Verimli ders çalışma nedir? Öğrencilerin ders çalışma sorunlarının nedenleri Yanlış çalışma alışkanlıkları Doğru çalışma alışkanlıkları Çalışma planında nelere dikkat edilmeli? Çalışma planı nasıl hazırlanır? Yapmak istediklerim, yapmak zorunda olduklarım Çalışmanın verimli olması için ne kadar zaman harcandığı değil, ne kadar zamanın verimli geçtiği önemlidir. Verimli çalışma amaç doğrultusunda zamanı programlı ve planlı kullanmaktır. Verimli ders çalışma sadece ders çalışma değil, diğer etkinliklerle beraber ders çalışmayı da belirli bir plan ve programa bağlamaktır. Öğrencilerin başlıca ders çalışma sorunlarının nedenleri şunlardır: 1. Öğrencilerin, küçük yaştan itibaren çalışma alışkanlığını kazanamamış olması 2. Yanlış çalışma alışkanlığı 3. Temel bilgi eksikliğinden dolayı dersleri anlayamama 4. Ailevî sorunlar Bunların arasında en güçlü neden, yanlış çalışma alışkanlıklarıdır. Yanlış Çalışma Alışkanlıkları Çalışmaya başlarken belli bir amaç taşımamak, plansız ve programsız çalışmak, evin değişik yerlerinde ders çalışmak, yatarak-uzanarak çalışmak, televizyon karşısında veya müzik dinleyerek çalışmak, sınav öncesi ezberlemeye çalışmak, farklı kaynaklardan yararlanmamak, anlaşılamayan, korkulan veya sevilmeyen dersleri ihmal etmek, dersin öğretmenini sevmediği için dersi de sevmemek veya çalışmamak gibi yanlış çalışma alışkanlıkları öğrencilerin başarısız olmalarına neden olmaktadır. Doğru Çalışma Alışkanlıkları 1. Amacınızı belirleyin: Amacını açık seçik belirlememiş bir kişi dümeni olmayan bir gemiye benzer. Gemi sürekli gider ama rotası yoktur, nereye gittiği bilinmez. Bu gemi kayalara çarpabileceği gibi olmadık bir limana da gidebilir. 2. Önce ne istediğinizi belirleyin: Başarılı olmak; kendini tanımak, inanmak ve verimli çalışmakla olur. Kişi önce, hedeflerini, önceliklerini ve ideallerini belirlemelidir. 3. Amacınızı belirlerken kendinize şunları sorun: Hangi mesleği yapıyor olmak istersiniz? Nasıl bir yaşam tarzı size uygundur? Nerede ve ne yapıyor olmak sizi mutlu eder? Bu soruların cevabı sizin birincil amacınızdır. Çalışmalarınızı bu soruların cevaplarına göre yönlendirmeniz gerekir. Ayrıca bu şekilde doğru çalışma size; - Bir işin hazırlanmasında kendinize yeterli zamanı yaratmanızı sağlar. - Daha etkin olmanıza yardımcı olur.
- Kendinize güveniniz yükselir. - Doğru karar vermenizi sağlar ve sık sık karar değiştirmekten kurtarır. - Sorunlarınızı çözmeyi kolaylaştırır. Çalışma Planı 1. Çalışma planı hazırlarken hangi dersin hangi saatte çalışılacağı kararlaştırılmalıdır. Zor ya da ağır öğrenilen dersler için en verimli saatlerin ayrılması uygundur. Zihnin uyanık ve canlı, konsantrasyonun en yüksek olduğu zamanlar en verimli saatlerdir. Çalışma için en verimli saat kişilere göre değişebilir (sabah erken, okul dönüşü, akşam yemeğinden sonra vb.). Öğrenci, bir hafta boyunca kendini gözleyerek en verimli saatlerini saptayabilir. Genel olarak bedenin dinlenmiş ve zihnin öğrenmeye açık olduğu saatler verimli kabul edilmektedir. Daha mekanik ve rutin işler, günün sonuna bırakılabilir. Bu tür etkinlikler fazla yoğunlaşmayı gerektirmez; kişi yorulunca bırakabilir. 2. Çalışma planında her derse belirli bir süre ayrılmalıdır. Bu süre dersin zor ya da kolay oluşuna, çalışılacak konunun uzun veya kısa oluşuna, öğrencinin konuyla ilgili önbilgisine ve çalışma yöntemine (okuma, yazma, yineleme) göre değişir. Öğrenci, planı uyguladığı ilk haftayı, deneme haftası olarak görmeli ve çalışmayı planladığı dersin başlangıç ve bitiş saatlerini kaydetmelidir. Böylece hangi derse ne kadar sürede çalışıldığı saptanacaktır. 3. Çalışma sürelerinin çalışma planında aynı saatlere yerleştirilmesi gerekir. Böylece o saatlerde çalışma alışkanlığı kazanılacak ve çalışmaya dikkatin toplanması kolaylaşacaktır. Ayrıca alışkanlık haline geldikten sonra aynı saatte çalışılmazsa gerginlik duyulacak ve çalışılmaya başlandığı zaman, gerginlik ortadan kalkacaktır. 