TÜRK TARİHİNİN KARAKTERİ Türkler, diğer devletlerin aksine dağınık yaşamışlardır. Türklerin değişik bölgelerde yaşamalarından dolayı tarihinin belli bir zaman diliminde bütün olarak değerlendirme imkanı zordur. Sürekli yeni yurt ve iklimler aradıklarından, tarihlerini değişik bölgelerde yaşamışlardır. Coğrafi ve siyasi bölünmeler sonucu bir kısım Türkler, göçebe hayatı yaşarken bir kısmı da yerleşik hayata geçmiştir. Tarih araştırmacıları, Türkerin anayurdunun Orta Asya olduğu üzerinde birleşmişlerdir. GÖÇLERİN NEDENLERİ TÜRK GÖÇLERİ Aşırı kuraklığın yaşanması(en önemli neden) Yeni ülkeler feth etme isteği Komşu ülkelerin baskısı(çin, Moğol vb.) Salgın hayvan hastalıkları Meraların azalması Nüfusun artması ve bağımsızlık düşüncesi GÖÇLERİN SONUÇLARI Türkler; Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika da yeni devletler kurmuşlardır. Bu devletler; hukuk, ordu ve sosyal yönden bazı Türk devletlerine kaynaklık etmiştir. Göktürk ve Uygur devletleri kuruldu. İletişimde bulundukları milletlerin kültürlerinin gelişmesinde önemli katkıda bulunmuşlardır. Bir kısmı Orta Asya da kalarak göçebe yaşama devam etmişlerdir. Orta Asya da yaşamaya devam eden Türklerin kurduğu ilk Türk devleti Hunlar dır. ORTA ASYADAKİ TÜRK KÜLTÜRLERİ Anav Kültürü (M:Ö 4000-1000) Batı Türkistan bölgesinde ortaya çıkmıştır. Orta Asya nın en eski kültürüdür. Anavlara ait kalıntılar Tarım Hayvancılık Dokuma Seramik KELTEMİNAR KÜLTÜRÜ M.Ö 3000 Aral gölü çevresinde rastlanmıştır. Kelteminar kültürüne ait kalıntılar; Avcılık Balıkçılık Bıçaklar Çakmak taşından ok uçları Afanesyova Kültürü (M.Ö 3000-1700) Altay dağları çevresinde bulunmuştur. Orta Asya da atı evcilleştiren ilk kültürdür. Afanesyova Kültürüne ait kalıntılar; Avcılık Hayvancılık Kemik iğneler Bakır eşyalar Kartal resimleri Andronova Kültürü (M.Ö 1700-1200) Altay-Ural çevresinde rastlanmıştır. Atlı arabaları kullanan ilk kültürdür. Andronova Kültürüne ait kalıntılar; Hayvancılık Bakır-Bronz işlemeciliği Proto Türkler(İlk Türkler) Türk adı ilk defa Orhun Kitabelerinde geçmiştir.
Karasuk Kültürü (M.Ö. 200-700) Babası Teoman ile yaptığı mücadeleyi kazanan Mete M.Ö. 209 da yönetime geçmiştir. Karasuk ırmağı çevresinde rastlanmıştır. Orta Asya da Demiri kullanan ilk kültürüdür. Karasuk Kültürüne ait kalıntılar; Demircilik Dört tekerlekli arabalar Çadırlar Keçe dokumalar Altın işleri Tagar Kültürü (M.Ö 700-100) Abakan Bölgesinde rastlanmıştır. Diğer Kültürlere göre daha gençtir. Bundan dolayı daha gelişmiştir. Bu kültüre ait kalıntılar; Metal silahlar Hayvan üslubu İLK TÜRK DEVLETLERİ İSKİTLER (SAKALAR) M.Ö.700 Tarihte bilinen ilk Türk boyudur Atı evcilleştiren ilk Türk boyudur Tarihte ilk defa at koşumlarını kullandılar. Karadenizin kuzeyinde kurulmuşlar En parlak dönemleri Alper Tunga dönemidir Şu ve Alper Tunga destanları İskitlere aittir Balbal adı verilen mezar taşlarının ilk örnekleri İskitlere aittir. Göktanrı inancı vardı. Ölen kişiyi mumyalamışlar. Ekonomileri hayvancılıktır. ASYA HUN DEVLETİ M.