090 Haberleşme İçindekiler BÖLÜM 1 BÖLÜM 2 BÖLÜM 3 BÖLÜM 4 BÖLÜM 5 BÖLÜM 6 : Telsiz Konuşma Usulleri : Meydanı Terk Ediş Usulleri : Yol Boyu Prosedürler : Varış ve Trafik Patern Usulleri : Telsiz Arızası : Emercensi Usuller 402
BÖLÜM 01 1.0 Telsiz Konuşma Usulleri 1.1 Mikrofon Tekniği Telsiz Mikrofonu kullanırken mikrofona yakın konuşulur. Mikrofona konuşurken baş sağa sola çevrilmez ve aradaki mesafe değiştirilmez. Mikrofona çok yakın konuşmak, dudaklara dokundurarak konuşmak, mikrofonun ses almacı kısmından tutarak konuşmak, mesajın anlaşılamamasına ve sesin bozulmasına neden olur. 1.2 Fonetik Alfabe Standart alfabe de, her harfin, fonetik telaffuzu vardır. Konuşmacının lisanı ne olursa olsun fonetik sesler aynı olmalıdır. Teknik konuşmalarda, özel isim kullanımlarında, hizmet kısaltmalarında kelimenin anlamı açıkça anlaşılamayacaksa fonetik alfabe ile hecelenir. Fonetik alfabe Şekil 1.1 de gösterilmiştir. 1.3 İstasyon Uçak Çağrı Adları, Kısaltmalar 1.3.1 Havacılık İstasyonları Şekil 1.1 Fonetik Alfabe Havacılık istasyonlarının çağrı adları iki parçadan oluşur. i) Yer adı, ii) Sonek olarak ünite yada servis adı. Örnek olarak: İzmir Radar veya Antalya Kule gibi. 403
Aşağıdaki listede, sonekler, sağlanan servis veya ünite tipine göre belirtilmiştir. UNİTE VEYA HİZMET Area Control Center Radar Approach Control Approach Control Radar Arrivals Approach Control Radar Departures Aerodrome Control Surface Movement Control Precision Approach Radar Flight Information Service Apron Control Company Dispatch ÇAĞRI ADI SONEKİ CONTROL RADAR APPROACH ARRIVAL DEPARTURES TOWER GROUND PRECISION INFORMATION APRON DISPH İlgili istasyon yada hizmet birimi ile kesintisiz iletişim sağlandığında, çağrı adının soneki söylenmeyebilir. 1.3.2 İlk Temas İlk temaslarda, çağrı yapılan istasyonun ve çağrı yapan istasyonun çağrı adları, kısaltılmadan tam olarak söylenir. 1.3.3 Uçakların Tam Çağrı Adı Bir uçağın çağrı adı aşağıda belirtilen tiplerde kullanılmalıdır. 1. Tip I Tescil İşaretiyle - TC-DBA 2. Tip II İşleten Operatör artı son dört karakter Türk Kuşu DBAY 3. Tip III İşleten Operatör artı uçuş numarası Türk Hava Yolları 957 1.3.4 Kısaltılmış Uçak Çağrı Adı Sadece Hava Trafik Kontrol ilk çağrıda kısaltılmış uçak çağrı adını kullanabilir. Daha sonra pilotlar kısaltılmış çağrı adını kullanırlar. Fakat istasyon değiştirildiğinde mutlaka tam çağrı kullanılır. Çağrı adları aşağıdaki şekilde kısaltılır. 1. Tip I Birinci karakter artı son iki karakter TC-DBA ----> T-BA 2. Tip II İşleten Operatör artı son iki karakter Türk Kuşu DBAY ----> Türk Kuşu AY 3. Tip III Kısaltılmış şekli yoktur. 404
