10.Bölüm Yapısal Pozisyon. Yrd.Doç.Dr. Ferhat Sayım

10.Bölüm Yapısal Pozisyon Yrd.Doç.Dr. Ferhat Sayım

Amaçlarımız Bu bölümü tamamladıktan sonra; aģağıdaki bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz: Bankalarda yapısal pozisyon kavramının ne olduğunu bilmek Yapısal Pozisyon uygulamasına iliģkin esasları öğrenmek Yapısal Pozisyonda Sermaye Yükümlülüğü Muafiyetine iliģkin Ģartları öğrenmek. Anahtar Kavramlar Yapısal Pozisyon Ġçindekiler YAPISAL POZĠSYON2 5411 SAYILI KANUNDA YAPISAL POZĠSYON UYGULAMASININ DAYANAKLARI YAPISAL POZĠSYONUN BANKALARIN SERMAYE YETERLĠLĠĞĠNĠN ÖLÇÜLMESĠNE ĠLĠġKĠN YÖNETMELĠKTEKĠ DAYANAĞI YAPISAL POZĠSYON UYGULAMASI5 ĠZĠN VE YAPISAL POZĠSYONUN KAPSAMI5 YAPISAL POZĠSYON KAPSAMINA GĠREN VARLIKLARDA ARANAN NĠTELĠKLER6 YAPISAL POZĠSYON KAPSAMINA GĠREN VARLIKLARA ĠLĠġKĠN ESASLAR7 YAPISAL POZĠSYONLARIN MUHASEBELEġTĠRME ĠLKELERĠ7 YAPISAL POZĠSYONA ĠLĠġKĠN SINIRLAR VE ĠLAVELER8 YAPISAL POZĠSYONUN ĠZLENMESĠ VE BĠLDĠRĠLMESĠ9 SERMAYE YÜKÜMLÜLÜĞÜ MUAFĠYETĠ VE ġartlari9 ÖZET11 ÇALIġMA SORULARIHATA! YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ. ÇALIġMA SORULARI YANIT ANAHTARIHATA! YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ. 1

1 YAPISAL POZĠSYON Yapısal pozisyon 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 43, 45 ve 93 üncü maddeleri ile Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine ĠliĢkin Yönetmelikteki hükümler çerçevesinde incelenecektir. Buna göre kanunun 43, 45 ve 93. maddeleri ile yönetmeliğin 19.maddesine istinaden BDDK tarafından 28 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Yapısal Pozisyon tebliği bu konuda temel düzenleme halini almaktadır. 2006 tarihli tebliği yürürlükten kaldıran bu tebliğ 1 Temmuz 2012 de yürürlüğe girmiģtir. Tebliğ incelendiğinde hükümlerin, bankaların yapısal pozisyonları kapsamına girebilecek döviz ve dövize endeksli varlıkları, yapısal pozisyon sayılmanın gerektirdiği nitelikleri ve yapısal pozisyona tanınan sermaye yükümlülüğü muafiyetinden yararlanma koģullarına iliģkin usul ve esasları belirlemek amacıyla düzenlendiği görülmektedir. Düzenlemede geçen a) Banka: 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde tanımlanan bankaları, Bunlar: Mevduat bankaları ve katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarıdır. b) Kurum: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu, c)yönetmelik ise Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine ĠliĢkin Yönetmeliği ifade etmektedir. 2 GĠRĠġ Yapısal pozisyon uygulamasına dayanak teģkil eden 43 ve 45..maddeler Bankalar Kanununun Koruyucu Hükümler üst baģlığını taģıyan bölümünde geçmektedir. 2.1. Koruyucu Düzenlemeler 43.Maddedeki hükme göre, Kurul; bankaların varlıkları, alacakları, özkaynakları, borç, yükümlülük ve taahhütleri, gelir ve giderleri arasındaki ilgi ve dengelerin ve malî bünyeyi etkileyen diğer tüm unsurların ve maruz kalınan risklerin tespiti, tahlili, izlenmesi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi amacıyla sınırlamalar ve standart oranlar da belirlemek suretiyle gerekli düzenlemeleri yapmaya ve bunlar hakkında her türlü tedbiri almaya yetkilidir. Bu hüküm, 38 inci madde gereğince konsolide malî tablo hazırlama yükümlülüğü bulunan ana ortaklık için Kurulca belirlenecek usûl ve esaslar çerçevesinde konsolide ve konsolide olmayan bazda uygulanır. Bankalar, yapılan düzenlemelere uymak, belirlenen sınırlamaları ve standart oranları konsolide baz da dahil olmak üzere hesaplamak, tutturmak ve idame ettirmek ve bunlara iliģkin olarak Kurum tarafından istenen tedbirleri belirlenen süreler içinde almak ve uygulamakla yükümlüdür. 2