Ö. 318 de beş komşu derebeylikle yaptıkları anlaşma Hunlarla ilgili ilk belgedir. Hunların merkezi Orhun-Selenga ve Ötiken dolaylarıdır. Bilinen ilk hükümdarları Teoman dır. Teoman döneminde Çin üzerine bazı akınlar düzenlenmiş ve bazı Çin toprakları alınmıştır. Mete, Tanhu yani İmparator ünvanını almıştır. METE DÖNEMİ Orduda 10 lu sistemi oluşturmuştur. Bütün Tunguz, Türk, Moğol gibi Altay kavimlerini yönetimi altına almıştır. İpek yolunu kontrol altına alarak ticaretin gelişmesini sağladı. M.Ö. 197 de Doğu Asya tarihindeki ilk anlaşmayı Çinlilerle yapmıştır. YIKILIŞLARININ NEDENLERİ Mete den sonra yönetime gelenlerin yetersiz kalmaları İpek yolunun Çin denetimine geçmesiyle ekonomilerinin zayıflaması Çinlilerin Türklere uyguladıkları politikalar nedeniyle kardeşler arasında mücadelelerin yaşanması SONUÇLARI Kuzey-Batı ve Güney-Doğu olarak ikiye ayrılmışlardır. Güney Hunları, Çin egemenliği altına girmişlerdir. Kuzey Hunların bir kısmı Çin egemenliğini tanımış bir kısmı ise tanımamıştır. Hunların bir kısmı Çin baskısından kurtulmak amacıyla Avrupa ya göç etmişlerdir. Böylece Kavimler Göçü başlamıştır. KAVİMLER GÖÇÜ Kavimler Göçü ile İlk Çağ dan Orta Çağ a geçilmiştir. Avrupa da yaşayan bazı kavimler doğudan gelen Hunların etkisiyle tüm kıtaya yayılmışlardır. Roma İmparatorluğu, sınırlarına giren kavimlerle mücadele edemeyip Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrıldı.
Batı Roma 476 yılında (barbar kavimler tarafından) yıkılmıştır. Romalılar, Hıristiyan olmayan Doğu, Orta ve Kuzey Avrupa daki kavimlere barbar demişlerdir. Avrupa halklarının birbirleriyle karışmalarıyla bugünkü Avrupa nın çekirdeği oluştu. Kölelik yıkıldı yerine Feodalite(derebeylik) kuruldu. AVRUPA HUN DEVLETİ Avrupa ya giren Türkler, Gotların hakimiyetine son vererek Doğu Avrupa ya hakim oldular. En parlak dönemleri Attila zamanıdır. Bizans, Fransa ve Roma ya saldırmışlar ve 461 yılında Bizans entrikaları sonucunda yıkılmışlardır. Yapılan Anlaşmalar: Margos (Konstantia) ve Anatolios Barış Anlaşmaları. EFTALİTLER (AK HUN DEVLETİ) IV. Yüzyılda Çin egemenliğine girmek istemeyen bazı Hunlar İran, Afganistan ve Kuzey Hindistan a yerleştirler. 567 yılında Sasanilerle savaştılar, Batı Göktürk ve Sasaniler in işbirliği sonucunda yıkılarak toprakları paylaşıldı. 484 yılında Sasaniler ile Akhunlar arasındaki savaşı Sasaniler kaybetti ve bu mağlubiyet sonrasında Mazdek isyanı çıktı. Çıkan isyan yüzünden Sasani hükümdarı Akhunlara sığınarak yardım istedi. Akhunların yardımıyla bu isyan bastırıldı. GÖKTÜRKLER Türk adıyla kurulan ilk devlettir. 552 yılında Bumin Han önderliğindeki Oğuz Türkleri ayaklanarak Avarların egemenliğine son verdi. Merkezleri Ötiken dir. Devletin doğu bölgesine Bumin Han, kağan olurken batı bölgesine İstemi Han, Yabgu oldu. Türk devlet anlayışına göre doğuda oturanlar batıda oturanlara göre üstündür. GÖKTÜRKLERİN ÖZELLİKLERİ Türk adını kullanan ilk devlettir. Kendilerine özgü yazı ve alfaba kullanmışlardır. Hunlardan sonra Asya da kurulan 2. Büyük devlettir. Orta Asya dan Doğu Roma ya giden ilk resmi heyet İstemi Yabgu döneminde gerçekleşmiştir. Yönetimlerindeki Batı Türkistan ın Türkleşmesinde önemli katkıda bulunmuşlardır. YIKILIŞLARI Göktürklerde ülke toprakları hükümdar ailesinin ortak malı anlayışı vardır. Bu anlayış yüzünden toprakların prensler