İki boyutlu resimleri genellikle üç boyutlu algılama eğilimindeyiz. Örneğin, Aşağıdaki figür çoğumuzda bir kutu algısı doğuruyor. Oysa ki aynı şekli pekala 2 karenin çapraz çizgilerle birleştirilmiş formu olarak da yorumlayabiliriz (nitekim çizerken bu yolu kullanıyoruz). Bunu bildiğimiz ğ halde şekli kutu olarak algılamaktan vazgeçemiyoruz. Alper Sevindik 2 İşte figürleri böyle 3 boyutlu algılama eğilimimiz kimi zaman bir takım problemlere yol açabiliyor. Yandaki şekile ilk bakışta 3 boyutlu bir nesne gibi görünüyor olsa da, farklı bakış açılarından farklı özellikler kazanabiliyor. Şeklin sağ kısmını kapadığımızda 3 çatallı, sol kısmını kapadığımızdaysa 2 çatallıymış izlenimi veriyor. Bütüne baktığımızdaysa her iki form arasında gidip geldiğinden fiziksel olarak olanaksız bir nesne halini alıyor. Bu şekiller, figürün belli bölgelerinde piktoral ipucu yasalarına sadık kalınıp bütünde bunlara meydan okunarak oluşturuluyor. Peki, piktoral ipucu ne demek? Bu ipuçlarına "resimsel (piktoral)" denmesinin nedeni tıpkı resim, fotoğraf gibi hareketsiz 2 boyutlu görüntülerde bile derinliği algılamamıza yardımcı olan tek ipuçları olmaları. Piktoral ipuçları gölgelendirmeler, perspektif, birbirini i i kapatan şekiller olabilir. Bu tabloda, daha öndeki nesnelerin altlarındaki nesneleri kapatışı, arkada kalan kısımların daha "koyu" resmedilişi piktoral ipuçlarını oluşturuyor. Tüm bu ipuçları, bizlere uzaklık ve derinlik konusunda bilgi veriyor. Alper Sevindik 3 Alper Sevindik 4 Resme yakından bakınca Albert Einstein'ı, uzaktan bakıncaysa Marilyn Monroe'yu görüyoruz. Benzer algıyı yaratan resimlerin tümü sanki hayalet imgelermişçesine bakış mesafesinden kimlik değiştirebiliyorlar. Bu resimler farklı filtrelerden geçirilmiş iki resmin tek bir ortak imgede birleştirilmesinden oluşturuluyor. Oluşan bu ortak imgeye iki resmin hibridiidi deniyor. Bu filtrelerden l biri düşük uzamsal frekansları elerken, diğeri de yüksek uzamsal frekansları süzüyor. Yakın mesafelerde yüksek uzamsal frekanslar görüntüde baskın yer kapladığından yüksek uzamsal frekanslardan oluşturulmuş resim göze çarpıyor, uzak mesafelerdeyse detay bilgisini kaybedip yalnızca ana hatları seçebildiğimizden düşük uzamsal frekanslardan oluşmuş resmi görebiliyoruz. Alper Sevindik 5 Alper Sevindik 6 1
Gözlerimizin anatomisini incelediğimizde ön kısmının bir kamera lensi gibi iş görerek gelen ışık ışınlarının retina tabakasında net bir görüntü oluşturacak şekilde kırılmasını sağladığını görürüz. Retina tabakasında yer alan ışık alıcı hücreler ışık ışınlarını elektrik akımına dönüştürür ve sinyaller beyne doğru yol alırlar. Bu elektrik sinyalleri beyne görme siniri tarafından iletilir. Ancak retinada, tam da görme sinirinin üzerine karşılık gelen noktada alıcı hücre bulunmaz. İşte bu nokta kör nokta olarak adlandırılır. Bu noktada görme gerçekleşmez. Şimdi, hep beraber gözlerimizdeki kör noktanın ispatını yapalım istiyoruz. Çevremize şöyle bir göz atalım. Görüş alanımızda hiç de öyle göremediğimiz noktalar yok gibi, ne dersiniz? Eğer ki gözümüzde ışık hücrelerinin bulunmadığı bir alan varsa bu alana düşen görüntüleri göremememiz gerekiyordu oysa. İşte bu konuda yanılıyoruz. Çünkü her iki gözümüzdeki kör noktalar farklı yerlerde bulunduklarından ve beynimiz her iki gözdeki bilgiyi birleştirerek