Sağlık Çalışanlarında Enfeksiyon Hastalıkları ve Korunma Dr. Şükran Köse İzmir Tepecik Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Ve Klinik Mikrobiyoloji Haziran 2014, Mardin
Sunum planı Sağlık çalışanlarında enfeksiyon hastalıkları ve bulaş yolları Uyulması gereken standart önlemler Temas ile bulaşan enfeksiyonlar ve korunma Damlacık ve hava yolu ile bulaşan enfeksiyonlar ve korunma Kan yolu ile bulaşan enfeksiyonlar ve korunma Sağlık Personelinin Aşılanması Kuvvetle Önerilen Hastalıklar
Sağlık Çalışanlarında Enfeksiyon Bulaş Yolları Kan ya da vücut sıvıları ile direkt temas Kontamine alet ya da yüzey ile indirekt temas Göz, burun ya da ağız mukozasının sıçrayan sekresyonlar ya da damlacıklar ile teması Hava yolu ile bulaşan mikroorganizmaların inhalasyonu
Standart Önlemler Hastaya temas öncesi ve sonrası eller yıkanmalı Sağlık personeli kan ve vücut sıvıları ile temas durumunda; eldiven, maske ve koruyucu önlük giymeli Eldiven çıkarıldıktan sonra eller yıkanmalı
Eldiven el yıkamanın yerine geçemez!!!
Standart Önlemler İğneler hiçbir zaman kılıfına geçirilmemeli, ucu bükülmemeli, sarı, delinmeye dirençli kutular içine atılmalı 1/15/2015
Standart Önlemler Kan veya kanlı sıvılar ile kirlenen çarşaflar ve diğer materyaller özel torbalar içinde uzaklaştırılmalı Eksüdatif deri lezyonu olan sağlık personeli iyileşene kadar doğrudan hasta bakımı veya araçgereç bakımı ile ilgilenmemeli 1/15/2015
Temas ile Bulaşan Enfeksiyonlar Çoklu dirençli bakterilerle infekte veya kolonize hastalar (metisiline dirençli S. aureus, vankomisine dirençli enterokok) Fekal-oral yolla bulaşan infeksiyonlar (C. difficile koliti, Shigella, rotavirus, hepatit A infeksiyonu)
Temas ile Bulaşan Enfeksiyonlar Respiratuvar sinsityal virus (RSV), parainfluenza, enterovirus infeksiyonları, neonatal dissemine veya ciddi primer mukokutanöz herpes simplex virus infeksiyonu Uyuz, impetigo, viral hemorajik ateş 1/15/2015
Enfeksiyon Kontrolünde Temas Önlemleri Hastaya temas öncesi ve sonrası alkol bazlı el dezenfektanı kullanılmalı Elde görünür kir veya sekresyon varsa eller yıkanmalı, daha sonra alkol bazlı el dezenfektanı kullanılmalı
Enfeksiyon Kontrolünde Temas Önlemleri Hastayla, hastanın aletleriyle veya çevreyle temas varsa eldiven giyilmeli Hastaya kullanılan aletler hastaya özel olmalı, eğer başka hastaya kullanılacaksa dezenfekte edilmeli
Damlacık Yolu ile Bulaşan Enfeksiyonlar İnvaziv Haemophilus influenzae tip b Meningokokkal infeksiyonlar (menenjitler) Çoklu dirençli pnömokok infeksiyonları Mycoplasma pneumoniae infeksiyonu Boğmaca Streptokokkal farenjit-pnömoni İnfluenza Kabakulak Kızamıkçık Parvovirus B19 infeksiyonu
Damlacık Yolu ile Bulaşan Enfeksiyonlar Öksürük, Hapşırma, Konuşma, Bronkoskopi ya da aspirasyon sırasında konjunktiva, nazal veya oral mukozaya temas 1 metreden az mesafede!!!!!! bulaşabilir
