Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Çalışması Ulusal Toplantısı 8 Aralık k 2005 Ankara Niteliksel Çalışma Sonuçlar ları Doç Dr. Banu Akadlı Ergöç öçmen Ar. Gör. G İlknur Yüksel Y
Çalışmanın n Amaçlar ları Mevcut kayıt t sisteminin sorunlarını daha iyi anlamak Kadın n definlerinin eksik bildiriminin nedenlerini ortaya çıkarmak Kayıt t sisteminin iyileştirilmesine yönelik öneriler geliştirmek
Çalışmanın n kapsamı Ön çalışma (Haziran 2005, Antalya) 1 odak grup görüşmesi g (muhtarlar) 9 görüşme g (yerel yöneticiler,say neticiler,sağlık k müdürlm rlüğü çalışanları,, muhtarlar) Saha çalışması (Mart-May Mayıs s 2006) (Ankara, Kayseri, Diyarbakır) r) 2 odak grup görüşmesi g (proje koordinatörleri rleri ve doktorları,, proje araştırmac rmacıları) 26 derinlemesine görüşme g (MERNIS, Sağlık k Bakanlığı ığı,, TÜİK T K yetkilileri, kaymakamlar, muhtarlar)
Niteliksel Çalışma Muhtarlık k kurumu Belediye mezarlıklar klarının n yönetimiy Gece gömüsüg uygulamaları Defin kayıt t sistemi Hastane kayıt t sistemi Proje personelinin UAÖÇ yaklaşı şımı
Birincil Kaynaklar: Muhtarların n görev g algılar ları...su yokken evlerine su getirdim. elektrik sorunları vardı,, elektrik şebekesini değiştirdik. Köy y pompası dağı ğıldı,, yeni pompa taktırd rdık. İşte fakir fukaraya sosyal yardımla mlaşma ma vakfından yardım çıkarttım. m. (muhtar, Diyarbakır) r)...muhtarlıkta kar yoktur; kar amaçlı girersen yanlış yaparsın. Muhtarlık k topluma hizmet, hakka hizmet, topluma hizmettir... (muhtar, Kayseri)
Birincil Kaynaklar: Muhtarların n görev g algılar ları...ama gittiğin in bi makama vardığı ığında zaman muhtar olarak gittiğin in zaman hemen kabul de görüyorsun. Böyle B artılar ları da var. (muhtar, Ankara) Hem ben siyaset bilmezdim. Siyaseti öğrendim. Devlet dairelerini öğrendim... Gittiğin in yerde itibarın n oluyor, hörmet h ediyorlar falan. (muhtar, Kayseri)
Birincil Kaynaklar: Muhtarların n görev g algılar ları...biz kendi bildiğimizle imizle yapıyoruz. yoruz. Ha şu u oluyor, toplantı oluyor, vali muavinlerimiz geliyor. Efendim işte i TEDAŞ ın sıkıntısı var, nedir bu parayı siz toplayın... n... (muhtar,diyarbakır) r) Birinci sene çok zorluk çektim ya ondan sonra öğrendim... Gerçi i benim böyle b bir danış ışmanım falan da yoktur amma kendi çabamla öğrendim (muhtar, Kayseri)
Birincil Kaynaklar: Muhtarların n görev g algılar ları Zaten muhtarlıkta... şey değil. Eğitime E tabi tutulacak bi şey değil. Batı da nasıld ldır bilmiyorum, köyde k muhtarın n normal vatandaşlıktan farklı değil. Köyde K herkes muhtar. (muhtar,diyarbakır) r) Şimdi adam 40 yaşı şını almış ama bunu alış ışkanlık yapmış ış, mühürü teslim edemiyor. 4,5 dönem d yaptıklar kları var...adam muhtarlığı ığıylan vefat etti yani,... O mühürü teslim etmesi çok zor, aldın n mım geri vermesi çok zor diyolar (muhtar, Ankara)