işlemlediğinden yalnızca bu kör noktaların farkına varmıyoruz. Belki de çok küçükler, farkına varamayacağımız kadar küçükler diye düşünebilirsiniz. Sol gözümüzü elimizle kapatıp sağ gözümüzü yukarıdaki artı işaretine odaklayalım. Bu şekilde daha sonra yavaşça başımızı bilgisayar ekranına doğru ilerletelim. Bir miktar ilerledikten sonra sağdaki noktayı göremediğimizi fark edeceğiz. Çünkü bu anda nokta sağ gözümüzdeki kör nokta üzerine düşmüş olacak. Daha da fazla ilerlersek noktayı yine görmeye başlayacağız. Yandaki figürde noktanın kör noktaya düştüğü an gösteriliyor. Alper Sevindik 7 Alper Sevindik 8 Yanılsamayı görebilmek için tek yapmamız gereken mavi ve sarı dikdörtgenler -bunlar aynı zamanda yürüyen ayaklar olarak bahsettiğimiz cisimler- görüş alanımızda kalacak şekilde düzeneğin ortasına odaklanmak. Kısa bir süre sonra bu dikdörtgenleri fiziksel olarak aynı hıza sahip olmalarına rağmen farklı hızlarda yol alıyormuş gibi algılayacağız. Diğer bir deyişle biri öne ilerlerken diğeri daha yavaş hareket ediyormuş ş gibi görünecek. Yanılsamayı daha iyi fark edebilmek içinse arka plandaki çizgileri ortadan kaldırmamız yeterli olacak. Bu durumda iki dikdörtgenin aynı hızda paralel olarak ilerledikleri açıkça ortaya çıkacak. Alper Sevindik 9 Alper Sevindik 10 1889 yılında ortaya konan Müller- Lyer yanılsaması bilim insanları için de o senelerden beri eğlenceli bir oyun olmaya devam ediyor. Ancak yanılsamalar eğlenceli oldukları kadar, bilime de hizmet eden önemli araçlar. Öyle ki, bilim insanları yanılsamaları görsel algı işleyişlerimize ışık tutmak için kullanıyor. Müller-Lyer bilim dünyasında da epeyce popüler olsa gerek, nedenlerine ilişkin bugüne kadar 12'yi aşkın kuram ortaya konmuş. Bunların içinde en çok kabul göreni beynimizin iki çizginin görece derinliği arasında karşılaştırma yaparak hataya düştüğünü öne sürüyor. Şöyle ki, günlük hayatımızdan, dışa açılan köşelerin uzak, içe bükülen köşelerinse yakında olmalarına alışkınız. Alper Sevindik 11 Alper Sevindik 12 2
Dışa bükülen köşeler, 3 boyutta genellikle bize daha uzaktır. İçe bükülen köşeler, 3 boyutta genellikle bize daha yakındır. Bunu göz önünde bulunduran beynimiz, 2 boyutlu düzlemde bulunan iki çizgi için de aynı 3. boyut yorumunda bulunarak dışa dönük işaretin içinde kalan çizgiyi olduğundan daha uzun algılıyor. Şekilde gördüğümüz iki çizgi normalde aynı uzunlukta (İnanamıyorsanız cetvelle ölçebilirsiniz). Ancak perspektifi düşündüğümüzde, ş ğ uzaktaki bir çizginin retinamıza düşen 2 boyutlu görüntüsü yakındakiyle aynı uzunluktaysa, uzaktaki çizgi gerçekte çok daha uzun olmalıdır. Nitekim şeklimizde uzaktaki çizginin yakındakine olan benzer uzunluğu yeşille gösterilmiş 2. ve 3. yatay çizgilerin içinde kalmaktadır. Ayrıca yuvarlak ve açısal köşeler barındırmayan yapılarda oturan Afrika'daki Zulu kabilesiyle araştırmalar yürüten bilim insanları, bu grupla Müller- Lyer yanılsamasının etkisinde azalma gözlemlemiş. Alper Sevindik 13 Alper Sevindik 14 Her ne kadar A ve B harfleriyle işaretlenmiş kareler farklı renklerdeymiş gibi görünse de aslında renkleri birbirlerinin aynısı. A ve B kareleri aynı renkli dikey iki çizgi arasında bırakıldıklarında iki karenin gerçekte aynı renklerde oldukları açığa çıkıyor. Bir web site aslında bir pazarlama aracıdır; şirketleri, ürünleri ve servisleri