arasında paylaşılması sonucunda devletin gücü iyice zayıflamıştır. Kardeşler arasında yaşanan taht mücadeleleri ve Çin in bu mücadeleleri körüklemesi sonucunda 581 yılında devlet; Doğu ve Batı Göktürk olarak ikiye ayrılmıştır. Batı Göktürkler ve Doğu Göktürkler 630 yılında Çin egemenliğine bağlanmşlar ve bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir. II.GÖKTÜRK DEVLETİ (KUTLUK DEVLETİ) 681 yılında Kutluk Kağan tarafından Ötiken ele geçirildi ve II. Göktürk Devleti kurulmuş oldu. 630-680 yıllarında Fetret devri yaşamışlardır. Bu felaket Orhun yazıtlarında şöyle açıklanır: 1-572 den sonra yönetimdeki Kağanların yetersiz kalması 2- Çin politikaları 3- Türk Milleti için en büyük tehlike kendi kültür ve töresini bırakması En güçlü dönemi: Bilge Kağan dönemi En geniş sınırlarına Kültigin ve Vezir Tonyukuk döneminde ulaşılmıştır. Orta Asya da Türk birliği yeniden sağlandı ve bunun sonucunda Çin vergiye bağlandı.
Bilge Kağan ve Kültigin den sonra gelen hakanlar döneminde ülke iç karışıklıklarla boğuşmuş ve Çin in baskısıyla devlet iyice zayıflamıştır. Karluk, Basmil ve Uygurlar birleşmiş ve 742 yılında II.Göktürk Devleti ne son vermişlerdir. ORHUN YAZITLARI Göktürk Kitabeleri ya da Orhun Kitabeleri de denir. Bilinen ilk yazılı belgelerdir. 1889 yılında N.M. Yadrinsef tarafından keşfedilmiştir. 1893 yılında V. Thomsen tarafından okunmuştur. Yulug Tigin tarafından bir yüzü Göktürk alfabesi diğer yüzü Çince olarak yazılmıştır. Bilge Kahan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk adına dikilmiştir. UYGURLAR (745 840) Göktürklerin yıkılmasından sonra Orta Asya'da (Ötüken-Doğu Türkistan) Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kurulmuştur. Bögü Kağan zamanında Mani Dini'ni (Maniheizm) seçmişler ve bu dinin etkisi ile yerleşik hayata geçmişlerdir. Kırgızların saldırıları sonucu Doğu Türkistan'da Turfan Uygurları, Kansu'da Sarı Uygurlar olarak önce ikiye ayrılmışlar sonra da yıkılmışlardır. UYGURLARIN ÖZELLİKLERİ Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir. Tarım ile uğraşan ilk Türk devletidir. Kâğıt ve matbaayı kullanan (ilk kez kitap basan) ilk Türk devletidir. Mimari eserler (tapınaklar, mabetler, evler vs.) bırakan ilk Türk devletidir. Yazılı hukuk kuralları oluşturan ilk Türk devletidir. Çinicilik, minyatür ve tezhip alanında eserler bırakan ilk Türk devletidir. Göktanrı İnancını ilk kez terk eden Türk devletidir. Orta Asya'da ki Türk devletlerinden uygarlık alanında en ileri olanıdır. İlk kez kütüphane kuran Türk devletidir. Orta oyunu Uygurlarda görülür. Uygurlar kendilerine ait olan bir alfabe (Uygur Alfabesi) oluşturmuşlardır. İlk şehirleri Ordubalık, Beşbalık tır. 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılmışlardır. Göç ve Yaradılış Destanları Sözlü Edebiyat eserleridir. Karabalgasun ve Sine-Uşi yazıtları yazılı eserleridir. Moğolların Türkleşmesinde katkıda bulunmuşlar. Hukuk kurallarını yazılı hale getirmeleri, halkın kira, borç, alım-satım gibi konularda aralarında sözleşme yapmaları hukuk konusunda ileri olduklarının kanıtıdır. Dokuz boydan oluşan Uygurlar daha sonra Dokuz Oğuzlar ile birleşerek On-Uygur adıyla da anıldılar.
