Dış Kırılganlık Göstergelerinde Bozulma Riski
KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARINA GÖRE DIŞ KIRILGANLIK Kredi Derecelendirme Kuruluşu S&P (1) Dış Likidite Rasyosu: Toplam Dış Finansman İhtiyacı/(Cari Alacaklar + Kullanılabilir Döviz Rezervler) Toplam finansman ihtiyacı, cari hesap ödemeleri, vadesi gelen dış borç anapara ödemeleri ve kısa vadeli dış borç stoku toplamının toplamından oluşmaktadır. Toplam dış finansman ihtiyacı daha sonra cari hesap alacakları ve kullanılabilir döviz rezervi toplamına bölünmektedir. Kullanılabilir döviz rezervi, altın dâhil resmi döviz rezervlerinden döviz işlemleri için hazır bulunmayan kalemlerin, teminat olarak verilen rezerv miktarının, forward olarak satılmış rezervlerdeki değerleme zararının ve yerli finans kurumlarının offshore şubelerinde tutulan rezerv miktarının çıkartılması ile hesaplanmaktadır. (2) Dış Borçluluk Rasyosu : Daraltılmış Net Dış Borç/Cari Hesap Alacakları Kamu ve özel sektörün, yerli ve yabancı para cinsinden yurtdışı yerleşiklerden yaptığı borçlanma toplamından resmi döviz rezervlerinin, yabancı para cinsinden likit kamu varlıklarının ve finansal kuruluşların yurtdışı yerleşiklere verdiği borç toplamının çıkarılması ile elde edilen daraltılmış net dış borcun cari hesap alacaklarına bölünmesi ile hesaplanmaktadır. Dış likidite ve Dış borçluluk rasyolarının analizini yaparken S&P, ülkeleri rezerv para ülkeleri, para birimleri aktif işlem gören ülkeler ve diğer ülkeler olmak üzere üç gruba ayırmaktadır. Ardından bu iki rasyoyu kullanarak her bir ülke için bir dış kırılganlık skoru belirlenmektedir.
S&P - (1) Dış Likidite Rasyosu: Toplam Dış Finansman İhtiyacı/(Cari Alacaklar + Kullanılabilir Döviz Rezervler)
S&P - (2) Dış Borçluluk Rasyosu : Daraltılmış Net Dış Borç/Cari Hesap Alacakları
KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARINA GÖRE DIŞ KIRILGANLIK Kredi Derecelendirme Kuruluşu Moody s Dış Kırılganlık Göstergesi (Kısa vadeli dış borç + vadesi gelen uzun vadeli dış borç+ yurtdışı yerleşiklerin 1 yıldan uzun vadeli mevduatları) / Resmi döviz rezervleri Dış kırılganlık göstergesi, bir ülkenin yurtdışı piyasalardan borçlanamaması halinde dış borç ödemelerini yapmak amacıyla kullanabileceği yabancı para cinsinden varlıkların yeterliliğini ölçmeyi amaçlamaktadır. Dolayısıyla bu gösterge yükselen piyasa ekonomilerinin, risk algısındaki yükseliş sonucunda yatırımcı güvenindeki sert bir düşüşe karşı koyma kapasitesini ölçmektedir. Göstergenin yüksek oluşu dış kırılganlıkta bir artışa düşüşü ise azalışa işaret etmektedir. Moody s dış kırılganlık göstergesini, olay riski analizi için kullanmakta ve aynı analiz kapsamında siyasi riski, likidite riskini ve bankacılık sektöründen kaynaklı riskleri de analiz etmektedir. Ardından bu başlıklardan en yüksek risk oluşturanını seçerek olay riski olarak o konuyu dikkate almaktadır. Dolayısıyla bir ülkenin dış kırılganlık göstergesindeki bozulma kredi notunun belirlenmesi sürecinde yüksek olay riski olarak dikkate alınmaktadır.
