Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), 2009 yılını, Galileo Galilei nin teleskopla yaptığı ilk gökyüzü gözleminin 400. yıldönümü olması sebebiyle

Benzer belgeler
ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ SINAVI SORULARI VE CEVAPLARI (Şıkkın sonunda nokta varsa doğru cevap o dur.)

ÜNİTE 7 : GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ UZAY BİLMECESİ

6.Sınıf FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIMI. Testler. Konu Anlatımı. Uygulama

GÖK CİSİMLERİNİ TANIYALIM

ASTRONOMİ TARİHİ. 4. Bölüm Kopernik Devrimi. Serdar Evren 2013

Güneş sistemi içersinde; Güneş, 8 gezegen, asteroidler, kuyruklu yıldızlar, meteorlar, cüce gezegenler,uydular vardır.

GÜNEŞ SİSTEMİ. 1-Havanın bulutsuz olduğu bir günde gökyüzüne gece ve gündüz baktığımızda neler görürüz?

Dünya ve Uzay Test Çözmüleri. Test 1'in Çözümleri. 5. Ay'ın atmosferi olmadığı için açık hava basıncı yoktur. Verilen diğer bilgiler doğrudur.

Şekil 1: Güneş ve yüzeyindeki lekeler. Şekil 2: Uydumuz Ay ve kraterleri.

ASTRONOMİ TARİHİ. 3. Bölüm Mezopotamya, Eski Mısır ve Eski Yunan da Astronomi. Serdar Evren 2013

4. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ II. DÖNEM GEZEGENİMİZ DÜNYA ÜNİTESİ SORU CEVAP ÇALIŞMASI

Bir Bakışta Fen Bilimleri Kazanım Defteri

Prof. Dr. Ceyhun GÖL. Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Havza Yönetimi Anabilim Dalı

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ: UZAY BİLMECESİ

DEV GEZEGENLER. Mars ın dışındaki dört büyük gezegen dev gezegenler grubunu oluşturur.

Teleskop: gökyüzüne açılan kapı

Yıldızların uzaklıkları ve uzay hareketleri Zeki Aslan

GÜNEŞ SİSTEMİ. SİBEL ÇALIK SEMRA SENEM Erciyes Üniversitesi İstanbul Üniversitesi

Bakın astronomi size nasıl yardım edecek şimdi, göreceksiniz!

EKVATORAL KOORDİNAT SİSTEMİ

AST101 ASTRONOMİ TARİHİ

Galaksiler kütle çekimiyle birbirine bağlı yıldızlar ile yıldızlar arası gaz ve tozdan oluşan yapılardır.

Güneş Bulutsusu (Solar Nebula)

Mayıs Ayında Gökyüzünde Neler Oluyor? İlkbaharda Gökyüzü

Gökyüzünü İzlerken Kullandığımız Gözlem Araçları

Zeus tarafından yazıldı. Cumartesi, 09 Ekim :27 - Son Güncelleme Cumartesi, 09 Ekim :53

Minti Monti. Uzayı Keşfetmek İster misin? Uzayı Nasıl Keşfettik? Haydi Uzay Aracı Tasarla Evrenin En Sıradışı Gökcismi: KARADELİK Ay'a Yolculuk

NOT: Güneş, gündüz görülebilen tek yıldızdır. Bir ısı ve ışık kaynağıdır. Ayrıca güneş orta sıcaklıkta ve orta büyüklükte bir yıldızdır.

SU Lise Yaz Okulu. Samanyolu ve Diğer Gökadalar

Gökyüzünde Hareket (II)

Yıldızlara gidemeyiz; sadece onlardan gelen ışınımı teleskopların yardımıyla gözleyebilir ve çözümleyebiliriz.

AST404 GÖZLEMSEL ASTRONOMİ HAFTALIK UYGULAMA DÖKÜMANI

Yıldızımız GÜNEŞ. Serdar Evren. Ege Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü

Yıldızların uzaklıkları ve parlaklıkları

ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ

Bölüm 9. Yer Benzeri Gezegenler

ANKARA ÜNİVERSİTESİ RASATHANESİ. Evrende Neler Var?

Mekanik Deneyleri I ÜNİTE. Amaçlar. İçindekiler. Yazar Prof.Dr. Ertuğrul YÖRÜKOĞULLARI

MEVSİMLERİN OLUŞUMU. 5. Yiğit, demir bir bilyeyi aşağıdaki gibi eğik tutup, el feneri yardımı ile karşıdan ışık gönderiyor.