1.4 Konuşma Tekniği Telsiz konuşmaları; normal konuşma tonuyla, açık ve her kelime anlaşılır kesinlikte yapılır. Konuşma şiddeti sabit seviyede olmalıdır. Konuşma butonuna, konuşmaya başlamadan önce basılır, konuşmayı bitirinceye kadar bırakılmaz. En sık yapılan hata, konuşmayı bitirmeden butonu bırakmaktır. Doğru konuşma hızı dakikada 100 kelimedir. Fakat herhangi yazılması gereken bir bilgi aktarımında, daha yavaş konuşulmalıdır. Konuşmalarda tereddüt ve duraksamalardan kaçınmak gerekir. Bazı genel ve sık kullanılan anlaşılır kısaltmaların, hecelenmesine gerek yoktur. (ILS, VOR, NDB, GPS gibi) Eğer telsiz konuşması uzun bir mesaj içeriyorsa, konuşmaya ara sıra boşluk vermek gerekir. Bu, frekansın hala boş olup olmadığını, mesajımızın anlaşılmayan bölümlerinin, tekrarlanması gerekip gerekmediğini kontrol etmemizi sağlar. 1.5 Standart Kelime ve Deyimlerin Kullanımı KELİME / FREYZ Acknowlage Affirm Approved Break Break Break Cancel Check Cleared Confirm Correct Contact Correction Disregard Go ahead How do you read? I say again Monitor Negative Out Over Read back Report Request Roger Say again Speak slower Standby Verify Wilco ANLAMI Mesajın alınıp anlaşıldığını bildiriniz. Mutabıkız, aynı fikirdeyiz. İstenen müsaadenin onaylanması Mesajın bölümleri arasında kesin ayırım yoksa kullanılır. Yoğun trafikte diğer uçağa mesaj iletmek için kullanılır. Önceki müsaadenin iptali. Sistem yada uygulamanın kontrolü. Serbest kılmak. Mutabıkmıyız, aynı fikirdemiyiz. Doğru, pozitif. Temas sağlanması.(radyo, Radar gibi) Mesajda yapılan hatayı düzeltmek için kullanılır. Mesajın gönderilmediğini göz önüne almak. Devam ediniz. Beni kaç kuvvetinde duyuyorsun? Tekrar ediyorum. Dinlemede kalınız.(frekansta) Doğru değil, hayır. Mesaj alışverişi sona erdi. Cevap beklenmiyor. Benim mesajım sona erdi. Cevap bekliyorum. Mesajın tümünü yada özel kısımlarını, eksiksiz, aldığın şekilde tekrar et. Rapor vermek, sonraki bilgileri iletmek. Talep etmek. Anlaşıldı. Tekrar ediniz. Konuşma hızınızı düşürünüz. Beklemede kalınız, arayacağım. Kontrol ediniz, karşılaştırınız. Mesajınızı anladım. Yerine getireceğim. 405
1.6 Dinleme Telsizde konuşmaya başlamadan önce, alıcı volümünün ayarlı olduğu kontrol edilir ve başka konuşmaları kesme ihtimaline karşı frekans bir süre dinlenir. 1.7 Gerekli Tekrar Etme Talimatları 1.7.1 Kleransın Tekrarı Bir klerans, bir rotanın ve uçuş seviyesinin veya standart alet tırmanışlarının (SID) detaylı tanımlanması olabilir. Bu durumda klerans, pilotun bilgileri yazabilmesi için yavaş aktarılmalıdır. Eğer mümkünse klerans, pilotun uçağa manevra yaptırırken konsantrasyonunu bozmamak için, motor çalıştırmadan önce verilmelidir. Bu durum çok mürettebatlı uçaklarda problem olmaz. 1.7.2 Tekrar Edilen Mesajlar Pilot tarafından tam olarak tekrar edilmesi gereken mesajları: Uçuş Seviyesi Talimatları Uçuş Başı Talimatları Uçuş Hızı Talimatları Yol Kleransları Kullanılan Pist Giriş, İniş, Kalkış, Geri taksi, Katediş, Piste giriş için yaklaşma kleransları SSR çalıştırma talimatları VDF bilgileri Frekans değişiklikleri Radar Servis Tipleri Altimetrik değerler Eğer gerekli mesajlar tekrar edilmez ise, kontrolörler, pilottan mesajın tekrar edilmesini ister. Eğer pilot mesajı anlamamışsa, tekrarlanmasını isteyebilir. Kleranslar ve tekrar edilen mesajlar daima çağrı adını da kapsar. Bir tekrar da söylenecek son şey çağrı adınızdır. 406