Kurul, kurumsal yönetim hükümleri ile koruyucu hükümlerin uygulanmasını da dikkate alarak, her bir banka ya da banka grubu için belirlenen asgarî veya azamî standart oranlar ve sınırlardan farklı daha ihtiyatlı bir oran veya sınır tesis etmeye veya hesaplama ve bildirim dönemlerini farklılaģtırmaya veya genel olarak belirlenmemiģ oran ve sınırlar tespit etmeye yetkilidir. Kanun kapsamında öngörülen sınırlamalara ve standart oranlara iliģkin eģiklere eriģilmesi veya aģımların oluģması hâlinde, ilgili banka durumu derhal Kuruma bildirmek zorundadır. 2.2. Sermaye Yeterliliği Sermaye yeterliliğinin ele alındığı 45.Maddedeki hükme göre ise, Kanunun uygulanmasında maruz kalınan riskler nedeniyle oluģabilecek zararlara karģı yeterli özkaynak bulundurulması sermaye yeterliliğini ifade eder. Bankalar, Kurum tarafından düzenlenecek yönetmelikte öngörülen usûl ve esaslara göre yüzde sekiz oranından az olmamak üzere belirlenecek sermaye yeterliliği oranını hesaplamak, tutturmak, idame ettirmek ve raporlamak zorundadır. Bankaların iç sistemleri, aktif ve malî yapıları dikkate alınarak asgarî sermaye yeterliliği oranını artırmaya, bankalar bazında farklılaģtırmaya, kaynağı katılma hesabı olan aktiflerin risk ağırlıklarının belirlenmesinde bu hesapların özelliklerini dikkate almak suretiyle düzenleme yapmaya Kurul yetkilidir. 3 YAPISAL POZĠSYONUN BANKALARIN SERMAYE YETERLĠLĠĞĠNĠN ÖLÇÜLMESĠNE ĠLĠġKĠN YÖNETMELĠKTEKĠ DAYANAĞI Yapısal pozisyon sermaye yeterliliği ölçümüne iliģkin yönetmeliğin 19. Maddesinde kur riski için sermaye yükümlülüğünün ölçümüne iliģkin esaslaraın açıklamasında son bölümde yer almakatdır. Bu hesaplamaya iliģkin esaslar aģaıda alıntılanmıģtır. 3.1. Kur Riski Ġçin Sermaye Yükümlülüğünün Standart Metot Ġle Hesaplanması (1) Bankalar, tüm döviz varlıkları ve yükümlülükleri ile kur riski içeren türev finansal araçları üzerinden kur riski için sermaye yükümlülüğü hesaplamak zorundadırlar. Özkaynak hesaplamasında sermayeden indirilen yabancı para varlıklara iliģkin kur riski için sermaye yükümlülüğü hesaplanmaz. (2) Sermaye yükümlülüğünün hesaplanması amacıyla her bir döviz cinsinin Türk Lirası karģılıkları itibarıyla aktif ve pasif hesaplarda bulunan tüm döviz varlık ve yükümlülüklere iliģkin net pozisyon, döviz cinsinden cayılamaz nitelikli gayrinakdi krediler ve taahhütlere iliģkin net pozisyon ve türev finansal araçlara iliģkin net pozisyon bulunur. Her bir döviz cinsi için hesaplanan net kısa pozisyonlar ve net uzun pozisyonlar ayrı ayrıtoplanır ve bunlardan mutlak değer olarak büyük olanı 3