temsil eder, aynı zamanda şirket karakterinin, düşünce tarzının ve felsefesinin bir yansıması gibidir. Bu, sade bir web sitesinin taşıyabileceğinden daha ağır bir yüktür, fakat dozunu iyi ayarlamak gerekir. Büyük şirketler ürünlerinin kalıcı olması ve ambalajlanması gibi konularda kusursuz renklere ulaşmak amacıyla milyon dolarlar ödüyorlar. Çünkü renklerin doğru kullanımı, ürünlerin satışlarını kesin bir ölçüde etkilemekte ve artırmaktadır. Bu kuralın aynının web siteleri için de geçerli olduğunu bilmemiz gerekiyor. Alper Sevindik 15 Alper Sevindik 16 Renkler kişilerin tercihlerini psikolojik ve fizyolojik olarak önemli ölçüde etkilemektedir. Sitenizin renk düzeni çarpıcı bir izlenim uyandırabilir, muhtemel başarınıza pozitif veya negatif bir katkıda bulunabilir. Renk seçimi web site tasarımında çok önemli bir unsurdur. Bir web sitede renklerin tasarımı grafiklerinin ve ara yüzünün tasarımı kadar mühimdir. Kırmızı Canlılık ve dinamizmle ilgilidir. Mutluluğu temsil eder. Fiziksel olarak; ataklığı, canlılığı ve duygusal bağlamda; bir işi sonuna kadar götüren azmi ve kararlılığı gösterir. İştah açar. Tansiyonu yükseltir, kan akışını hızlandırır. Turuncu İştah açıcı özelliğe sahiptir. Güç ve dayanıklılığın rengidir. Ayrıca sıcaklığı, ateşi ve telaşı simgeler. Solunum uyarıcısı solunumu arttırır. Sosyalliği ve iyi huyluluğu arttıran bir renk olan turuncu hayatı daha mutlu olarak algılamayı sağlar. Sarı Zeka, incelik ve pratiklikle ilgilidir. Toplumsal yaşamı ve birlikte çalışmayı yansıtır. Geçiciliğin ve dikkat çekiciliğin sembolüdür. Hüzün ve özlemin rengidir. Temizliği ve saflığı temsil eder. İstikrarı, devamlılığı simgeler. Alper Sevindik 17 Alper Sevindik 18 3
Yeşil Doğanın ve baharın rengidir. Güven verir. Yaratıcılığı körükler. Hastanelerde de yeşil rahatlatıcı özelliği nedeniyle kullanılır. Yeşil alanda insanların daha az mide rahatsızlığı çektiği saptanmıştır. Lacivert Kozmik renk olarak kabul edilir; sonsuzluğu, otoriteyi, verimliliği simgeler. İnsanların üzerinde başarılı ve güçlü imajı bırakır. Mor Eskiden beri ihtişam ve lüksün son basamağı olarak düşünülür. Tarih, yüksek sınıfların, saray mensuplarının daima morla bezendiklerini kaydeder. Nevrotik duyguları açığa çıkardığından, insanların bilinçaltını korkuttuğu saptanmıştır. İntihar edenlerin beğendiği renktir. Alper Sevindik 19 Gri Kesinlikle diplomatik ve ağır bir renktir. Hareketleri yavaşlatır, enerjiyi düşürür, kesinlikle ağırlığı ve ciddiyeti temsil eder. İnsanların çok yavaş ve ağır hareket etmelerini istediğiniz bir bölge varsa orada gri kullanmanız istediğiniz etkiyi sağlayacaktır. Uzlaştırıcı, denge unsuru olan gri renk, alçak gönüllülüğü temsil eder. Kahverengi Gerçekçiliğin, plan ve sistemin rengidir. Kahverengi insanı hızlandırır. Bu yüzden fastfoodlar iç mekanda kahverengi kullanır. Kahverengi toprak rengidir. Kıyafetlerde pek tercih edilmez, çünkü kahverengi giyen insanlar kalabalıkta dikkat çekmezler. Alper Sevindik 20 Siyah Duygusallığı ve hüznü simgeler. Gücü ve tutkuyu temsil eder. Bizde ve batıda siyah matemi temsil ederken, Japonya'da siyah mutluluktur. Siyah fonda kullanılırsa karamsarlığı çağrıştırır. Yalnızlık sembolü olup, insana ciddiyet ve sükunet verir. Şahsiyeti daha belirli hüviyete sokar. Beyaz Beyaz, istikrarı, devamlılığı ve temizliği simgeler. Saflığın, yeni