TRAFİKTE KULLANILAN BAZI ELEKTRONİK DENETLEME SISTEMLERI VE KORİDOR HIZ TESPİT SİSTEMİ (TEDES) UYGULAMASINDA KONYA ÖRNEĞI Öğr.Gör. Mustafa Nevzat ÖRNEK Selçuk Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü Öğr.Gör. Mehmet Ali LORASOKKAY Selçuk Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, İnşaat Teknolojisi Bölümü İbrahim ÇEVİK Konya Emniyet Müdürlüğü Bilgi İşlem Şube Müdürlüğü Tolga ÖZEK Konya Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü 4. Karayolu Trafik Güvenliği Sempozyumu ve Sergisi 08 10 Mayıs 2013, Congresium (ATO Kongre Merkezi) Ankara
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre son 10 yıllık dönemde; Türkiye'nin nüfusu 70.847.000 den 75.627.000 ne yükselmiştir. Aynı dönemde, Türkiye'deki motorlu kara taşıtı sayısı ise 8.903.843'ten, 16.666.792'ye çıkmıştır.(anonim, 2012a) Türkiye nin hem nüfus hem de ekonomik olarak büyümesine paralel olarak karayolları trafiği de artış göstermektedir.
Türkiye de karayolu trafiği il merkezlerinde büyük bir hızla artmaktadır. Şehir içi trafik kontrolü, trafik ışıkları, trafik işaretleri ve trafik denetleme birimleri tarafından düzenlenmektedir. Elektronik denetleme sistemleri az insan kaynağı kullanılarak, en fazla alanın, tüm zaman dilimlerinde kontrolünün yapılması sağlamak için geliştirmektedir.
Ülkemizde her yıl yaklaşık 5.000 insanımız trafik kazaları nedeniyle ölmekte, yüz binlerce insanımızın ise yaralanmakta ve sakat kalmaktadır. Hız trafikte risk faktörlerinden birisidir. (Wegman ve Aarts, 2006) Hız ile yol güvenliği arasındaki ilişki birçok çalışmada ortaya konmuştur. (Aarts, 2004; Aarts ve Van Schagen, 2006)
Trafik kazalarının önemli nedenlerinden biriside hız ihlalleridir ve hız arttıkça kazanın şiddeti de büyümektedir. Bununla birlikte araç başlangıç hızına bağlı olarak, hızın 1 km/saat artmasıyla ölümlü kaza oranında yaklaşık %3 ile %8 lik bir artış olduğu belirlenmiştir. Buna karşılık ortalama hızın saatte sadece 5 km azaltılması sonucunda kazaların %15 azalacağını bildirilmektedir. (Kloeden, 1997)
BAZI ARAÇ HIZI ÖLÇÜMÜ VE PLAKA OKUMA SİSTEMLERİ Radar (Doppler Effect) sistemleri Laser Yardımı ile Araç Hızı ölçme Sistemleri Taşınabilir Plaka ve Hız Okuma Sistemleri Endüktif Loop Teknolojisi ile Hız ve Araç Tipi Tayini Hız Koridor ve Trafik Elektronik Denetleme Sistemleri (TEDES)
Radar (Doppler Effect) sistemleri Radar radyo dalgasıdır. Yola uygun şekilde konuşlandırılmış radar aracı, kendisine doğru yaklaşan otomobile doğru radyo dalgaları gönderir. Gelen araca çarpıp yansıyan dalgalar, gidiş-dönüş zamanına göre gelen aracın hızını ölçer.(anonim,2013)
Lazer Yardımı ile Araç Hızı ölçme Sistemleri Bu sistem, Radar Dopper Effect sistemine benzemektedir. Radar Dopper Effect sisteminde kaynak ses dalgaları radyo frekansı yerine, lazer ışığını kullanılmaktadır. Lazer yöntemi, ışık sinyali ile hız ölçermeye dayanır. Sistem, gelen araca lazer ışığı gönderir. Gelen araca çarpıp yansıyan ışığın gidiş-dönüş zamanına göre hız ölçümü yapılır. Bu sistemde de güç kaynağına bağlı olarak belli periyotlarda kalibrasyon gerekmektedir.