BÖLÜM 02 2.0 Meydanı Terkediş Usulleri 2.1 Radyo Kontrolleri Uçuştan önce, radyolarımızın alıcı vericilerinin çalışıp çalışmadığından emin olmak en doğru harekettir. Bunu yapabilmek için, her radyonun kontrol testinde takip edilen standart bir uygulama vardır. Bu derecelendirmenin anlamları aşağıdaki tablo 2.1 de belirtilmiştir. Duyma Derecesi 1 2 3 4 5 Anlamı Anlaşılamıyor Çok zor anlaşılıyor. Zor anlaşılıyor. Anlaşılıyor. Çok iyi anlaşılıyor. Tablo 2.1 2.2 Taksi Talimatları Motor çalıştırmadan önce ATIS frekansından ATIS bilgileri dinlenir. ATIS Antalya Departure information Bravo at 08.30 Zulu. Wind 320 degrees 10 knots. QNH 1019, outside temp. 32, dewpoint 25. Information Bravo. Motor çalıştırdıktan sonra, ground frekansından taksi müsaadesi istenir. Antalya Ground, TC-DKU, Radio check and request taxi for VFR to Isparta. Information Bravo received QNH 1019. TKU Readability 4. Taxi to the holding point runway 36. Holding point runway 36, TKU 407
2.3 Yerde Bekleme Taksi öncesi kontrollerden sonra bekleme noktasına taksi. TKU to tower. Out Kule frekansında. Antalya Tower, TC-DKU, Ready for departure TKU standby.hold your position. Holding position, TKU 2.4 Kalkış Kleransı Kule frekansında. Antalya Tower, TC-DKU, Ready for departure TKU wind 350 10 knots. Clear take-off. Clear take-off, TKU 408
BÖLÜM 03 3.0 Yol Boyu Prosedürler 3.1 Frekans Değiştirme Kalkıştan sonra. TKU Airborne. To approach TKU Roger. Yaklaşma Kontrol frekansında. Antalya Approach, TC-DKU, Departing VFR to Isparta. TKU Roger Report passing 2500 feet. 2500 feet i geçerken. TKU passing 2500 feet. TKU roger contact Antalya Radar 134.2 Antalya Radar 134.2 TKU. 409
3.2 Pozisyon raporu verme Antalya Radar frekansında. Antalya Radar, TC-DKU Request Radar Information Service TC-DKU Pass your message TC-DKU is a C 172 from Antalya, 5 miles NW of Antalya Heading 350 at 3000 feet QNH 1019 Routing to Isparta. TKU Roger Squawk 1514 Squawk 1514 TKU. 3.3 FIC Antalya RIS (FIC) TKU identified, 8 miles North of Antalya, Traffic 12 o clock 5 miles closing rapidly. Traffic not sighted Request avoiding action TKU Roger Turn right 080 degrees Right 080 degrees TKU 3.4 Baş, Kerteriz Radar Vektör TKU request vektors for Isparta TKU Roger turn left 330 degrees Left 330 degrees TKU 410
3.5 Sinyal Menzili VHF radyonun sinyal menzili ilgili elektronik kitaplarda yer alan teoriye göre, VHF menzil, uçağın feet cinsinden yüksekliğinin karekökünün, 1,25 ile çarpımıyla elde edilir. Kabaca, uçuş seviyesinin karekökünün 12 ile çarpılması sinyal menzilini verir. 411
