TÜRK TESİSAT MÜHENDİSLERİ DERNEĞİ (TTMD) Türkiye deki Enerji Durumu, Önemi ve TTMD Görüşleri 1
TARİHTE BU PROBLEM NASIL ÇÖZÜLMÜŞ Bilinen insanlık tarihi boyunca, doğal malzemeler kullanılarak yapılan yapılarda; doğal ısıtma, soğutma, ve havalandırma teknikleri başarılı bir şekilde kullanılmış, ancak bunlardan pek azı günümüze kadar yaşatılabilmiştir. Son yüzyılda, insanlık kolayca temin ettiği ucuz enerji nedeniyle, yapı sektöründe kolay çözümlere yönelmiş, işin sanatsal boyutunu abartmış, ekolojik, enerji etkin, çevreci yapı tarzını terketmiştir.
MEVCUT DURUM ANALİZİ Bugün gelinen noktada, enerji kaynaklarının sonsuz olmadığı anlaşılmış, yoğun tüketime bağlı olarak artan küresel ısınma ve etkileri, insanoğlunu yeni arayışlara yönlendirmiştir. Aslında çözüm basit ve net olup, enerjiyi etkin kullanmaktır. Gelecek yüz yılda yaşayan insanlar, büyük bir olasılıkla, fosil yakıt bulsalar bile, fosil yakıt kullanmayacaklar. Gereksinimlerini büyük ölçüde yenilenebilir enerji kaynaklarıyla karşılamak zorunda kalacaklardır.
TEKNOLOJİK OLARAK GELİŞMİŞ ÜLKELER NE YAPIYOR Bu durumu algılayabilen teknolojik açıdan gelişmiş ülkeler ciddi programlarla hazırlıklara başlamıştır. Binalarda kullanılacak enerji miktarını yaklaşık sıfır hedeflemiş, tüm yapı mevzuatını buna göre yenilemiş, amaca ulaşmada her türlü teşvik mekanizmasını harekete geçirmiştir. Artık dünyanın pek çok yerinde, kendi gereksinimi olan enerjiyi kendisi üreten, enerji etkin, ekolojik çevreci yapılar yükselmekte ve bunların sayıları giderek artmaktadır.
BİZ NE YAPMALIYIZ Bu yarıştan kopmamak için yenilenebilir enerjiler, doğal ısıtma, soğutma, havalandırma ve aydınlatma tekniklerinin maksimum kullanılması, çevreci yapı bilincinin oluşturulması, bu anlamda, mimarlık ve mühendislik disiplinlerimizin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu amaca ulaşmada, Üniversitelerimiz, Meslek Odalarımız ve Sektörel Derneklerimiz yoğun işbirliği içinde olmalıdır.
Türkiyede Enerji Tüketim Dağılımı 2011 Tarım 6,6% Enerji Dışı 5,1% Bina 34,5% Sanayi 35,5% Ulaştırma 18,3%
Elektrik Enerjisi Tüketim Dağılımı 2011 Tarım 2,3% Bina 47,3% Sanayi 50,1% Ulaştırma 0,3%
Kaynaklara Göre Elektrik Üretim Oranları Türkiye - 2011 24% 26% 2% 1% 47% Kömür Hidrolik Doğal Gaz Fuel Oil Diğer
Türkiye deki Doğal Gaz Kullanımı Sektörel Dağılım Durumu - 2011 Elektrik 53% Sanayi 21% Bina 26%
Enerjnin Verimli Kullanılmasına İlişkin Görüş ve Öneriler 10
Elektrik Santrallerinde Atık Isıdan Yararlanma 1973 Petrol Krizinden sonra enerji üretiminde %90 lar oranında dışa bağımlı olan Avrupa Ülkeleri çok ciddi önlemler almışlar, yaptıkları planlamalarda yaklaşık 20 yıllık süreç içinde enerji ithalatında büyük azalmalar sağlamışlardır. Özellikle mevcut bölgesel ısıtma sitemleri geliştirilerek, termik santrallarla entegre edilmiş, konuyla ilgili yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu gün Avrupa 100 den fazla şehir Şehir Isıtması yapan büyük ölçekli kojeneresyon sistemi ile çalışmakta, genelde %45-50 ler mertebelerinde olan elektrik üretim verimi söz konusu tesislerde 100-120ºC sıcaklıktaki atık ısının ısıtmada kullanımıyla %85-90 lara çıkarılmakta, böylelikle ısıtmada kullanılan enerji için ayrıca yakıt tüketilmemektedir.
