ÇOCUKLARDA OLUMLU DİSİPLİN Olumlu Disiplin Aslında, çocuğun doğru davranışları öğrenmesi ve yanlış davranışlarını değiştirmesidir. Size önem verildiğinde, yaptıklarınız kabul olduğunda, sevgi gördüğünüzde memnun olmuşsunuz ve beğenilen davranışı tekrar etmişsiniz; hatta güzel bir anı olarak bugün bile hatırlıyorsunuzdur. Siz nasıl anne babanızın davranışlarından etkilendiyseniz, sizin davranışlarınızda çocuklarınızın gelişimini etkileyebilecektir. Bu nedenle sizlerin davranışları çocuklarınızın sağlıklı gelişimi için çok önemlidir. Çocuklarınızı iyi yetiştirmek, onları terbiye etmek, yani onları değiştirmek istersiniz. Oysaki çocuklar kendi kendine değişemezler. Öncelikle siz kendinizi değiştirirseniz, çocuğunuzu istediğiniz şekilde yetiştirebilirsiniz. Çocuğun olumlu ve güzel davranışlarını pekiştirmeli istemediğiniz bir davranışta bulunduğunda onu azarlamak ve tehdit etmek yerine olumlu ve yapıcı yollarında olabileceğini düşünmeli, bunun içinde hazır ve kararlı olmak çok önemlidir. Olumlu Davranışlar Nasıl Geliştirilebilir? 1- Önleyici Açıklamalar: Önleyici açıklamalar yapılırken beklentiyi açık ve net bir şekilde ifade etmek önemlidir. Önemli olan çocukta görmek istenilen davranışın belirtilmesidir. Önleyici açıklama yapılırken kullanılan ses tonu, kararlılık ve davranışın istenmeme nedenini açıklamak çocuk üzerinde etkili olabilme noktasında çok önemlidir. Örneğin: Alışverişe çocukla gidilirken Alışveriş yaparken uslu dur! denilirse çocuktan tam olarak ne beklendiği söylemiş olunur. Önemli olan çocukta hangi davranışı görülmek istendiği belirtilmelidir. O zaman markette Alışveriş yaparken uslu dur! yerine çocukta görmek istenilen davranışlar daha açık ve net bir şekilde ifade edilmelidir. Markette bağırarak konuşmanı istemiyorum. Lütfen sessizce konuş. Markette benim yanımda yürü. Pazarda elimi tut. Bu örneklerde çocuktan yapması beklenen davranışlar açıkça söyleniyor. Mesela Çocuğum sütünü güzel iç yerine Çocuğum bardağı iki elinle tutup kaldırırsan dökmeden içebilirsin demek daha çok etkili olacaktır. 2- Ortam Hazırlamak: Çocuğun istenen davranışı yapabilmesi için ebeveynin gerekli ortamı hazırlaması çok önemlidir. Mesela, diş fırçalama alışkanlığı kazandırırken ıslanmaması için kollarının sıvanması, boyu musluğa yetişmiyorsa ayağının altına bir tabure konması, kokulu bir sabunun çocuk için hazır olması, çocuğa özel havlunun çocuğun erişebileceği bir yerde asılı olması gibi malzemelerin ebeveyn tarafından yapılan hazırlıklar çocuğa istenen davranışta bulunabileceği ortamı hazırlar.