BÖLÜM 04 4.0 Varış ve Trafik Patern Usulleri 4.1 Yaklaşma Talimatı Varış TKU 20 miles South Isparta Squawk 1500 Contact Isparta Approach 135.5 Squawk 1500 Isparta 135.5 TKU. Trafiğe giriş Isparta Approach TC-DKU TC-DKU pass your message. TC-DKU is a C 172 from Antalya, 10 miles South at 3000 feet Inbound to you. Request joining instructions. TKU Join downwind runway 23 right hand circuit wind 240 degrees 10 knots QNH 1010 Report airfield in sight. Join downwind runway 23 right hand circuit QNH 1010 Wilco TKU. Meydanı Görüş. TKU Airfield in sight. TKU Contact Tower 122.9 Tower 122.9 TKU. 412
4.2 Meydan Turu Kule Frekansında Isparta Tower TC-DKU request right base join for runway 23. TKU right base join approved Report final. Wilco TKU Join downwind runway 23 right hand circuit QNH 1010 Wilco TKU. Son Yaklaşma TKU Final to land TKU Continue Continue TKU. TKU Clear to land wind 250 degrees 15 knots. Clear to land TKU. 4.3 Pisti Terk Ediş Pist üzeri TKU Expedite vacating runway Wilco TKU Pisti terk edince Runway vacated TKU TKU Roger. 413
BÖLÜM 05 5.0 Telsiz Arızası Bazen, nadiren de olsa uçak ile yer istasyonu arasında telsiz teması kaybolabilir. Telsiz sisteminin bir bölümü, yani alıcı faal, verici G/F (veya tersi) olarak yada telsiz tamamen G/F olabilir. İletişim kaybına parazit veya yanlış frekans seçimi de neden olabilir. 4.1 Hareket Tarzı Telsiz teması kaybının en bilinen nedenlerinden birisi genellikle parmak sorunudur. Bu nedenle öncelikle aşağıdaki maddeler kontrol edilmelidir; a) Doğru frekansın seçildiği ve ayarlandığı, b) Ses volümünün çok düşük ve squelch seviyesinin çok yüksek olmadığı, c) Mikrofon / Kulaklık jakının yerine tam oturduğu, d) Temas edilmek istenen havacılık istasyonunun çalışma saatleri, e) Sinyal menzili. Sizin yada diğer istasyonun cihazı G/F olabilir. Alıcınızın G/F fakat vericinizin faal olma ihtimalide söz konusudur. VMC ve VFR şartlar altındaki uçuşlarda, bazı uçaklar, bir hizmetine ihtiyaç duymayacağı uçuşları gerçekleştirebilirler. Buna karşılık hizmetine ihtiyaç duyuluyorsa (İniş için trafik paternine girmek gibi), aşağıdaki genel usuller uygulanmalıdır; a) Diğer bir frekanstan iletişim sağlamaya çalışılır. b) Eğer bu frekanstan da temas sağlanamazsa, ilk temas frekansından mesaj ikişer defa tekrar edilerek çağrıya devam edilir. c) Eğer alıcının G/F olduğunu biliniyorsa, verilmesi gereken rapor veya pozisyon, planlanan zamanında, frekanstan karşılıksız olarak verilir. Ayrıca, ye durumu bildirmek için SSR kodunu squawk 7600 bağlamalıyız. Bu kod, radar ekranında kontrolörlere, telsiz arızası olduğunu gösterir. 4.2 Hava Kuralları ICAO konvansiyonu Annex 2 Hava Kurallarına göre, VMC şartlardaki telsiz arızalı bir uçak şu şartları yerine getirmelidir; a) VMC şartları koruyarak uçuşa devam et, b) En yakın uygun meydana in, c) İnişi en kısa yolla ilgili ünitesine bildir. Not 1: Bunlara ilave olarak, kontrollü hava alanlarına inişte, trafik paterni içerisinde, Kuleden verilecek ışık işareti için hazırlıklı olunmalıdır. Not 2: Bazı ülkelerde, Kontrollü VFR uçuşlar için en az iki telsizli uçuşlara müsaade edilir. 414