başlangıçların ve barışın rengidir. Barışçıl, uzlaşmacı, doğrucu ve rahat davranmayı simgeler. Gümüş rengine yaklaşan beyaz ise, inancı ve kutsallığı temsil eder. Bir ziyaretçi sitenize geldiği zaman, 8-10 saniye civarında sitenin görselliğine yoğunlaşır ve sonra bir müşteriye dönüşür. Madem ki, renkler hislerimize hitap ediyor, algılamalarımızı ve etkileşimimizi yoğunlaştırıyor, o halde kişiye kendini iyi hissettiren, rahatlatıcı, tatmin edici ve güven veren renkler kullanmamız gerekiyor. Bu durumda web sitenizin renklerini seçmeden önce, renklerin ve etkilerinin temel olarak ne ifade ettiğini bilmek büyük önem kazanıyor. Alper Sevindik 21 Alper Sevindik 22 Mavi nin teknik tanımı Teknik olarak, 440 490nm dalga boyuna sahip ışığın oluşturduğu renk spektrumunda en baskın gelen, dolayısıyla en çabuk algılanan renk mavidir. Mavinin algıdaki etkisi Dünyanın hakim rengi olan mavi çekingen bir renk; dinlendiriciliği ve edilgenliği anlatır. Koyu tonlarda ya da yoğun olarak kullanıldığında moral bozan, kasvet veren, açık tonlarda ya da beyazla karışık kullanıldığında, yatıştırıcı ve güven veren bir etki yaratır. Vücudumuzda boğaz bölgesini yansıtan bir renktir. Mavi renk gökyüzünün ve geniş ufukların, denizin simgesidir. Sınırsızlığı ve uzak bakışlılığı simgeler. Huzuru temsil eder ve sakinleştirir. Kan akışını yavaşlattığına inanılır. Ve nazar boncuğu o yüzden mavidir. Batıda intiharları azaltmak için köprü ayaklarını maviye boyarlar. Duvarları mavi olan okullarda çocukların daha az yaramazlık yaptığı saptanmıştır. Alper Sevindik 23 Alper Sevindik 24 4
Neden Mavi rengi seçmeliyiz? Her yaştan erkek ve kadının favori renklerinden birinin mavi olduğu kanıtlanmıştır. Hatta dünya nüfusunun yarısından fazlasının favori rengi olduğu söylenir mavi için. Diğer yandan geleneksel olarak, gündelik hayatta erkekler maviyi kadınlardan daha çok kullanır. Sonuçta her iki cinsiyet için de maviyi popüler yapan, sahip olduğu yatıştırıcı etki olabilir. Mavi renk, itibarı ve güveni çağrıştırır. Ve bunu yaparken de gereğinden fazla ciddi ve sıkıcı bir hava yaratmaz. Polis üniformaları gibi kurumsal kıyafetlerde de mavinin tercih edilmesi bu nedenledir. Mavi, gözün odaklanmasında fazla efor gerektirmediği gibi, mavi renkli arkaplan kullanılan tasarımlarda imajların ve nesnelerin algısını da kolaylaşır. Web tasarımcıların bu konuda dikkate alması gereken en önemli husus da budur. Tabi ki her renk gibi maviyi de tasarımlarda abartılı bir şekilde kullanmamak gerekmektedir. Yoksa tarafsız ve soğuk bir etki yaratır ve bu da tasarımdaki çekiciliği azaltır. Bütün bunlarla birlikte, mavinin en fazla teknoloji, medikal ürünler, temizlik ürünleri, hava, gökyüzü, su, deniz ve otomotiv ile ilgili alanların web sitelerinde kullanıldığı görülür. Alper Sevindik 25 Alper Sevindik 26 Mavinin avantajları Hayatın bir çok alanında olduğu gibi web tasarımlarında da mavi diğerlerine nazaran ezici bir çoğunlukla tercih edilen renktir. Çünkü denizin ve gökyüzünün rengi mavidir. Güven vericidir. Mavi renk ayrıca derinliği, kararlılığı, sadakati, ilimi, bilgiyi, inancı, sükuneti, samimiyeti ve ferahlığı temsil eder. Kurumsal tasarımlarda en fazla tercih edilen renk te mavidir. Hatta büyük şirketlerin web sitelerinde de farklı kullanım şekilleriyle, sık sık mavi ile karşılaşırız. Bilişim sektörü, düzgün ve teknolojik bir görünüm kazandırmasından dolayı mavinin orta tonlarını (ana renge yakın tonlar) daha sık kullanır. Özellikle grinin tonlarıyla bir arada kullanıldığında etkisi artmaktadır. Genel olarak mavinin açık tonları, sağlık, seyahat ve konaklama gibi alanlarda tercih edilir. Koyu mavi tonları ise en çok politik ve siyasi kuruluşlar, tüzel şirketler ve spor kulüpleri için kullanılır.