3- Kural Koymak ve Sınırları Belirlemek: Her evin bir düzeni ve düzen anlayışı vardır. Bu düzende ailenin değer, düşünce ve davranışlarına uygun yapılması istenen ve istenmeyen davranışlar belirlenmiştir. Bunlar ailedeki her bireyin olduğu gibi çocuğunda uyması beklenilen bazı kuralları belirler. Çocuk ailesinden belirli kurallar olduğunu ve bu kurallara uyması gerektiğini öğrenmediğinde okulda, arkadaşlarıyla ve diğer kişilerle olan ilişkilerinde de kurallara uymayacaktır. Kurallar uyumlu sosyal ilişkiler için önemli olduğundan, kuralsızlık çocuğun farklı ortamlara uyumunu da zorlaştıracaktır. Çocuk yetiştirirken önemli noktalardan biri de çocuklara sınırları ve kuralları öğretmektir. Kurallar çocukların sağlıklı ve güvenli bir biçimde büyümelerini ve gelişmelerini sağlamaktadır. Kurallar sayesinde çocuklar kendilerine ya da başkalarına zarar vermekten korkmadan çevrelerindeki dünyayı keşfederler. Bu onların öz güvenlerinin gelişmesi için çok önemlidir. Sınırlar olmadan çocuklar için etraflarındaki dünya çok korkutucu olabilir. Kurallar çocukların davranışlarını düzenlemelerine, kontrol etmelerine yardımcı olur. Kuralları Koyarken Nelere Dikkat Etmek Gerekir? Kurallar kısa, açık ve net olmalıdır. Örneğin: Akşamları 19.00 da birlikte yemek yiyoruz. Özellikle 4-6 yaşındaki çocuklar için kural ve yönergeleri tek tek, kısa ve net bir şekilde vermek gerekir. İlk kuralı yerine getiren çocuk takdir edilip bir sonraki kural söylenmelidir. Kurallardan herkes haberdar olmalıdır. Dolayısıyla kural koyarken çocuklarında fikri alınmalıdır. Katkıda bulundukları bir kurala daha kolay uyacaktır. Kurallar yol gösterici olmalıdır. Evde top oynamak yok yerine Evde top oynamak yok ama bahçede oynayabilirsin. denilebilir. Kurallar mantıklı ve uygulanabilir olmalıdır. Başkalarının yanında ağlama., Büyüklerin yanında konuşma. gibi kurallara uyulması mümkün değildir ve çocuğun gelişimine katkıda bulunmaz.
4- Tutarlı Olmak: Çocukla ilişkimizde tutarlı olmak çok önemli. Tutarlı davrandığımızda çocuğun aynı davranışını kimi zaman hoş görüp kimi zamanda ceza vermeyiz. Yani aynı davranışa hep aynı tepkiyi veririz. Evde disiplin kurallarının yürümemesinin ve çocukların söz dinlememesinin nedenlerinden biride ailenin yöntemleri uygularken tutarsız davranmalarıdır. Anne babanın çocuk eğitimi konusunda tutarlı olmaları yani kullanılan yöntemlerde aynı dili konuşmaları önemlidir. Çocuğun yaptığı bir davranış bir ebeveyn tarafından hoş görülüyor, diğeri tarafından cezalandırılıyorsa, çocuğa Bu hareketi annemin/ babamın yanında rahatlıkla yapabilirim ama annemin/ babamın yanında yapmamalıyım. mesajı verilmiş olur. 5- Örnek Olmak: Herkesin bildiği gibi, çocuklar çok iyi gözlemcidirler. En iyi gözlemledikleri ve taklit ettikleri kişilerse anne-babalarıdır. Çocukların anne veya babasını taklit ettiği olumlu davranışlar mutlaka vardır. Çocuklar olumlu davranışları örnek aldıkları gibi olumsuz davranışları da örnek alırlar. Çocukta şikâyetçi olunan bir davranış düşünüldüğünde ailede böyle davranan birisi mutlaka vardır. Çocuk o kişiyi örnek alıyordur. Çocukta hoşa gitmeyen bir davranışı daha olumluya çevirmek için Örneğin; - Anne, çocuğunun yemek seçmesini