2- Bileşim 3- Güneş İç Yapısı a) Çekirdek

Güneş Sistemi. Prof. Dr. Serdar Evren. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü

Güneş Sistemi (Gezi Öncesinde)

1. ÜNİTE DENEME SINAVI

Meteor Yağmurları. Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi

Bir Yıldız Sisteminde Canlılığın Oluşması İçin Gereken Etmenler

MADDE VE IŞIK saydam maddeler yarı saydam maddeler saydam olmayan

ÖĞRENME ALANI : FĐZĐKSEL OLAYLAR ÜNĐTE 5 : IŞIK (MEB)

MEVSİMLER VE İKLİM A. MEVSİMLERİN OLUŞUMU

Kasım Ayında Gökyüzünde Neler Var?

OPTİK. Işık Nedir? Işık Kaynakları

DÜNYA NIN ŞEKLİ ve BOYUTLARI

Amerikalı Öğrencilere Liselere Geçiş Sınavında 8. Sınıf 1. Üniteden Sorulan Sorular.

TEMEL GRAFİK TASARIM AÇIK-KOYU, IŞIK-GÖLGE

DÜNYA NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

Öğretim Yılı Merkezi Ölçme-Değerlendirme I.Dönem Sonu 6.Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Sınavı Sınav Başlama Saati:08:30 Tarih:22 Ocak 2007

Güneş Sistemi. Araş. Gör. Dr. Şeyma Çalışkan Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fizik Bölümü Fizik I Dersi Final Sınavı

TEST 14-1 KONU IŞIK GÖLGE RENK. Çözümlerİ ÇÖZÜMLERİ

5. SINIF FEN BİLİMLERİ IŞIĞIN VE SESİN YAYILMASI TESTİ A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

DAY 2009 un ANLAMI VE ÖNEMİ

KUTUP IŞINIMI AURORA.

AST404 GÖZLEMSEL ASTRONOMİ HAFTALIK UYGULAMA DÖKÜMANI

CELESTRON Teleskop Eğitimi

GÖKYÜZÜNDE HAREKET. Ünal Ertan Sabancı Üniversitesi. 19 Şubat 2011

GÖKADAMIZ SAMANYOLU GÖKADASI

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ: UZAY BİLMECESİ EVREN:

OPTİK Işık Nedir? Işık Kaynakları Işık Nasıl Yayılır? Tam Gölge - Yarı Gölge güneş tutulması

FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 5.ÜNİTE :DÜNYA, GÜNEŞ VE AY KONU ÖZETİ

UAK Ulusal Astronomi Kongresi Erzurum 5-9 Eylül TÜRKSAT Gözlemevinde Gerçekleştirilen GEO Kuşak Uydu Gözlem Faaliyetleri

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI

Fotovoltaik Teknoloji

Hava nedir? Hava durumu nedir?

AST413 Gezegen Sistemleri ve Oluşumu. Ders 3 : Kepler Denklemlerinden Ötegezegen Keşiflerine

Öğrencinin Adı Soyadı : ETKİNLİK 1 : Düz Aynada Görüntü Konulu Karikatür

Rüzgâr Oyuncakları. Aslı Zülal Çizim: Barış Hasırcı Grafik Tasarım: Ayşegül Doğan Bircan. Bu kitapçığın sahibi

Fizik 101-Fizik I Dönme Hareketinin Dinamiği

SU Lise Yaz Okulu Kozmoloji ve Evren

Işığın izlediği yol : Işık bir doğru boyunca km/saniye lik bir hızla yol alır.

Satürn ün Buzlu Uydusu Tethys!

Dosyalama araçları, sistemin işleyişini kolaylaştırır. Dosyalamada, geleneksel ve sanal dosyalama araçları kullanılır. Otomasyona dayalı sanal

ÇĐFT YILDIZLAR. Serdar Evren Astronomiye Giriş II

GÜNEŞİMİZ. Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi

Navigasyon; bulunduğumuz konum, gideceğimiz hedef, hedefin uzaklığı gibi bilgileri göz önünde bulundurarak tekneyi ve ekibi güvenli bir şekilde

GÖKYÜZÜ GÖZLEM TEKNİKLERİ EMRAH KALEMCİ

DENEY 5 DÖNME HAREKETİ

AYNALAR. Aynalar, bir yüzeyi çok iyi parlatılıp diğer yüzeyi ise cıva, kalay, gümüş ve alüminyum ile kaplanarak elde edilir.

Bölüm 7. Mavi Bilye: YER

G = mg bağıntısı ile bulunur.