4. Çalışma için ayrılacak zaman saptanırken dersin sınıfta verileceği gün ve saate yakın olmasına dikkat edilmelidir. Ders konusu, dersten önce çalışılırsa, dersin içeriği hakkında bilgi sahibi olunur ve dersi anlamak kolaylaşır. Ayrıca, anlaşılmayan noktalar belirlenip onlarla ilgili sorular hazırlanabilir. Unutmanın en aza inmesi için de dersten sonra tekrar yapmak gerekir. Böylece hem unutma azalır, hem de dersi izleme ve öğrenme kolaylaşır. 5. En verimli çalışma aralıklı çalışmadır. Ara vermeden uzun süre çalışmak kadar, uzun süre dinlenme arası vererek çalışmak da verimsizdir. Ara vermeden uzun süre çalışmak, zihnin yorulmasına ve dikkatin dağılmasına yol açar. Uzun süreli dinlenmek ise tekrar çalışmaya dönmeyi güçleştirir. Çalışma ve dinlenme süresi dersin özelliğine göre değişirse de ortalama olarak 40-50 dakika çalışıp 10 dakika dinlenmek önerilir. Ancak matematik, fizik gibi dersler çalışılırken problemi yarıda bırakarak ara verilmemelidir. Ayrıca her yeni konuyu çalışmaya başlamadan önce kısa bir ara vermek yerinde olur. 6. Birbirine benzeyen iki ders üst üste çalışılmamalıdır. Örneğin, Türkçe ve sosyal bilgiler yerine, Türkçe ve matematik dersi arka arkaya çalışılırsa daha iyi olur. Böylece öğrenilenler birbirine karışmayacağı gibi sıkıcı olmasının da önüne geçilir.
7. Öğrenme üzerinde en az bozucu etki yapan etkinlik, uykudur. Bir öğrenci yatmadan önce, on dakika süreyle o gün çalıştığı dersleri tekrarlayıp yatar ve sabah da güne bir gece önce yaptığı on dakikalık tekrarı yineleyerek başlarsa, çalıştıklarını daha iyi korur. Bu noktalara dikkat etmenin yanı sıra öğrenci, her günün sonunda yaptığı plana ne ölçüde uyduğunu denetlemeli ve plana uymanın bir zorunluluk olduğu içsel olarak duymalıdır. Unutulmamalıdır ki, verimli çalışma disiplin ve hırsla elde edilir. Bu demek değildir ki dinlenmek için zaman ayrılmasın. Verimli çalışmak için dinlenmek şarttır. Çalışma planı hazırlanırken dinlenmek ve eğlenmek için zaman ayrılmalıdır. Öğrenci kendini sürekli yorgun hissediyorsa bu durumun nedenleri aranmalıdır. Havasız bir oda, ağır yemekler ve yeterince spor yapmamak yorgunluğa neden olabilir. Yorgunluk ve isteksizliğin nedenleri bulunursa değiştirilebilir. Şimdi yukarıda sayılan ilkeleri göz önüne alarak zamanın nasıl planlanacağını inceleyelim. Çalışma Planının Hazırlanması Çalışma planı hazırlamadaki ilk adım, önceliklerin saptanmasıdır. Kişi önce, kendisi için neyin önemli neyin önemsiz olduğuna karar vermeli veya yapmak istedikleri ile yapmak zorunda olduklarını öncelik sırasına koymalıdır. Birçok öğrenci yapmak istedikleri ve yapmak zorunda olduklarını gerçekleştirecek zamanı bulamaz. Sosyal yaşamın sunduğu eğlenceler ve öğrenciliğin gerekleri arasında seçim yapmak zorunda kalır. Sinemaya gitmek veya geç saatte televizyondaki bir programı izlemek, arkadaşları ile buluşmak yapmak istedikleri; ders çalışmak, sınavlara hazırlanmak, ödev hazırlamak ise yapmak zorunda olduğu etkinliklerdir. Bu seçimler öğrencilerde çatışma yaratır. Öğrenci amaçlarına ulaşmada engellenme yaratan çatışmalardan kurtulabilmek için önceliklerini belirlemeli ve şu soruları yanıtlamalıdır. Benim için bu etkinlikler içinde en önemlisi hangisidir? Hangi etkinliklerden vazgeçebilirim? En az önemli olan etkinlikler hangisidir? Önceliklerin net bir biçimde saptanabilmesi için şöyle bir uygulama yapılabilir: Gelecek bir hafta için planlarınızı düşünün. Yapmak istediğiniz ve yapmak zorunda olduğunuz etkinlikleri listeleyin. Öncelikler belirlendikten sonra ikinci adım, zamanı analiz etme ve planlamadır. Önce, bir haftalık zamanın nasıl kullanıldığı bir yere yazılmalıdır. Uyuma, yemek yeme, arkadaşlarla söyleşi, televizyon izleme, ders çalışma gibi günlük alışkanlıklar değiştirilmeden, dürüst olarak yazılmalıdır. Bir haftanın sonunda şu sorular sorulabilir: 1. Zamanı geçirme şeklim beni mutlu ediyor mu? 2. Önemsiz durumlara harcadığım zaman ne kadar? (sokakta dolaşma, televizyon izleme gibi) 3. Boşa harcanmış zamanım var mı? (Hayal kurma ve gereksiz şeylerle ilgilenme gibi) 4. Çalışma için ayırdığım zamanı doğru biçimde kullandım mı? Çalışmamı aksatan durumlar nelerdi? 5. Okul sonrası etkinliklere ve ev ödevlerine yeterli zaman ayrımış mıydım?