Damlacık Yolu ile Bulaş Önlemleri STANDARD TEDBİRLERE EK OLARAK; Hastaya 1 metreden daha fazla yaklaşırken maske takılmalı
Hava Yolu ile Bulaşan Enfeksiyonlar Pulmoner ve larengeal tüberküloz Su çiçeği Kızamık Yaygın zoster SARS Viral hemorajik ateş Ebola, Lassa, Marburg, Kırım-Kongo
Hava Yolu ile Bulaşan Enfeksiyonlar mikroorganizma taşıyan damlacıkların havada asılı kalarak veya toz parçacıklarıyla temas ederek hava yoluyla yayılımı ile bulaşabilir
Havayolu ile Bulaş Önlemleri STANDARD TEDBİRLERE EK OLARAK; Negatif basınçlı oda sağlanmalı Odaya girmeden önce N95 maskesi takılmalı Odanın kapısı kapalı tutulmalı Hasta odadan çıkmamalı
Kan Yoluyla Bulaşan İnfeksiyonlar Kan yoluyla en sık bulaşan hastalıklar Hepatit B Hepatit C HIV Sağlık çalışanlarında bulaş kanla veya kanla kontamine olmuş vücut sıvıları ile olur
Bulaş Kan, genital sekresyonlar, plevra, periton, perikard, BOS, eklem ve amniyon sıvıları ile bulaşma riski vardır Dışkı, idrar, ter, gözyaşı, tükrük, balgam, burun sekresyonu bulaşında risk düşüktür
Bulaş Günlük hasta bakımı, el sıkışma, karşılıklı konuşma, aynı odada bulunma ile bulaş olmaz
En Sık Karşılaşılan Bulaşma Yolları Kullanılan iğnelerin batması Kanla kontamine kesici aletlerle yaralanma İnfekte materyalin göz, ağız yada burun mukozasına sıçraması
Kan Yolu ile Bulaş Riskini Belirleyenler Faktörler Hasta popülasyonundaki enfeksiyon sıklığı Virüsun tipi: HBV: %22-62 HCV: %0-7 HIV: %0.2-0.5 CDC. MMWR 2003;52(No. RR-17)
Kan Yolu ile Bulaş Riskini Belirleyenler Faktörler Bulaşın tipi kesici-delici alet kan miktarı maruziyet süresi CDC. MMWR 2003;52(No. RR-17)
Kan Yolu ile Bulaş Riskini Belirleyenler Faktörler Maruziyetin Tipi Perkutan yaralanma Müköz membrana bulaş Sağlam olmayan deriye bulaş
Hepatit B Bulaş Riski HBsAg-pozitif, HBeAg pozitif: %37-62 HBsAg-pozitif, HBeAg-negatif: %23-37 Hepatit B, cansız yüzeyler üzerinde oda sıcaklığında en az bir hafta canlılığını korur.
Hepatit B nin Vücut Sıvılarındaki Konsantrasyonu Yüksek Orta Düşük Kan Semen İdrar Serum Vajinal Sıvı Gaita Yara eksudası Tükürük Ter Göz yaşı Anne sütü
İnsidans / 100.000 Incidence per 100,000 Sağlık Çalışanları ve Genel Populasyondaki Hepatit B Enfeksiyon İnsidansı, 1985-1999 350 300 250 200 150 100 50 0 Sağlık çalışanı Health Care Personnel Genel populasyon General U.S. Population 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 Year Yıl CDC. MMWR 2003;52(No. RR-17)
Hepatit C Bulaş Riski Hepatit C: %2-3 Hepatit C, dış ortamda uzun süre canlı kalamaz 28
HIV Bulaş Riski HIV İğne batması: %0,3 Mukozal temas: %0,09 (%0,006-%0,5) HIV, ortamda uzun süre canlı kalmaz, kurumuş kanda da kısa zamanda ölür
1/15/2015
HIV Bulaş Riski Birkaç dakika kaynatma ya da 60 Cº de ısıtma ile virus ölür 1/10 sulandırılmış çamaşır suyu ile 10 dakika içinde ölür
Kan Yoluyla Bulaşan İnfeksiyonlarda; HER HASTAYA İNFEKTE OLDUĞU KABUL EDİLEREK YAKLAŞILMALI!!!