17. yy. Dehalar Yüzyılı

Görev çubuğu. Ana ölçek. Şekil 1.1: Verniyeli kumpas

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fizik Bölümü Fizik I Ders İkinci Ara Sınavı

Dünya Robot Olimpiyatı WRO 2017 Türkiye Turnuvası. WRO Futbol Sahası

4.1 denklemine yakından bakalım. Tanımdan α = dω/dt olduğu bilinmektedir (ω açısal hız). O hâlde eğer cisme etki eden tork sıfır ise;

8. Mevsimler ve İklimler

FİZ209A OPTİK LABORATUVARI DENEY KILAVUZU

GÖKADAMIZ SAMANYOLU. Serdar Evren Astronomiye Giriş II

Transkript:

Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), 2009 yılını, Galileo Galilei nin teleskopla yaptığı ilk gökyüzü gözleminin 400. yıldönümü olması sebebiyle Dünya Astronomi Yılı ilan etti. UNESCO bu çağrıya ortak oldu ve Birleşmiş Milletler, 2009 senesini Dünya Astronomi Yılı olarak kabul etti.

BİLİM Anlamak ve öğrenmek için, doğrudan, kendin yaparak ön bilgilerinin ve tahminlerinin yanlış olabileceğini bilerek, deney ve gözlemlere dayanarak sistemli şekilde Dünya ile ilgili kullanılabilir, uygulanabilir, başka deneylerle yeni bilgi arayabilmek amacıyla öngörü üretebilir şekilde bilgi edinmek. Günlük anlamda sağduyunun yöntemleşmiş şekli. Günlük algının ötesine ve derinliklerine ulaşmaya çalışmak. Galileo Galilei 2

Gökyüzündeki yıldızlar bize aynı uzaklıkta gibi görünürler! Ancak, gezegenimize en yakın ikinci yıldızın yaklaşık 40 trilyon kilometre uzaklıkta olduğu düşünülecek olursa yıldızların aynı uzaklıkta olmadıkları anlaşılabilir. Yıldızların uzaklıklarını trilyonlarca kilometreyle söylemek yerine gökbilimciler ışık yılı denilen bir uzunluk ölçüsü birimi geliştirmişler. Bir ışık yılı, yaklaşık 10 trilyon kilometredir. Diğer sayfada bazı yıldızların gezegenimize olan uzaklıkları yaklaşık olarak verilmiştir. Bunların birimini ışık yılına çevir. 3

YILDIZIN ADI Uzaklığı (km) Uzaklığı (ışık yılı) KAPELLA SİRİUS 41 trilyon 90 trilyon VEGA 250 trilyon ALDEBARAN 600 trilyon KANOPUS 740 trilyon HADAR KUTUP YILDIZI 3200 trilyon 4200 trilyon RİGEL 8150 trilyon 4

5

HİPPARCHUS VE PTOLEMY Yaklaşık olarak 1,000 tane parlak yıldızın konumlarını belirlediler, yıldızları parlaklıklarına göre sınıflandırdılar. Hipparchus, çok doğru bir şekilde yıldız haritaları çizmiştir. Ptolemy, Almagest adlı kitabında 48 takımyıldızı listelemiştir. Ancak evrenin yapısını Dünya'nın merkezde olduğu ve sırasıyla Ay, Merkür, Venüs, Güneş, Mars, Jüpiter ve Satürn'ün onun çevresinde döndüğü evren modeliyle açıklıyordu. Ptolemy sisteminin eski bir haritası 6

DÜRBÜNLER Gökyüzü gözlemlerine yeni başlayanlar için belki de en önemli gözlem aracı dürbünlerdir. Dürbünler hafif ve kolay taşınır olmalarının yanında sağladıkları geniş görme alanı sayesinde gözleme yeni başlayanların vazgeçilmez gözlem araçlarıdır. Aslında birçok profesyonel gözlemci yanlarında mutlaka kaliteli bir dürbün bulundururlar. Dürbünün önündeki, ışığı toplamaya yarayan büyük merceğe objektif, gözümüzü dayayıp baktığımız küçük merceğe ise göz merceği (oküler) denir. Astronomi gözlemleri sırasında kullanılmak için en uygun dürbünler 10x50 cm dürbünlerdir. Bu dürbünlerin hafif ve ucuz olmaları en önemli avantajlarıdır. Gözlem sırasında uzun süre kullanıldığında dürbünler kollarda ve boyun bölgesinde ağrılara neden olmaktadır. Bu nedenle dürbünü bir üç ayağa monte etmek gözlemleri kolaylaştırabilir.. 7