mutlak değer olarak net altın pozisyonu ve 5 inci fıkra uyarınca altın gibi dikkate alınması durumunda mutlak değer olarak net KYK pozisyonu toplamı üzerinden yüzde sekiz oranında sermaye yükümlülüğü hesaplanır. (3) Döviz cinsinden cayılamaz nitelikli gayrinakdi kredilere iliģkin net pozisyonun sermaye yükümlülüğü hesaplamasına dahil edilmesinde, henüz nakde dönüģmemiģ yükümlülüğe iliģkin alacak hakkının, gayrinakdi krediyle aynı para cinsinden olması durumunda alacak tutarı, uzun pozisyon olarak dikkate alınır. Bununla beraber alacak hakkının farklı döviz cinsinden olması halinde alacak tutarı kendi döviz cinsinden uzun pozisyon olarak döviz varlıkları arasında gösterilir. Gayrinakdi kredilere iliģkin alacağın uzun pozisyon olarak dikkate alınmasında, alacak hakkının belgelenmesi ya da teminat altına alınmıģ olması esastır. (4) Gayrinakdi kredi borçlusunun kredi değerliliği ve ödeme yeteneği Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar Ġçin Ayrılacak KarĢılıklara ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik çerçevesinde belirlenir. Bu Ģekilde yapılan değerlendirme sonucunda net pozisyon hesaplamasında kullanılacak uzun pozisyon, gayrinakdi kredi müģterisinden doğacak alacak tutarından, varsa pasif hesaplar içerisinde kendisi için ayrılan özel karģılık tutarının çıkarılması ile bulunur. (5) KYK larla ilgili pozisyonlara iliģkin net pozisyonun sermaye yükümlülüğü hesaplamasına dahil edilmesinde, bu kuruluģların gerçek döviz pozisyonları dikkate alınmalıdır. Raporlamanın doğruluğunun garanti edildiği durumlarda, bankalar, KYK lardaki döviz pozisyonları hakkında üçüncü tarafların raporlamasını esas alabilir. Bankanın bir KYK daki döviz pozisyonları hakkında bilgi sahibi olmaması durumunda, KYK nın o KYK nın görev tanımında izin verilen azami sınıra kadar dövize yatırım yaptığı varsayılır. Bu durumda, bankalar, alım satım hesaplarıyla ilgili kur riski için sermaye yükümlülüğünün hesaplanmasında, KYK aracılığıyla yatırım yapılan kaldıraçlı pozisyonlardan kaynaklanabilecek azami dolaylı riski dikkate alır. Bu hesaplama, KYK da tutulan pozisyonun yatırımın görev tanımından kaynaklanan, KYK ya konu yatırım kalemlerine iliģkin azami risk tutarıyla orantılı olarak artırılması suretiyle yapılır. KYK için varsayımsal olarak hesaplanan döviz pozisyonu ayrı bir para birimi olarak iģlem görür ve bu para birimi için hesaplanacak kur riski yükümlülüğü, altın için yapılan hesaplama yöntemiyle aynı Ģekilde bulunur. Ancak KYK nın yatırım talimatının elde edilebilir olması halinde, toplam uzun pozisyonlar tutarı toplam uzun açık döviz pozisyonları tutarına ve toplam kısa pozisyonlar tutarı da toplam kısa açık döviz pozisyonları tutarına ilave edilebilir. Hesaplama öncesinde bu pozisyonlar arasında netleģtirme yapılamaz. (6) Dövize endeksli varlık ve yükümlülükler, net pozisyon hesaplanmasında izlendikleri hesaba bakılmaksızın endekslendikleri döviz cinsinden döviz varlık ve yükümlülükleri olarak gösterilirler. 4

(7) Bankalar; a) Ġkinci fıkra uyarınca yüzde sekiz oranı uygulanacak net döviz, net altın ve KYK pozisyonları toplamı özkaynakların yüzde ikisini, b) Döviz, altın ve KYK pozisyonlarının tümü dahil, netleģtirilmemiģ uzun pozisyonlar toplam tutarı ile netleģtirilmemiģ kısa pozisyonlar toplam tutarından mutlak değer olarak büyük olanın özkaynağının yüzde yüzünü, geçmemesi kaydıyla, bu oranların sağlandığı döneme iliģkin olarak kur riski için sermaye yükümlülüğü hesaplamayabilirler. (8) Özkaynak tutarını geçmemek ve takip edildiği dövizdeki net uzun pozisyonu aģmamak üzere, döviz ve dövize endeksli varlıklar bileģimini içeren yapısal uzun pozisyon tutarı Yönetmelikle getirilen kur riski için sermaye yükümlülüğünden muaftır. Söz konusu yapısal uzun pozisyonu oluģturan döviz ve dövize endeksli varlıklar için sermaye yükümlülüğü hesaplanmaz. (9) Yapısal pozisyon kapsamına girebilecek döviz ve dövize endeksli varlıklar, yapısal pozisyon sayılmanın gerektirdiği nitelikler ve yapısal pozisyona tanınan sermaye yükümlülüğü muafiyetinden yararlanma koģullarının Kurulca belirleneceği karara bağlanmıģtır. 4 YAPISAL POZĠSYON UYGULAMASI 4.1. Ġzin Ve Yapısal Pozisyonun Kapsamı Yapısal pozisyon bulundurmak için Kurumdan izin alınması zorunludur. Yapılacak izin baģvurusuna, yasal müracaata konu varlıkların yapısal pozisyon olarak bulundurulmasına iliģkin yönetim kurulu kararının bir örneği ile yapısal pozisyon olarak tutulacak varlıklara iliģkin bilgiler eklenir. Alınacak kararda, yapısal pozisyonun niteliği ve yönetilme Ģekli detaylı bir biçimde belirtilir. (2) Bankaların yapısal pozisyonları kapsamına döviz ve dövize endeksli varlıklardan; a) Borçlanmayı temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler, b) ġirketler tarafından ihraç edilen ortaklık hakkını temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler, c) Borçlanmayı temsil eden dövize endeksli menkul kıymetler dahil edilir. Ġlgili Tebliğ uygulamasında altın döviz varlığı olarak kabul edilir. (3) Yapısal pozisyon bulundurmak bankaların ihtiyarındadır. 5

