Hasan ÇELİK Bozok Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü, 66100, Yozgat hcelik@erciyes.edu.tr



Benzer belgeler
7. Türkiye nin Sismotektoniği SİSMOTEKTONİK DERSİ (JFM 439)

ERCAN AKSOY UN ÖZGEÇMİŞİ

NEOTEKTONİK ORTA ANADOLU OVA REJİMİ. Doç.Dr. Yaşar EREN

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

25 OCAK 2005 HAKKARİ DEPREMİ HAKKINDA ÖN DEĞERLENDİRME

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE.

JEO156 JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

MADEN TETKĐK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Elazığ ve Çevresindeki Sismik Aktivitelerin Deprem Parametreleri İlişkisinin İncelenmesi

25 NİSAN 2015 NEPAL-KATMANDU DEPREMİ (M=7.8)

İzmir deprem dizilerinin nedeni, faylardaki 'Çiçek yapısı'

NEOTEKTONİK. Doç.Dr. Yaşar EREN DOĞU ANADOLU SIKIŞMA BÖLGESİ

DOĞU ANADOLU FAY ZONUNDA (KARLIOVA-TÜRKOĞLU ARASINDA) AKARSU ÖTELENMELERİNİN TEKTONİK VERİLERLE KARŞILAŞTIRILMASI

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 25 MART 2019 YAĞCA-HEKİMHAN MALATYA DEPREMİ BASIN BÜLTENİ

KONYA DA DEPREM RİSKİ

DOĞU ANADOLU FAY SİSTEMİ NİN GÖLBAŞI KESİMİNDE SAHA GÖZLEMLERİ ve TEKNİK İNCELEME

Sarıkamış Formasyonunun Stratigrafisi ve Çökelme Ortamı (Elazığ GD su)

Potansiyel. Alan Verileri İle. Hammadde Arama. Endüstriyel. Makale

16 NİSAN 2015 GİRİT (YUNANİSTAN) DEPREMİ

Atım nedir? İki blok arasında meydana gelen yer değiştirmeye atım adı verilir. Beş çeşit atım türü vardır. Bunlar;

KAFZ genellikle geniş, çok sayıda bazen paralel bazen de saç örgüsü şeklindeki kollardan oluşan bir sağ yönlü doğrultu atımlı faydır.

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

The Seismicity of Southeast Anatolian and Vicinity

EGE DENİZİ DEPREMİ

23 Ekim 2011 Van ve 09 Kasım 2011 Edremit (Van) Depremleri

AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ

PALU DA (ELAZIĞ) TARİHSEL VE ALETSEL DÖNEMDEKİ BÜYÜK DEPREMLER VE YERLEŞMELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

MENDERES GRABENİNDE JEOFİZİK REZİSTİVİTE YÖNTEMİYLE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI

NEOTEKTONİK. Doç.Dr. Yaşar EREN KAYSERİ-SİVAS NEOTEKTONİK BÖLGESİ (KSNB)

Karasu Nehri Vadisinin Morfotektonik Gelişiminde Tiltlenme Etkisi

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 20 ŞUBAT 2019 TARTIŞIK-AYVACIK-ÇANAKKALE DEPREMİ

DOĞRULTU ATIMLI FAYLAR KIRIKLAR VE FAYLAR. Yaşar ar EREN-2003

17 EKİM 2005 SIĞACIK (İZMİR) DEPREMLERİ ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

İNM Ders 1.2 Türkiye nin Depremselliği

DOĞU ANADOLU FAYI İLE İLGİLİ BAZI GÖZLEMLER VE DÜŞÜNCELER

KONYA NIN JEOLOJĐSĐ, NEO-TEKTONĐK YAPISI VE DEPREMSELLĐĞĐ

Urla-Balıkesir arası depremlerin nedeni fosil bir fay

2010 DARFIELD VE 2011 CHRISTCHURCH DEPREMLERİ VE SONUÇLARI

DALGACIK ANALİZİ YÖNTEMİ KULLANILARAK DOĞU ANADOLU FAYINA BİR BAKIŞ

11 MART 2011 BÜYÜK TOHOKU (KUZEYDOĞU HONSHU, JAPONYA) DEPREMİ (Mw: 9,0) BİLGİ NOTU

Akdeniz in Pleyistosen Deniz Düzeyi Değişimlerini Karakterize Eden, Çok Dönemli-Çok Kökenli Bir Mağara: Gilindire Mağarası (Aydıncık-İçel)

3. TEKTONİK JEOMORFOLOJİ VE FAYLAR

30 TEMMUZ 2015 TUZLA AÇIKLARI (ADANA - AKDENİZ) DEPREMİ (ML=5,2) BİLGİ NOTU

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ DEPREM ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (DAUM) 25 NİSAN 2015 NEPAL-KATMANDU DEPREMİ (M=7.8)

EĞNER-AKÖREN (ADANA) CİVARI JEOLOJİSİ

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ VE CİVARININ DEPREMSELLİĞİ

Hizan (Bitlis) depremi (Mw=4.2) bilgi notu

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

08 Mart 2010 Elazığ-Kovancılar Deprem Raporu

Kütahya Simav da. Makale

Nail YILDIRIM* ve Mahmut EROĞLU* I. JEOLOJİ

İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU

DEPREMLER - 2 İNM 102: İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN JEOLOJİ. Deprem Nedir?