Bu sorular yanıtlandıktan sonra etkinlikler için gerekli süreler saptanmalıdır. Etkinlik sürelerinin belirlenmesi için önce, harcanan zaman hesaplanmalıdır. Aşağıda verilen şablon örnek olarak kullanılabilir. Dersin Adı O dersi çalışmak için bir hafta boyunca gerek duyulan süre Toplam süre Etkinlik Günlük süre Haftalık süre Uyku Kahvaltı Öğle yemeği Akşam yemeği Sınıfta geçen zaman Ulaşım süresi Kişisel bakım Ev ve aile sorumlulukları Bu formlar kullanılarak etkinlikler için günlük ve haftalık ne kadar zaman harcandığı ortaya çıkacaktır. Elde edilen sonuçlar öğrencinin gerçekçi bir plan oluşturmasına yardımcı olur. Hazırlanan planlar önce denenir, daha sonra gerekli düzeltmeler yapılır. Öğrencilerin derslerinde daha başarılı olmaları ve istedikleri etkinlikleri gerçekleştirebilmeleri için dönemlik, haftalık ve günlük plan hazırlamaları gerekmektedir. 1. Dönem Planı: Dönem planı için bir takvim kullanılabilir ve bu takvim öğrencinin göreceği bir yere asılır. Akademik dönem için tarihleri gösteren bu takvim sınavları, ödev tarihlerini, toplantıları ve bireyin gereksinim duyduğu durumları içermelidir. Böylece birey ileride ne yapması gerektiğini bilir ve sınava hazırlanma, ödev hazırlama gibi zorunlulukların üst üste gelmesini ve doğacak baskıların, karışıklıkların oluşmasını önler. 2. Haftalık Plan: Bir hafta boyunca tüm görevleri planlamak için hazırlanır. Sınav için hazırlanma, ders kitabını okuma, çalışma, arkadaşlarla toplanma gibi etkinlikler için zaman ayrılır. Haftalık plan yapılırken esnek davranılmalıdır. Eğer yeterince dinlenilmezse planlananlar gerçekleşmez. Birçok şeyi kötü bir biçimde yapmaktansa birkaç şeyi iyi yapmak daha yararlıdır. Haftalık planın gerçekçi olabilmesi için plan uygulanmadan önce gözden geçirilmelidir. Plan uygulandıktan sonra mutlaka değerlendirilmeli, hangi oranda
uyulduğu belirlenmelidir. En iyi plan bile uyulmazsa yararlı olamaz. Plan bireyin yaşamına uygun hale gelinceye kadar üzerinde çalışılmalıdır. 3.Günlük Plan: Günlük planda şu etkinlikler yer almalıdır: - Uykudan kalkılan saat - Kahvaltının bitiş saati - Okula geliş gidiş saati - Ulaşımda geçen süre - Yemek için verilen aralar - Ders çalışmaya ayrılan süre - Dinlenme, gezme, spor, televizyon izleme, arkadaşlarla beraber olmak için ayrılan süre - Tekrar yapmak için ayrılan süre - Ev ödevlerine ayrılan süre - Uykuda geçen süre Gece ve sabah yapılacakların listesi oluşturulmalı ve makul sürelerle planlanmalıdır. Böylece hem çalışmak hem de dinlenmek için zaman yetecek ve tüm gün yapmak zorunda olunacak durumlar hakkında düşünerek zaman kaybolmayacaktır. Bir günde yapılacak etkinlikler önce sıralanmalı, daha sonra önem sırasına göre sınıflandırılmalıdır (Birinci derecede mutlaka yapılması gerekenler, ikinci sırada önemli işler, üçüncü sırada az önemli işler yer almalıdır). Böylece sınıflanan etkinlikler önem derecesine göre günlük plana yerleştirilmelidir. Her öğrenci günlük planını günlük plan çizelgesine yazmalıdır. Plan yazılı olmazsa, uyulması kolay olmayabilir. Günlük plan salt çalışılacak konuları değil, bir günde yapılacak tüm etkinlikleri göstermelidir. Hazırlanan plana uymak, her zaman olanaklı olmayabilir. Bu nedenle plandaki makul sarkmalar ve önceden düşünülmeyen durumlar kaydedilmelidir. Bir süre sonra kayıtlar gözden geçirilerek en çok zaman kaybettiren durumlar saptanmalı ve gereken önlemler alınmalıdır. Hazırlanan plan gerektiği gibi uygulandıysa kişi mutlaka kendini ödüllendirmeli ve gelecek haftanın programına geçmelidir.