4.2. Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklarda Aranan Nitelikler 4 üncü madde uyarınca yapısal pozisyon kapsamına giren varlıklarda aranacak nitelikler beģinci maddenin birinci fıkrasında sayılmıģtır. Bunlar: a) Yukarıda sayılan yapısal pozisyon unsurlarından (a) ve (c) bentlerindeki varlıkların Sermaye Yeterliliği Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin(bu maddede Getirisi faiz oranı ile iliģkilendirilmiģ finansal araçlara iliģkin spesifik risk için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması ele alınmaktadır.) birinci ve dördüncü fıkralarında belirtilen nitelikli menkul kıymet özelliklerine sahip ve yapısal pozisyona girdiği tarih itibariyle vadelerine en az bir yıl kalmıģ olması ve bu varlıkların uzun vadeli yatırım olarak vade sonuna kadar elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması, b) Altının 21/2/1997 tarih ve 22912 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kıymetli Madenler Borsasında ĠĢlem Görecek Altın Standardına ĠliĢkin Tebliğde belirlenen standartlardaki külçe altın olması ve yapısal pozisyona alındığı tarihten itibaren en az üç yıl süre ile elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması, c) ġirketler tarafından ihraç edilen ortaklık hakkını temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler, ihraç eden Ģirketin, Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin(bu maddede Hisse senedi pozisyonlarına iliģkin genel piyasa riski ve spesifik risk için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması ele alınmaktadır.bddk nın ek açıklama gereksinimi bulunmaktadır.) beģinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde belirtilen Ģirketlerden olması ve yapısal pozisyonda en az üç yıl süre ile elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması. (2) Tebliğde belirtilen diğer koģullara uyulmak kaydıyla, G-20 ülkelerinin merkezi hükümetleri, Dünya Bankası ve IFC(Uluslararası Finans KuruluĢu- Dünya Bankasının Özel kesimi destekleyen kolu) tarafından ihraç edilen borçlanmayı temsil eden menkul kıymetler ile Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından yurt içi ve yurt dıģı piyasalarda ihraç edilen döviz ve dövize endeksli iç ve dıģ borçlanma senetleri derecelendirme kuruluģlarının notları aranmaksızın yapısal pozisyon olarak kullanılabilecektir. (3) Yukarıdaki açıklamalar kapsamındaki nitelikleri taģımayan varlıklar yapısal pozisyon kapsamına alınamaz. 6