BÖLÜM BEŞ LEVHA SINIRLARI

AKTİF TEKTONİK 1. GİRİŞ

BASKIN GLOBAL SIKIŞMA ALTINDA TÜRKİYE AKTİF TEKTONİĞİ TURKISH ACTIVE TECTONICS under the DOMINANT GLOBAL COMPRESSIONAL TECTONICS

Ramazan DEMİRTAŞ, Cenk ERKMEN, Müjdat YAMAN

Veysel Işık Türkiye deki Tektonik Birlikler

GÜNEY MARMARA BÖLGESİ NDE TARİHSEL VE ALETSEL DÖNEMLERDE OLUŞAN DEPREMLERİN SİSMOLOJİK VE JEOLOJİK İNCELEMESİ GİRİŞ

DEMRE VE ÇEVRESİNİ ETKİLEYEN TARİHSEL DEPREMLER

4. FAYLAR ve KIVRIMLAR

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

N. KEREM KUTERDEM. Hacettepe Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetmeliğinin. JEOLOJİ Mühendisliği Anabilim Dalı İçin Öngördüğü

Deprem bir doğa olayıdır. Deprem Bilimi ise bilinen ve bilinmeyen parametreleriyle, karmaşık ve karışık teoriler konseptidir

FAYLAR FAY ÇEŞİTLERİ:

DOĞRULTU-ATIMLI FAYLAR

:51 Depremi:

Temel Kayaçları ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ GİRİŞ ÇALIŞMA ALANININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ

Jeolojik Rapor İçereği

FAYLARDA YIRTILMA MODELİ - DEPREM DAVRANIŞI MARMARA DENİZİ NDEKİ DEPREM TEHLİKESİNE ve RİSKİNE FARKLI BİR YAKLAŞIM

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1177 KAHRAMANMARAŞ DOLAYINDAKİ OFİYOLİTİK KAYAÇLARIN JEOLOJİK AÇIDAN ÖNEMİ VE KROM İÇERİKLERİ

Kemaliye nin (Eğin) Tarihçesi

HARİTA, TOPOGRAFİK HARİTA, JEOLOJİK HARİTA. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

Doğrultu atımlı fay sistemlerinin geometrisi. Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notları

23 EKİM 2011 VAN DEPREMİ SAHA GÖZLEMLERİ VE KAYNAK FAYA İLİŞKİN ÖN DEĞERLENDİRMELER

:51 Depremi:

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar

NEOTEKTONİK EGE GRABEN SİSTEMİ. Doç.Dr. Yaşar EREN

2007 EĞİRDİR DEPREMLERİNİN SİSMOLOJİK YÖNTEMLERLE ARAŞTIRILMASI

ELAZIĞ İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

Şekil :51 Depremi Kaynak Spektral Parametreleri

Normal Faylar. Genişlemeli tektonik rejimlerde (extensional tectonic regime) oluşan önemli yapılar olup bu rejimlerin genel bir göstergesi sayılırlar.

Deprem Kaynaklarının ve Saha Koşullarının Tanımlanması. Dr. Mustafa Tolga Yılmaz

MÜREFTE-ŞARKÖY DEPREMİ: GANOS FAYI'NIN 9 AĞUSTOS 1912 DEPREMİNDE ATIMI, KIRIK UZUNLUĞU, BÜYÜKLÜĞÜ, KARAKTERİ VE AYNI YÖREDE OLAN TARİHSEL DEPREMLER

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

ABANT GÖLÜ CİVARININ TEKTONİK VE YAPISAL JEOLOJİSİNİN HAVA FOTOĞRAFLARI İLE KIYMETLENDİRİLMESİ GİRİŞ

23 EKİM 2011 VAN DEPREMİ (M W =7.2) HAKKINDA ÖN RAPOR

SENOZOYİK TEKTONİK.

by Karin Şeşetyan BS. In C.E., Boğaziçi University, 1994

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ

BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ

Neotektonik incelemelerde kullanılabilir. Deformasyon stili ve bölgesel fay davranışlarına ait. verileri tamamlayan jeolojik dataları sağlayabilir.

TABAKALI YAPILAR, KIVRIMLAR, FAYLAR. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

3 ARALIK 2015 KİĞI-BİNGÖL DEPREMİ (Mw=5.3), ARTÇI DEPREM AKTİVİTESİ VE BÖLGENİN TEKTONİĞİ İLE İLİŞKİSİ

KURUCAOVA VE YAKIN ÇEVRESİNİN (MALATYA) JEOMORFOLOJİSİ

ÖNEMLİ NOT: Page Scaling None YAPISAL KONTUR

23 EKİM 2011 VAN DEPREMİ HAKKINDA ÖN RAPOR

Herhangi bir noktanın dünya üzerinde bulunduğu yere COĞRAFİ KONUM denir. Coğrafi konum ikiye ayrılır. 1. Matematik Konum 2.