özellikle de koyu mavi tonları bilgi, kararlılık, beraberlik ve muhafazakarlık gibi çağrışımları barındırdığı için kurumsal şirketlerde çok tercih edilir. Genel anlamda mavinin bütün tonları yatıştırıcı bir etkiye sahiptir. Ancak elbette bütün tonları sakin görünmez. Göz alıcı parlak maviler hareketli, canlı ve alımlıdır. Alper Sevindik 27 Alper Sevindik 28 Tipografi Nedir? Harf, sözcük ve satırlarla ve boşluklama için gereksinen diğer öğelerle belirlenmiş bir sayfa üzerinde yapılan görsel ve işlevsel düzenlemelerdir. Tİpografik karakterler genellikle, optik olarak hayali bir yatay çizgi üzerine dizilirler. Küçük harflerin gövde yüksekliklerini belirleyen yatay çizgi ile satır çizgisi arasındaki uzaklık "X yüksekliği" olarak adlandırılır. Gutenberg'in "Hareketli hurufat" sisteminden bugüne tipografık verilerin üretiminde ve kullanımında önemli teknolojik gelişmeler ortaya çıkmıştır. Bugün ise tamamen bilgisayar ortamına uygun bir tipografi oluşumundan söz edebiliriz. Tipografik Unsurlar ve Temel İlkeleri Harf, tipografik düzenlemenin en temel öğesidir ve alfabenin her bir harfini belirtir, bir alfabe içerisindeki öznel harflerin, sayıların ve noktalama işaretlerinin her biri ise karakter olarak adlandırılır. Büyük harfler majiskül veya kapital, küçük harfler miniskül olarak bilinir. Yazı karakteri takımı (font, yazı tipi), bir harf biçiminin bütün alfabesidir. Diğer bir deyişle, aynı dizide, aynı ölçüde ve hizadan sayılan, noktalama işaretlerini de içeren, bütün parçalarıyla öznel harflerin uygun bir toplamasıdır. Yazı fontlarının karakter çeşitleri, sayıları font tasarımına ve üretim ihtiyaçlarına göre değişebilir. Benimsenmiş fontlar genellikle bir bütün alfabenin büyük ve küçük harf karakterlerine, 0'dan 9 a kadar sayılara ve bütün noktalama işaretlerine mutlaka sahiptir. Bunun yanısıra bazıları yabancı aksan işaretlerine, çizgilere vb. sahip olabilir. Alper Sevindik 29 Alper Sevindik 30 5
Yazı tipiyle ilgili iki konuda hassas olmak gerekir: Okunurluk ve açıklık Okunurluk, yazının ne kadar kolay okunduğu ile ilgilidir. Seçilen yazı tipi, metni hızlı ve kolay okutmalıdır. Özellikle uzun soluklu metinler açısından önemli bir faktördür, Açıklık, ayrı ayrı harflerin ne kadar kolay belli olduğunu ifade eder. Başlıklar ve ana başlıklar açısından önemlidir.tasarlanmış binlerce yazı tipi olmakla birlikte, bunları dört ana grupta toplayabiliriz: Serif, sans şerif, script, decoratif ohttp://www.biltek.tubitak.gov.tr/gelisim/psikoloji/algilab.htm ohttp://www.oyasanli.com/test/colors.html ohttp://www.ozdtasarim.com/blog/web-tasarimda-renk-anatomisi-mavi.html ohttp://www.grtvolume.org/v1/en-iyi-32-tipografik-efekt/ ohttp://www.webkutlu.com/bilgi-deposu/14869-tipografi-nedir-sozcuklerinsayfa-uzerindeki-gorsel-dizimi.html ohttp://www.tekmilibirden.com/grafik-tasarim-bilgi-arsivi/grafik-tasarim-vetipografi.html Alper Sevindik 31 Alper Sevindik 32 6