4.3. Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklara ĠliĢkin Esaslar Altıncı maddede sayılan esaslar Ģu Ģekilde ele alınmaktadır. (1) Yapısal pozisyona dahil edilen varlıklar alım-satım ve repo iģlemlerine, teminata veya rehne konu edilemezler. (2) Yapısal pozisyon kabul edilmenin sağladığı muafiyet ve muhasebeleģtirme ilkeleri bu kapsamdaki varlıkların yapısal pozisyon olarak bulundurulduğu süre boyunca tutarlı bir Ģekilde uygulanır. (3) Yapısal pozisyonu oluģturan varlıklar hiç bir Ģekilde yapılanmıģ finansal ürünleri içeren sözleģmelere ve netleģtirme sözleģmelerine konu edilemez. (4) Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralara aykırı uygulamalara konu olan yapısal pozisyondaki varlıklar, uygulamaya konu olduğu tarih itibariyle yapısal pozisyondan çıkarılır. (5) Yapısal pozisyon, bu Tebliğdeki usul ve esaslara uygun olmak kaydıyla banka yönetim kurulunun belirlediği kurallar ve sınırlar içinde yönetilir. (6) Yapısal pozisyon bulunduracak bankalar, kurların beklenenin tersine olumsuz bir biçimde geliģmesi ihtimaline karģı, yapısal pozisyonlar için tamamen veya kısmen finansal koruma sağlayacak ve söz konusu pozisyonların muhtemel olumsuz etkilerini azaltabilecek imkanlara sahip olmalıdır. 4.4. Yapısal Pozisyonların MuhasebeleĢtirme Ġlkeleri (1) Yapısal pozisyon içinde tasnif edilecek varlıklar, bankaların muhasebe sistemlerinde tekdüzeni uygulamaya yönelik Kurulca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde elde tutma süreleri de dikkate alınarak ilgili yardımcı hesaplar altında izlenirler ve borçlanmayı temsil eden döviz veya dövize endeksli varlıklar vade sonuna kadar, diğer yapısal pozisyonlar ise asgari elde tutma sürelerinden düģük olmamak koģuluyla banka yönetim kurulunca öngörülen süre boyunca bu hesaplarda tutulurlar. Bu varlıklar alım-satım hesapları arasında izlenemez. (2) Yapısal pozisyona konu varlıkların olağanüstü nedenler hariç kısmen veya tamamen birinci fıkraya aykırı olarak ilgili olmayan hesaplar altında sınıflandırılması veya elden çıkartılması durumunda banka, iģlemin yapıldığı tarihi takip eden gelecek iki yıl boyunca yapısal pozisyon tutamaz. Kurum 7

tarafından uygun görülecek haller ile aģağıdaki olaylar olağanüstü neden olarak kabul edilir; a) Yapısal pozisyona konu varlığı ihraç edenin kredi değerliliğinde önemli bir düģüģ olması, b) Vergi düzenlemelerinde, bu tür finansal varlıkların faiz gelirlerine iliģkin var olabilecek vergi indirim ve muafiyetlerini ortadan kaldıran bir değiģiklik yapılması, c) BirleĢme veya devir gibi nedenlerle, bankanın mevcut faiz riski pozisyonunu veya kredi riski politikasını devam ettirebilmek için bu tür finansal varlıkları zorunlu olarak elden çıkarması, ç) Bankaların yatırım alanları ve sınırlarına iliģkin düzenlemelerde yapılan değiģiklikler nedeniyle bu tür finansal varlıkların zorunlu olarak elden çıkarılması, d) Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlıkların risk ağırlıklarının önemli ölçüde artırılması nedeniyle bunların elden çıkarılmak zorunda kalınması, e) Bankanın baģvurusu ile banka özkaynaklarındaki değiģimin sürekli olup olmadığını ve bankanın mali durumunu dikkate alarak Kurumun uygun görmesi. (3) Yapısal pozisyon içinde tasnif edilecek varlıkların aktifte bulunduğu süre veya vadesi boyunca oluģacak kur, faiz ve diğer değerleme iģlemlerine iliģkin farkları, özkaynaklar içerisinde bir değerleme fonu hesabında izlenir ve bu farklar kâr dağıtımına konu edilemezler. (4) Yapısal pozisyon içinde tasnif edilecek varlıkların kur değiģimlerinden kaynaklanabilecek değer düģüģleri öncelikle özkaynaklar arasındaki pozitif değerleme unsurlarının azaltılması suretiyle hesaplara yansıtılır ancak değer düģüģünün mevcut değerleme farkının üzerinde olması durumunda kâr / zarar hesapları kullanılır. 4.5. Yapısal Pozisyona ĠliĢkin Sınırlar Ve Ġlaveler Tebliğin sekizinci maddesinde belirtilen sınırlar ve ilaveler Ģu Ģekilde ele alınmaktadır. Yapısal pozisyon kapsamında tasnif edilecek olan döviz ve dövize endeksli varlıklar toplamının, takip edildiği dövizde sermaye yükümlülüğü yaratan net uzun pozisyon tutarını ve herhangi bir Ģekilde özkaynak tutarını aģan kısmı sermaye yükümlülüğü muafiyeti hesaplamasında dikkate alınmaz. 8

