatiler Nöromüsküler hastalıklar (Eaton-Lambert sendromu, multipl skleroz, miyastenia gravis)
TEŞEKKÜR EDERİM