Moody s - Dış Kırılganlık Göstergesi (Kısa vadeli dış borç + vadesi gelen uzun vadeli dış borç+ yurtdışı yerleşiklerin 1 yıldan uzun vadeli mevduatları) / Resmi döviz rezervleri
KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARINA GÖRE DIŞ KIRILGANLIK Kredi Derecelendirme Kuruluşu Fitch (1) Net Dış Borç Net dış borç/ Cari hesap alacakları Fitch net dış borç göstergesini bir ülkenin bazı toplam dış varlık kalemlerini toplam dış borç miktarından çıkartarak hesaplamaktadır. Net dış borcun negatif olması ülkenin net kreditör olduğunu pozitif olması ise net borçlanıcı olduğunu göstermektedir. Fitch bu hesaplamayı yaparken toplam dış varlıklar göstergesini değiştirmektedir. Fitch, yükselen piyasa ekonomileri için toplam dış varlıkları hesaplarken standart hesaplamadan farklı olarak banka dışı kesimin özel kesimin dış varlıklarını toplam dış varlıklar içerisinde göstermektedir. (2) Likidite Rasyosu: (Resmi döviz rezervleri (altın dahil)+bankaların dış varlıkları) / (Cari yıl için planlanan dış borç servisi + kısa vadeli dış borç stoku + Yurtdışı yerleşiklerin elindeki yerli ve yabancı para cinsinden kıymetler) Fitch likidite rasyosunu bir likidite krizinin çıkma riskini analiz etmek için kullanmaktadır. Temel olarak bir ülkenin likit dış varlıklarının likit dış yükümlülüklerine oranı olarak tanımlanmaktadır. Bu gösterge en çok yükselen piyasa ekonomileri açısından önemli görülmektedir. Rasyonun yüksekliği olumlu dış likidite pozisyonunu gösterirken düşüklüğü dış likiditede bozulmaya işaret etmektedir.
Fitch- (1) Net Dış Borç (Net dış borç/ Cari hesap alacakları)
Fitch- (2) Likidite Rasyosu: (Resmi döviz rezervleri (altın dahil)+bankaların dış varlıkları) / (Cari yıl için planlanan dış borç servisi + kısa vadeli dış borç stoku + Yurtdışı yerleşiklerin elindeki yerli ve yabancı para cinsinden kıymetler)
Moody s, S&P ve Fitch Karşılaştırması Toplam dış finansman ihtiyacı ve rezervler ile cari hesap alacaklarının bu ihtiyacını karşılama oranı her üç kuruluş tarafından dikkate alınmaktadır. Ancak, hesaplama farklılıkları bulunmaktadır. S&P resmi döviz rezervleri yerine kullanılabilir resmi döviz rezervlerini kullanmayı tercih etmektedir. Moody s ve Fitch dış kırılganlık rasyosunun paydasına sadece resmi döviz rezervlerini koymayı uygun görmektedir.
Kısa Vadeli Dış Borç ve Rezerv
Kısa Vadeli Dış Borç / Rezerv (Altın Hariç) Gelişimi Kısa vadeli dış borç yıllık değişimlerin altı aylık ortalaması ile bakıldığında dış kırılganlık göstergelerinde bozulmaya işaret etmektedir.
Kısa Vadeli Dış Borç / Rezerv (Altın Hariç) Gelişimi Kısa vadeli dış borcun artış hızının 2 temel nedeni bulunmaktadır. Bunlardan biri uzun vadeli borcun 1 yıldan kısa vadeye olan kısmında görülen artış, diğeri kısa vadeli menkul kıymet (GMTN) ve sendikasyon kredileridir.
Kısa Vadeli Dış Borç / Rezerv (Altın Hariç) Simülasyonu Önümüzdeki yıllarda kısa vadeli dış borcun artış hızının %10 seviyesinde seyretmesi halinde (önceki 3 yıl ortalaması: %18.5) rezervin artış hızında görülen zayıflama sebebiyle kredi notunu olumsuz etkileyecek seviyelerin görülmesi riski bulunmaktadır.
Çözüm Önerileri
Dış Kırılganlık Tedbirleri 1) Bu dönemde Hazine nin nette yabancı para borç ödeyici olmaması, 2) Hazine borç stratejisinde TL borçlanma yerine uzun vadeli EUR borçlanmayı tercih etmesi, 3) Doğrudan döviz satışı yerine vadeli finansal araçlarla TL sonuç doğuracak döviz müdahalelerinin yapılması, 4) BOTAŞ ın aylık en az 1 Milyar ABD Doları olan İran ödemelerinin yerel paraya çevrilmesini sağlayacak mekanizmaların hayata geçirilmesi (yerel para ile ticaret), 5) Bankaların kısa vadeli çekirdek dışı yükümlülüklerine (önümüzdeki 5 yılda %50 ye kadar çıkacak) kademeli ZK artışı açıklanması.
Rezervlerde Düşüş
Rezervlerde Düşüşün Kaynağı Tek seferde 3.5 Milyar Dolar geri ödeme sebebiyle!