Elektrik Santrallerinde Atık Isıdan Yararlanma İthal edilen doğalgazın yarısını enerji üretiminde kullanılan ülkemizde ise yasal düzenleme olmadığı için doğalgazlı elektrik santralları %50 gibi termik verimlerle sadece elektrik üretmekte, bu tesislerde kullanılmakta olan enerjinin yarısı soğutma kulelerinden gök yüzüne atılmaktadır. Ayrıca, enerjinin yanı sıra büyük ölçüde su da tüketilmektedir. Pek çok sanayi tesisinde aynı kampüs içinde doğalgazlı elektrik üretim tesisi çalıştırılırken, binalarda eş zamanlı olarak doğalgaz kazanları ve bireysel ısıtma cihazları kullanılmaktadır.
Elektrik Santrallerinde Atık Isıdan Yararlanma Bugüne kadar ülkemizde enerji verimliği konusunda çıkarılan yasa ve yönetmelikler, enerji, bina, sanayi ve tarım sektörleri için birbirlerinden bağımsız olarak düzenlenmiştir. Enerji ve ekserji verimliliği dikkate alınarak, yasa ve yönetmelikler birbirlerini ilgilendiren sektörlerde birlikte ele alınmalıdır.
Elektrik Santrallerinde Atık Isıdan Yararlanma Bugün elektrik enerjisi üretiminde zorunlu olarak yüksek sıcaklıklı kaynaklar kullanılmaktadır. Oysa, bina ve kısmen sanayi sektöründe ise daha düşük sıcaklıklı enerji kullanılması mümkündür. Bu nedenle enerji ve ekserji verimliliği açısından bina ve sanayi yapılarında termal elektrik üretim tesislerinden atılan atık ısının kullanılması büyük fırsattır. Elektrik üretim tesislerinin, binaların ısıtma ve soğutma sistemleriyle entegrasyonu zorunlu olmalı, bu husus yasalarla düzenlenmelidir.
Elektrik Santrallerinde Atık Isıdan Yararlanma Son yönetmeliklerle bina sektöründe, ısıtma ve soğutma sistemlerine entegre olarak kendi ürettiği elektriği kendisi kullanan, yapı dışına satış yapmayan binalarda kojenerasyon sistem kapasitelerindeki sınırlamaların kaldırılmış olması olumlu bir gelişmedir. Ancak, kendi ürettiği elektriği binanın kendisinin kullanması zorunluluğu, ısıtma, soğutma ve elektrik tüketiminde büyük oransal farklar bulunan bina sektöründe sadece küçük kapasiteli kojenerasyon sistemlerinin tesisini mümkün kılmaktadır.
Elektrik Santrallerinde Atık Isıdan Yararlanma Sadece elektrik üreten termik santrallarda verim iyimser bir yaklaşımla %50 ler mertebesindedir. Bazı çok özel çözümlerle %58 lere kadar çıkabilmektedir. Oysa, atık ısısı ısıtma ve soğutma sistemlerinde değerlendirilebilen kojenerasyon/trijenerasyon sistemlerinde toplam verim %90 lara kadar çıkılabilmektedir. Söz konusu iki sistem arasındaki verim farkının üretilen ısının havaya atılmasından kaynaklandığı dikkate alınarak termik enerji üretim sistemlerinin bina sektörü ile bütünleştirilmesi sağlanmalı, yasa ve yönetmeliklerin bu doğrultuda düzenlenmelidir.
Elektrik Santrallerinde Atık Isıdan Yararlanma Isıtma ve soğutma modunda çalıştığı sürece eş zamanlı olarak elektrik üreten kojenerasyon sistemlerinde üretilen elektrik devlet tarafından koşulsuz alınmalı, lisans aranmamalıdır. Ülke ekonomisine katkısı ile çevreye salınacak emisyonlardaki azalma göz önünde bulundurularak, bundan sonra yapılacak elektrik üretim tesislerinin proje aşamasından itibaren kojenerasyon/trijenerasyon sistemi ile birlikte planlanmasının zorunlu kılınması, mevcutların ise 2023 e kadar atık ısılarından yararlanılır hale getirilmesi hedefi konulmalı, ilgili Bakanlıkların koordinasyonunda vergi indirimi, subvansiyon ve diğer destekler konusunda yasal düzenlemelerle devlet desteği sağlanmalıdır.
