ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI. BABA ve ÇOCUK

Transkript

1 k İl u ok l ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI BABA ve ÇOCUK PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BİRİMİ - OCAK 2013

2 Tarihsel Süreç İçinde Baba Olma Kavramı Sosyo-ekonomik ve bilimsel gelişmeler, geleneksel aile yapısının çekirdek aileye dönüşmesi, çalışan anne sayısının artması tarihsel süreç içinde baba olma kavramını değişikliğe uğratmıştır lü yıllarda çocuklarının okuma yazmayı öğrenmesinden, bir meslek edinip yuva kurmasından ve dininden sorumlu olan baba, 1800 lü yıllarda evin ekmeğini kazanan, çocuklarının ihtiyaçlarını karşılayan kişi rolünü üstlendi lü yılların ikinci yarısından başlayarak da evin ekmeğini kazanan kişi olmasının yanında erkek çocuk için cinsel model olmasına da dikkat çekildi. Bu dönemde çocuğun sosyal ve duygusal ihtiyaçlarından anne sorumluydu lü yılların son çeyreğinde ise baba, çocuklarının her tür ihtiyacı ile ilgilenen, gerektiğinde onların bakımını üstlenen, onlarla oyun oynayan bir yetişkin rolünü aldı. Günümüzde ise baba, hamileliğin ilk günlerinden başlayarak anne ile sorumluluğu paylaşan, çocukları ile duygusal bir bağ kuran rolde görülmeye başlandı. Baba Ben Buradayım! Hiç kuşkusuz herkesin hayatının her döneminde "baba figürü" çok anlamlı bir noktaya denk gelir. Çünkü her çocuk için "baba" güvenle eşdeğerdir. Özellikle kız çocukları için babaları birer kahramandır. Cinsiyet ayırt etmeksizin her çocuğun üzerinde babanın sosyal, fiziksel ve duygusal etkileri vardır. Sağlıklı bir cinsel kimlik oluşturabilmek, etkili iletişim kurabilmek, kendini doğru ve etkili ifade edebilmek, içgüdülerini kontrol edebilmek ve sosyal adaptasyonda başarıyı yakalayabilmek, kısacası bireyselleşebilmek çocuğun baba ile olan ilişkisiyle doğru orantılıdır. Baba ile ilişkilerinde sorunlar yaşayan, babasından uzak olan ya da babasını kaybeden çocuklar, ya çekingen ya da saldırgan davranışlar gösterirler. Çekingen bir çocuk sosyal açıdan gelişemez, içine kapanıktır. Bu yönde gelişemediği için ilişki-lerinde ürkek ve mesafelidir çünkü çoğu zaman korkuları ve güven eksikliği vardır. Aile içinde belli bir otorite kurulama-mışsa da saldırganlık ve davranış problemleri görülür. Otoritenin olmadığı ortamlarda çocuklar, davranışlarını kontrol altında tutamazlar. Yaşamlarındaki bu boşluk ve ne yapacağını bilememe hissi ile çocuklar, daha çok yalana yönelebilir, dikkatleri dağılır ve çoğu zaman akademik açıdan başarısız olurlar. Özellikle annenin de olumsuz tutumları varsa bu davranışlarda artışa neden olur. Baba Çocuk İlişkisi Neden Önemlidir? Güçlüyüm, akıllıyım, değerliyim, önemliyim gibi bireyin kendini algılayışı biçimine, benlik algısı denir. Çocuğun sağlıklı bir benlik algısı geliştirmesi açısından baba ve çocuk ilişkisi çok önemlidir. Baba

