BOZKIR İLÇESİNDE İKİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ: BOZKIR DEVLET HASTANESİ SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL

BOZKIR İLÇESİNDE İKİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ: BOZKIR DEVLET HASTANESİ SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL Musa ÖZATA * Süleyman BÜYÜKYAVUZ ** Öz Bu çalışmanın amacı Bozkır ilçesindeki ikinci basamak sağlık hizmetlerinin mevcut durumunun belirlenmesidir. Bozkır ilinde ikinci basamak sağlık hizmetleri Bozkır Devlet Hastanesi tarafından sunulmaktadır. Tanımlayıcı nitelikte olan bu çalışmada 2013, 2014 ve 2015 yılı verileri kullanılarak, hastanede sunulan hizmetlerin son üç yıldaki karşılaştırılması yapılmıştır. Veriler Bozkır İlçe Devlet Hastanesi Başhekimliğinden temin edilmiştir. Çalışma sonucunda 14.342 metre kare kapalı alana sahip olan hastanenin, 25 nitelikli yatakla hizmet verdiği görülmüştür. Hastanede halen 4 uzman hekim, 4 pratisyen hekim, 1 diş hekimi ve farklı alanlardan 55 sağlık personeli görev yapmaktadır. Sağlık Bakanlığı PDC ye göre hastanenin personel doluluk oranı % 56,30 düzeyindedir. Hastanede 2015 yılında 65.140 ayaktan, 32.297 acil, 1.074 hastaya ise yatırılarak sağlık bakım hizmeti verilmiş ve 417 ameliyat gerçekleştirilmiştir. 2015 yılında hastanenin yatak doluluk oranı %41.1 dir. Yapılan değerlendirme sonucunda bazı alanlarda uzman hekimin olmadığı ve hastanede genel olarak personel sıkıntısı yaşadığı saptanmıştır. Anahtar Kelimeler Sağlık Hizmetleri, İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri, Bozkır Devlet Hastanesi * Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü musaozata@gmail.com ** Bozkır Devlet Hastanesi İdari Mali İşler Müdürü

1180 SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL Abstract The aim of this study is to identify the existing state of secondary health care services in the district Bozkır. In the district Bozkır, secondary health care services are presented by Bozkır State Hospital. In the study that is in descriptive quality, utilizing the data of the years 2013, 2014, and 2015, a comparison of the services, presented in the hospital, in the last three years was made. The data were obtained from Head Physician of Bozkır District Public Hospital. As a result of the study, it has been seen that the hospital having a closed area of 14,342 square meter has given service with 25 high-quality beds. In the hospital, 4 specialist physicians, 4 general practitioners, 1 dentist, and 55 health professionals from the different area have been still serving. According to Ministry of Health PDC, staff occupancy rate of hospital is at the level of 56.30%. In the hospital, outpatient health care service were given for 65, 140 patients; emergency care services for 32,297 patients; and inpatient health care service for 1,074 patients and 417 surgical operation were made. In 2015, bed occupancy rate of the hospital is 41.1%. As a result of evaluation made, it was identified that there was no specialist physician in some areas, and that in the hospital, personal shortage was generally experienced. Keywords Health Services, Secondary Health Care Services, Bozkır State Hospital