istemiyorsa kendiside yemek seçmemelidir. - Çocuğunun daha az televizyon seyredip daha çok kitap okumasını isteyen bir baba kendiside kitap okumalıdır. - Çevresindekilere hakaret eden bir anne/baba Sana kaç defa küfür etmemeni söyledim, ne biçim çocuksun sen. dediğinde inandırıcı olabilir mi? - Yalan söylenmez, yalan söylemek çok kötüdür. denilen bir çocuk, kapı çaldığında, evde olmadığımı söyle. diyen bir anne ile karşılaşırsa, yalan konusunda ne düşünür acaba? - Çocuğun kardeşine veya arkadaşına vurması istenmiyorsa önce anne-baba çocuğa vurmamalı ve bağırmamalıdır. 6- Takdir Etmek: Çocuğun da olumlu davranışlarını takdir etmek, hem çocuğu mutlu edecek hem de bu olumlu davranışı tekrar etmesini sağlayacaktır. Genelde çocuklar kuralları çiğnediği zaman fark edilir ve çocukların üstüne o zaman düşülür. Aslında çocuklar kurallara uyduklarında ya da olumlu davrandıklarında onları takdir edip yüreklendirmek olumlu
davranışlarını pekiştirecektir. Yapılması gereken, çocukları eleştirmek yerine onların olumlu yönlerine ve davranışlarına daha çok dikkat edip, olumlu tepkiler göstermektir. En çok önem verdiği ve sevdiği kişiler olan anne ve babasının bu başarıyı fark etmesi ise çocuğa ayrı bir sevinç verecektir. 4-6 yaşlarındaki çocukların davranışlarını ne sıklıkla takdir edilmelidir? Erken çocukluk döneminde çocuklar her gün yeni davranışlar öğrenmektedir. Bu davranışları kolayca öğrenmeleri için çevreden desteğe ihtiyaçları vardır. Bu yüzden çocuk doğru davranışı yaptığı anda onu takdir etmek çok önemlidir. Çocukların doğru ve istenilen davranışlara dikkat edip onları bu davranışlarından dolayı sık sık takdir etmek yanlış davranışlarını düzeltmek kadar önemlidir.
Çocuğu nasıl takdir edelim? Takdir ederken nelere dikkat edelim? Çocuğa hangi davranışın olumlu olduğunu açıkça belirterek takdir etmek gereklidir. Çocuk pazarda sözünüzü dinleyip hep elinizi tutmuş ve yanınızdan ayrılmamışsa sadece Aferin demek yerine Pazarda elimi bırakmayıp yanımdan ayrılmadığın için aferin, çok dikkatli davrandın. denebilir. Böylece çocuğunuzun hangi davranışını takdir ettiğinizi bilebilir. Önemli olan çocuğu övmek değil yaptığı davranışı takdir etmektir. Yani takdir kişiliğe yönelik değil çaba, beceri ve davranış üzerine olmalıdır. Sen çok akıllı bir çocuksun yerine Bugün ben hatırlatmadan dişlerini fırçaladın. Çok temizsin, mutlu oldum. denilebilir. Çok özenerek giyindiğiniz veya sofrayı çok özenerek kurduğunuz bir gün eşinizin bunu o an mı fark etmesini beklersiniz yoksa ileri bir tarihte mi? Anın da fark edildiğinde kendinizi daha iyi hisseder misiniz? İşte çocukta aynı sizin gibi hisseder. Sizin istediğiniz kadar iyi olmadığını düşünseniz bile çocuğunuzun çabasını takdir etmeniz ve samimi olmanız önemlidir. Örneğin, çocuğunuz yatağını sizin yaptığınız kadar iyi toplamamış olabilir. Harika bir iş yapmışsın. deyip yatağı onun yanında düzeltmeyin. Maddi ödüller çocuğu her yaptığı olumlu davranışın sonucunda rüşvete kadar götürebilir. Çocukla sevdiği şeyleri paylaşmak, sözle takdir etmek, takdir belirten bir bakış veya gülüş, dokunuş, kucaklamak, oyun oynamak, parka gitme, birlikte kek veya pasta yapmak, özellikle ona zaman ayırmak