İNM Ders 2.2 YER HAREKETİ PARAMETRELERİNİN HESAPLANMASI. Yrd. Doç. Dr. Pelin ÖZENER İnşaat Mühendisliği Bölümü Geoteknik Anabilim Dalı

Transkript:

Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Dergisi Science and Eng. J of Fırat Univ. 20 (2), 305-314, 2008 20(2), 305-314, 2008 Doğu Anadolu Fay Sistemi nde Sivrice Fay Zonu nun Palu-Hazar Gölü (Elazığ) Arasındaki Bölümünde Atımla İlgili Yeni Arazi Bulgusu Hasan ÇELİK Bozok Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü, 66100, Yozgat hcelik@erciyes.edu.tr (Geliş/Received: 19.03.20072007; Kabul/Accepted: 18.03.2008) Özet: Doğu Anadolu Fay Sistemi nin (DAFS) değişik bölümlerinde incelemeler yapan birçok araştırmacı, incelemelerinden elde ettikleri verilerle fay için 9-30 km arasında değişen atım değerleri önermişlerdir. Bu çalışmada, Doğu Anadolu Fay Sistemi nin bir bölümünü oluşturan Sivrice Fay Zonu nun atımıyla ilgili olarak, 1/25 000 ölçekli jeoloji haritası yapılmış olan Palu - Hazar Gölü arasındaki bölümünden yeni arazi verileri elde edilmiştir. Ayrıntılı jeolojik haritalama sonucunda, Orta Eosen yaşlı Maden Grubu na ait olistostromal karakterli Melafan Formasyonu nun, Sivrice Fay Zonu nun her iki blokunda yüzeylemelere sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Bu formasyon, fay zonunun kuzey blokunda Hazar Gölü nün KD kıyısından başlayarak doğuya, Mastar Tepe ye doğru genişler ve Küçükova, Değirmenönü ve Korucu köylerinin bulunduğu alanda yüzeyler. Aynı formasyonun, fayın güney blokundaki yüzeylemeleri ise Palu İlçesi güneyinde, Karasalkım köyü güneyi ile Kuşhane Köyü doğusunda izlenmektedir. Fayın iki blokunda ortaya çıkan bu yüzeylemeler arasında yapılan ölçümler, Sivrice Fay Zonu nun, Palu - Hazar Gölü arasında yaklaşık 30 km lik bir sol yanal atıma sahip olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Doğu Anadolu Fay Sistemi, Sivrice Fay Zonu, Elazığ, Atım New Field Data on the Displacement of the Palu-Lake Hazar Part of the Sivrice Fault Zone of the East Anatolian Fault System (Elazığ, E. Turkey) Abstract: Many geologists suggested after their investigations on the various segments of the East Anatolian Fault System (EAFS) that the fault has a left lateral displacement ranging between 9 km and 30 km. In this study new field findings for the displacement from Palu Hazar Lake part of the Sivrice Fault Zone of the East Anatolian Fault System has been obtained, by detailed geological mapping of the area. As seen in the detailed geological map the Olistostromal Melafan formation of the Middle Eocene Maden Group was affected by the Sivrice Fault Zone. The Melafan Formation outcrops on the northern side of the fault zone in the NE of the Lake Hazar and widening towards the east, Mastar Tepe and outcrops around Küçükova, Değirmenönü and Korucu villages. The outcrops of the formation are seen on the southern side of the fault zone, south of Palu Township and Karasalkım village and east of Kuşhane village. It was measured that the distance of the two outcrops of the formation on both sides of the fault is about 30 km. In this study, this distance was accepted as the left lateral displacement of the Sivrice Fault Zone between Palu and Hazar Lake on the East Anatolian Fault System. Key Words: East Anatolian Fault System, Elazığ, Sivrice Fault Zone, Displacement 1.Giriş Sivrice Fay Zonu inceleme alanına doğudan, yaklaşık K 70 O D doğrultusunda ve ortalama 5 km genişliğindeki bir zon halinde girer. Fay zonu aynı doğrultusunu koruyarak güneybatıya doğru devam eder (Şekil 1). Kuzey Anadolu Fay Sistemi nin eşleniği olan Doğu Anadolu Fay Sistemi, doğuda Karlıova'dan başlayarak güneybatıda Türkoğlu'na (Maraş) kadar uzanan ve daha sonra Ölü Deniz Fayı ile birleşen doğrultu atımlı sol yönlü bir faydır. Bu fay sisteminin gerek inceleme alanında kalan bölümü gerekse diğer bölümleri üzerinde birçok inceleme yapılmıştır. Arpat ve Şaroğlu na [3] göre Doğu Anadolu Fayı ilk defa Allen tarafından 1969 yılında tanımlanmıştır. Araştırmacılar, Palu- Karlıova arasında uzanan Doğu Anadolu Fay Sistemi nin bu kısmı için Doğu Anadolu Fayı terimini kullanarak fayın, doğrultu atımlı sol yönlü olduğunu ve Palu-Hazar Gölü arasındaki