Yapısal pozisyon kapsamına dahil edilen altın tutarı ile ortaklık hakkını temsil eden menkul kıymetler tutarı, ayrı ayrı olmak üzere, toplam yapısal pozisyon tutarının yüzde yirmibeģini geçemez. Yapısal pozisyon olarak bulundurulan varlıkları ihraç edenlerin yerleģik oldukları her bir yabancı ülke bazındaki yapısal pozisyona konu varlık tutarı, toplam yapısal pozisyon tutarının yüzde yirmibeģini aģamaz. Bu sınırlama, altın için, altının nezdinde bulundurulduğu kuruluģun yerleģik bulunduğu ülke dikkate alınarak uygulanır. Yapısal pozisyon kapsamına dahil edilen varlıkların tamamı, Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından yurt içi ve yurt dıģı piyasalarda ihraç edilen döviz ve dövize endeksli iç ve dıģ borçlanma senetlerinden oluģabilir. Özkaynakların azalması nedeniyle fazla olarak açığa çıkan yapısal pozisyonlara iliģkin olarak 7 nci maddenin ikinci fıkrasında sayılan hususlar saklı kalmak kaydıyla, portföyde herhangi bir iģlem yapılmaz. Özkaynaklarda artıģ halinde, birinci fıkrada yer alan pozisyona bağlı sınırlamaya da uygun olmak kaydıyla, ortaya çıkan ilave yapısal pozisyon tutabilme imkanı banka tarafından yapısal pozisyona iliģkin bu Tebliğdeki usul ve esaslar çerçevesinde kullanılabilir. Borçlanmayı temsil eden dövize dayalı/dövize endeksli menkul kıymetlerin vadesi geldiğinde, diğer varlıkların ise elde tutma süreleri sonunda portföyden çıkartılmaları halinde yerlerine yeni yapısal pozisyon alınması bankaların ihtiyarındadır. 4.6. Yapısal Pozisyonun Ġzlenmesi Ve Bildirilmesi (1) Yapısal pozisyonu oluģturan döviz ve dövize endeksli aktiflerin bileģimini gösteren bir rapor sermaye yeterliliği standart oranına iliģkin raporlamalar ekinde Kuruma gönderilir. (2) Sermaye yeterliliğinin hesaplanmasında yapısal pozisyonun sağlayacağı sermaye yüküne iliģkin muafiyet, Kurum tarafından hazırlanan piyasa riski raporlama seti kapsamında yer alan kur riskinin ölçümü için hazırlanan tablo aracılığı ile hesaplamaya dahil edilir. 4.7. Sermaye Yükümlülüğü Muafiyeti Ve ġartları (1) Bankaların yapısal pozisyonları itibarıyla bulundurdukları varlıklar için kur riski için sermaye yükümlülüğü hesaplanmaz. Ancak bunun bir istisnası bulunmaktadır. Yapısal pozisyon kapsamında tasnif edilecek olan döviz ve dövize endeksli varlıklar toplamının, takip edildiği dövizde sermaye yükümlülüğü yaratan net uzun pozisyon 9

tutarını ve herhangi bir Ģekilde özkaynak tutarını aģan kısmı sermaye yükümlülüğü muafiyeti hesaplamasında dikkate alınmaz. (2) Yapısal pozisyon bulundurmaktan dolayı kur riski için sermaye yükümlülüğü muafiyetinin doğabilmesi için bankanın net uzun döviz pozisyonuna sahip olması ve aynı döviz cinsinden yapısal pozisyonu bulunması gerekmektedir. (3) Konsolide sermaye yeterliliği standart oranının hesaplanmasında konsolide olarak hesaplanacak yapısal pozisyon, kur riski için konsolide sermaye yükümlülüğünün hesaplanmasından muaf tutulur. Tebliğde belirtilen koģullar ve tüm oransal limitler konsolide esasa göre de uygulanır. 10