gibi maddi değeri olmayan teşvikler maddi ödülden daha etkili olacaktır. Çocuğu takdir ederken anne-baba kendi duygularını belirtmelidir. Örneğin, - Yemeğini tabağında bırakmadan bitirdin, çok hoşuma gitti, - Sofrayı çok güzel kurmuşsun, çok yardımcı oldun, teşekkür ederim. gibi. Ancak duyguları ifade ederken ses tonu ve yüz ifadesi de takdirin inandırıcı olması için çok önemlidir. Çok sevinildiği üzgün veya ifadesiz bir yüz ifadesi ile söylenirse hiçbir etkisi olmayacaktır. Çoğu zaman takdir cümlesinin sonuna daha etkili olması düşünülerek İşte hep böyle olmalısın denir. Ne dersiniz bu takdir çocuğun boğazına dizilebilir mi? Takdirin etkili olabilmesi için sadece o anda beğenilen hareketten söz etmek gerekir. Çocuğun yaptığı davranışı takdir ettiğinizde, yaptığı davranışın sizi olumlu etkilediğini,
mutlu ettiğini söylediğinizde çocuk yaptığı davranışı tekrar etmek ister mi? Kendinizi çocuğun yerine koyarak düşünün. Genellikle çocuklar herhangi bir konuda takdir edildiklerinde, kabul gördüklerinde bundan o kadar hoşlanırlar ki başka konularda da takdir edilmek için bir çabaya girerler. Bu da çoğu zaman onları diğer davranışlarını düzeltmeye yönlendirir. Olumlu Yöntemler Uygulamak 1-Nedenini düşünme: Çocuğun olumsuz davranışının altında yatan nedeni bilmek, davranışa daha anlayışla yaklaşmamızı sağlayabilir. Eğer çocuğunuz yemek yerken mızmızlanıyorsa ve hasta olduğunu anladıysanız ona kızamaz ve anlayışlı davranırsınız. 2-Ortamı değiştirmek: Ortamı değiştirip önlem alarak pek çok sorunu büyümeden halledebiliriz. Ellerini yıkamayı unutan çocuğa güzel kokan bir sabun almak, onun için özel bir havluyu banyoya asmak bile bazen ona el yıkama alışkanlığını kazandırmaya yeterliolabilir. 3-Dikkatini başka yere çekmek: Bu yöntem çocuğun o anda yaptığı ve bizim istemediğimiz davranışını, onun dikkatini başka yöne çekerek engellememizi sağlar. Evde misafir varken çocuğumuzun sıkılıp huzursuzlandığını gördüğümüz anda Bana yardım eder misin? Ben çayları dağıtayım, sen de şekerleri dağıt denilebilir. 4-Göz ardı-teşvik Etmek: Beğenmediğimiz olumsuz davranışları (eğer çok rahatsız etmiyorsa) göz ardı etmek, her şeye sürekli kızmamak, ancak olumlusunu yaptığı anda teşvik etmek. Örneğin; Saçı dağınıkken göz ardı etmek, taradığı zaman takdir etmek. Ayakkabılarıyla içeri girdiğinde göz ardı etmek, ayakkabılarını dışarıda çıkardığı zaman takdir etmek. 5-Takdir Teşvik Etmek: Beğendiğiniz olumlu davranışı, davranışın ne olduğunu açıklayarak, anında takdir etmeliyiz. Örneğin; Bana yardım ettiğin zaman çok mutlu oluyorum. Kardeşin oyuncağı elinden çektiği halde ona vurmadığın için çok sevindim. 6-Davranışın sonucunu açıklayarak, yaptığı davranışın zararını göstermek: Çocuğun istenmeyen davranışı tekrarlamaması için o davranışın yanlış olduğunu kabul etmesi gerekir. Bunu için annenin çocukla konuşarak davranışının yanlış olduğunu anlatması, onu ikna etmesi önemlidir. Örneğin; Çocuk bahçeden çamurla pantolonla gelip sedire oturuyor. Çamurlu pantolonunla sedire oturmandan hoşlanmıyorum. Çamurlu pantolonunla sedire oturduğunda sedir çamur oluyor ve kirleniyor. Ben de her gün kirlenen sedir örtüsünü yıkamak zorunda kalıyorum, bu da beni yoruyor. Yapacağım başka işleri de yapamıyorum. 