... Birincil Kaynaklar: Muhtarların n görev g algılar ları...ben ben kendimde 82 de evlenmiştim. 87-88 88 de daha evlilik cüzdanc zdanı çıkarttım. Muhtar olmuştum. Kendiminkini yaptırmadan sizinkini yaptırmam dedim. (muhtar, Diyarbakır) r) Acaba mezarlar açılır a r mı, m, otopsi yapılır r mım diye de endişelenildi, elenildi, öldü geri mezarından çıkarma gündeme geliyor, özgeçmişi i yok ki neyi kullanacaksın. n. Sağlık k grup başkan kanı dedi, yaz, ölü sahibi tereddüt t de kalıyor. yor. (muhtar, Ankara)
Birincil Kaynaklar: Muhtarların n görev g algılar ları...defnedilen vatandaş hepimizin bildiği vatandaştır, yok yok gerek yok, öyle bir şeyimiz yok zaten. Devlet kaydediyor, nüfusa n bildirildiği zaman devlet düşüyor d onu. (muhtar, Kayseri) Bizim burdan kimse devlete karşı gelmez. Git, adliyeye var, hiç sabıkam kamız z yok bizim... Hadi Doğu dan vuruldu geldi, hadi teröristse ristse bize bunları hep söylediler, s doğrusunu konuşmak lazım. m. (muhtar, Kayseri)
Muhtarlık k Kurumu Ciddi bir eğitim e aldıklar kları söylenemez. Yazı işleri leri müdürlm rlüğü vasıtas tasıyla bilgilendiriliyorlar zaman zaman... (kaymakam, Ankara)...muhtar seçimle geliyor, adamın umurunda mım ben seçilmi ilmişim im diyor atanmış değilim ki. (NVİGM de uzman, Ankara)
Muhtarlık k Kurumu...ben ilk başlarda kültk ltür r hani okumakla okumamak arasındaki fark diye düşünüyordum d ama öyle değil. Bence şey muhtarların n görev g bilinciyle alakalı,, kültk ltürü düzeyleriyle alakalı değil, kişilikleriyle ilikleriyle (il proje araştırmac rmacısı,odak grup,ankara) Tek tek oturup muhtarları aradığı ığımız z oldu doktorlarımızla birlikte, merkez ilçe e ama köyleri, k muhtarlar çok duyarsızlar. Bu çok önemli. En son şey bile dediler... çok arıyoruz. Göndermezsem G atacak mısınız m z beni diyen bile oldu (il proje koordinatörü,, odak grup, Ankara)
Muhtarlık k Kurumu...çoğu u kişi i [muhtar] formu kaybettiği i için, i in, formu bulamadığı için in vermiyodur...yani adama yaradılış ış itibariyle vurdumduymaz. Sorumluluk pek alamıyo yo...... (muhtar, Ankara)...çünkü muhtar seçimle geliyor... Umurunda mı?...ben seçilmi ilmişim im diyor, atanmış değil ki, atanmış ışlar da bir korku, bir şey olur. (NVİGM de uzman, Ankara)
Birincil Kaynaklar: Mezarlık k Görevlileri G Yani ola ki, vatandaş bi ilamı vermek için i in 15 sene beklemek zorunda kalabiliyor veya 1978 79 senesinde vefat eden bi insanın şeysinin gelip şimdi alabiliyorsunuz... zaten defin kayıt defterimize de yeni başlad ladık. Yeni bir şey olduğu için, in, 2005 in nisanından ndan sonra. (mezarlık şefi, Kayseri) Şimdi bakın... Şimdi beş tane imamımız z var. Bir tane gassal kadrosunda arkadaşı şımız z var. O da hem orda idarecilik yapıyo yo hem de defin işlerini i gerçekle ekleştiriyor. tiriyor. (mezarlık şefi, Ankara)
Gece GömüsüG Uygulaması Yanılm lmıyorsam sadece Doğu da GüneydoG neydoğu da da var, hemen gömme g olayı orda var... Sadece cinayet değil, köyde k hemen gömüyorlar, g mezhep şeyi olabilir. Mesela bu taraftakiler genelde Hanefidir,, o taraftakiler Şafidir. (il proje araştırmac rmacısı,, odak grup, Ankara)