BOZKIR İLÇESİNDE İKİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ: BOZKIR DEVLET HASTANESİ 1181 1-GİRİŞ Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki 224 Sayılı Kanun da sağlık hizmetleri; İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yok edilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (rehabilitasyon) için yapılan tıbbi faaliyetlerin tümü olarak tanımlanmıştır (224 sayılı Kanun, 1961). Bir başka tanımda ise sağlık hizmetleri; hastalıkların önlenmesi ve toplumun sağlık statüsünün yükseltilmesi amacına uygun olarak yürütülen faaliyetlerin yanında, hastalıkların teşhis, tedavi ve rehabilitasyonunu sağlamak için sunulan hizmetlerin bütününü şeklinde ifade edilmektedir. Bu hizmetler sağlığın korunması ve geliştirilmesi, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri, çevre sağlığı hizmetleri, bireyin sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin yükseltilmesi gibi konuları kapsamaktadır (Tatar, 2013:8). Sağlık hizmetlerinin temel amacı, toplumun sağlık seviyesini mümkün olduğunca optimize etmek, bireyler ve gruplar arasındaki sağlık statü farklılıklarını en aza indirmek Herkese, her zaman ve her yerde gereksinim duyduğu sağlık hizmetinin sunulmasını sağlamaktır (Boelen ve ark, 2008; Hamzaoğlu, 2002; Uğurlu 2011). Diğer bir ifadeyle bu hizmetler kişilerin sağlıklı olmasını sağlamak ve bunu koruyup geliştirmek yoluyla toplumu sağlıklı kılmayı hedeflemektedir (Sargutan, 2005). 1.1. Sağlık Hizmetlerinin Sınıflandırılması Literatürde sağlık hizmetleri; koruyucu, tedavi edici, rehabilite edici hizmetler ve sağlığın geliştirilmesi hizmetleri şeklinde sınıflandırılmaktadır. a)koruyucu Sağlık Hizmetleri; kişilerin sağlık durumlarının bozulmasının engellenmesi, hastalanmaktan, yaralanmaktan ve sakat kalmaktan korunması amacıyla verilen koruyucu hizmetleri içermektedir. Kişiye ve çevreye yönelik hizmetler olarak iki grupta toplanmaktadır. Bu tür hizmetler genel olarak toplum sağlığı merkezleri, aile sağlığı merkezleri ve dispanserler tarafından sunulmaktadır. Hastalıkların erken evrede teşhisi ve tedavisinin sağlanması, sağlık eğitimi verilmesi, ana-çocuk sağlığı hizmetlerinin sunulması, aile planlaması hizmetlerinin verilmesi, aşılama, bağışıklama, beslenme koşullarının iyileştirilmesi, atıkların kontrolü, iş sağlığı ve güvenliği, çevre kirliliğinin önlenmesi, temiz su sağlanması gibi hizmetler bu kapsamda değerlendirilmektedir. b)tedavi Edici Hizmetler; kişilerin sağlık durumlarında meydana gelen bozulmalara bağlı olarak ortaya çıkan hastalık ve sakatlık halinin iyileştirilmesi ve hastalık etmenlerinin yok edilmesi amacına yönelik olarak verilen hizmetleri kapsamaktadır. Bu hizmetler üç basamakta sunulmaktadır. Birinci basamak hizmetler; aile sağlığı merkezleri, toplum sağlığı merkezleri, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezleri, dispanserler ve sağlık merkezlerinde sunulan ayaktan sağlık hizmetlerini içermektedir. İkinci basamak sağlık hizmetleri; birinci basamakta teşhis ve tedavisi mümkün olmayan hastaların ayaktan ya da yatırılarak tedavi edildiği ve genellikle hastaneler tarafından sunulan sağlık hizmetlerini kapsamaktadır. Üçüncü basamak hizmetler ise farklı uzmanlık seviyelerine sahip personelin ve ileri düzey teknolojilerin olduğu (üniversite