Taşınabilir Plaka ve Hız Okuma Sistemleri Sistem sabit olarak karayolu üzerine ya da bir köprü üzerine yerleştirilerek, kamara ile gelen araçların plakaları okunmaktadır. Kamera üzerinde iki ayrı sanal çizgi çizilerek, çizgiler arası gerçek mesafeler ayarlanarak, iki çizgi arasına giren araçların plakaları okunarak, plakanın yer değişimi hesaplanır.
Endüktif Loop Teknolojisi ile Hız ve Araç Tipi Tayini Asfalt altına yerleştirilen elektronik devre elemanı, üzerinden araç geçerken manyetik değişime göre hızı ölçer ve bu hız bilgisini bilgisayara gönderir. Bilgisayar üzerindeki yazılım, veri girişinden aldığı değerlerle aracın hızını ve uzunluğunu belirler. Ayrıca sisteme paralel çalışan bir plaka okuma sistemin ile bilgiler birleştirilir.
Koridor Hız Tespit Sistemi Ortalama Hız Yöntemi plaka tanıma sistemi teknolojisini temel alır. Bu sistemde, aynı yönde bulunan iki farklı noktadan plaka okuma sistemi ile geçen aracın fotoğraf bilgileri kameralar ile belirlenir ve zaman bilgisi kaydedilir, aradaki mesafeye bağlı olarak aracın hızı ölçülür. Veritabanına, kamera nosu, tanımlama sıra no, plaka, doğruluk oranı, resim, tarih, saat (salise) bazında kaydetmektedir.
KONYA ÖRNEĞİ Ülkemizde polis sorumluluk bölgesinde Konya ilimiz, ölümlü ve yaralamalı kaza sayısında 5. ölü sayısında 3. yaralı sayısında 4. sıradadır. Bu nedenle Trafik Elektronik Denetleme Sistemleri ile kurulan TEDES Koridor Hız Tespit Sistemiyle, şehir içinde artan araç ve yol trafiği sonucunda oluşan kazaların sayısının azaltılması, dolayısıyla yaralanma ve ölüm sayılarının düşürülmesi amaçlanmıştır.
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI TEDES Koridor Hız Tespit Sisteminin kurulmasından önce, endüktif loop dedektör sistemleri, radar (Doppler Effect) sistemleri, Taşınabilir Plaka Okuma ve Hız Tespit Sistemleri test edilmiştir. Akıllı Hız Kontrol Sistemleri ve Konya Örneği isimli bildirimimizde sunduğumuz gibi test ve demolardan aldığımız sonuçlar kurulması gereken doğru sistemler hakkında fikir vermiştir. Test sistemi kurulmadan saha donanımları (tag direk, kamera, flaş, loop dedektör çizgileri vb.) görünür halde değil iken yapılan ölçümlerde o noktadan geçen araçların ortalama hızının 93 km/h olduğu tespit edilmiştir.