H. Çelik Mesozoyik yaşlı çamurtaşlarının 27 km lik bir sol yanal atımı gösterdiğini tespit etmişlerdir. Şekil 1. İnceleme alanının yer bulduru haritası. 306

Doğu Anadolu Fay Sistemi nde Sivrice Fay Zonu nun Palu-Hazar Gölü (Elazığ) Arasındaki Bölümünde Atımla İlgili Yeni Arazi Bulgusu Bu fayla ilgili olarak bazı araştırmacılar Doğu Anadolu Fay Zonu [12, 14, 18] terimini kullanırken bazıları [21, 22] ise Doğu Anadolu Fay Kuşağı terimini kullanmışlardır. Yalçın [24], Dewey ve Şengör, [10]; Dewey vd. [9] Doğu Anadolu Fayı nın levha sınırlarını temsil ettiğini kabul etmişler ve bu nedenle Doğu Anadolu Transform Fayı terimini kullanmışlar. Birçok araştırmacı [3, 4, 10, 24, 18, 22, 23], Arabistan Levhası ile Anadolu Levhacığı nın Orta Miyosen de çarpışmaya başlaması ve daha sonra Arabistan Levhası nın kuzeye doğru devam eden hareketinin doğurduğu sıkışma ile kabuk kalınlaşmasının meydana geldiğini kabul ederler. Aynı araştırmacılar, devam eden sıkışmanın kabuk kalınlaşması ile karşılanamayacak düzeye gelmesiyle Kuzey ve Doğu Anadolu faylarının oluştuğu düşüncesini benimsemişlerdir. Doğu Anadolu Fay Sistemi nin, Arabistan Levhası ile Anadolu Levhacığı nın çarpışmasıyla oluştuğu kabul edildiği için, oluşum yaşı konusundaki bütün görüşler Orta Miyosen sonrası bir zamanı ortaya koymaktadır [3, 10, 21, 22]. Arpat ve Şaroğlu [3] Göynük vadisinde Miyosen yaşlı kireçtaşlarını kesmesini dikkate alarak fayın yaşının Miyosen den genç olması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Bu yaş verisi daha sonra bölgede incelemeler yapan birçok araştırmacı tarafından benimsenmiştir [11, 15, 16, 22]. Dewey ve Şengör [10] fayın yaşı için Geç Miyosen-Pliyosen i önerirken; Dewey ve diğ. [9], Orta Miyosen-Pliyosen i; Gülen ve diğ. [12] ile Turan ve diğ. [23] Orta Miyosen sonrasını; Tatar [21] Miyosen sonrasını; Turan [22] Geç Miyosen sonrasını önermişlerdir. Çetin ve diğ. [7, 8] yaptıkları paleosismolojik çalışmada, Palu- Hazar Gölü arasında buldukları 11 mm/yıl lık kayma hızı ve önceki çalışmalarda ölçülen 27 km lik toplam sol yanal atımı dikkate alarak fayın harekete başlama yaşını 2,5 milyon yıl olarak hesaplamışlardır. Aksoy ve diğ. [2], Hazar Gölü Havza sının fay kontrolünde oluşan dolgusunun yaşını dikkate alarak, fayın Geç Pliyosen den itibaren aktif olduğunu öne sürmüşlerdir. Doğu Anadolu Fay Sistemi nin çeşitli bölümlerinde incelemeler yapan farklı araştırmacılar, fayın atımı ile ilgili olarak değişik değerler elde etmişlerdir (Tablo 1). Kuzey Anadolu Fay Sistemi nden sonra Türkiye'nin ikinci önemli deprem kuşağını oluşturan Doğu Anadolu Fay Sistemi nin depremselliği, 22 Mayıs 1971 de 6,7 büyüklüğündeki Bingöl depremi ile gündeme gelmiştir [3,19]. Çetin ve diğ. [7] yaptıkları paleosismolojik çalışma sonucunda Palu-Hazar Gölü arasında yüzey kırığı oluşturmuş olabilecek en son depremin 1874 yılında 7,1 büyüklüğündeki Hazar Gölü depremi olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmacılar ayrıca, 1580 ±70 yıl önce meydana gelen ve yüzey kırığı oluşturan başka bir depremin de (Ms>7) bölgede büyük çapta hasara neden olduğunu ileri sürmüşlerdir. 2. Sivrice Fay Zonu nun İnceleme Alanındaki Bölümünün Özellikleri Fayın inceleme alanında kalan bölümü başlıca dört kola ayrılmıştır. Bu kollar, anlatımda kolaylık sağlaması ve Palu-Hazar Gölü arasında yer almaları sebebiyle PH1, PH2, PH3 ve PH4 olarak adlandırılmıştır (Şekil 1, Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4). Bunlardan PH1 ve PH2 kolları, inceleme alanının GB sınırında Hazar Gölü nden başlar ve aralarındaki 1,5 km lik mesafeyi koruyarak KD ya doğru ortalama K 70 O D doğrultusunda devam ederek Kartaldere Köyü güneyinde birleşirler (Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4). PH2 kolunun Maden Grubu nun Orta Eosen yaşlı Melafan Formasyonu ile Hazar Grubu nun Üst Maastrihtiyen yaşlı Simaki Formasyonu nu karşı karşıya getirmiş olması (Şekil 2 ve Şekil 3), Sivrice Fay Zonu nun sahip olabileceği en büyük atım değerini bu kolun ve doğuya doğru devamı olan PH4 kolunun birlikte gerçekleştirebileceğini işaret etmektedir. 307