1182 SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL hastanesi, eğitim araştırma hastanesi gibi) hastanelerde sunulan sağlık hizmetlerini kapsamaktadır. c)rehabilite edici hizmetler; bireylerin doğuştan ya da sonradan çeşitli nedenlerle kaybettiği bedensel ve zihinsel yeteneklerinin yeniden kazanılması ve bireyin kendi kendine yeterli olarak hayatını idame ettirebilmesi için sunulan sağlık hizmetleridir. Bu hizmetler yataklı ve yataksız hizmet veren rehabilitasyon merkezleri tarafından sunulmakta olup, tıbbi ve sosyal rehabilitasyon boyutları bulunmaktadır. d)sağlığın Geliştirilmesi Hizmetleri: Sağlık statüsünün yükseltilmesine yönelik olarak yürütülen sağlığın korunması, sağlık eğitimi, hastalıkların ortaya çıkmasının önlenmesi, yan etkilerinin azaltılması, stresin yönetimi, sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için bireylerde davranış değişikliğinin yaratılması gibi faaliyetleri kapsamaktadır (Tatar, 2013: 13). 1.2.Bozkırda İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri ve Bozkır Devlet Hastanesi Bozkır ilçesinde ikinci basamak sağlık hizmeti veren tek Kurum Bozkır Devlet Hastanesidir. Bu nedenle çalışmada ikinci basamak sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesinde Bozkır Devlet Hastanesine ait veriler kullanılmıştır. Bozkır Devlet Hastanesi ilk olarak halkın yardımları ile 1941 yılında tamamlanarak hizmet vermeye başlamıştır. Bina 1981 yılında olumsuz fiziki şartlarından dolayı oturulamaz raporu verilerek kapatılmıştır. Hastanesiz kalan Bozkır ilçesinde yeni hastane inşaatı 1985 yılında, 25 yataklı olarak Bozkır halkının yardımları ile satın alınan ve devlete bağışlanan arsa üzerine yapılmaya başlanmış ve 1987 yılında tamamlanarak yeniden hizmet vermeye başlamıştır. 25 yatak kapasitesinde olan eski hastane binasında, servis hasta odaları koğuş sisteminde yapılmış ve her hasta odası 8 yataklı olarak planlanmıştır. Eski hastane binası üç katlı olup, 1660 m 2 kapalı alanda hizmet sunmuştur. Eski bina fiziki durumuyla zaman içerisinde yetersiz kalmış ve Bozkır İlçesine yeni bir hastane yapılması ihtiyacı doğmuştur. TOKİ tarafından 2009 yılında 50 yataklı yeni devlet hastanesi binasının temeli atılmış inşaat 2013 yılında tamamlanarak 7 Ocak 2013 tarihinde taşınma işlemi gerçekleştirilmiştir. Yeni hastane binasının kapalı alanı 14.342,41 m 2, oturum alanı 3.539 m 2, arsa alanı 7.394,5854 m 2 olup, hastane bu haliyle bölgenin mevcut nüfusuna oranla yapılan en büyük hastanesidir. Yeni hastane binasının 2015 yılı Mart ayında 50 yatak olarak tescilinin yapılması ile birlikte D olan hastane hizmet rolü, 2015 yılı içinde C grubuna yükseltilmiştir. Hastanenin hizmet rolünün C grubuna yükseltilmesi ile birlikte, Personel Dağılım Cetveli (PDC) güncellenmiş ve yeni uzmanlık branşları eklenmiştir. 2.Bozkır Devlet Hastanesinin Mevcut Durumu ve Sunduğu Hizmetlerin Değerlendirilmesi Bozkır Devlet Hastanesinin 2013, 2014 ve 2015 yıllarına ait bina, personel, tıbbi cihaz ve sunulan sağlık hizmetlerine ait bilgiler tablolar halinde aşağıda gösterilmiştir.

BOZKIR İLÇESİNDE İKİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ: BOZKIR DEVLET HASTANESİ 1183 Tablo 1. Bozkır Devlet Hastanesi Hakkında Genel Bilgiler Tablo 1 de görüldüğü gibi 2013 tarihinde yapımı tamamlanan yeni binasında hizmete veren hastanenin tescilli yatak kapasitesi 50 olup, fiilen 25 yataklı olarak hizmet sunmaktadır. Bu yatakların 5 adedi 1 yataklı nitelikli odada, 10 adedi ise 2 yataklı nitelikli odada bulunmaktadır. Ayrıca hastanede 13 poliklinikte sağlık hizmet sunulmaktadır. Hastanenin toplam kapalı alanı 14.342 metre kare olup, yatak başına 573,69 metrekare kapalı alan düşmektedir. Tablo 2. Hastanenin 2014 ve 2015 yıllarına ait Personel Durumu ve PDC Durumu Tablo 2 de hastanenin 2014 ve 2015 yıllarına ait PDC personel sayıları ve mevcut personel sayıları yer almaktadır. Tabloda görüldüğü gibi hastanede 2015 yılı PDC sine göre 119