TAKIMYILDIZLARI Eski çağlarda yaşayan insanlar, yıldızların birtakım şekiller oluşturduklarını düşünmüşler ve bunlara isimler vermişler. Böylece takımyıldızlar ortaya çıkmıştır. Aşağıdaki bulmacada 16 takımyıldızı var. Haydi, onları bul! Ancak dikkat et, takımyıldızları sağdan sola, soldan sağa, aşağıdan yukarı, yukarıdan aşağı dizilmiş olabilir. H A Y T Z E K R A G I Y N Y A I B A T A E J D E R H A A K K Ö A A L A B Ü J A Y C I Ç E A A J S I A K P E R I A H A N A L Ş U Ö K A R T A L A Y A Y A A Ğ A A E A T E J Y Ü Ç A L A B A B B A Ç U Z P Ş U L G R T A O A Y G I I L U Z D K A I G L A Ç V C N S L A Ğ A I A K U Z E Y T A C I Y A I U A C A E J Ö Z M A V C I T R K K R A L Ş N A R A B A C I V K T K Ö B R T A L U J S B Ü K R A A Ç G Y A Y P A N K L Y U N U S C E H R A Z A A U U A A K L A N I P P A I C B Ü Y Ü K A Y I E Ç K A L V C S A R A L Ç N A L S A Akrep Arabacı Aslan Avcı Başak Büyükayı Çalgı Çoban Ejderha Kartal Kral Kraliçe Kuğu Kuzey tacı Yay Yunus 8

TYCHO BRAHE İlk araştırma enstitüsü olan Uraniborg'u kurmuş ve çalışmalarını burada yapmıştır. Sistematik metotlar geliştirerek ve ölçüm araçları tasarlayarak Mars'ın yörüngesi de dâhil birçok ölçüm yapmıştır. Brahe'nin gökcisimlerinin sapma değerlerinin ölçülmesine (solda) ve gökcimleri arasındaki mesafenin ölçülmesine yarayan iki tasarımı. (sağda) 9

GEZEGENLERİN İSİMLERİ NEREDEN GELİYOR? Cevap: Eski Yunanlılar ve Romalılardan. Açıklama: Gezegen kelimesi Yunanlılarda avare kelimesinden türemiştir. Eskiler, gökyüzündeki birçok yıldızın sabit kaldığının farkındaydılar. Fakat, bunlardan birkaç tanesi hareket ediyor veya gökyüzünde geziniyordu. Onlar bu yıldızların gökyüzünde niçin hareket ettiğini anlayamadılar ve bu değişimlerin Tanrısal güçlerden kaynaklandığına karar verdiler. Bu yüzden zamanında gezegenlere Tanrıların ismi verildi. Romalılar, Yunan mitolojisini benimsediler. Biz bugün Romalıların kullandığı gezegen isimlerini kullanmaktayız. 10

MEVSİMLERE NEDEN OLAN ŞEY NEDİR? Cevap: Yerküre nin eksen eğikliği Açıklama: Kuzey Yarıküre de yaz mevsimi süresince, sıcaklıklar arttığı için Yerküre, Güneş e yaklaşıyormuş gibi görünebilir. Aslında durum böyle değildir. Gerçekte, yaz mevsimi boyunca Yerküre, Güneş e kış aylarına göre daha uzaktır. Şekilde de gösterildiği üzere mevsimler, Yerküre nin Güneş e olan uzaklığından çok tamamen Yerküre nin dönme ekseninin eğimine bağlıdır. 11

BİR IŞIK YILI NEDİR? Cevap: Bir uzaklık ölçüsüdür. Açıklama: Astronomide uzaklıklar o kadar büyüktür ki astronomlar trilyon kilometreler için birim icat etmişlerdir. Bu yapılmasaydı, zamanlarının büyük kısmını sıfırları yazarak harcamak zorunda kalacaklardı ki, bu bir futbol sahasını mm/cm lerle ölçmek gibidir. Bundan dolayı astronomlar bir ışık yılını icat ettiler. Bir ışık yılı, ışığın bir yılda kat ettiği mesafeye eş değerdir. Işığın herhangi bir yere ulaşabilmesi için ne kadar vakit alacağını belki anlayamazsınız. Lambanın kilidini açtığınız zaman ışık her yeri kaplar. Beklemek zorunda değilsiniz. Işığın yolculuğu çok çok hızlıdır. Bilimciler, hiçbir şeyin ışıktan daha hızlı yol alamayacağına inanır. Işık saniyede döner, 300000 km (186000 mil) yol alır. Eğer yaşadığınız yer, elektrik istasyonun 300000 km (186000 mil) yakınında ise, evinizde lambanın kilidine dokunduğunuz andan sonra bir saniye içinde ışık size ulaşır. 12