7-Çözüm yollarını göstermek: Olumsuz davranışın sonucunu söyleyip, yerine yapabileceği olumlu bir davranışı göstermek. Örneğin; Dolapları karıştırıyorsa, oynayabileceği birkaç eşya verebiliriz. Evin içinde sürekli koşup zıplayarak alttaki komşuyu rahatsız ediyorsa, bir odaya minder sererek orada istediği gibi oynamasını sağlayabilirsiniz. Çocuğunuz duvarları çiziyorsa, duvara, dolaba bir kâğıt asabilirsiniz. 8-Annenin duygularını belirtmesi: Olumsuz davranışının sonucu açıkladıktan sonra, annenin duyduğu olumsuz duyguları belirtmesi. Örneğin;
Sokağa çıktığımızda bir şey almam için ağladığın zaman çok üzülüyorum, başım ağrıyor, seninle bir daha sokağa çıkmak istemiyorum. Bu hareketi yaptığın zaman hiç hoşuma gitmiyor. Hele neden yapmaman gerektiğini açıkladığım halde yine yaptığın zaman çok üzülüyorum, beni artık dinlemediğini düşünüyorum. Çok şeker yediğinde dişlerin çürüyecek diye üzülüyorum. 9-Annenin beklentilerini belirtip seçme hakkı vermesi: Anne çocuğa istemediği davranışı açıkça belirterek bunun yerine seçme hakkı vermelidir. Örneğin; Saçlarının böyle dağınık olmasının istemiyorum. Ya her gün tarayıp toplayalım ya da kısa kestirelim. Misafirim varken gürültü yapmanı istemiyorum. Ya yanımızda sessizce oyna ya da odanda oyna. Duvarları çizmeni istemiyorum çünkü görüntüsü çirkin oluyor ve duvarları boyamak için masraf yapmamız gerekiyor. İstersen bu kâğıdı duvara yapıştırayım, orada çiz ya da masanın üzerine koyayım orada çiz. 10-Annenin, çocuğun yaptığı kötü davranışı düzeltmesini sağlaması: Çocuk daha önceki uyarılarımıza, önlemlerimize rağmen hala olumsuz davranışını devam ettiriyorsa kötü davranışını düzeltmesine yardımcı olabiliriz. Örneğin; Sulu boya yapacağın zaman yerlerin kirlenmemesi için altına muşamba sermen gerektiğinin söylemiştim. Ama sermemişsin. Şimdi lütfen bu bezle yerdeki lekeleri sil. Duvarları çizdiğinde duvar kirleniyor, pis görünüyor. Ben de temizlemek zorunda kalıyorum. Bu kez sen sil. 11-Çocuğun yaptığı kötü davranışın sonuçlarını yaşamasını sağlamak: Tüm yöntemleri denedikten sonra, çocuğun istenmeyen davranışı hala devam ediyorsa artık davranışının sonuçlarını yaşaması gerekmektedir. Örneğin; Sulu boya yaparken altına muşamba sermen gerektiğini daha önce anlatmıştım. Geçen gün yine muşamba koymadığın için yerdeki lekeleri de sildin. Yine muşambasız resim yapmışsın, her yer sulu boya lekesi olmuş. Bu yüzden 1 hafta boyunca sulu boyalarını kaldırıyorum. Sana kirli örtüyü temizlemenin beni ne kadar yorduğunu anlatmıştım, ayrıca kapının arkasına giymen için temiz pantolon astım. Kirlenen sedir örtüsünü de temizledin. Ama sen yine pis pantolonunla sedire oturmuşsun. Bunun için iki gün bahçeye çıkmayacaksın. Disiplin, tutarlılık ve esneklik kavramlarını da içine alır. Çocuğa kurallar tutarlı bir şekilde verilirken, katı bir şekilde uygulanan kararlar hoşnutsuzluk oluşumuna sebep olabilir. Çocuklar bazen ebeveynin esnek davranmasını bekler. Disiplin, sevgi ve şefkatle beraber olmalıdır. Bu şekliyle disiplin çocukların hayattan zevk almasını sağlar. Çocuğun kuralları öğrenmesi için zaman tanımak, yeteneklerini geliştirmesi için sabır göstermek