KIRGIZLAR AVARLAR Orta Asya'da egemenlik kuran son Türk boyu Kırgızlardır. Asya Hunları, Göktürkler ve Uygurlar hakimiyetinde yaşamışlardır. Uygurlar yıkılınca Ötüken de kendi devletlerini kurmuşlardır. Bu bölgedeki gelişmiş olan kültürün bozulmasına sebep olmuşlardır. 10. Yüzyılda Karahıtayların baskıları sonucu kuzeye doğru çekilmişlerdir. Moğol egemenliğine giren ilk Türk kavimi olmuşlardır. (1207) Dünya'nın en uzun destanı olan Manas Destanı'nı oluşturmuşlardır. ( 400bin beyit) Yenisey Yazıtları en önemli yazılı edebiyat eserleridir. Göktürklere yenilerek önce Karadeniz in kuzeyine sonra bugünkü Romanya topraklarına yerleşmişlerdir. Slav topluluklarının teşkilatlanmasında etkili olmuşlardır. Hıristiyanlığı benimsemişlerdir Slavlara yaptıkları baskılar Slavlar Doğu Avrupa ve Balkanlara inerek birbirleriyle kaynaşıp bugünkü Slav toplumlarını meydana getirdiler. İstanbul'u kuşatan ilk Türk devleti olmuşlardır. Bir kez kendileri, bir kez de Sasanilerle birlikte kuşatmalarına rağmen sonuç alamamışlardır. Bizansları giyim, silah ve savaş taktiği bakımından etkilemişlerdir. 9. Yüzyıla kadar Avrupa daki varlıklarını sürdürmüşler, Fransa Krallığı tarafından yıkılmıştır. HAZARLAR Önce Hunlara sonra Göktürklere bağlı yaşamışlardır. Rusların istilaları sonucunda Tanrı Dağları çevresine yerleştiler, günümüze kadar varlıklarını sürdürdüler. 1926 yılında Kırgızistan adıyla Rusya Federasyonu içinde özerk bir cumhuriyete dönüştürüldü.1936 yılında SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği nin 15 cumhuriyetinden biri oldu ve 1991 yılında bağımsızlıklarını ilan ettiler. SABARLAR (SİBİRLER) Sasanilerle anlaşarak Bizans a karşı savaştılar. Anadolu da Kayseri, Konya ve Ankara çevresine kadar ilerlediler. Gelişmiş savaş tekniğine sahiptiler. Şimdiki Sibirya adı Sibir Türklerinden kalmıştır. 12.Yüzyıl başlarında Güney Rusya, Volga ve Dinyester ırmakları arasında güçlü bir devlet kurmuşlardır. Bizansla iyi geçinmiş Sasanilerle savaşmışlardır. Başlıca geçim kaynakları ticaret ve sanattır. Hoşgörülü bir yönetime sahiptirler. Bu nedenle 7. ve 10. yüzyıllara "Hazar Barış Çağı" denilmiştir Ülkede çeşitli dinlerdeki tüccarlar serbestçe ticaret yapabilmişlerdir. Museviliği benimseyen tek Türk devletidir. (8.Yüzyıl) Hazar denizi adını Hazar Devleti nden almıştır. 10. Yüzyılda Peçenekler ile girdikleri mücadelede zayıfladılar. Çeşitli kavimlerden oluşan ücretleri ordular, zayıflamalarında etkili oldu. Rus Knezliği Hazar hakanlığına son verdi. Hazarlar, Arapların Doğu Avrupa ya girişlerini engellemişlerdir.