Mevcut termik elektrik santralleri Atık ısısından faydalanılmayan elektrik üretim santrallerinin belirlenecek bir program çerçevesinde 2023 yılına kadar kademeli olarak atık ısısından yararlanılabilir hale getirilmesi ve bu dönüşümün devlet tarafından teşvik edilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
Mevcut bir doğalgazlı termik santral Yeni kurulması planlanan termik elektrik santrallerinin birleşik ısı-güç santrali (kojenerasyon ve trjenerasyon) şeklinde tasarlanmaması halinde lisans verilmemesi için yasal düzenlemeye gidilmelidir.
Önerilen yeni termik elektrik santralleri Yeni kurulması planlanan termik elektrik santrallerinin birleşik ısı-güç santrali (kojenerasyon ve trjenerasyon) şeklinde tasarlanmaması halinde lisans verilmemesi için yasal düzenlemeye gidilmelidir.
Binalarda kojenerasyon sistemlerinin teşviki Kendi ürettiği elektriği binanın kendisinin kullanması zorunluluğu, ısıtma, soğutma ve elektrik tüketiminde büyük oransal farklar bulunan yapı sektöründe sadece küçük kapasiteli kojenerasyon sistemlerinin tesisini mümkün kılmaktadır. Isıtma ve soğutma modunda çalıştığı sürece eş zamanlı olarak elektrik üreten kojenerasyon sistemlerinde üretilen elektriğin devlet tarafından koşulsuz satın alınmalı ve lisans şartı aranmamalıdır.
Termik Santrallarda Yerli kömür kullanımı Bu gün ülkemizde işletilmekte olan kömürlü termik santrallerinde entegre desülfürizasyon tesisleri kurularak yerli linyitlerin çevreyi kirletmeden kullanılabilmesi sağlanmalı, halihazırda çalışmakta olan tesislerin kapasitesi artırılmalıdır. Türkiye de rezerv bakımından en yüksek potansiyele sahip fosil yalıt olan kömürün kaynağında temizlenerek özellikle endüstriyel tesislerde kullanılması özendirilmelidir.
Genel teşvik programlarının uygulanması Ülke ekonomisine katkıları ile çevreye salınacak emisyonlardaki azalmayla, bundan sonra yapılması planlanan tesislere örnek olması bakımından, Enerji Bakanlığı, EPDK, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile gerekli görüşmeler yapılarak vergi indirimi, subvansiyon ve diğer destekler konusunda yasal düzenlemelerle devlet desteği sağlanmalıdır.
Yerli yenilenebilir enerji sistemlerinin desteklenmesi ve sektör işbirliği Yenilenebilir enerji kaynaklarının ekonomik olarak arz edilebilmesi için bu kapsamda yapılacak AR-GE çalışmaları teşvik edilmelidir. Enerji verimliği konusunda çıkarılan yasa ve yönetmeliklerin, enerji, bina, sanayi ve tarım sektörlerinde enerji ve ekserji verimliliği dikkate alınarak ve sektörün ilgili aktörleri ile birlikte hazırlanması sağlanmalıdır.
Verimli ısıtma/soğutma sistemleri ve ısı yalıtımının teşviki Mevcut binalarda verimli ısıtma/soğutma sistemleri ve ısı yalıtım uygulanması gibi enerjinin verimli kullanılmasını sağlayacak sistemler; KDV muafiyeti, düşük faizli uzun süreli kredilendirme vb. finans mekanizmaları geliştirilerek teşvik edilmelidir. 500 450 450 400 350 290 300 250 200 150 150 100 75 100 50 50 0 İzmir İstanbul Erzurum Almanya İngiltere İsviçre
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Yoğuşmalı ve Ekonomizörlü Kazanların kullanımı
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Otomatik Kontrol ve Oda bazında termostatik sıcaklık kontrolü
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Isıtma ve Soğutmada Değişken debili pompa kullanımı
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Atık ısıdan geri kazanım - Kojenerasyon ve Trijenerasyon sistemlerinin Atık ısılarından faydalanarak Bölgesel Isıtma ve Soğutma Sistemleri - Bina bazında yoğuşma Teknolojisinden faydalanmak, Klima sistemlerinde Isı geri Kazanım sistemleri kullanmak
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Güneş Enerjisi destekli Isıtma, Soğutma ve Sıcak Su üretim sistemleri
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Makro veya Mikro kojenerasyon tesisleri
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Isı Pompaları
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler - Akarsu, göl ve yeraltı sularının Isı pompaları ile entegre kullanımı.
Mevcut Binalarda Enerjinin Etkin Kullanımı için Öneriler
http://www.ttmd.org.tr