Akademik Bilişim 10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 10-12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi Web 2.0 Yeniliklerinin Eğitimde Kullanımı: Bir Facebook Eğitim Uygulama Örneği Yrd.Doç.Dr. Zülfü Genç Fırat Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Elazığ zgenc@firat.edu.tr Özet: Web 2.0 teknolojisi, Web kullanıcıları arasında çevrim-içi işbirliğinin ve paylaşımının yapılmasına imkan sağlayan bir Web teknolojisi servisidir. Bu servis dağınık haldeki kullanıcıların Web 2.0 uygulamaları yardımıyla paylaşım alanları oluşturmalarına imkan sağlamaktadır. Bu çalışmada Web 2.0 teknolojisinin sunduğu yenilikler arasında bulunan ağ günlükleri (Weblogs), oynatıcı ve video yayın abonelikleri (podcast and videocasts), vikiler (wikis), sosyal ağlar (social networks), yer imleri (bookmarks), etiketleme (tagging), resim paylaşımı (photo sharing) uygulamalarının eğitim alanında kullanımlarına ilişkin değerlendirmeler sunulmaktadır. Günümüzün en popüler sosyal ağlarından olan Facebook un eğitim sürecinde kullanımına yönelik örnek bir uygulamanın detayları da çalışmada yer almaktadır. Örnek uygulama için Fırat Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü ndeki üç lisans ve bir yüksek lisans dersi seçilmiştir. Anahtar Sözcükler: Web 2.0, Eğitim, Sosyal Ağlar, Facebook, Eğitimde Yeni Teknolojiler. Use of Web 2.0 Advancements in Education: A Case Study of Facebook in Education Abstract: Web 2.0 is a web technology which provides online collaboration and participation among web users. This service enables dispersed users to create sharing points over the Web 2.0 applications. In this study, reviews related to some innovations of Web 2.0 applications such as, weblogs, podcast and video casts, wikis, virtual worlds, social networks, bookmarks, tagging and photo sharing are presented. A detailed example of educational use of Facebook, one of the most popular social networks, is also situated the study. For this application, three undergraduate courses and one graduate course from Fırat University, Department of Computer Education and Instructional Technology have selected. Keywords: Web 2.0, Education, Social Networks, Facebook, New Technologies in Education 1. Giriş İnsanların zaman ve yerden bağımsız olarak iletişim halinde olmaları, hiçbir zaman günümüz kadar kolay olmamıştır. Bu kolaylık dünya üzerindeki iletişim için tüm sınırların kalktığı anlamına gelmemekle birlikte bu sınırlar internetin hayatımıza girmesiyle birlikte hızlıca azalmaktadır. İnternetin yeni yüzü olarak ve ikinci nesil hizmetleri içeren teknolojiler topluluğu olarak ifade edebileceğimiz Web 2.0, kullanıcılarına çevrim-içi işbirliği ve paylaşım 237 imkanları sağlayarak insanlar arasındaki iletişim olanaklarını en üst düzeye taşımış bulunmaktadır. Aslında Web 2.0 kullanıcı merkezli ve kullanıcıların içeriğine katkıda bulunduğu, onlara hareket özgürlüğü ve kullanım kolaylığı sunduğu yeni nesil internet platformu olarak tanımlanabilir. Web 2.0 kavramı ilk kez 2004 yılında, O Reilly ve MediaLive International tarafından organize edilen ve Google, Yahoo, Msn, Amazon, Ebay gibi Web dünyasının önde gelen şirketlerinin
Web 2.0 Yeniliklerinin Eğitimde Kullanımı: Bir Facebook Eğitim Uygulama Örneği Zülfü Genç de katıldığı Web konferansında, Web alanında yaşanan gelişmeler ve Web dünyasının geleceği konusunda tartışılırken ortaya çıkmıştır. Web 2.0 teknolojisinin sunduğu yenilikler; ağ günlükleri (Weblogs), oynatıcı ve video yayın abonelikleri (podcast and videocasts), vikiler (wikis), sosyal ağlar (social networks), yer imleri (bookmarks), etiketleme (tagging), resim ve video paylaşımı (photo and video sharing), karma (bütünleşik) Web siteleri (mashups) en göze çarpan uygulamalardır. Bu çalışmada, adı geçen Web 2.0 uygulamalarının eğitim alanında kullanımlarına ilişkin değerlendirmeler sunulmakta ve günümüzün en popüler sosyal ağlarından olan Facebook un eğitim sürecinde kullanımına yönelik örnek bir