H. Çelik Şekil 2. İnceleme alanının da içerisinde bulunduğu Sivrice Fay Zonu nun Hazar Gölü Palu arasındaki bölümünü gösteren jeoloji haritası. [1, 4, 5, 16, 19, 21, 24, 25] deki veriler bu çalışmadaki haritaya eklenerek hazırlanmıştır 308

Doğu Anadolu Fay Sistemi nde Sivrice Fay Zonu nun Palu-Hazar Gölü (Elazığ) Arasındaki Bölümünde Atımla İlgili Yeni Arazi Bulgusu Şekil 3. Sivrice Fay Zonu nun PH1 ve PH2 kollarının Hazar Gölü doğusundaki görünüşü. JKg: Guleman Ofiyolitleri, Khs: Simaki Formasyonu (Hazar Grubu), Tmm: Melafan Formasyonu (Maden Grubu). Bakış: GGB ya. Şekil 4. Sivrice Fay Zonu nun Kartaldere köyü güneyindeki PH1, PH2 ve PH4 kollarının görünüşü. JKg: Guleman Ofiyolitleri, Khs: Simaki Formasyonu (Hazar Grubu), Bakış: GD ya. Şekil 2 de görüldüğü gibi Melafan Formasyonu PH1 kolunun da her iki tarafında bulunmakla birlikte, bu kol üzerinde önemli bir yer değiştirme gözlenememiştir. Bu nedenle PH1 ve doğudaki devamı olan PH3 kollarının, diğer iki kola oranla fayın oluşumundan günümüze kadar 309 yatay yönde daha az aktivite gösterdiği söylenebilir. PH2 kolu boyunca gözlenen uzamış sırtlar ve diğer morfolojik unsurların, PH1 e nazaran daha belirgin olması da aktiflikleri arasında fark olduğu düşüncesini desteklemektedir. Kartaldere köyü güneyinde

H. Çelik birleşen bu iki kol, 1,5 km kadar yaklaşık olarak D-B doğrultusunda tek bir hat şeklinde devam ettikten sonra G 70 O D yönünde 750 m kadar sağa sıçrayarak PH4 ile birleşmektedir (Şekil 4). Sivrice Fay Zonu na ait kırıkların inceleme alanı içerisinde en açık bir şekilde görüldüğü tek yer Kartaldere köyünün güneydoğu kesimleridir. Bu kesimde fay izi boyunca fay breşleri de açıkça görülebilmektedir (Şekil 5). PH3 kolu, Sarıkamış Köyü nün hemen güneybatısından başlar, doğuda harita alanını terkettiği yere kadar doğrultusunda hafif değişmeler olmakla birlikte diğer kollarda olduğu gibi K 70 O D doğrultusunda uzanır (Şekil 2). Çoğunlukla Pliyo-Kuvaterner ve güncel alüvyonlarla örtülü olan bu kol, Sarıkamış Köyü güneybatısında Hazar Grubu Sarıkamış Formasyonu nun konglomeralarını Guleman Ofiyolitleri ile karşı karşıya getirir (Şekil 2). PH1 kolunda olduğu gibi bu kol üzerinde de doğrultu atım tespit edebilecek bir veriye rastlanmamıştır. Şekil 5. Kartaldere köyünün GD sunda PH4 kolu içerisindeki fay breşi. Bakış: GD ya. PH4 kolu, Sarıkamış Köyü güneyinde K 55 O D doğrultusunda devam ettikten sonra doğuya doğru yönelir ve daha sonra PH3 e yaklaşık paralel olarak Palu ya doğru devam eder (Şekil 2). Bu iki kol Karasalkım Köyü kuzeyinde alüvyonlar tarafından örtülür ve Palu İlçesi nde birleşerek, çalışma alanını tek bir hat halinde terk ederler (Şekil 2, Şekil 6). Fay zonunun bu kolları arasında kalan Sarıkamış ve Kuşhane köyleri arasındaki havzanın topoğrafik yüksekliği 900 950 m arasında değişirken, Kartaldere doğusunda Küçükova Köyü çevresindeki havza ise 1350 1400 arasında değişen kotlara sahiptir. Bu iki havza arasında yaklaşık 450 m lik bir kot farkı bulunmaktadır. Bu kot farkının alçaktan yükseğe doğru geçişe başladığı yer, Şekil 4 te gösterilen sağa doğru sıçramanın gerçekleştiği alandır. Sivrice Fay Zonu, doğrultu atımlı sol yönlü faylardan meydana geldiği için bu faylar boyunca sağa doğru olan sıçramalar sıkışma ve yükselmelere neden olmuştur. 310