BÖLÜM 6 6.0 Emercensi Usuller Emercensi durumlar Distress ve Urgency olmak üzere iki bölümde sınıflandırılmıştır. Distress: Durum ciddi ve yakın bir tehlike tehdidi altında ve acele yardıma ihtiyaç olması. Urgency: Bir uçağın, vasıtanın veya uçaktaki yada görüş alanındaki insanların emniyetini ilgilendiren durumdur. Acele yardıma ihtiyaç yoktur. 6.1 MAYDAY Çağrısı Distress mesajların iletilmesine, üç defa MAYDAY ibaresi kullanılarak başlanır. 6.2 Kullanılacak Frekanslar Distress ve Urgency trafikler normal olarak bulundukları frekansı muhafaza ederler. Eğer diğer bir frekansta daha iyi yardımcı olunacaksa, trafik diğer frekansa alınabilir. Emercensi durum dekleresi, 121.500 MHz, uygun diğer VHF frekans veya tahsis edilen frekanstan yapılabilir. Distress ve Urgency durumlarda R/T konuşmaları, yavaş, açıklıkla anlaşılabilir ve temiz telaffuzlu olmalıdır. 6.3 MAYDAY mesajının içeriği Bir MAYDAY mesajda, mesajın içeriği mümkün olduğu kadar açık ve net iletilmelidir. Mesaj aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır; f) Mesajın iletilmek istenen istasyonun çağrı adı (Zaman ve durum elverirse) g) Uçağın tanıtması h) Distress durumun özelliği i) Pilotun niyeti j) Pozisyonu, irtifası ve uçuş başı. 6.4 PAN Çağrısı Urgency mesajların iletilmesine, üç defa PAN PAN ibaresi kullanılarak başlanır. 6.5 Kullanılacak frekanslar 6.2 de açıklandığı gibidir. 6.6 Mesaj Aktarımı Bir Urgency durum, bir başka uçak yada istasyon tarafından aktarılırken; a) Bir Urgeny mesajı aktardığını, b) Şu birimlere aktarmak için tüm gerekli bilgileri edinmeli; (1) İlgili ünitesi, (2) İlgili Hava Operatörüne yada temsilcisine; bildirmelidir. Not: İlgili operatörü bilgilendirmek, Acil durumdaki uçağın, o bölgedeki trafiklerin veya beklenen uçuşların, uçuş emniyetinin sağlanmasına göre, daha öncelikli değildir. 415
6.7 Acil Durum veya Emercensi Çağrısı Alındığında Uygulanacaklar Distress durumdaki istasyon veya distress trafiği kontrol eden istasyon, frekansta sessizliği sağlama yetkisine sahiptir. Duruma göre bir istasyondan yada tüm istasyonlardan, frekansta sessizliği muhafaza etmelerini isteyebilir. Kullanılan kalıp; STOP TRANSMITTING. The radio distress signal MAYDAY. Urgency haberleşmeler, diğer haberleşmelere göre önceliğe sahiptir. Distress durumdaki trafikler hariç, diğer tüm istasyonlar urgency trafiğin konuşmalarını kesmeyecek şekilde dikkatli olmalıdırlar. 6.8 Acil Durum veya Emercensi Çağrısının İptali Bir uçağın distress durumu sona erdiğinde, distress durumunun sona erdiğini bildirmelidir. Acil veya Emercensi durumun iptali; a) İlgili ünitesine, b) İlgili Hava Operatörü veya temsilcisine, iletilmelidir. Ayrıca ilgili otorite tarafından Acil veya Emercensi durumun sona erdiği, kullanılan frekanslardan DISTRESS / URGENCY TRAFFIC ENDED şeklinde yayınlanmalıdır. 416