1184 SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL personel olması gerekirken mevcutta 4 uzman hekim, 4 pratisyen, 1 diş hekimi, 55 sağlık personeli ve 1 diğer personel olmak üzere toplam 65 personel görev yapmaktadır. 2015 yılında PDC doluluk oranı % 56,30 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3. Uzman Hekimlerin Branşlara Göre PDC ve Mevcut Kadro Durumları Tablo 3 te görüldüğü gibi PDC cetveline göre hastanede olması gereken hekim sayısı 14 iken mevcut durumda sadece 4 uzman görev yapmaktadır. PDC uzman hekim doluluk oranı %28,60 düzeyindedir. Tablo 4. Hastanede 2013-2015 Yılları Arasında Muayene, Yatan Hasta Sayısı ve Ölen Hasta Sayılarına İlişkin Bilgiler Tablo 4 te görüldüğü gibi hastanede 2015 yılında polikliniklerde 65.140 ayaktan muayene, 32.297 acil muayene gerçekleşmiş ve 1074 hata yatırılarak tedavi edilmiştir. Bu hastalardan 7 si hayatını kaybetmiştir. Hastanede ortalama kalış süresi 3.8 gün, yatak devir hızı %47 ve yatak doluluk oranı ise %50 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında hekim sayısındaki azalmaya bağlı olarak yatan hasta ve toplam muayene sayısında 2014 yılına oranla belli miktarda bir düşüş yaşanmıştır.

BOZKIR İLÇESİNDE İKİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ: BOZKIR DEVLET HASTANESİ 1185 Tablo 5. Hastanede 2013-2015 Yılları Arasında Gerçekleştirilen Ameliyat Sayılarına İlişkin Bilgiler Tablo 5 te görüldüğü gibi hastanede 2013 yılında 376, 2014 yılında 480 ve 2015 yılında 417 ameliyat gerçekleştirilmiştir. Ameliyatların ağırlığı küçük ameliyatlardan oluşmaktadır. Yatırılan hastalara göre ameliyat oranları ise yıllar itibariyle %19.6, %18.50 ve %10.80 oranındadır. Tablo 6. Hastanedeki Önemli Tıbbi Cihazlar

1186 SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL Tablo 7. Tıbbi Cihazlarla Gerçekleştirilen Tetkik Sayıları Tablo 6 ve Tablo 7 de görüldüğü gibi 2013-2015 yılları arasında hastanede 1 dijital röntgen, 1 USG, 1 doppler USG, 2 NST ve 1 adet gastroskopi-kolonoskopi cihazı olmak üzere 6 adet özellikli cihaz bulunmaktadır. Bu cihazlarla 2015 yılında 13033 rongen çekimi, 4102 USG çekimi, 192 doppler USG çekimi, 603 NST çekimi yapılmış ve 18 adet gastroskopi tetkiki gerçekleştirilmiştir. Tablo 8. Hastanede 2013-2015 Yılları Arasında Gerçekleştirilen Doğum Sayıları Tablo 8 de görüldüğü gibi Bozkır Devlet Hastanesinde 2013 yılında 26 normal ve 9 sezeryan olmak üzere 35 doğum; 2014 yılında 49 normal ve 28 sezeryan olmak üzere toplam 77; 2015 yılında ise 14 normal ve 4 sezeryan olmak üzere toplam 18 doğum gerçekleşmiştir.