Doğu Anadolu Fay Sistemi nde Sivrice Fay Zonu nun Palu-Hazar Gölü (Elazığ) Arasındaki Bölümünde Atımla İlgili Yeni Arazi Bulgusu Şekil 6. Palu GGB sında PH3 ve PH4 kollarının farklı açılardan görünüşü. (A): GB dan KD ya doğru Palu ya bakış, Tm: Maden Grubu, PL-Qp: Palu Formasyonu; (B): G den K e doğru Palu ve batısına bakış. 3. Sivrice Fay Zonu nun Atımı gerekse Üst Maastrihtiyen-Orta Eosen yaşlı Hazar Grubu na ait bol miktarda kireçtaşı olistolitleri bulundurur (Şekil 7) ve bu özelliğiyle de arazide kolaylıkla tanınabilir. Hazar Gölü nün kuzeydoğusunda, fayın kuzey bloğunda yüzeyleyen Melafan Formasyonu nun, fayın güney bloğundaki karşılığı Palu güneybatısında haritalanmıştır (Şekil 2). Birime ait bu iki yüzeyleme arasındaki uzaklık yaklaşık 30 km dir. Bu çalışmada bulunan 30 km lik atım miktarı, Arpat ve Şaroğlu [3] ile Dewey vd. nin [9] Karlıova-Bingöl arasında tespit ettiği 22 km ve Maastrihtiyen yaşlı kırmızı çamurtaşlarının Palu-Hazar Gölü arasındaki ötelenmesinden bulduğu 27 km lik değerlere yakındır. Çetin ve diğ. [7,8] Hazar Gölü-Palu arasında 7 den büyük bir depremin minimum tekrarlama aralığının 100±35 yıl, maksimum tekrarlama aralığının ise 360 yıl olarak bulmuşlardır. Yaşı 12620 ±250 yıl olarak bulunan eski bir alüvyal fan ve yine benzer yaşta olabilecek bir fan üzerinde buldukları kuru bir dere yatağında sırasıyla 175 ve 160.5 m olarak ölçtükleri sol yönlü atımları kullanarak, segment üzerindeki yatay kayma hızını ortalama 11 mm/yıl olarak hesaplamışlardır. Aynı araştırmacılar düşey bileşenli hareket miktarının en fazla olduğu kesimin Hazar Gölü çevresi olduğunu ve bu kesimde bulunan düşey kayma hızının minimum 7,13 mm/yıl olduğunu ortaya koymuşlardır. Doğu Anadolu Fay Sistemi boyunca meydana gelmiş olan atım konusunda fayın değişik bölümlerinde incelemeler yapan farklı araştırmacılar değişik değerler ortaya koymuşlardır. Bu çalışmalardan başlıcaları Tablo 1 de gösterilmiştir. Palu ve Hazar Gölü civarında 9 15 km arasında atım değerleri bulan çalışmalar incelendiğinde, bu çalışmada nispeten daha az aktivite göstermiş olduğu belirtilen PH1 ve PH3 kolları üzerinde yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Aynı bölgede PH2 ve PH4 kollarının meydana getirdiği atımı dikkate alan Arpat ve Şaroğlu [3] ile Dewey ve diğ. [9] Hazar Grubu na ait kayaçların ötelenmesini dikkate alarak 27 km lik atım önermişlerdir. Aksoy ve diğ. [2] ise, kayaç birimlerinin sınırlarındaki ötelenmeyi esas alarak Sivrice fay zonu boyunca toplam yer değiştirmenin 9±1 km olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu çalışmada fayın atımının hesaplanmasında, 1/25 000 ölçekli jeolojik haritalama sonucunda Orta Eosen yaşlı olistostromal karakterli Melafan Formasyonu nun, fayın her iki blokunda belirlenen yüzeylemeleri arasındaki yer değiştirme dikkate alınmıştır. Melafan Formasyonu, Orta Eosen yaşlı Maden Grubu na ait, düzenli stratigrafik istiflenme sunmayan bir birimdir. Arazideki görünümü oldukça karmaşık olup, gerek havza içi kökenli 311