uygulamanın nasıl yapıldığına dair bilgiler verilmektedir. Örnek uygulama için Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü müfredatında yer alan Eğitimde Bilgi Teknolojileri, İnternet Tabanlı Programlama ve Web Tasarımı adlı üç lisans dersi ve Değişen Eğitim ve Yeni Teknolojiler adlı yüksek lisans dersi seçilmiştir. Bir Facebook kurs uygulaması (API 1 ) kullanılarak tüm ders yönetim işlemleri tanımlanmış, üyeliği olan öğrencilerin aldıkları derslere ait bilgilere, dokümanlara, bağlantılara ulaşmaları sağlanmıştır. Sanal sınıf ortamında dersin özelliğine göre alt gruplar oluşturularak, işbirliği, paylaşım, mesajlaşma, tartışma imkânları sunulmuştur. Uygulamanın detayları Web 2.0 uygulamalarının eğitimde kullanımına dair değerlendirmeler bölümünden sonra ele alınmıştır. 2. Web 2.0 Teknolojilerinin Eğitimde Kullanımı Teknoloji ile beraber değişimin çok hızlı olduğu dünyamızda; 21.yüzyılın modern eğitim modellerinde kullanılabilecek araçların başında Web 2.0 uygulamaları olabileceği üzerine 1 API: Application Programming Interface- Yazılım Programlama Arayüzü, bir yazılımın başka bir yazılımın fonksiyonlarını kullanabilmesi için yaratılmış bir tanım bütünüdür. 238 birçok araştırma yapılmaktadır. Öğrencilerin internet kullanımları incelendiğinde bloglar, podcast ler, vikiler, Facebook ve MySpace gibi sosyal ağ siteleri, sanal dünyalar, video ve fotoğraf paylaşım siteleri gibi Web 2.0 teknolojilerini yoğun bir şekilde kullandıkları görülmektedir. İnternetin kullanımı öğrencilerin sosyal yaşamları kadar akademik hayatlarına da önemli katkılar sağlamaktadır [1]. Web 2.0 teknolojileri ve özellikle MySpace ve Facebook gibi sosyal ağ siteleri milyonlarca öğrencinin yaşamları üzerinde oldukça güçlü etkileri vardır [2]. Birçok araştırmacı bu etkinin ne olduğunu merak etmekte ve gerçekten önemli bir etkisi var ise sosyal ağların eğitimin içerisinde olması konusunda hem fikir olmaktadırlar [3]. Yeni Medya Konsorsiyumu ve EDUCAUSE tarafından 2008 yılında hazırlanan Horizon Raporu, eğitim amaçlı sosyal ağlardan yararlanmak için stratejiler geliştirmek gerektiğini işaret etmektedir [4]. Web günlükleri (Weblogs), kolay kullanımlarının yanında önemli eğitsel değere sahiptir. Temel bir eğitimsel blogun limitleri olmamasına rağmen, öğrenciler için öğretimsel öğeler, kurs duyuruları ve okumaları, düşünce ürünü makaleler, grup çalışması için diyalog imkanı, kurs ile ilgili dökümanların paylaşımı gibi özellikleri içermesi gerekir [5, sayfa157]. Oynatıcı yayın abonelikleri (podcasts), dijital medya dosyalarının taşınabilir medya oynatıcılarda veya bilgisayarlarda oynatılmak üzere internet üzerinden beslemeler (akışlar) yoluyla dağıtılma tekniği olarak bilinmektedir. Bu uygulamalar, yüksek öğrenimde eğitimsel bir araç olarak kullanımı gittikçe yaygınlaşmaktadır. Podcast ler öğrencilere kaçırdıkları dersleri dinlemelerine izin vermektedir [5, sayfa164]. Orijinal Viki (Wiki) kavramının mucitleri Leuf ve Cunningham a göre bir viki, herhangi bir kullanıcı tarafından web tarayıcısında bir form aracılığı ile bilgilerin eklendiği ve düzenlendiği, serbestçe genişleyebilen ve bilginin depo-
landığı birbirleriyle bağlantılı web sayfalarını ifade etmektedir [6]. Vikilerin (Wikis) dünya çapında öğrenciler, öğretmenler ve akademisyenler tarafından eğitimde kullanımı yaygın bir şekilde artmaktadır. Viki teknolojilerinin sosyal etkinlikler ve etkileşimleri destekleyen çevrim-içi ortamları oluşturma potansiyeli ve işbirlikçi öğrenme aktivitelerini teşvik etme özelliği üzerinde durulmaktadır [7, 8]. Vikiler, öğrencilerin kişisel web sitelerini oldukça kolay bir şekilde gerçekleştirmelerine, proje geliştirme ve değerlendirme yapabilmelerine, grup çalışmaları ve araştırma çalışmalarına ilişkin bilgileri gönderme, düzeltme ve paylaşma imkanı sağlamak ve ayrıca sınıf içi deneyimlerin paylaşılması için uygun bir ortam olarak kullanılabilir. Sosyal ağların bir uygulaması olan sosyal yer imleri (social bookmarking) dijital