12. SINIF KONU ANLATIMI 2 DNA VE RNA
DNA (DEOKSİRİBONÜKLEİK ASİT) Temel nükleik asittir. Prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot hücrelerde çekirdek, mitokondri ve kloroplast organelinde bulunur. Yapısında adenin, guanin, sitozin ve timin organik bazları; deoksiriboz pentoz şekeri ve fosfat bulunur. İki tane polinükleotit zincirinin karşılıklı yan yana gelmesi ile oluşmuştur. İki zincir birbirine HİDROJEN BAĞI ile bağlanır. Zincirler sarmal şeklindedir. Bu nedenle ikili sarmal olarak adlandırlır. İkili sarmal yapıda daima adeninin karşısına timin nükleotit; guaninin karşısına sitozin nükleotit gelir. Urasil organik bazı ve riboz pentoz şekeri yapısında bulunmaz. Nükleotitlerin üst üste bağlanması ise FOSFODİESTER BAĞI ile olur Hücre bölünmesinin başlangıcında kendini yarı korunumlu olarak eşler. Yapısındaki her üçlü nükleotite KOD denir.
Watson ve Crick 1953 yılında yaptıkları çalışmalar sonucunda ikili sarmal yapıdaki DNA modelini ortaya çıkarmışlardır. Bu DNA modeline göre DNA da bazı bağlantılar keşfetmişlerdir. Nükleotit sayısı= Fosfat sayısı= Deoksiriboz sayısı= Organik baz sayısı Adenin nükleotit ile Timin nükleotit sayısı birbirine eşittir. Aralarında ikili hidrojen bağı bulunur. Guanin nükleotit ile sitozin nükleotit sayısı birbirine eşittir. Aralarında üçlü hidrojen bağı bulunur. Pürin bazı sayısı= pirimidin bazı sayısı (A+G=T+S) Pürin Bazı sayısının pirimidin bazı sayısına oranı daima 1 dir. Adenin ve timin nükleotitlerinin toplamının guanin ve sitozin nükleotit toplamına oranı her tür için sabit bir sayıdır. Toplam hidrojen bağı sayısı= toplam nükleotit sayısı + guanin nükleotit (sitozin nükleotit)
RNA (RİBONÜKLEİKASİT) Protein sentezi sırasında DNA üzerindeki şifrelerden üretilerek proteinin üretilmesini sağlayan nükleik asittir. Prokaryot hücrelerde sitoplazmada ve ribozomda; ökaryot hücrelerde çekirdek, kloroplast, mitokondri, ribozom ve sitoplazmada bulunur. Yapısında adenin, guanin, sitozin ve urasil organik bazları; riboz pentoz şekeri ve fosfat bulunur. Bir tane polinükleotit zincirinden oluşmuştur. Bazı çeşitlerinde hidrojen bağı bulunur. Timin organik bazı ve deoksiriboz pentoz şekeri yapısında bulunmaz. Kendini eşleyemez. Yenisi DNA tarafından oluşturulur. Yapısında A=U ve G=S eşitliği yoktur.
RNA Çeşitleri mrna (mesajcı RNA): DNA üzerindeki şifrenin gerekli kısmını alarak ribozoma taşıyan RNA dır. Yapısındaki her üçlü nükleotide KODON denir. trna (taşıyıcı RNA): mrna üzerindeki genetik şifreye göre aminoasitleri ribozoma taşıyan RNA dır. Yapısındaki polinükleotid zinciri kendi üzerine katlanmalar yapar. Bu nedenle yapısında hidrojen bağı vardır. Yapısındaki her üçlü nükleotide ANTİKODON denir. rrna (ribozomal RNA): Ribozomun yapısına katılan RNA dır. Bir ribozomun yaklaşık %65 ini oluşturur.
Nişasta ile glikoz arasındaki yapısal ilişkiye benzer bir ilişki nükleik asitlerle aşağıdakilerin hangisinde vardır? (1974) A) Nükleotit B) Pürin C) Pirimidin D) Deoksiriboz E) Fosforik asit Bir geni oluşturan DNA molekülünün fosfat sayısının saptanması ile gende bulunan; 1. Organik baz sayısı 2. Nükleotit çeşitleri sayısı 3. Nükleotit sayısı 4. Deoksiriboz molekülü sayısı Bilgilerinden hangilerine erişilebilir? (2000-ÖSS) A) Yalnız 2 B) Yalnız 4 C) 1 ve 2 D) 1, 2 ve 3 E) 1, 3 ve 4 Yapısı 1800 nükleotidden oluşan bir DNA molekülündeki timin nükleotit sayısı 300tür. Bu DNA molekülündeki adenin, guanin ve sitozin nükleotit oranları ne olur? (1983-ÖYS) A) 1/3 A, 1/4 G, 1/4 S B) 1/6 A, 1/3 G, 1/3 S C) 1/6 A, 1/8 G, 1/8 S D) 1/16 A, 1/4 G, 1/4 S E) 1/3 A, 1/6 G, 1/6 S Nükleik asitlerin, 1. Organel yapısında yer alma 2. Protein snetezinde rol oynama 3. Aminoasitleri tanıma Özelliklerinden hangileri RNA çeşitlerinin tümünde bulunur? (2006-ÖSS) A) Yanız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 D) 1 ve 2 E) 2 ve 3