H. Çelik Tablo 1. Doğu Anadolu Fay Sistemi nin farklı bölümlerindeki atım değerleri. Araştırmacı ve tarih Yer Atım (km) Aksoy ve diğ. [2] Hazar Gölü Havzası 9±1 Arpat ve Şaroğlu [3] Dewey ve diğ. [9] Arpat ve Şaroğlu [3] Dewey ve diğ. [9] Arpat ve Şaroğlu [4] Dewey ve diğ. [9] Karlıova-Bingöl arası 22 Palu-Hazar Arasında 27 Hazar Gölü GB sı Fırat Nehri Gülen ve diğ. [12] Maraş Bindirmesi 25 Herece ve Akay [13] Hazar Gölü-Kartaldere köyü arası 9 İnceöz ve İnce [14] Palu civarında 10 Seymen ve Aydın [19] Göynük vadisi 14-15 Turan [22] Palu civarında 13 Bu çalışma Palu- Hazar Gölü arası 30 15 Şekil 7. Melafan Formasyonu ve içerisindeki kireçtaşı olistolitlerinden bir görünüm. Korucu Köyü nün (Şekil 2) yaklaşık 3 km GD su. Bakış; B ya. 312

Doğu Anadolu Fay Sistemi nde Sivrice Fay Zonu nun Palu-Hazar Gölü (Elazığ) Arasındaki Bölümünde Atımla İlgili Yeni Arazi Bulgusu 4. Sonuçlar ve Tartışma Türkiye de meydana gelen büyük depremleri üreten en önemli iki faydan biri olan Doğu Anadolu Fay Sistemi nin değişik bölümlerinde yapılan incelemeler sonucunda fayın atımı ile ilgili olarak elde edilen bulguları iki grupta toplamak mümkündür: a-atımın 9 15 km arasında olduğunu savunanlar, b-atımın 20 30 km arasında olduğunu benimseyenler. Bu çalışmanın gerçekleştirildiği Palu-Hazar Gölü arasındaki alanda daha önce yapılan çalışmalarda, her iki görüşü savunan araştırmacıların varlığını görmek mümkündür. Büyük bir fay sisteminin bu bölümü yani segmenti için farklı atım değerlerinin belirlenmiş olması doğaldır. Çünkü bu alanda fay birçok kola ayrılmakta, yer yer 5 ile 10 km ye ulaşan geniş bir zon oluşturmaktadır. Bu zon içerisindeki her bir fayın farklı zamanlarda değişik oranlarda hareket etmiş olma olasılığı yüksektir. Aynı şekilde tek bir fayın atımının bütün fay zonunu temsil edemeyeceği de açıktır. Bu bağlamda inceleme alanı içerisinde Doğu Anadolu Fayı nın dört ayrı kolu tespit edilerek bu kolların biribirleriyle olan ilişkisi ve en büyük hareketin hangi kolda meydana gelmiş olduğu ortaya konulmuştur. Palu-Hazar Gölü arasındaki bölümde Doğu Anadolu Fay Sistemi nin Sivrice Fay Zonu PH1, PH2, PH3 ve PH4 olmak üzere dört kola ayrılmıştır. Bu kollardan birbirinin devamı olan PH2 ve PH4 ün en büyük atımı gerçekleştiren dolayısıyla en aktif olan kollar olduğu belirlenmiş ve Melafan Formasyonu -nun bu fayların her iki bloğundaki yüzeylemelerinin yer değiştirmesinden elde edilen atımın yaklaşık olarak 30 km olduğu ortaya konulmuştur. Bu zon üzerinde önceki çalışmalarda elde edilen 9 km, 10 km ve 13 km lik atımların, bu kollardan PH1 ve PH3 üzerindeki yer değiştirmeler esas alınarak elde edilmiş olabileceği düşünülmektedir. Aksoy ve diğ. [2] 9±1 km lik atım önerisinde, bu atımın fay üzerindeki gerçek yıllık kayma hızını yansıtamayacağını vurgulamışlardır. Bu nedenle bu çalışmada önerilen toplam 30 km lik atım gerçek kayma hızıyla da uyumludur. Teşekkür Yazar, bu çalışmanın gerçekleşmesine destek veren Fırat Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (FÜBAP) yetkililerine teşekkürü bir borç bilir, ayrıca makalenin hazırlanmasındaki yapıcı eleştirilerinden dolayı Prof. Dr. Ercan AKSOY a (F.Ü. Müh. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü) içtenlikle teşekkür eder. 5. Kaynaklar 1. Aksoy, E. ve Çelik, H. (1995). Kovancılar (Elazığ) yakın kuzey ve batısının jeolojik özellikleri. Selçuk. Üniversitesi Müh. - Mim. Fak. Dergisi, 10 (1), 11 19. 2. Aksoy, E., İnceöz, M. ve Koçyiğit, A. (2007). Lake Hazar Basin: A negative flower structure on the East Anatolian Fault System (EAFS), SE Turkey, 16 (baskıda). 3. Arpat, E. ve Şaroğlu, F. (1972). Doğu Anadolu Fayı ile ilgili gözlemler ve düşünceler. MTA Enstitüsü Dergisi, 78, 44 50, Ankara. 4. Arpat, E. ve Şaroğlu, F. (1975). Türkiye deki bazı önemli genç tektonik olaylar. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18 (1), 91 101. 5. Bingöl A.F. (1987). New findings on the structural setting on the chromites in the Guleman ophiolitic massive (Eastern Taurus). Journal of Fırat University, Science and Technology. 1, 37-46. 6. Çelik, H. (1994). Kovancılar (Elazığ) yakın kuzey ve batısındaki alanın jeolojik özellikleri. Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bil. Enst. (yayımlanmamış), Elazığ. 7. Çetin, H. Güneyli, H. ve Mayer, L. (2000). Doğu Anadolu Fayı (Hazar Gölü-Sincik Segmenti) üzerinde paleosismolojik trench çalışmaları. ATAG-4 Bildiri özleri, Sivas, 35-36,. 8. Çetin, H. Güneyli, H. ve Mayer, L. (2003). Paleoseismology of the Palu-Lake Hazar segment of the East Anatolian Fault Zone, Turkey. Tectonophysics, 374, 163-197. 9. Dewey, J. F. Hempton, M. R., Kıdd, W. S. F., Şaroğlu, F. ve Şengör, A.M.C. (1986), Shortening of continental lithosphere: The Neotectonics of Eastern Anatolia a young collision zone. In: Coward, M. P. and Ries, A. C. 313