bilginin kolay bir şekilde anahtar kelimeler aracılığı ile yönetimi ve yayınlanması işlemidir. İmler, bilginin web tabanlı aranması için, Google gibi algoritma tabanlı sistemlere göre daha popüler bir araçtır. En bilinen sosyal yer imleri sitesi del.icio.us tır. Eğitim bakımından ele alındığında, öğrenciler çalışmaları için bilgisayarları evde, okulda, kütüphanede, yurtta, v.b olmak üzere farklı yerlerde kullanmaktadırlar. İmleri kullanarak öğrenciler dijital bilgilerini bir etiket aracılığı ile kolay bir şekilde kaydederek farklı yerlerden bu bilgilere ulaşabilirler. En bilinen sosyal yer imleri hazırlama araçları aşağıda verilmiştir. Del.icio.us: http://www.del.icio.us Digg: http://digg.com Furl: http://www.furl.net Ma.gnolia: http://ma.gnolia.com Reddit: http://reddit.com Spurl.net: http://www.spurl.net StumbleUpon: http://stumbleupon.com Akademik Bilişim 10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 10-12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi 239 Diğer bir sosyal ağ uygulaması etiketleme (tagging) veya kısaca etiket (tag), web üzerindeki çok büyük miktardaki bilginin organizasyonu için bir yöntem olarak geliştirilmiştir ve sosyal ağlar ve işbirlikçi web siteleri ile ilişkili bir web 2.0 uygulamasıdır. Etiketlemede bilginin sınıflandırılması için anahtar kelimeler kullanılır [5, sayfa 193]. Karma (bütünleşik) Web siteleri olarak isimlendirebileceğimiz Mashup lar, birçok veri kaynağı ile bütünleşik çalışan ve bunu tek bir ara yüzden sunmayı hedefleyen yeni bir sosyal ağ uygulamasıdır. Diğer bir tanımla, web üzerinde bulunan yazılım servisleri (APIs) ve veri kaynaklarından alınan bilgilerin filtrelenip, yeni bir uygulama içerisinde birlikte kullanılabilir hale dönüştürülmesi olarak ifade edilir. Mashup uygulamaları sayesinde, kullanıcılar birbirlerinden çok farklı web siteleri, veritabanları, RSS kayıtları, hesap tabloları, e-postalar, resim, video ve ses dosyalarından kendileri için gerekli olan verileri anında çıkarabilecektir. Öğrenciler birçok farklı veri mashup larını projeleri ve diğer sınıf ödevlerini hazırlamak için kullanılabilir. 3. Web 2.0 Teknolojilerinin Eğitimde Kullanımına Bir Örnek: Facebook Facebook şu anda sosyal ağ siteleri arasında en hızlı büyüyen ve üniversite öğrencileri arasında en çok tercih edilen sosyal ağ sitesidir. Bu çalışmada seçilen farklı sınıflardaki öğrencilerin toplamının yaklaşık %75 inin Facebook u bir eğitim aracı olarak kullanmadan önce Facebook hesabına sahip oldukları ve gün aşırı bu siteye bağlandıkları tespit edilmiştir. Bu kadar yoğun kullanılan bir aracın içerisinde uygun bir kurs uygulamasının eklenmesi ile öğrencilerin iletişimini kolaylaştırmak ve derslere motivasyonlarının artırılması konusunda önemli katkılar sağlayacağı düşünülmüştür. Facebook üzerinden gerçekleştirilen uygulama, 2009-2010 eğitim öğretim yılı güz yarıyılında öğrenciler tarafından kullanılmakta olup, araştırmanın sonuçları derslerin sona erdiği tarihten itibaren ortaya çıkması beklenmektedir. 3.1. Seçilen Dersler ve Öğrenci Grupları Örnek uygulama için Fırat Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi
Web 2.0 Yeniliklerinin Eğitimde Kullanımı: Bir Facebook Eğitim Uygulama Örneği Zülfü Genç Bölümü nde anlatılan üç lisans dersi ve bir yüksek lisans dersi seçilmiştir. Bu derslerin adları, dersi alan öğrenci sayıları ve şu anda Facebook kurs uygulamasını kullanan öğrenci sayıları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. 3. 2. 