3 çocuğun kendine ve dünyaya güven duygusunun gelişmesinde büyük bir öneme sahiptir. Güven ve sevgi dolu bir baba ve çocuk ilişkisi, çocuğun girişimci ve spontan bir birey olmasına katkıda bulunur. Sağlıklı bir baba ve çocuk ilişkisi, çocuğun bilişsel gelişimine olumlu katkılarda bulunur. Yapılan araştırmalar babasıyla yakın ve kaliteli ilişki içinde olan çocukların zihinsel gelişimlerinin ve akademik başarılarının olumlu yönde etkilendiğini göstermektedir. Baba ve çocuk ilişkisi, çocuğun kişilik ve ahlaki gelişimi açısından önemlidir: Babanın çocuğa model olması çocu-ğun toplumsal ve kişilik değerlerinin (dürüst olma, yalan söylememe, başkalarının hakkına saygılı olma, iyi iletişim kurma, kurallara uyma ) gelişimini etkilemektedir. Babanın tavır ve davranışları çocuğun sınırlarının nerede başlayacağını belirler. Baba hem erkek çocuğu için hem de kız çocuğu için cinsiyet rollerinin benimsenmesinde önemli rol oynar: Yapılan araştırmalar babanın anneden farklı olarak çocuğun cinsiyetine göre davranmayı daha çok başardığını göstermektedir. Ayrıca baba aileye kültür tarafından belirlenmiş erkeklik ve kadınlık kavramlarını aktaran birinci kişidir. Erkek çocuğun özdeşim modeli olarak babayı seçmesi için, babanın oğluyla sağlıklı bir iletişim, uyumlu ve doyumlu bir ilişki içinde olması, sağlıklı bir model olması gerekir. Kız çocuğunun cinsiyetini benimsemesi için babanın kızının feminen davranışlarını onaylaması çok önemlidir. Sağlıklı Bir Baba Çocuk İlişkisi Nasıl Kurulabilir? Babalık öğrenilebilir bir kavramdır. Sanırım iyi baba olmak isteyen tüm babaların bilmesi gereken en önemli mesaj da budur. Çünkü hiç kimse iyi baba olarak doğmaz. Sevgi, sabır, araştırma ve öğrenme, baba olmanın temel koşullarındandır. Çocuğun doğumundan itibaren onun bakımında (besleme, uyutma vb.) anneye yardımcı olmak, sağlıklı baba-çocuk ilişkisinin başlamasını sağlar. Çocukla oyun oynama ya da birlikte bir etkinlikte bulunma (sinemaya, tiyatroya gitme vb.) sağlıklı bir ilişki için vazgeçilmezlerden biridir. Sağlıklı bir baba ve çocuk ilişkisi için babanın çocuğu saygıyla dinlemesi, anlamaya çalışması ve onunla ilgilenmesi gerekir.

4 Baba, korkuya dayalı bir ilişki kurmamalıdır. Aksi takdirde çocuk yalan söyleme davranışına daha çok sığınacaktır. Çocuk hata yaptığında, yaptığının yanlış olduğunu bildiği için çekinmelidir. Baba, fiziksel ve duygusal şiddetten kaçınmalıdır. (dayak, küfür, hakaret vs.) Baba, çocuğun her istediğini yapmamalıdır. Her istediği yapılan çocuk, doyumsuz olmaya başlar ve zamanla hiçbir şeyden memnun olmaz. Baba, çocuklarını kıyaslamamalıdır. Çocuğun gelişimine katkıda bulunmak için, onlardaki farklı yönlerinin farkında olup geliştirmeleri için destek vermelidir. Babanın çocuğunu övmesi, onun olumlu özelliklerinden söz etmesi çocuk için son derece önemlidir. Ancak övgü gerçekten hak edilmeli ve samimi olmalıdır. Baba çocuk için sürekli meşgul ve yorgun olan bir birey olmamalıdır. Çocuk istediğinde babaya ulaşabilmeli, baba eve geldiğinde yorgunluğunu çocuklarıyla birlikte çıkarabilmenin yollarını de nemelidir. Çocuğun yaşı kaç olursa olsun anne ve babanın sevgisine ihtiyacı vardır. Çocukların özel günleri, babalar için iyi bir fırsattır. Çocuğun okuldaki bir gösterisinde, doğum gününde ve diğer etkinliklerinde yanında olmak baba ve çocuk ilişkisini pekiştirecektir. Çocukların da bizler gibi değerli olduğunu hissetmeye ihtiyacı vardır. Bir söz, bir dokunuş ya da içten bir gülücüğün değeri hiç bir şeyle ölçülemez. Yalnız Anneler Ne Yapabilir? 1. Anneler, babanın yokluğunda babanın neden evde olmadığını net ve çocuğun anlayabileceği bir dille açıklamalıdır. 2. Eğer baba hayatta değilse çocuğun baba ile ilgili soruları cevapsız bırakılmamalıdır. 3. Eşler boşanmışsa ve yine çocuğun soruları varsa mutlaka cevaplanmalıdır. Baba ile ilgili olumsuz düşünceler çocuklara asla yansıtılmamalı, babanın olumlu yönleri aktarılmalıdır. 4. Boşanmış ailelerde çocuk hiçbir zaman anne ve baba arasında aracı olmamalıdır. 5. Evde mutlaka disiplinli bir ortam sağlanmalıdır.

5 6. Çocuğun cinsiyeti gözetilmeksizin mutlaka evde yaşına uygun sorumluluklar verilmelidir. 7. Çocukların cinsel kimliklerinin oluştuğu dönemde soruları varsa doğru, açık ve net cevaplanmalıdır. 8. Babanın yokluğunda, özellikle erkek çocuklarının olumlu yönden özdeşim kurabileceği dayı, amca vs. gibi aile içinden bir büyüğüyle vakit geçirmesi sağlanmalıdır.