H. Çelik (editörler), Collision tectonics Geol. Soc. Spec. Publ., 19, 3-36. 10. Dewey, J.F. and Şengör, A.M.C. (1979). Aegean and surrounding regions, comlex multiplate and continuum tectonics in a convergent zone 11. Ercan, A. (1979), Doğu Anadolu Fayı üzerindeki küçük deprem çalışmaları. Yeryuvarı ve İnsan, 4 (1), 21 30. 12. Gülen, L., Barka, A. ve Toksöz, M. N. (1987). Kıtaların çarpışması ile ilgili komplex deformasyon: Maraş üçlü eklemi ve çevre yapıları. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Bült., 14, 319-336. 13. Herece, E. ve Akay, E. (1992). Karlıova- Çelikhan arasında Doğu Anadolu Fayı. Türkiye 9. Petrol Kongresi. Bildiriler, 361 372. 14. İnceöz, M. ve İnce, S. C. (1999). Doğu Anadolu Fay Zonu nun (DAFZ) Palu çevresinde yapısal ve morfotektonik özellikleri. Aktif Tektonik Araştırma Grubu İkinci Toplantısı, Bildiriler, 98 110. 15. Ketin, İ. (1983). Türkiye jeolojisine genel bir bakış. İTÜ Matbaası, 583 s., İstanbul. 16. Koçyiğit, A. (1983), Doğu Anadolu Bölgesi nin depremselliği ve gerekli çalışmalar. Yeryuvarı ve İnsan, 8(3), 25 29. 17. Perinçek, D. (1979). The geology of Hazro - Korudağ - Çüngüş - Maden - Ergani - Hazar - Elazığ - Malatya area: Guid Book, TJK yayını, 17 s. 18. Perinçek, D., Günay, Y. ve Kozlu, H. (1987). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ndeki yanal atımlı faylar ile ilgili yeni gözlemler. Türkiye 7. Petrol Kongresi, Türkiye Petrol Jeologları Derneği, tebliğler. 19. Seymen, İ. ve Aydın, A. (1972). Bingöl deprem fayı ve bunun Kuzey Anadolu Fayı ile ilişkisi. MTA Derg., 79, 1-9. 20. Sungurlu, O., Perinçek, D., Kurt, G., Tuna, E., Dülger, S., Çelikdemir, E. ve Naz, H. (1985). Elazığ - Hazar - Palu alanının jeolojisi. Petrol İşl. Gn. Müd. Derg., 29, 83-191. 21. Tatar, Y. (1987). Elazığ bölgesinin genel tektonik yapıları ve Landsat fotoğrafları üzerinde yapılan bazı gözlemler. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri, 14, 295-308. 22. Turan, M. (1993). Elazığ yakın civarındaki bazı önemli tektonik yapılar ve bunların bölgenin jeolojik evrimindeki yeri, Suat Erk Jeoloji Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Fen Fak. Jeoloji Bölümü, Ankara, 193 204. 23. Turan, M., Aksoy, E., Bingöl, A.F. (1993). Doğu Toroslar ın jeodinamik evriminin Elazığ civarındaki özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri nin 25. yılı sempozyumu bildirileri, 15 18 Kasım, Ankara. 24.Yalçın, M.N. (1979). Doğu Anadolu Yarılımı nın Türkoğlu-Karaağaç (Kahramanmaraş) arasındaki kesiminin özellikleri ve bölgedeki yerleşim alanları. Altınlı Sempozyumu özel sayı, 49 55, TJK, İ. Ü. Yerbilimleri Fak. Jeo. Böl. 25. Yazgan, E. (1984). Geodynamic evolution of the Eastern Taurus region (Malatya - Elazığ area, Turkey). In: Tekeli, O. and Göncüoğlu, M. C. (editörler), Geology of the Taurus Belt. Int. Symp. proceedings, 199 208. 26. Yazgan, E. ve Chessex, R. (1991). Geology and Tectonic Evolution of the Southeastern Taurides in the region of Malatya. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bült. 3 (1), 1 42. 314