5 ÖZET Yapısal pozisyon bulundurmak için Kurumdan izin alınması zorunludur. Yapılacak izin başvurusuna, yasal müracaata konu varlıkların yapısal pozisyon olarak bulundurulmasına ilişkin yönetim kurulu kararının bir örneği ile yapısal pozisyon olarak tutulacak varlıklara ilişkin bilgiler eklenir. Alınacak kararda, yapısal pozisyonun niteliği ve yönetilme şekli detaylı bir biçimde belirtilir. Bankaların yapısal pozisyonları kapsamına döviz ve dövize endeksli varlıklardan; a) Borçlanmayı temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler, b) Şirketler tarafından ihraç edilen ortaklık hakkını temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler, c) Borçlanmayı temsil eden dövize endeksli menkul kıymetler dahil edilir. Altın döviz varlığı olarak kabul edilir. Yapısal pozisyon bulundurmak bankaların ihtiyarındadır. Yapısal pozisyon kapsamına giren varlıklarda aranacak nitelikler şu şekildedir: a) Yukarıda sayılan yapısal pozisyon unsurlarından (a) ve (c) bentlerindeki varlıkların Sermaye Yeterliliği Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin(bu maddede Getirisi faiz oranı ile ilişkilendirilmiş finansal araçlara ilişkin spesifik risk için sermaye yükümlülüğünün standart metot ile hesaplanması ele alınmaktadır.) birinci ve dördüncü fıkralarında belirtilen nitelikli menkul kıymet özelliklerine sahip ve yapısal pozisyona girdiği tarih itibariyle vadelerine en az bir yıl kalmış olması ve bu varlıkların uzun vadeli yatırım olarak vade sonuna kadar elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması, b) Altının 21/2/1997 tarih ve 22912 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kıymetli Madenler Borsasında İşlem Görecek Altın Standardına İlişkin Tebliğde belirlenen standartlardaki külçe altın olması ve yapısal pozisyona alındığı tarihten itibaren en az üç yıl süre ile elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması, c) Şirketler tarafından ihraç edilen ortaklık hakkını temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler ihraç eden şirketin, yapısal pozisyonda en 11

az üç yıl süre ile elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması. G-20 ülkelerinin merkezi hükümetleri, Dünya Bankası ve IFC tarafından ihraç edilen borçlanmayı temsil eden menkul kıymetler ile Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından yurt içi ve yurt dışı piyasalarda ihraç edilen döviz ve dövize endeksli iç ve dış borçlanma senetleri derecelendirme kuruluşlarının notları aranmaksızın yapısal pozisyon olarak kullanılabilecektir. Yukarıdaki açıklamalar kapsamındaki nitelikleri taşımayan varlıklar yapısal pozisyon kapsamına alınamaz. Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklara İlişkin Esaslar şu şekilde ele alınmaktadır. (1) Yapısal pozisyona dahil edilen varlıklar alım-satım ve repo iģlemlerine, teminata veya rehne konu edilemezler. (2) Yapısal pozisyon kabul edilmenin sağladığı muafiyet ve muhasebeleģtirme ilkeleri bu kapsamdaki varlıkların yapısal pozisyon olarak bulundurulduğu süre boyunca tutarlı bir Ģekilde uygulanır. (3) Yapısal pozisyonu oluģturan varlıklar hiç bir Ģekilde yapılanmıģ finansal ürünleri içeren sözleģmelere ve netleģtirme sözleģmelerine konu edilemez. (4) Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralara aykırı uygulamalara konu olan yapısal pozisyondaki varlıklar, uygulamaya konu olduğu tarih itibariyle yapısal pozisyondan çıkarılır. (5) Yapısal pozisyon, bu Tebliğdeki usul ve esaslara uygun olmak kaydıyla banka yönetim kurulunun belirlediği kurallar ve sınırlar içinde yönetilir. (6) Yapısal pozisyon bulunduracak bankalar, kurların beklenenin tersine olumsuz bir biçimde geliģmesi ihtimaline karģı, yapısal pozisyonlar için tamamen veya kısmen finansal koruma sağlayacak ve söz konusu pozisyonların muhtemel olumsuz etkilerini azaltabilecek imkanlara sahip olmalıdır. 12

6 ÇALIġMA SORULARI Soru No Soru 1. Yapısal pozisyon bulundurmak bankalar için zorunlu mudur. a. Zorunludur. b. Zorunlu değil ihtiyaridir. c. Kamu bankaları için zorunlu değil diğerleri için zorunlu d. Kamu bankaları için zorunlu diğerleri için değil e. Fon bankaları için zorunlu diğerleri için değil 2. Bankaların yapısal pozisyonları kapsamına hangisi girmez. a) Borçlanmayı temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler, b) ġirketler tarafından ihraç edilen ortaklık hakkını temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler, c) Borçlanmayı temsil eden dövize endeksli menkul kıymetler d) Altına endeksli menkul kıymet. e)tl DĠBS 3. Tebliğ uygulamasında döviz varlığı olarak kabul edilebiecek tür nedir. a. Emtia borsasında iģlem gören pamuk b. Emtia borsasında iģlem gören alümünyum c. Emtia borsasında iģlem gören buğday d. Altın e. GümüĢ 13