Tarihler Hızı 72 km/saatten Fazla Olan Araç Sayısı (Adet) Toplam Araç Sayısı (Adet) İhlal Yüzdesi (%) 07.09.2010 11426 39528 28,91 08.09.2010 10832 33613 32,23 09.09.2010 10319 27802 37,12 10.09.2010 8956 28138 31,83 11.09.2010 8835 32806 26,93 12.09.2010 9475 31445 30,13 13.09.2010 8427 37266 22,61 14.09.2010 4386 35840 12,24 16.09.2010 5238 26980 19,41 24.09.2010 4505 35680 12,63 25.09.2010 4299 37239 11,54 26.09.2010 4752 33514 14,18 27.09.2010 3937 37109 10,61 28.09.2010 3571 35107 10,17 29.09.2010 3390 34889 9,72 30.09.2010 2780 34397 8,08 01.10.2010 2729 34702 7,86 02.10.2010 2890 36502 7,92 04.10.2010 2919 34702 8,41 05.10.2010 2553 30214 8,45 06.10.2010 2435 32914 7,40 07.10.2010 2302 32835 7,01 08.10.2010 2331 34235 6,81 11.10.2010 2254 27072 8,33 12.10.2010 2321 33794 6,87 13.10.2010 2401 33644 7,14 14.10.2010 2789 33083 8,43 15.10.2010 2878 34396 8,37 TOPLAM 159124 1110825 14,51
Endüktif Loop Teknolojisi ile Hız Ölçümü Konya Örneği Test sisteminin kurulmasıyla sürücüler tarafından fark edilmiş, çalışmaya başlamadan dahi etkisini göstermiştir. Sistemin çalışmasıyla alınan ilk değerlere göre ihlal %37 lerde iken 33. gün sonrasında %8,37 lere kadar gerilemiştir. Bu arada 7/24 çalışan otomatik sistemlerin tüm araçları kontrol edebilmesi ve uygulama yapan görevlilerden oluşmaması sürücüler üzerinde kurallara uyma konusunda çok büyük etki yaptığı da gözlemlenmiştir. Geçen araçların ortalama hız ise 65 km/h a düşmüştür. Ceza yazılmamasına rağmen sürücülerde oluşan algılanan yakalanma hissinden dolayı bu noktada hız ve kaza oranlarında çok büyük düşüşler göstermiştir.
Endüktif Loop Teknolojisi ile Hız Ölçümü Konya Örneği Sistemin etki alanın yol üzerinde 150 metre civarındadır. Sisteme yaklaşan araçlar hızlarını düşürüp, sistemi geçtikten sonra hızlarını artırmakta oldukları tespit edilmiştir. Ölçümlerin çeşitli nedenlerle saptığı gözlemlenmiş, özellikle kalibrasyon gerektiren sistemlerle hız tespitindeki doğruluğun uzun süre kararlı kalmayacağı anlaşılmıştır.
Endüktif Loop Teknolojisi ile Hız Ölçümü Konya Örneği Yapılacak hız tespit sistemlerinin uzun mesafede etkili ve kalibrasyon gerektirmeyen bir yapıda olması gerektiği kanaatine varılmıştır. Bu bilgi ve verilerden hareketle daha kapsamlı çalışmalar yapmak üzere Selçuk Üniversitesi, Konya Büyükşehir Belediyesi ve ilgili Emniyet Birimleri uzmanlarından oluşan Trafik Kontrol Sistemleri İnceleme ve Araştırma Komisyonu 25.10.2010 tarihli Valilik Olur u ile kurulmuştur.
TRAFİKTE KULLANILAN BAZI ELEKTRONİK DENETLEME SİSTEMLERİ VE KORİDOR HIZ TESPİT
TRAFİKTE KULLANILAN BAZI ELEKTRONİK DENETLEME SİSTEMLERİ VE KORİDOR HIZ TESPİT 1200 1000 1077 1037 937 Oluş Nedenlerine Bağlı Olarak Trafik Kazaları Sayıları (Anonim, 2011b) 800 783 600 533 400 200 168 162 157 83 0 Hız Kurallarına Uymama Kavşaklarda Geçiş Önceliğine Uymama Manevraları Düzenleyen Genel Şartlara Ulmama Arkadan Çarpma Yanlış Manevra Yapma Kırmızı ışık veya Dur İşaretine Uymama Alkollü Araç Kullanma Hatalı Sollama ve Ters Yöne Girme Şerit İhlali
TEDES Koridor Hız Tespit Sistemi Konya Örneği İlimizde yaşanan kazaların çoğunluğunda hız ihlali olduğu, dolayısı ile hızın kontrolü için Hız İhlal Tespit Sistemlerinin kurulması gerektiği anlaşılmıştır. Hız İhlal Tespit Sistemlerinde en etkili ve en uygun sistemin Koridor Hız Tespit Sitemleri olduğu kanaatine varılmıştır.
