EKONOMİK GELİŞMELER Aralık

EKONOMİK GELİŞMELER Aralık - 2010 AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU

İÇİNDEKİLER... 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)... 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI 4 TURİZM GELİRİ ve GİDERİ. 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) 6 ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE) 6 DÖVİZ KURLARI 7 GRAFİKLER Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği.. 5 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 1

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) EKONOMİK RAPOR - ARALIK 2010 2010 yılı üçüncü döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla % 5.5 artış göstermiştir. Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2010 yılı üçüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %13.6 lık artışla 298 089 Milyon TL olmuştur. 2010 yılının üçüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 5.5 lik artışla 28 762 Milyon TL olmuştur. 2010 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %15.4 lük artışla 808 192 Milyon TL olmuştur. 2010 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 8.9 luk artışla 77 799 Milyon TL olmuştur. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2010 yılı üçüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %6.4 lük artış gösterirken, Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre %1.1 artmıştır. İstihdam İşsizlik ve İşgücü Hareketleri Eylül 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 856 bin kişi artmıştır. 2010 yılı Eylül döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 801 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 508 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 856 bin kişi artarak 52 milyon 718 bin kişiye ulaşmıştır. Eylül 2010 döneminde işgücüne katılma oranı % 49,1 dir. 2010 yılı Eylül döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,1 puanlık artışla % 49,1 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,4 puanlık azalışla % 71,1, kadınlarda ise 0,5 puanlık artışla % 27,9 dur. İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise; Toplam işgücünün % 17,7'sini 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır. Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 69,9, kadınlar için % 24,3 tür. Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 84,2 olan işgücüne katılma oranı, kadınlarda % 70,8'dir. Tarım dışı istihdam 692 bin kişi artmıştır. 2010 yılı Eylül döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 953 bin kişi artarak, 22 milyon 973 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 261 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 692 bin kişi artmıştır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 2

Eylül 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 26,6'sı tarım, % 19,5 i sanayi, % 6,6 sı inşaat, % 47,7'si ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,5 puan, sanayi sektörünün payının 0,6 puan, inşaat sektörünün payının ise 0,2 puan arttığı, buna karşılık hizmetler sektörünün payının 0,9 puan azaldığı görülmektedir. Bu dönemde istihdam edilenlerin; % 71,7'si erkek nüfustur. % 59,5'i lise altı eğitimlidir. % 60,8'i ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 25'i kendi hesabına veya işveren, % 14,2'si ise ücretsiz aile işçisidir. % 59'u 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır. % 2,5'inin ek bir işi vardır. % 2,8'i mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş aramaktadır. Ücretli olarak çalışanların % 87,4'ü sürekli bir işte çalışmaktadır. Yaptığı işten ötürü herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların oranı, önceki yılın aynı dönemine göre 1,5 puanlık azalışla % 44 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre tarım sektöründe sosyal güvenlikten yoksun çalışanların oranı % 87,2 den % 85,5'e, tarım dışı sektörlerde % 30,9 dan % 29,3 e düşmüştür. İşsizlik oranı % 11,3 tür. Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 462 bin kişi azalarak 2 milyon 934 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 2,1 puanlık azalış ile % 11,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 2,3 puanlık azalışla % 13,9, kırsal yerlerde ise 1,5 puanlık azalışla % 6,3 olmuştur. Bu dönemde; İşsizler sıklıkla (% 30,8) "eş-dost" vasıtasıyla iş aramaktadır. İşsizlerin % 86,5 i (2 milyon 538 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır. Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin % 50,6'sı "hizmetler", % 22,2 si "sanayi", % 17 si "inşaat", % 7,3 ü "tarım" sektöründe çalışmış, % 2,9 u ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. İşsizlerin; % 27,6 sını çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, % 16 sını işten çıkarılanlar, % 17,8 ini kendi isteğiyle işten ayrılanlar, % 7,4 ünü işyerini kapatan/iflas edenler, % 8,6 sını ev işleriyle meşgul olanlar, % 12,1 ini öğrenimine devam eden veya yeni mezun olanlar, % 10,5 ini ise diğer nedenler oluşturmaktadır. İşgücü dışında olanların % 49'u daha önce bir işte çalışmıştır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 3