ASTRONOMİ PENCERESİ İ.Ö. 2136 yılında Çinli astronomlar güneş tutulmasını kaydetmişler. 586 yılında Thales, Güneş tutulmasını önceden haber vermiştir. 440 yılında Demokritos, atom adını verdiği gözle görülmeyen temel parçacıklar olduğunu ileri sürmüştür. 350 yılında Aristotales Yer in yuvarlak olduğunu ileri sürmüştür. 13

SÜPERNOVA NEDİR? Güneş ten çok daha büyük olan yıldızların ölümünün işareti olan büyük patlamadır. Açıklama: Çok büyük kütleli bir yıldız, Güneş ten çok daha büyük yıldız yakıtını kullandığı zaman, çökmeye başlar. Çökme hızlı olduğundan yıldızın kabuğundaki maddeler çekirdekle çarpışır. Büyük bir geri sekme olur ve yıldız parçalanır. Bir süpernova muazzam çoğunlukta enerji salar, yıldızın parlaklığı yüz milyon kat artar. Genelde Yerküre den görülmeyen bir yıldız gökyüzümüzdeki en parlak yıldız olabilir ve hatta gün boyunca görünebilir. 14

GÜNEŞ ÇAPININ ÖLÇÜLMESİ Gerekli malzemeler: Mukavva - makas- alüminyum folyo (3cm x 3 cm)- bant iğne / raptiye- cetvel- beyaz kâğıt Deney düzeneği ile birçok ışık kaynağının görüntüsü elde edilebilir. Deneyin yapılışı: 1-Mukavvanın ortasında 2 cm x 2 cm büyüklüğünde bir kare kesilip çıkartılır. 2- Ortadaki boşluğu kapatacak büyüklükte alüminyum folyo kesilir ve kartona bant ile yapıştırılır. Gergin halde ki folyo sivri uçlu bir cisim ile (iğne veya raptiye olabilir) delinerek folyonun ortasına küçük bir delik açılır. 3- Hazırlanan mukavva güneş ışığına doğru tutulur. Mukavva üzerindeki bu iğne deliğinden geçen güneş ışığı beyaz bir kağıt üzerine düşürülür. Kağıt ile mukavva arasındaki mesafenin mümkün olduğunca büyük olması sağlanmalıdır. 4- Cetvel kullanılarak, kağıt üzerine düşen güneş görüntüsünün çapı(a) ve kağıt ile mukavva arasındaki uzaklık(b), ölçülür. 5- Aşağıdaki formül ile Güneş in çapı hesaplanır: (Yerküre- Güneş arasındaki uzaklık 149600 000 km alınabilir.) Güneş görüntüsünün çapı (a)/ mukavva ile kâğıt arasındaki uzaklık(b) x Yer ile Güneş arasındaki uzaklık = Güneş in Çapı 15

SERA ETKİSİ Venüs teki sera etkisini anlamaya yardımcı deney. Gerekli Malzemeler: - 2 Termometre - 1 Kapaklı kavanoz (termometrenin içine sığacağı kadar) - Cetvel veya metre Deneyin Yapılışı: 1-Termometreyi kavanozun içine koyup, kapağını kapatın. 2-Termometreyi kavanozun dışına koyun. Termometrelerin Güneş ışığı almalarını sağlayın. 20 dakika sonra termometrelerin gösterdiği sıcaklığı okuyun. Sonuç: Isınan cisimler kızılötesinde ışıma yaparlar. Cam kavanoz, tıpkı Venüs ün kalın atmosferi gibi, kızılötesi ışınları geçirmez. Dolayısıyla bu ışınlar hapsolur ve ortamın giderek ısınmasına yol açarlar. Bu olaya sera etkisi denir. Güneş ışığını soğuran kavanoz daha sonra bunu kızılötesinde yansıtmak ister ancak kavanozun geçirgen olmaması sebebiyle söz konusu ışınlar hapsedilmiş olur. 16

RTT150 TELESKOPU Ülkemizin en büyük optik teleskopu olan RTT150 teleskopu Rusya ile Türkiye arasında imzalanan bir protokol çerçevesinde kurulmuştur. RTT150 - Genel Özellikler Kurgu türü: Tüp uzunluğu: Ağırlığı: Ayna çapı: Ayna merkezi delik çapı: Ayna odak oranı: Ayna ağırlığı: Ayna taşıyıcı ağırlığı: Çatal Sistem (Equatorial) 4970 mm 37 ton 1500 mm 580 mm f/1.3 970 kg 2460 kg 17