Konya Örneği
HIZ KORİDOR SİSTEMİNDEN (70-100-130) Km/h İLE SEYİR EDEN ARAÇLARIN (İKİ KAMERA ARASI) KORİDORLARDAN GEÇİŞ ZAMAN FARKLARI GEÇİŞ ZAMANLARI FARKLARI Koridor mesafes KORİDORLAR 1.HIZ KORİDORU YENİ İSTANBUL CADDESİ FIRAT KAVŞAĞI-TÜRMAK KAVŞAĞI ARASI 2.HIZ KORİDORU YENİ İSTANBUL CADDESİ İL ÖZEL İDARESİ-TEKNİK LİSE ARASI 3.HIZ KORİDORU YENİ İSTANBUL CADDESİ MOBİLYACILAR-AYDINLIK ARASI 4.HIZ KORİDORU BEYŞEHİR ÇEVRE YOLU CADDESİ FATİH LİSESİ - ŞEFİKCAN CAD. ARASI 5.HIZ KORİDORU ADANA ÇEVRE YOLU CADDESİ ADLİYE-ÇİLTAŞ TESİS ARASI i (m) 70 km/h ile giden aracın min süresi (s) 100 km/h ile Giden aracın min süresi (s) 130 km/h ile Giden aracın min süresi (s) 70 ile100 km/h arasındaki fark (s) 70 ile130 km/h arasındaki fark (s) 3500 178 127 96 51 82 1930 96 70 53 26 43 1170 61 42 33 19 28 2280 117 83 64 34 53 3150 160 113 88 47 72 TOPLAM 12030 612 435 334 177 278
Konya Örneği
Konya Örneği
Yazılımdan Görünüm
İhlal Yapan Araç (5 megapiksel fotoğraf)
Makbuz Örneği
AYLIK GÜNDE ORTALAMA GEÇEN ARAÇ SAYISI Toplam Geçiş 500.000,00 450.000,00 400.000,00 350.000,00 300.000,00 250.000,00 Toplam Geçiş 200.000,00 150.000,00 100.000,00 50.000,00 0,00 EKİM 2012 KASIM 2012 ARALIK 2012 OCAK 2013 ŞUBAT 2013 MART 2013 NİSAN 2013
25.000,00 Hız İhlal Sayısı 20.000,00 21.091,30 16.949,94 15.000,00 14.070,48 Hız İhlal Sayısı 10.000,00 8.397,42 5.000,00 6.137,50 3.746,35 2.690,13 0,00 EKİM 2012 KASIM 2012 ARALIK 2012 OCAK 2013 ŞUBAT 2013 MART 2013 NİSAN 2013
Konya Örneği 15 Mart 2013 / 30 Mart 2013 tarihleri arasında 15 günlük TÜRMAK KAVŞAĞI-FIRAT KAVŞAĞI arasındaki iki koridorun ortalama verileri Toplam Araç Geçişi : 13.857 Hızı Tespit Edilen Araç : 9.177 Ortalama Hız : 61 km/h Hız İhlal Sayısı : 375 Hız İhlal Ortalaması : 87 km/h Hız Limiti Altı Ortalaması: 59 km/h
25 20 15 2012-2013 NİSAN AYLARI ÖLÜMLÜ VE YARALAMALI TRAFİK KAZALARI KARŞILAŞTIRMASI 15 16 22 10 5 1 0 2 2 1 0 2 0 ÖLÜMLÜ KAZA SAYISI YARALANMALI KAZA SAYISI TOPLAM KAZA SAYISI TOPLAM ÖLÜ SAYISI TOPLAM YARALI SAYISI 2012 NİSAN 2013 NİSAN
SONUÇLAR Karayolları Trafik Kanunu Ek 16. madde ile TEDES Esas ve Usuller çerçevesinde kurulan ilk müstakil Trafik Denetleme projesidir. Polnet üzerinde çalışan ceza programına entegrasyonu sağlanmış otomatik veri gönderen ilk projedir.