Eylül 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 15,5'i tarım", % 11,2'si "sanayi", % 3'ü "inşaat", % 21'i "hizmetler" sektöründe çalışmış, % 49,3 ü ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. Eylül 2010 döneminde 1 milyon 883 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 8,2'dir. İşe yeni başlayan veya iş değiştirenlerin % 27,9'u 25-34 yaş grubundadır. Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 18,9'u "sanayi", % 35,2'si "hizmetler", % 19,6'sı "inşaat" sektöründe, % 26,3'ü ise "tarım" sektöründe işe başlamıştır. Mevcut işsizlerin % 16,5 ini (483 bin kişi) bu dönemde işten ayrılanlar oluşturmaktadır. İthalat İhracat ve Dış Ticaret Açığı 2010 Kasım ayında ithalat %35,7 artmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; 2010 yılı Kasım ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat %6 artarak 9 439 milyon dolar, ithalat ise %35,7 artarak 17 121 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 3 715 milyon dolardan 7 683 milyon dolara ulaştı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2010 yılı Kasım ayında, 2010 Ekim ayına göre ihracat %2,5 düşerken, ithalat %5,1 artış göstermiştir. 2009 Kasım ayında %70,6 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Kasım ayında %55,1 e gerilemiştir. En çok ihracat Almanya ya yapılmıştır. 2009 Kasım ayında %49,6 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki payı 2010 Kasım ayında %46,7 ye geriledi. AB ye yapılan ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre %0,1 azalarak 4 412 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2010 Kasım ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan ihracat 2009 Kasım ayına göre %13,3 artarak 1 001 milyon dolar olurken, Almanya yı sırasıyla İngiltere (657 milyon dolar), Irak (530 milyon dolar), İtalya (494 milyon dolar) ve Fransa (451 milyon dolar) takip etmiştir. İthalatta ise, Rusya Fedarasyonu ilk sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %7,2 azalarak 1 896 milyon dolar olarak gerçekleşti. Rusya Fedarasyonu nu sırasıyla Almanya (1 662 milyon dolar), Çin (1 420 milyon dolar) ve ABD (1 235 milyon dolar) izlemiştir. 2010 Kasım ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları (947 milyon dolar) olurken; bu fasılı elektrikli makina ve cihazlar, bunların aksam-parçaları (770 milyon dolar), kazanlar, makina ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları (748 milyon dolar), demir ve çelik (656 milyon dolar) ve örme giyim eşyası ve aksesuarları (624 milyon dolar) izlemiştir. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 4

Kasım ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar ve yağlar (3 784 milyon dolar) oldu. Bu fasılı; kazan makina ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları (1 856 milyon dolar), motorlu kara taşıtları (1 474 milyon dolar), elektrikli makina ve cihazlar, bunların aksam-parçaları (1 352 milyon dolar) ve demir ve çelik (1 329 milyon dolar) izlemiştir. Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği Milyon Dolar 2009-2010 Kas ım Ayı Dış Ticareti 20 000 17 121 16 000 12 618 12 000 8 903 9 439 8 000 4 000 Milyon Dolar 2009-2010 Ocak -Kas ım Dış Ticareti 200 000 164 922 160 000 125 909 120 000 102 122 92 088 80 000 40 000 2009 2010 2009 2010 İhracat İthalat 2009 2010 İhracat 2009 2010 İthalat Turizm Geliri ve Gideri Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %10 azalmıştır. Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından oluşan III. Dönemde turizm geliri, geçen yılın aynı dönemine göre % 10 azalarak 8 574 889 686 $ oldu. Turizm gelirinin 6 453 320 361 $ ı yabancı ziyaretçilerden, 2 121 569 325 $ ı ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir. Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu dönemde yapılan harcamaların 6 637 222 358 $ ını kişisel, 1 937 667 328 $ ını ise paket tur oluşturmaktadır. Yabancıların ülkemizde ortalama kalış süresi 8,8 gece, kişi başı yaptıkları ortalama harcaması ise 550 $ dır. Yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ülkemizde ortalama kalış süresi 17,9 gece, kişi başı ortalama harcaması ise 1 001 $ dır. Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %1,2 artmıştır. 2010 yılı III. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 13 861 776 kişidir. Bunun 11 742 391 kişisini yabancı, 2 119 385 kişisini ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturmaktadır. Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %19 artmıştır. Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 19 artarak 1 305 900 206 $ olmuştur. Bunun 1 239 589 768 $ ı kişisel, 66 310 438 $ ı ise paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 837 126 vatandaşın kişi başı ortalama harcaması 711 $ dır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 5

Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) TÜFE de aylık değişim % -0,30 olarak gerçekleşmiştir. EKONOMİK RAPOR - ARALIK 2010 2010 yılı Aralık ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %-0,30 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,40, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,40 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,57 artış gerçekleşmiştir. Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %2,65 ile haberleşme grubunda gerçekleşmiştir. Aralık ayında endekste yer alan gruplardan çeşitli mal ve hizmetlerde %2,03, konutta %1,17, ulaştırmada %1,07, ev eşyasında %0,33, lokanta ve otellerde %0,33, eğlence ve kültürde %0,25, eğitimde %0,05, alkollü içecekler ve tütünde %0,04, sağlıkta %0,04 artış, giyim ve ayakkabıda %-1,77, gıda ve alkolsüz içeceklerde %-2,66 düşüş gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE de en yüksek artış %24,66 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Lokanta ve oteller (%9,76), gıda ve alkolsüz içecekler (%7,02), ulaştırma (%6,78) artışın yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. NUTS2 düzeyinde 26 bölge içinde TÜFE nin aylık bazda en yüksek artış gösterdiği bölge TR52 (Konya, Karaman) (%0,43) olmuştur. Aralık ayına göre en yüksek artış TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) (%8,83) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) (%10,58) bölgesinde gerçekleşmiştir. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ÜFE de aylık değişim % 1,31 olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılı Aralık ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %1,31, bir önceki yılın Aralık ayına göre %8,87, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,87 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,52 artış gerçekleşmiştir. Aylık değişim tarım sektöründe %-1,76, sanayi sektöründe %2,00 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %14,52, bir önceki yılın aynı ayına göre %14,52 ve on iki aylık ortalamalara göre %19,92 artış gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,70, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,70 ve on iki aylık ortalamalara göre %6,15 artış gerçekleşmiştir. ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en yüksek aylık artış %8,72 ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı alt sektöründe gerçekleşmiştir. Sanayinin üç sektöründen, elektrik, gaz, su sektöründe %2,41, imalat sanayi sektöründe %1,96, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1,80 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%8,72), ana metal sanayi (%6,42), metal cevheri (%6,35), tekstil ürünleri imalatı (%3,96), iletişim teçhizatı imalatı (%3,37), giyim eşyası imalatı (%2,87), suyun toplanması, arıtımı ve dağıtımı (%2,54), ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%2,52) alt sektörleridir. Buna karşılık mobilya imalatı (%-2,47), kağıt ve kağıt ürünleri imalatı (%-0,37), basın ve yayım (%-0,03) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 6

01.12.2010-31.12.2010 TARİHLERİ ARASI DOLAR VE EURO DÖVİZ KURLARI DOLAR ARALIK 2010 EURO ARALIK 2010 TARİH ALIŞ (TL) SATIŞ (TL) TARİH ALIŞ (TL)SATIŞ (TL) 31.12.2010 1.5380 1.5480 31.12.2010 2.0580 2.0730 30.12.2010 1.5470 1.5570 30.12.2010 2.0520 2.0670 29.12.2010 1.5550 1.5650 29.12.2010 2.0420 2.0570 28.12.2010 1.5510 1.5610 28.12.2010 2.0400 2.0550 27.12.2010 1.5410 1.5510 27.12.2010 2.0250 2.0400 26.12.2010 1.5430 1.5530 26.12.2010 2.0220 2.0370 25.12.2010 1.5430 1.5530 25.12.2010 2.0220 2.0370 24.12.2010 1.5420 1.5520 24.12.2010 2.0220 2.0370 23.12.2010 1.5460 1.5560 23.12.2010 2.0180 2.0330 22.12.2010 1.5470 1.5570 22.12.2010 2.0300 2.0450 21.12.2010 1.5470 1.5570 21.12.2010 2.0300 2.0450 20.12.2010 1.5550 1.5680 20.12.2010 2.0390 2.0570 18.12.2010 1.5370 1.5470 18.12.2010 2.0260 2.0410 17.12.2010 1.5180 1.5280 17.12.2010 2.0050 2.0210 16.12.2010 1.5030 1.5130 16.12.2010 2.0100 2.0250 15.12.2010 1.5030 1.5130 15.12.2010 2.0100 2.0250 14.12.2010 1.4970 1.5070 14.12.2010 2.0000 2.0150 13.12.2010 1.4960 1.5060 13.12.2010 1.9780 1.9930 11.12.2010 1.9780 1.9930 11.12.2010 1.4960 1.5060 10.12.2010 1.9780 1.9930 10.12.2010 1.5000 1.5100 09.12.2010 1.9640 1.9790 09.12.2010 1.4860 1.4960 08.12.2010 1.9640 1.9790 08.12.2010 1.4860 1.4960 07.12.2010 1.9600 1.9750 07.12.2010 1.4710 1.4810 06.12.2010 1.9630 1.9780 06.12.2010 1.4780 1.4880 04.12.2010 1.9700 1.9850 04.12.2010 1.4700 1.4800 03.12.2010 1.9480 1.9630 03.12.2010 1.4740 1.4840 02.12.2010 1.9480 1.9630 02.12.2010 1.4890 1.4990 01.12.2010 1.9480 1.9630 01.12.2010 1.4890 1.4990 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 7