RENKLER VE IŞIK Açık ve koyu renklerin ışığı nasıl soğurduğunu ve soğurmanın bir sonucu olarak da oluşan sıcaklık farkını gösteren bir deney. Gerekli Malzemeler: - 2 termometre- masa lambası- aynı boy 2 metal boş konserve kutusu veya kalemlik- cetvel- 1 siyah, 1 beyaz elişi kağıdı- makas- bant Deneyin Yapılışı: Boş konserve kutularından biri siyah, biri beyaz elişi kağıdıyla kaplanır (konserve kutularının kenarları kesici olma ihtimaline karşı dikkat edilmelidir). Her iki kaplanmış kutunun içine termometre konur. Masa lambası yaklaşık 30 cm uzaklığa yerleştirilir. 10 dakika boyunca kutuların üzerine ışık düşmesi sağlanır. 10 dakika sonra termometreler okunur. Sonuç: Siyah kâğıt, beyaz kâğıda göre daha fazla ışık soğuracağından, daha sıcak olacaktır. Böylece gezegenlerin yüzey yapılarına göre nasıl bir sıcaklığa sahip olacakları anlaşılabilir. 18

YERÇEKİMİ HERKESE EŞİT DAVRANIR Bu deneyde dünyanın kütle çekiminin kütleden bağımsız olduğu vurgulanacaktır (Galileo nun 1600 lerde Pisa kulesinden yaptığı varsayılan deney). Gerekli malzemeler: -A 4 boyutunda kağıt -A 4 boyutunda kitap Bu deney belki dünyanın en basit ama çok öğretici deneylerinden birisidir. Deneyin Yapılışı: Kitap ve kâğıt iki ayrı elde, hemen hemen eşit yükseklikte tutulup ayni anda serbest bırakılır. Normal olarak kitap daha çabuk düşer. Sonra deney kitap ve onun üzerinde kâğıt ile tekrarlanır. Bu durumda kitap ve üzerindeki kâğıt ayni anda yere ulaşırlar. Böylece kâğıdın gecikmeli düşmesi sebebinin, kağıdın hafif olması değil, üzerine etkiyen hava sürtünmesinin fazla olması olduğu vurgulanır. 19

BASİT BİR ROKET Bu deney, roket teknolojisini anlamaya yardımcı olacaktır. Gerekli malzemeler: En az 9 m uzunluğunda bir ip - Plastik pipet- Bant- Makas Birka ç ba lon-metre- Kalem Deneyin Yapılışı: 1- İpi pipetin içinden geçirin. İpin bir ucunu sabit bir yere veya ağır bir eşyaya bağlayın. 2- Balonlardan birini şişirin ve ağzını bağlamadan sıkıca tutun. 3- Birisi ipin ucunu tutarken diğer bir kişi balonu pipete bant ile tutturur 4- Balonun ağzını tutmayı bırakın ve hava dışarı çıksın. 5- Balonun gittiği mesafeyi ölçün. Bu basit etkinlik roketlerin nasıl çalıştığının bir gösterimidir. Roketler tutuşmaları için gaz üreten maddelerin olduğu tüpler taşırlar. Bu gazlar roketin en arkasındaki açıklıklardan kaçarlar. Geriye doğru giden gazlar roketi ileri hareket ettirirler. Bu kuvvet reaksiyonun temelini göstermektedir. Bu deney, dış mekanlarda daha uzun bir ip ile de yapılabilir. 20

GÜNEŞ NEREDE Yıl içerisinde belli bir saatte Güneş e baktığımızda farklı yerlerde olduğunu görürüz. Örneğin Temmuz ayında akşam 18:00 de Güneş hala parlarken, Ocak ayında akşam18:00 de Güneş çoktan batmış olur. Bu değişim aylar mertebesinde rahatça görülebilir. Ama haftalar veya günler mertebesinde de gözükebilir. (21 Mart ve 21Eylül de gökyüzünde aynı yerde gözükecektir) Gerekli malzemeler: 60 cm x 60 cm kontrplak veya sert mukavva plaka. 25 30 cm uzunluğunda, 6-12 mm çapında tahta çubuk Yapıştırıcı - Kalem Deneyin Yapılışı: 1- Tahta çubuğu plakaya ayakta duracak biçimde yapıştırın. Çubuğun gölgesinin plaka içerisinde kalmasını sağlamak için çubuğu bir kenara yakın olacak şekilde yerleştirebilirsiniz. 2- Yapışkan kuruduktan ve çubuk kendi başına ayakta durabildikten sonra plakayı güneş görecek düz bir zemin üzerine koyun. Saati kaydedin. Çubuğun plaka üzerindeki gölgesinin ucunun olduğu yere işaret koyun ve tarihi yazın. Her ölçüm esnasında plaka aynı yöne bakmalıdır. 3- Her gün veya haftalık olarak aynı saatte bu işlemi tekrarlayın ve işaretlemeye devam edin. Gölgenin aynı saatte aynı yerde olacağı günler olup olmadığı veya yeryüzünde gölgenin her gün aynı saatte aynı yerde görüldüğü bölgeler olup olmadığını tartışın. 21