SONUÇLAR Trafik kural ihlallerinin önüne geçilmesi, kazaların engellenmesi, can ve mal emniyetinin sağlanması amacıyla kullanılan sistemlerdir. TEDES, kural ihlali yapan sürücüleri cezalandırmayı değil, sürücülerde davranış değişikliği gerçekleştirmeyi hedeflemiştir. Kısa süre önce kurulmasına rağmen sürücülerde olumlu davranış değişikliği gözlemlenmeye başlamıştır. Sürücüler sakin ve sabırlı tavırlar göstererek hızın getirmiş olduğu acelecilik halini terk etmeye başlamışlardır. Araçların sabit bir hızla gitmeleri, trafiği sakin bir hale getirmiştir. Hızın getirmiş olduğu sabırsızlık halinden kaynaklanan diğer trafik kusurları da azalmaya başlamıştır.
SONUÇLAR Uzun mesafede ortalama hız kontrolü yapabilen ve kalibrasyona ihtiyaç duymayan %100 doğru hız tespiti sağlayan bir yapıya sahiptir. Sistem gün içinde bir kez saatlerini network üzerinde düzeltmektedirler. Kontrol föyleri ile denetlenmektedirler. Konya 1. Etap TEDES te yer alan PTS kameraları günlük yaklaşık 500.000 okuma yapmaktadır. Mükerrer okumalar ayıklandığında yaklaşık 150.000 araç plakası okunup sorgulamaktadır. Bu veri trafik ve asayiş açısından önemli bir kaynak oluşturmaktadır.
SONUÇLAR Kurulduğu bölgelerde hız ihlalleri %90 dan %1 e kadar düşmüştür. Yine kazalar %60-%70 oranında azalmıştır. Daha isabetli istatistikler sistemin yıldönümünde alınacaktır. Sistemin kurulduğu bölgelerdeki görev yapan trafik radar ve kaza ekiplerin çoğunluğu denetimler için başka yollarda görevlendirilmiştir.
SONUÇLAR Trafik kazaları için adli işlem yapan Polis Merkezlerinin iş yükü azalmıştır. Kurulduğu yollarda diğer kurumlara ait yapılar zarar görmediğinden (bariyer, ağaç, elektrik direği vb.) bu kurumların masrafı ve iş yükünü de azalmıştır.
SONUÇLAR Konya MOBESE sisteminin içinde yer aldığı F/O iletişim altyapısında çalıştığı için haberleşme giderleri yoktur. Diğer Güvenlik Birimlerimiz araştırma ve soruşturma kaynağı olarak kullanılabilecektir. Şehircilik, çevre ve akademik çalışmalar için gerçek veri kaynağı oluşturmaktadır.
SONUÇLAR Saha ekipmanlarında üretilen dataların, merkeze aktarılmasında şartlar müsaade ettiği ölçüde kablolu bir ağ kurulması tercih edilmelidir. İllere göre plaka harf karakterleri farklılıklar göstermektedir. Tüm plakaların harfleri genişlikleri ve fontları mutlaka düzenlenmelidir. Trafik Elektronik Denetleme Sistemlerinde kalibrasyon konusu yeniden değerlendirilmeli kalibrasyon gerektirmeyen sistemler konusunda yeniden düzenlemeler yapılmalıdır. Bu amaçla esas ve usuller metni ile teknik gereklilikler dokümanı yeniden düzenlenmelidir.
TRAFİKTE KULLANILAN BAZI ELEKTRONİK DENETLEME SISTEMLERİ VE KORİDOR HIZ TESPİT SİSTEMİ UYGULAMASINDA (TEDES) KONYA ÖRNEĞI Öğr.Gör. Mustafa Nevzat ÖRNEK Selçuk Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü Öğr.Gör. Mehmet Ali LORASOKKAY Selçuk Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, İnşaat Teknolojisi Bölümü İbrahim ÇEVİK Konya Emniyet Müdürlüğü Bilgi İşlem Şube Müdürlüğü Tolga ÖZEK Konya Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü 4. Karayolu Trafik Güvenliği Sempozyumu ve Sergisi 08 10 Mayıs 2013, Congresium (ATO Kongre Merkezi) Ankara