1. Kurs ekleme Kurs uygulamasının eğitmen tarafından profiline eklendikten sonra (Uygulamalar bölümünden gözat seçeneği ile Courses kelimesi ile aratılarak bulunur) ilk olarak Şekil 1 de verilen arayüz kullanılarak üç adımdan oluşan işlemler gerçekleştirilerek ders oluşturma işlemi tamamlanır. İlk adımda, dersin tüm Facebook kullanıcılarına mı yoksa sadece tanımlı öğrencilere mi açılacağı belirlendikten sonra dersin yılı ve yarıyılı belirlenir. Ders No Sınıf Dersin Adı 1 1 Eğitimde Bilgi Teknolojileri-I 2 3 İnternet Tabanlı Programlama 3 4 Web Tasarımı 4 YL Değişen Eğitim ve Yeni Teknolojiler Ders No Tablo1. Seçilen dersler Dersi Alan Öğrenci Sayıları Kurs Uygulaması Kullanan 1 103 69 2 86 72 3 27 26 4 11 11 Tablo2. Öğrenci sayıları 3.2. Facebook Kurs Uygulaması Facebook u diğer sosyal ağlardan ayırt eden en önemli özelliği kullanıcı profillerine ücretsiz olarak ekleyebildikleri uygulamaları kullanma desteği sağlamasıdır. Bu uygulamaların çoğunluğu Facebook un haricindeki yazılım geliştirciler tarafından hazırlanan, belirli işlevleri olan küçük web yazılımları olmasıdır. Bu çalışmada derslerin organizasyonu, öğrenci gruplarının oluşturulması, ders dökümanlarının paylaşımı, tartışma konularının yapılması, duyuruların eklenmesi başta olmak üzere birçok fonksiyona sahip Courses adlı bir Facebook uygulaması kullanılmıştır. 240 Şekil 1. Kurs ekleme İkinci adımda dersin adı, dersin veren eğitmen, dersin yeri, dersin hangi gün ve saat olduğu bilgileri girilir. Son adımda işlem onaylanarak ders oluşturulmuş olur. 3. 2. 2. Eğitmen Arayüzü ve İşlevleri Kurs uygulamasında kursların oluşturulmasından sonra eğitmen arayüzü kullanılarak ders içeriğin paylaşılması ve yönetilmesi, öğrenci gruplarının yönetimi gibi temel işlevler gerçekleştirilebilir. Şekil 2 de gösterilen eğitmen arayüzü anasayfa, kurslar, takvim, arkadaşlar, ayarlar olmak üzere beş sekme ve Kurs Bilgileri (Course Info), Sınıf Arkadaşları (Classmates), Gelecek Kurs Çalışması (Upcoming Coursework) ve Ne var Ne yok (What s Up) olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Anasayfa sekmesinden kullanıcı (my user) ve eğitmen (my instructor) sayfalarına, takvim (schdule) sekmesinden ayrıntılı takvim gösterimine, kurslar (courses) sekmesinden ilgili derslerin arayüzlerine ve ayarlar (settings) sekmesinden uygulamanın tüm ayar işlemlerine geçiş yapılır. Kurs Bilgileri (Course Info) bölümünde seçilen dersi yürüten eğitmene ait bilgiler ve profil resmi, ders saatleri görülmektedir. Eğitmen kurs bilgilerini, yeni bir eğitmen ekleme ve çıkartma, kursu kaldırma, kurs tarih ve zamanını değiştirme gibi temel kurs bilgilerini yönetebilir. Sınıf Arkadaşları (Classmates) bölümünde, dersi alan öğrenciler ve profil resimleri görülmektedir. Öğrencilere ait resimler işaretlendiğinde Facebook sayfaları açılmaktadır. Bu bölümün sınıf içerisinde çalışma grupları oluşturma, görüntülü mesajlaşma, sınıfın tüm öğrencilerini görme, yeni bir öğrenciye kurs daveti gönderme işlevleri vardır. Gele-
Akademik Bilişim 10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 10-12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi cek Kurs Çalışması (Upcoming Coursework) bölümünde aktivite ekleme düğmesine basılarak yakın bir tarihte gerçekleştirilecek makale, sınav, problem, tartışma, proje, laboratuar çalışması ve diğer aktiviteler hakkında detaylı bilgilendirmeler yapılmaktadır. Ne var Ne yok (What s Up) bölümünde duyurular, eklemeler ve tartışmalar olmak üzere üç sekme bulunmaktadır. Duyurular sekmesi kullanılarak ders hakkında çeşitli duyurular yapmak, eklemeler sekmesi kullanılarak derse ait dosyalar yüklemek ve tartışma sekmesi kullanılarak soru ve tartışma başlatmak mümkündür. 3. 2. 3. Öğrenci Arayüzü ve İşlevleri Kurs uygulamasının öğrenci arayüzü Şekil 2 de gösterilen eğitmen arayüzü ile aynıdır. Sadece işlevsel olarak, Kurs Bilgileri ve Gelecek Kurs Çalışması bölümleri öğrenciler için bilgi amaçlı kullanılmaktadır. Öğrenciler, Sınıf Arkadaşları bölümünü kullanarak dersi alan arkadaşlarını görebilir, sınıf içerisinde oluşturulan gruplar içerisindeki arkadaşları Şekil 2. Eğitmen arayüzü 241 ile ve diğer tüm arkadaşları ile mesajlaşma ve görüntülü konuşma yapabilir. Ne var ne yok bölümündeki duyurular, eklemeler, tartışmalar bölümündeki içeriklere erişebilir ve bu sekmeleri kullanarak duyuruları okuma, yeni duyuru ekleme, ders dökümanlarını kendi bilgisayarına indirme, dosya yükleme, tartışmaları okuma ve yorum yazma işlemlerini aktif bir şekilde kullanabilir.