Mevcut Defin Sistemine Yönelik GörüşlerG diyelim ki...adana da 10 tane hastane var, 7 tanesinden [form] geldi 3 tanesinden gelmedi, bunu nasıl l tespit ediyorsunuz? Bunu tespit edemiyoruz. Bize toplam geldiği i için i in hastane bazında kartesimiz yok (TÜİK de uzman, Ankara) Yani bizde kadınlarda nlarda beklenen ömür r daha uzun, erkeklerde kadınlara göre g 4-54 5 yıl y l fark ediyor. Şimdi MERNİS e gittiğiniz iniz zaman erkeklerdeki şey fazla çıkıyor neden çünk nkü mal bildirimi olduğu u için i in ya da emeklilikten devlet açıklada kladı onlar maaş aldıklar kları için in MERNİS ten düşülmüyor. (TÜİK de uzman, Ankara)
Mevcut Defin Sistemine Yönelik GörüşlerG... ölüm m formunun nasıl l doldurulduğunu unu bilen doktorlarımız z az, yani esas nedenin yazılmas lması gerekirken son neden yazılıyor, yor, formu dolduran kişinin inin doktor olması gerekiyor ama dolduran farklı çıkabiliyor (TÜİK K uzmanı,, Ankara)
Hastane Kayıt t Sistemi Hastaneler anne ölümlülüğü ü kavramını bilmiyor! Zannediyorlar ki sadece doğum sırasında olan ölüm. Bunun tariflerini biz iki defa yazıp p göndermemize g rağmen, halen tesadüfen hastanelerde yakaladığı ığımız, işte i bu proje sayesinde yakaladığı ığımız, anne ölümlerine rastlıyoruz. yoruz. (il proje koordinatörü,, odak grup, Ankara)
Hastane Kayıt t Sistemi Sonradan gördg rdük k ki aslında olay sırf s muhtarlar değil. Muhtarlar tamamen eğitimsizlikleri ve duyarsızl zlıkları sonucu yapmıyolar yolar ama bizim kendi sağlık personelimiz bile hastanelerde bu bildirimleri doğru olarak yapmıyorlar. yorlar. Hastanelerdeki dosyalarda çok yetersiz bir. (il proje koordinatörü,, odak grup, Ankara)
Hastane Kayıt t Sistemi Her ölümlülük k sonrasında nda bir sorumluluk doğuyo uyo.. Mesela serviste bir ölüm m vakası oluyor. Bütün B n doktorlar kayboluyor. Kimse sorumluluk almak istemiyor. Yani bir an önce ölü burdan çıksın diyo,ne olursa olsun. Yani o şekilde bir yaklaşı şım m var. (ilçe e proje koordinatörü,, odak grup, Ankara)
UAÖÇ Katılımc mcılarının n UAÖÇ Sistemi Hakkındaki GörüşleriG Bazen de diyolar ki, niye sadece kadınlar, niye erkekleri tespit etmiyorsunuz. (il proje koordinatörü,, odak grup, Ankara)...bu anne ölümleri yarın n bir gün g n ortaya çıktığı zaman gerçekle ekleştiği i zaman bu anne ölümleriyle insanlar çıkacak televizyona anne ölümlerinin sebeplerini tartış ışacak. Iı bu tartış ışmalar çıktığı zaman hepimize faydası olacak. Yani bütün b annelerimize. Genç kızlarımıza za kardeşlerimize. Hepsine kesinlikle faydası olacağı ğını düşünüyorum. yorum. (mezarlık k müdürü, m, Diyarbakır) r)
Genel Değerlendirme erlendirme Muhtarlar, mezarlık k görevlilerig Defin ruhsatı Sağlık k personeli Vatandaşlar ların n duyarlılığı ığı/ / kayıt t tutma kültürü Kurumlar arası işbirliği Kadın n definlerinin eksik bildirimi