BOZKIR İLÇESİNDE İKİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ: BOZKIR DEVLET HASTANESİ 1187 Tablo 9. Hastanede 2013-2015 Yıları Arasında Gerçekleştirilen Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri Hastaneden 2013 yılında 2 adet diş uniti bulunmasına rağmen diş hekimi olmaması nedeniyle herhangi bir faaliyet gerçekleştirilememiştir. 2014 yılında hastanede 2 diş hekimi göreve başlamış ve bu hekimlere başvuran 2196 hastaya 431 diş çekimi ve 85 kanal tedavisi işlemi yapılmıştır. Ayrıca hastalara 110 panoromik röntgen filmi çekimi yapılmıştır. 2015 yılında ise diş hekimi sayısının 1 e düşmesine rağmen verilen hizmet sayısında büyük bir artış yaşanmıştır. Bu dönemde hastaneye başvuran 9182 hastaya 1234 diş çekimi, 180 kanal tedavisi, 1859 protez ve 421 panaromik röntgen film çekimi yapılmıştır. 2. SONUÇ Bozkır ilçesindeki ikinci basamak sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmada, ilçede ikinci basamak sağlık hizmeti veren tek kurum olan Bozkır Devlet Hastanesi verileri kullanılmıştır. 7 Ocak 2013 tarihinde açılan 50 yataklı ve 14.342 m 2 kapalı alana sahip modern binasında hizmet veren hastane, bu haliyle bölgenin mevcut nüfusuna oranla en büyük hastanesi konumundadır. Hizmet rolü D grubundan C grubuna yükseltilen hastanede fiilen 25 nitelikli yatakla hizmet sunulmaktadır. Kadro yönetmeliğine göre hastanede 119 personel olması gerekirken, mevcutta 4 uzman hekim, 4 pratisyen, 1 diş hekimi, 55 sağlık personeli ve 1 diğer personel olmak üzere toplam 65 personel ile hizmet sunulmaktadır. PDC doluluk oranı % 56,30 düzeyindedir. Mevcut durumuyla hastanenin personel sayısı yetersiz olup, farklı branşlardaki hekim sayısının artırılması gerekmektedir. Hastanede 2015 yılında polikliniklerde 65.140 poliklinik muayenesi, 32.297 acil muayene yapılmış, 1074 hasta yatırılarak tedavi edilmiştir. Ayrıca 417 hastaya ameliyat edilmiş ve 4 ü sezeryan olmak üzere 18 adet doğum gerçekleşmiştir. Hastanede ortalama kalış süresi 3.8 gün, yatak devir hızı %47 ve yatak doluluk oranı ise %50 olarak gerçekleşmiştir. Hastanede hali hazırda 1 dijital röntgen, 1 USG, 1 doppler USG, 2 NST ve 1 adet gastroskopi-kolonoskopi cihazı olmak üzere 6 adet özellikli cihaz bulunmaktadır. Hasta

1188 SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL potansiyeli ve hastanenin hizmet rolü açısından değerlendirildiğine hastanenin cihaz donanımı yetersizdir. Hastanede 2 adet diş üniti bulunmasına rağmen 1 adet diş hekimi olması nedeniyle mevcut kapasite kullanılamamaktadır. Sonuç olarak hastanenin personel ve tıbbi donanım açısından desteklenmesi gerekmektedir. Gerekli desteğin sağlanması durumunda, hastane bölgenin gereksinim duyduğu sağlık hizmetlerinin sunulmasında daha etkili bir konuma gelecektir.

BOZKIR İLÇESİNDE İKİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ: BOZKIR DEVLET HASTANESİ 1189 KAYNAKÇA Boelen C, Haq C, Hunt V, Rivo M, Shahady E.(2002) Improvıng Health Sysems: The Contribution of Family Medicine, A Guidebook, WONCA 2002;11. 4. Hamzaoğlu O. (2008) The Interpretation of Health of Turkey, sted.2008;17:6. Sargutan E. (2005) Sağlık Sektörü Ve Sağlık Sistemlerinin Yapısı, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergi, Cilt:8, Sayı:3. Tatar M. (2013) Sağlık Kurumları Yönetimi 1, Anadolu Üniversitesi yayınları, Eskişehir. Uğurlu M, Örnek M, Sanisoğlu Y.S (2011) 2002-2008 Yılları Arasında Erzurum Bölgesinde Birinci ve İkinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesi Balkan Med J 2011; 28: 55-61, DOI: 10.5174/tutfd.2009.02884.1

1190 SECONDARY HEALTH CARE SERVICES IN THE BOZKIR: BOZKIR STATE HOSPITAL