gerekir. Olumlu davranışlarını desteklemek, kendisine olan güveni artırır. Bazı disiplin teknikleri *Çocuklarınıza iyi örnek olun. *Çocuklarınızın iyi davranışlarını ödüllendirin. *Sorunun mühim olup olmadığını, kalıcı olup olmadığını tespit edin. *Çok konuşarak talimatlar yağdırmayın. Zaman zaman bir bakış, kaşını kaldırıp sert bir şekilde yaptığından hoşlanmıyorum demek sorunu halledebilir. *Bırakın çocuklarınız hataların neticeleri ile yüz yüze kalsınlar. *Yaptıkları ya da yapmadıklarının (ödev yapmama, okula kitap getirmeme vb.) neticelerine katlansınlar. *Çocuklarınızın yanlış davranışları yüzünden bazı tatsız durumlar yaşamasını sağlayın. Disiplin 3 Temel
*Cezaları gerektiği durumlarda vermeye dikkat etmelisiniz. Ceza suçun büyüklüğüne göre belirlenmelidir. 1-Sevgi ve güveni geliştirmek, 2-Özgüven hissini oluşturmak, 3-Başkalarını anlamak ve kişilere saygı duymak, Disiplin bir cezalandırma değildir. Çocukta ahlak gelişimini etkileyen en önemli unsurlardan biri de disiplindir. Çoğu anne ve baba disiplini ve cezayı eş anlamlı olarak bilir. Gerçekte disiplin ve ceza eş anlamlı değildir. Ebeveynlerin çocuklarıyla ilişkilerini anlatan yazılarda bu iki terim sık sık birbiriyle karıştırılmaktadır. Ceza öz olarak disiplinden tamamen farklıdır. İlaveten ceza disiplin kavramının kapsamına girer(salk,1993). Disiplin ve ceza arasındaki farklar şu şekilde sıralanmaktadır (Clarke ve diğerleri,1996) Disiplin dur, bunun yerine başka şey yap mesajını verirken, ceza sen bunu yanlış yaptın sen kötü bir çocuksun mesajını vermektedir. Disiplin, çocuğun bir sonraki başarısını oluşturmaktadır. Cezalandırma ise tamamen başarısızlığa odaklamaktadır. Eğer fiziksel bir incinme yani dayak varsa bu cezalandırmadır. Disiplin yapılan işin sonuçlarını gösterir. Ancak ceza kadar katı değildir. Disiplin çocuğun yapabileceğinden fazla bir şey beklemezken ceza çok şey beklemektedir. Disiplin hayatın doğru ve yanlışlarını öğrenmektir. Cezalandırma ise disiplinin olumsuz yönleridir. Disiplin davranışı, cezalandırma kişiyi yanlış olarak ele almaktadır Disiplin etkili olmak için iyi bir şansa sahiptir. Cezalandırmanın sonuçları ise tahmin edilemez. Disiplin düşünce ürünüdür. Cezalandırma kızgınlık ürünüdür. Cezalandırma sizden ne beklendiğini bilmeksizin disiplin altına almaktır. Anne baba kendini neşeli ya da intikam alıyor gibi hissediyorsa bu bir cezalandırmadır. Denge ve düzenin oluşmasında aile içindeki disiplin çok önemlidir. Disiplinin cezalandırma ile karıştırıldığı durumlar çok fazladır. Disiplinde hedeflenen, çocuğa istenen davranışları kazandırmak ve iç kontrolünü sağlamaktır. Bu zorlamayla yapılmaz. Çocuk iç disipline hazırlanırken onun gelişimi göz ardı edilmemelidir. Özellikle çocukluğun ilk yıllarında, çocuğun ihtiyaçlarını tespit etmek ve davranışlarının sebeplerini araştırmak çocuktan çok ebeveyni ilgilendirir. Kendini kontrol edebilme ve ebeveynin isteklerini yerine getirebilme zamanla gelişir. Anne-babalar davranışları ile çocuklarına model olmalı ve açıklama yapıp yardımcı olmalıdırlar. İstenmeyen davranışlarda çok zor durumda kalmadan cezalandırılmaya gidilmemelidir. İstenen davranışlar yapıldığında da olumlu tavır sergilenmelidir.