ASTRONOMİ TERİMLERİ Işık yılı : Astronomi biliminde kullanılan, ışığın boşlukta bir yılda kat ettiği uzaklığa eşdeğer, yaklaşık 10 trilyon kilometreye eşit uzaklık birimi. Asteroit : Boyutları 1 000 kilometreyi aşmayan küçük gezegen. Yıldız : Çekirdeğinde termonükleer tepkimeler gerçekleşen, çok sıcak gazlardan oluşan ve ışık yayan, küresel gök cismi. Gökada : Tutarlılığı çekim gücüyle sağlanan, çok büyük, yıldızlar ve yıldızlar arası maddeler kümesi. Bulutsu (nebula) : Yıldızlar arası ortamdaki gaz ve toz bulutu. Paralaks : Ele alınan belirli bir gökcisminin Dünya ya olan uzaklığına eşit bir uzaklığın, bu gökcisminden hangi açı altında görüleceğini belirten açısal birim. Yıldız :Kızgın gazlardan oluşan etrafına ısı ve ışık yayan parlak gök cisimlerine yıldız denir. Güneşimizin bir yıldız olduğunu söylemeye gerek yok herhalde. Gökyüzü : Gözümüzün görebildiği sınıra kadar olan, mavi kubbe, gök, gök kubbe, sema. Ufuk : Gök kubbenin yerle birleştiğini gördüğümüz ve bir çeşit sınır vazifesini gören bu çembere ufuk denir. Uzay ( Feza ) : İnsanın gözlem araçları ile ulaşabildiği noktalar arasındaki varlık alanıdır. Başka bir ifade ile bütün gökcisimlerinin içinde bulunduğu büyük boşluk, feza. 22

PLANETARİUM NEDİR? Yıldızçemberi, yıldız evi ya da daha açık anlamıyla 'uzay tiyatrosu' olarak isimlendirilen çok özel bir projektör kullanılarak son derece gerçekçi gökyüzü simulasyonlarının oluşturulduğu kubbe şekline benzeyen alana Planetarium deniyor. 23

BASİT BİR USTURLAB (ASTROLAB) YAPMAK Bir astrolab ile gökyüzündeki cisimlerin ufuktan yükseklikleri ölçülebilir. Gerekli malzemeler: Bir kopya astrolab çizimi- Karton, mukavva veya plastik dosya arkası- 30 cm uzunluğunda siyah tel veya ip-küçük bir ağırlık (metal bir halka gibi)-plastik pipet- Yapıştırıcı- Makas Bant- Delgeç Deneyin Yapılışı: 1- Astrolab çizimini karton, mukavva veya plastik dosya arkasına yapıştırın. Kuruduktan sonra astrolabı keserek çıkartın. 2- Astrolabın eğri yüzeyindeki çizgilerin ucuna makas veya delgeç ile oyuklar açın. 3- Plastik pipeti astrolabın kenarları boyunda kesin. 4- Pipeti astrolabın işaretli kenarına bant ile tutturun. 5- Astrolabın köşesindeki yuvarlak işaretten teli geçirip, ucunu mukavvanın arkasında düğümleyin veya bantlayın. 6- Küçük ağırlığı telin öndeki ucuna bağlayın. 7- Ağaç ve binaların yüksekliklerini (açısal yüksekliklerini) astrolabla ölçmek için pipetin içinden cismin en tepe noktasına bakınız. Telin astrolabın ölçeğini kestiği noktadaki değer derece cinsinden yüksekliği gösterecektir. Biri pipetten bakarken diğer bir kişi astrolab üzerinden bu yüksekliği okur. Astrolab bir yıl boyunca Güneş in yolundaki değişimi göstermek için yükseklik ölçümünde kullanılabilir. Bu değişimleri takip etmek yazın neden günlerin daha uzun kışın daha kısa olduğu açıklamaya yardımcı olur. 24