Web 2.0 Yeniliklerinin Eğitimde Kullanımı: Bir Facebook Eğitim Uygulama Örneği Zülfü Genç 4. Sonuç ve Öneriler Web 2.0 ile beraber gelen yeni teknolojilerin eğitim alanında kullanımı geleneksel sınıf içi öğrenme ortamlarına alternatif öğrenme ortamları sunmaktadır. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun üye olduğu, günümüzün en popüler sosyal ağı olan Facebook un iletişim yeteneklerinden faydalanarak alternatif bir ders ortamı hazırlanabileceği ve ders ortamının öğrenme sürecine önemli katkı yapabileceği varsayımı ile bu çalışma başlatılmış ve bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen uygulama halen kullanılmakta için, uygulamanın sonuçları ilerleyen çalışmalarda sunulacaktır. Kullanılan uygulamanın çevrim-içi sınıf toplulukları oluşturularak işbirlikçi öğrenmeyi destekleyip desteklemediği, eğitmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci arasındaki etkileşimi artırıp artırmadığı, öğrencilerin başarılarında etkisinin olup olmadığı araştırılması gereken önemli noktalardır. Öğrencilerin şu ana kadarki ki izlenimlerinden uygulamaya karşı son derece pozitif düşüncelere sahip oldukları, Facebook un sosyal bir iletişim aracı olmanın yanında aynı zamanda bir öğrenme aracı olarak benimsedikleri gözlemlenmiştir. 5. Kaynaklar [1] Munoz, C. & Towner, T., Opening Facebook: How to Use Facebook in the College Classroom, Proceedings of Society for Information Technology & Teacher Education International Conference (pp. 2623-2627). Chesapeake, VA: AACE. (2009) [2] Schroeder, J., Greenbowe, T., J., The Chemistry of Facebook: Using Social Networking to Create an Online Community For The Organic Chemistry Laboratory Export, Innovate Journal of Online Education, Vol. 5, No. 4. (2009). [3] Joly, K., Facebook, MySpace, and Co.: IHEs Ponder Whether or not to Embrace Social Networking Sites, University Business, Solutions for Higher Education Management, http://www.universitybusiness.com/viewarticle.aspx?articleid=735, (Erişim: 14 Aralık 2009). [4] New Media Consortium and the EDUCA- USE Learning Initiative, The Horizon Report, 2008 Edition, The New Media Consortium, (2008). http://www.nmc.org/pdf/2008- Horizon-Report.pdf (Erişim:14 Aralık 2009). [5] Deans, P. C., Social Software and Web 2.0 Technology Trends, Information Science Reference, ISBN: 978-1-60566-122, (2008) [6] Leuf, B., Cunningham, W., The Wiki Way: Quick Collaboration on The Web, Addison- Wesley Professional, ISBN: 978-0201714999, (2001). [7] Augar, N., Raitman, R., Zhou, W., Teaching and Learning Online With Wikis, Proceedings of the 21st ASCILITE Conference, pp.95-104, Perth, (2004). [8] Schwartz, L., Clark, S., Cossarin, M. and Rudolph, J., Educational Wikis: Features and Selection Criteria, International Review of Research in Open and Distance Learning, Vol 5(1), (2004). 242