Çocuğa disiplin öğretilirken, istenmeyen davranış olduğunda çocuğa ceza vermek yerine başka alternatifler sunulmalıdır. Kurallar anlaşılır, basit ve güvenilir olmalıdır. Çocuğa yönlendirme yapılırken tutarlı olunmalı ve olumlu davranışlar övülmelidir. Çocuk sürekli yanlış davranışlar sergiliyorsa bir problem var demektir. Çocukla anormal davranışlarının sebepleri konusunda konuşulmalı, gerekiyorsa uzman bir davranış bilimciyle işbirliği yapılmalıdır. Yaramazlık yapan bir çocuk, ihtiyacını belli etmek ya da anne-babasının dikkatini çekmek istiyor olabilir. Eğer çocuk olumsuz davranışı yapmakta ısrar ediyorsa ebeveynine bir şey anlatmak istiyor demektir. Çocuk, istenmeyen davranışı tekrarlayarak anne-babasını cezalandırmaktadır. Eğer bir çocuk cam bardakla oynuyorsa kızmak ya da bardağı ortadan kaldırmak yerine plastik bir bardak verilebilir. Çocuğa uygulanan disiplinlerin hepsi sevgi üzerine kurulmalıdır. Sevgi ve saygı gören bir çocuk başkalarına da sevgi gösterir. Anne-babaların yaptığı çok yaygın bir hata her yanlış davranışa aynı şiddette tepki vermektir. Anne-babalar etkili olabilmek için tepkilerini davranışın ciddiyetine göre ayarlamalıdır. Zor ve şiddet kullanılarak davranışı yönlendirmeye çalışan anne-babalar; Çocuğun kendilerine karşı korku içinde olmasına, çocuğun asabi ve saldırgan olmasına, kendi problemlerini şiddet yoluyla çözümlemeye çalışmasına sebep olur. Çocuğunuzu dünyada en iyi siz yetiştirirsiniz. Çünkü onu en çok siz sevdiniz. Çocuğunuz büyürken, siz bazı hatalar yapmış olabilirsiniz. Bir uzman, sizin yaptığınız hataları yapmadan yetiştirebilirdi onu. Ancak bu uzman sizin çocuğunuzu sizin kadar sevebilir miydi? Şüphesiz ki hayır. Siz anne baba olarak geçmişte bir takım hatalar yapmış olabilirsiniz. Ama hatasız birçok şey de yaptınız. Ana babaların genelde, sayılabilir miktarda hatası, ama sayılamayacak kadar da çok doğru davranışı olur. Önemli olan geçmişte hata yapmış olmak değil, gelecekte aynı hataları tekrarlamamaktır. ÖNEMLİ OLAN GELİŞMEKTİR Üstün DÖKMEN Kaynak: AÇEV Anne-Baba Destek Programı (3-6 yaş) Eğitici El Kitabı, http://www.egitimcafe.com/okul-oncesi-gelisimi-olumlu-disiplin- YONTEMLERI