4. Hangisi tarafından ihraç edilen borçlanmayı temsil eden menkul kıymetler derecelendirme kuruluģlarının notları aranmaksızın yapısal pozisyon olarak kullanılabilecekler arasında yer almaz. a. G-20 ülkelerinin merkezi hükümetleri b. Dünya Bankası c. IFC d. AB ülkeleri e. Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından yurt içi ve yurt dıģı piyasalarda ihraç edilen döviz ve dövize endeksli iç ve dıģ borçlanma senetleri 5. ġirketler tarafından ihraç edilen ortaklık hakkını temsil eden döviz cinsinden menkul kıymetler ihraç eden Ģirketin, yapısal pozisyonda en az kaç yıl süre ile elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması gerekir. a. 6 b. 5 c. 4 d. 3 e. 2 6. Yapısal pozisyona dahil edilen varlıklar alım-satım ve repo iģlemlerine, teminata veya rehne konu edilmelerinde sınırlama varmıdır. a. Bu iģlemlere konu edilemezler b. Sınır yoktur. c. %50 sınırı vardır d. %35 sınırı vardır e. %25 sınırı vardır. 14

7. Yapısal pozisyon kapsamına girecek metalin yapısal pozisyona alındığı tarihten itibaren en az kaç yıl süre ile elde tutulacağına dair yönetim kurulu kararının bulunması gerekir. a. 2 b. 3 c. 4 d. 5 e. 6 8. Yapısal pozisyonu oluģturan varlıkların yapılanmıģ finansal ürünleri içeren sözleģmelere ve netleģtirme sözleģmelerine konu edilmelerinde sınırlama varmıdır. a. %50 sınırı vardır b. %35 sınırı vardır c. %75 sınırı vardır. d. Bu iģlemlere konu edilemezler e. Sınır yoktur. 9. Yapısal pozisyona konu varlıkların olağanüstü nedenler hariç kısmen veya tamamen düzenlemeye aykırı olarak ilgili olmayan hesaplar altında sınıflandırılması veya elden çıkartılması durumunda banka, iģlemin yapıldığı tarihi takip eden gelecek kaç yıl boyunca yapısal pozisyon tutamaz. a. 3 b. 1 c. 2 d. 4 e. 5 15

10.AĢağıdakilerden hangisi olağanüstü neden olarak kabul edilenler arasında sayılmamıģtır. a) Yapısal pozisyona konu varlığı ihraç edenin kredi değerliliğinde önemli bir düģüģ olması, b) BirleĢme veya devir gibi nedenlerle, bankanın mevcut faiz riski pozisyonunu veya kredi riski politikasını devam ettirebilmek için bu tür finansal varlıkları zorunlu olarak elden çıkarması, c) Bankaların yatırım stratejilerinde yaptıkları değiģiklikler nedeniyle bu tür finansal varlıkların olarak elden çıkarılması, d) Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlıkların risk ağırlıklarının önemli ölçüde artırılması nedeniyle bunların elden çıkarılmak zorunda kalınması, e) Bankanın baģvurusu ile banka özkaynaklarındaki değiģimin sürekli olup olmadığını ve bankanın mali durumunu dikkate alarak Kurumun uygun görmesi. 16

7 ÇALIġMA SORULARI YANIT ANAHTARI Soru No Doğru Cevap Cevabınız yanlıģ ise Ģu konuyu yeniden gözden geçiriniz 1. b Ġzin Ve Yapısal Pozisyonun Kapsamı 2. e Ġzin Ve Yapısal Pozisyonun Kapsamı 3. d Ġzin Ve Yapısal Pozisyonun Kapsamı 4. d Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklarda Aranan Nitelikler 5. d Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklarda Aranan Nitelikler 6. a Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklara ĠliĢkin Esaslar 7. b Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklarda Aranan Nitelikler 8. d Yapısal Pozisyon Kapsamına Giren Varlıklara ĠliĢkin Esaslar 9. c Yapısal Pozisyonların MuhasebeleĢtirme Ġlkeleri 10. c Yapısal Pozisyonların MuhasebeleĢtirme Ġlkeleri 17