ASTROLAB 25

METEORİDLER VE KUYRUKLU YILDIZLAR Meteoridler çoğunlukla kuyruklu yıldızlardan arda kalan taş parçalarıdır. Meteoridler Yer atmosferine girdikleri zaman, sürtünmeden dolayı yanarlar ve kayan (akan) yıldızlar olarak gözlenirler. Ay ise kendisini çarpışmalardan koruyacak bir atmosfere sahip değildir. Ay, yüzeyine çarpan meteoritlerin oluşturduğu kraterlerle kaplıdır. Gerekli malzemeler: Gazete kağıdı Un veya ıslak kum Leğen Farklı büyüklükte top ve bilyeler Deneyin Yapılışı: MALZEMELER : Deneyi yapacağınız mekana gazete kağıtları sererek koruyun. Leğeni un veya ıslak kum ile doldurun. Bilyeleri meteor gibi leğene atarak krater modelleri oluşturun. Bilyelerin büyüklüklerindeki değişimin ve atıldığı yükseklikler arasındaki farkın oluşan krateri nasıl etkilediğini gözlemleyin. 26

SÜPER KOPERNİK İLKESİ Dünya Güneş sisteminin merkezinde değil. Güneş Samanyolu nun ortasında değil. Güneş gibi (ve farklı) birçok yıldız var Samanyolu Evren in merkezinde değil. Samanyolu gibi ( ve farklı) birçok galaksi var Zaten Evren in de bir merkezi yok! Evren in tümünü deneysel/gözlemsel bilim yöntemleriyle anlayabiliyoruz. 27

T100 TELESKOPU T100 TELESKOPUNUN TEKNİK ÖZELLİKLERİ Güneş Dizgesinde Seçilmiş Küçük Nesnelerin Kinematik ve Fiziksel Parametrelerinin Belirlenmesi - GAIA Follow-up programı. Yere Yakın Nesnelerin Konumları ve Parlaklıklarının İzlenmesinde kullanılır. 28

29

GERÇEKTEN GÜNEŞ E İHTİYACIMIZ VAR MIDIR? Cevap: Kesinlikle evet. Yediğimiz yemekten yaşadığımız eve kadar her şey Güneş sayesinde oluştu. Açıklama: Yediğimiz bütün yiyecekler Güneş ten gelen enerji ile büyür. Bitkilerin büyümek için enerjiye ihtiyaçları vardır. Bitkiler büyüdükçe, atmosferdeki karbondioksiti soluduğumuz oksijene dönüştürürler. Bazı bitkiler, insanlar ve hayvanlar tarafından tüketilir. İnek, koyun, tavuk gibi hayvanlar insanlar tarafından yenir. Güneş in etkisiyle oluşan tek şey besin zinciri değildir. Yaşadığımız ev ve okuduğumuz kitaplar bile Güneş e bağlıdır. Evinizdeki tahta eşyalar ağaçlardan oluşur ve bu ağaçların yetişmesi için de Güneş ışığına ihtiyaç vardır. Ağaçlar bize kağıtlar, kutular ve diğer malzemeleri de sağlar. Ayrıca ağaçlar soğuk kış gecelerinde ısınmamızı sağlar. Fakat odun ateşi, Güneş olmadan bize yeteri kadar ısı desteği sağlamaz. Ne kadar büyüklükte bir ateş olursa olsun Güneş olmadan Yer çok soğuk (-300 F) ve karanlık olurdu. Ay ışığı aslında Güneş ışığının yansıması olduğundan, gökyüzünde Ay ı göremezdik. Bu karanlığın içinde yalnızca çok uzak yıldızları görebilirdik. Ancak onları da göremeyecektik, çünkü Güneş olmadığı için bu karanlıkta yaşayabilecek canlı da olmayacaktı. 30

GALİLEO GALİLEİ Gökyüzünü incelemek üzere teleskop kullanan ilk kişiydi. Teleskop kullanan ilk kişi olması evrenin (o zamanlar) inanılmaz gerçeklerine ilk şaşıran kişi olmasını da beraberinde getirdi. Güneş in karanlık lekelerinin hareket ettiğini, Ay'ın kraterlerle dolu bir yüzeyi olduğunu ve Jüpiter in dört büyük uydusunu keşfetti. Daha sonradan Lo, Europa, Ganymede ve Callisto adı verilen dört uydunun hepsine birden Galileo Uyduları adı verilir. Keşiflerinden en önemlisi ise Venüs'ün görünümünün zaman içinde değişmesiydi, ki bu da onun Güneş'in çevresinde döndüğünü kanıtlıyordu. Galileo Galilei nin teleskopu 31

Yer, her gün kendi ekseninde dönerken, Güneş in etrafında da dönmektedir. Yer, Güneş etrafında dolanırken kutupları tam olarak aşağıyı ve yukarıyı göstermez. Bir miktar eğiktir. Bu durum da Güneş ten gelen ışınların her zaman aynı açıyla gelmeyeceği anlamına gelir Ay a ilk ayak basan astronot, NEİL ARMSTRONG. 32