BULGARLAR MACARLAR Ogur Türkleriyle karışarak Bulgar devleti kurdular, Hazar baskısı ile dağılıp 3 kısıma ayrıldılar: 1- Kafkasya bölgesine gidenler Hazar hakimiyeti altına girdiler. 2- Batıya gidenler Tuna Bulgarları adını aldılar. Hıristiyanlığı kabul ederek (Boris Han Dönemi) Türklük özelliklerini kaybettiler (Slavlaştılar). 3- Kuzeye gidenler İdil (Kama-İtil-Volga) Bulgarları adını aldılar. İslamiyeti kabul ettiler. Kazan Türkleri olarak varlıklarını sürdürdüler. (Günümüz Tatarlar) İstanbul u kuşatmışlar ancak başarısız olmuşlardır. TÜRGİŞLER Başkentleri Balasagun dur. Macarlar, Fin-Ugor kabileleriyle Onogur Türklerinin kaynaşmaları sonucu oluşmuşlardır. Avarlar, Sibirler ve Peçeneklerin baskıları sonucu Avrupa ya gelmişlerdir. Slavların arasına girip birleşmelerini önlemişlerdir. Almanların doğuya yayılmalarını engelleyerek Balkan kavimlerini Germenleşmekten korudular. Hıristiyanlığı resmi din olarak kabul ederek Roma kültürünü benimsemişler ve Türk kültüründen uzaklaşmışlardır. Dünyada, ilk Türkoloji Enstitüsü 1870 yılında Budapeşte Üniversitesi nde kurulmuştur. İlk kez para bastıran Türk Devletidir. Uygurlardan sonra yerleşik hayata geçen ikinci Türk topluluğudur. II.Göktürk Devletinin yıkılışıyla bağımsız oldular. Müslümanlara direnmiş ve İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasına engel olmuşlardır. Sarı Türgişler ve Kara Türgişler olarak iki kabile olarak yaşadılar. Bu iki kabile arasında mücadele başlayınca Karluklar tarafından yıkıldı. (766) Orta Asya nın Araplaşmasını engellemişler. KARLUKLAR Uygurlar ve Basmillerle birlikte II.Göktürk Devletinin yıkılmasında etkili oldular. Orta Asya ya sızmak isteyen Çin e karşı Abbasilerin yanında yer alarak Talas Savaşı nın (751) Araplar tarafından kazanılmasını sağladılar. PEÇENEKLER Devlet kuramamış bir Türk boyudur. İlk yurtları Aral Gölü çevresidir. Oğuzların baskısıyla batıya göç edip Tuna boylarına gelmişlerdir. Bizans ordusunda paralı askerlik yapmışlar. Hıristiyanlığı kabul edip 11. Yüzyıla kadar Balkanlarda yaşamışlardır. Malazgirt Savaşı nda Bizans ordusundan Türk ordusuna katılmışlardır. Böylece savaşın kazanılmasında yardımcı olmuşlardır. (1071) Çaka Bey ile İstanbul u almak için anlaşmışlar ama Bizans İmparatoru Avrupa devletlerinden yardım istemiştir. Diğer taraftan da Balkanlara kadar ilerlemiş olan Kumanlar ile anlaşmıştır. 1901 yılında Peçenekler üzerine saldıran Kumanlar, Peçenekleri yıkmışlardır. Böylece İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyu oldular. Karahanlıların (İlk Türk İslam devleti) kurulmasında etkili oldular. 13. Yüzyılda Moğol hakimiyeti altına girdiler.
KUMANLAR (KIPÇAKLAR) Göktürk Devletinin batı bölgesinde yaşamışlardır. Orta Avrupa ve Balkan ülkeleri üzerine akınlar yapmışlardır. Mavi gözlü, sarışın ve uzun boylu olan Kumanlar, Türk soyunun en güzel görünüşe sahip boyudur. 1239 yılında Moğollara yenilip dağılmışlardır. Doğudaki Kumanlar Eyyubilerin ordusunda ücretli asker olarak yer almışlardır. OĞUZLAR (UZLAR) Hem Orta Asya'da hem de Avrupa'da egemenlik kurmuşlardır. Türk milletinin en kalabalık ve tarihte hem siyaset hem de uygarlık alanlarında en büyük rolü oynayan Türk boyudur. Büyük gruplar halinde Müslümanlığı kabul ederek Büyük Selçuklu Devletini kurmuşlardır. Devlet kurma yetenekleri en gelişmiş Türk boyudur. Karadeniz in kuzeyinden Avrupa ya giden Oğuzlar (Uzlar) 13. Yüzyıldan sonra tamamen Macarlaşmışlardır. Bir kısım Oğuzlar Rusya nın batısında Gagauz (Gök- Oğuz) adıyla yaşamışlardır. Malazgirt Savaşı'nda Bizans ordusunda Peçenekler ile birlikte paralı askerlik yaparken Selçuklu ordusuna katılarak kazanmalarını sağlamışlardır. Kumanlar (Kıpçaklar) ile yapmış oldukları mücadeleler Dede Korkut Hikayeleri nin konusunu oluşturmuştur. İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ İLKLER 1-Tarihte bilinen ilk Türk devleti hangisidir? -Asya Hun devleti 3-Asya Hun devleti en parlak dönemini hangi hükümdar döneminde yaşamıştır? -Mete 4-Asya hunlarının önünden batıya kaçan kavimlerin oluşturduğu harekete ne ad verilir? - Kavimler Göçü 5-Tarihte Türk ismini kullanan ilk Türk devlet hangisidir? - Göktürk 6- Tarihte bilinen ilk Türkçe yazılı belge nedir? -Orhun kitabeleri 7-Orhun Abideleri hangi Türk devleti zamanında dikilmiştir? -II.Göktürk (Kutluk) 8-Türklerin kullandığı ilk alfabe nedir? -Göktürk Alfabesi 9-İlk Türk devletlerinin inandığı din nedir? Göktanrı dini 10-Tam anlamıyla yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti hangisidir? -Uygurlar 11-Çin Seddi hangi ülkenin saldırılarını önlemek için yapılmıştır? -Asya Hun Devleti 12-Avrupada kurulan ilk Türk devleti hangisidir? -Avrupa Hun Devleti 13-İstanbul u kuşatan ilk Türk devleti hangisidir? -Avarlar 14-İlk Türk devletlerinde devlet işlerinde yardımcı olarak bulunan meclisin adı nedir? -Kurultay 15-İlk Türklerde Zafer ve bayramlarda düzenlenen büyük şenliklere ne ad verilirdi? -Toy 16-İlk Türk devletlerinde ölüler için yapılan törenlere ne ad verilirdi? -Yuğ 2-Asya hun Devletinin ilk hükümdarı kimdir? -Teoman
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi ile İlgili Bazı Kavram ve Açıklamalar Agılıg: Hazine Görevlisi Alemdar: Bayrak ve sancakları taşıyıp, muhafaza eden Aşçıbaşı: Mutfak işlerinden sorumlu Aygucı: Hükümdarın katılmadığı meclislerde Meclis başkanı, veziri Ayukı: Hükümet Balbal: Ölen kişinin mezarının başına öldürdüğü insan sayısınca dikilen heykelcik Balık: Eski Türklerde şehir Bitikçi / Tamgacı: Yazışmalardan sorumlu olan, Dış Politikayı yönlendiren Bod: Boy Bodun: Boylar birliği Buyruk: Bakan Camedar: Sultan giysilerinden sorumlu olan Divan-ı Cünd: Hz. Ömer zamanında İslam ordularını teşkilatlandırmak için kurulan divan Emir-i ahur: Atların bakımından sorumlu Gulam: Esirlerden oluşan ordu Hacip: Hükümdar ve vezirden sonra gelen en rütbeli kişi. Hükümdar ile halk arasındaki iletişimden sorumlu Hassa: Bağlı beyliklerden oluşan ordu İdikut: Kut yani Devlet sahibi, Uygur Hakanlarına verilen unvan. İl ( el): Devlet Kült: Dini Tören, Tapınma Kopuz: Eğlencelerde çalınan müzik aleti OGUŞ: Aile Ongun: Totemlere verilen ad Örgin: Otağ: Taht Hükümdar çadırı Subaşı: Ordu komutanı Şad: Hükümdar çocuklarından olup, tecrübe kazanmaları için boylara yönetici olarak gönderilen görevli. Şaman-Kaman- Kam- Baksı: Din adamı Şanyu: Kağan- Hakan- İdikut: Hükümdar Tuğ: Sancak Toy-Kurultay: Meclis Todun-Tudun: Vali Toygun: Kurultay (Toy) a katılma hakkı olan, Meclis üyesi Tarkan- Apa: Saray görevlisi Tekin (Tegin): Şehzade Tigin/ Tegin: Prens, Hakan çocuğu, Şehzade Todun: Vali, vergi işlerinden sorumlu görevli Ulag: Posta şebekesine verilen ad Urug: Soy Yargucı: Yargıç ve Tercüman Yuğ: Ölen kişi için düzenlenen tören Kapucubaşı: Sarayın her türlü hizmetinden sorumlu olan Katun-Hatun: Hükümdar eşi Kurgan: Mezar
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ Bu yazı tarih.gen.tr için çeşitli kaynaklardan derlenerek hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden hiçbir sitede yayınlanamaz. EmpiRes