Kan Yoluyla Bulaşan İnfeksiyonlarda; Hastanın marker sonuçlarının negatif olması, enfekte olmadığı anlamına gelmez. İnkübasyon süreleri: Hepatit B=50-180 gün Hepatit C=30-150 gün HIV=30-90 gün Bu periyotta serolojik göstergeler negatif saptanabilir
Kan Yoluyla Bulaşan İnfeksiyonlardan Korunmak İçin; Kan Her tür vücut sıvısı Ter dışında her tür vücut salgısı ile, Mukoza ve Bütünlüğü bozulmuş ciltle temas sırasında, Eldiven giyilmeli Eldiven çıkarıldıktan sonra eller yıkanmalıdır
Kan Yoluyla Bulaşan İnfeksiyonlardan Korunmak İçin; Hastanın sekresyonlarının etrafa sıçrama ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda ek bariyer önlemleri kullanılmalı: Maske Önlük Gözlük
Kan Yoluyla Bulaşan İnfeksiyonlardan Korunmak İçin; Hepatit veya HIV serolojik sonuçları bilinen veya bilinmeyen tüm hastalarda bu önlemlere uyulmalıdır
Hasta Mahremiyeti Hastaya ait tüm bilgiler gizli tutulmalıdır Hastabaşı panolarına, dosya veya gözlem kağıtları üzerine, vb. yerlere hastanın Hepatit-HIV markerları ile ilgili bilgi yazılmamalıdır
Korunma Kişisel korunma Hastadan hastaya bulaşın önlenmesi Sterilizasyon-dezenfeksiyon Ortam temizliği Atık yönetimi
Kişisel Korunma Standart önlemlere uyulması El hijyeni Kesici-delici alet yaralanmalarının önlenmesi Tıbbi atık-evsel atık ayrımının yapılması Kesici-delici alet kutularının kullanılması İğne uçlarının kapatılmaması
Kişisel Korunma Aşı: Sadece Hepatit B için mümkün Tüm sağlık çalışanları aşılanmalı
Laboratuvarda Korunma Kan ve diğer sıvılar dikkatli taşınmalıdır Hastadan alınan materyalle çalışırken eldiven ve gerekirse gözlük ve maske giyilmelidir Mekanik pipetler tercih edilmelidir Zorunlu değilse enjektör kullanılmamalıdır
Çamaşırhane ve Mutfakta Korunma Kontamine çamaşırlar silkelenmeden kapalı torbalarda taşınmalıdır Normal çamaşır ve bulaşık yıkama işlemleri yeterlidir (70 Cº)
Kan ile Kirlenen Yüzeylerde Temizlik Duvar, zemin ya da diğer yüzeylerden bulaşma riski yoktur Çevrede hasta kanı ve vücut sıvıları ile kirlenme olursa 1/10 çamaşır suyu dökülerek silinmesi ve genel temizlik yeterlidir
Kan Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlar Yönünden Riskli Yaralanmanın Tanımı: Perkütan yaralanma (iğne batması, veya kesici-delici bir aletle yaralanma gibi) Ter dışında diğer vücut sıvıları/salgıları ve kanın mukoza ile temas etmesi Ter dışında diğer vücut sıvıları/salgıları ve kanın bütünlüğü bozulmuş cilt ile temas etmesi
Kan Yoluyla Riskli Yaralanma Anında Yapılması Gerekenler Yaralanmanın meydana geldiği cilt bölgesi su ve sabunla yıkanmalı Mukozal temas durumunda, kan veya vücut sıvısı ile temas eden mukoza bölgesi bol su ile yıkanmalı
Kan Yoluyla Riskli Yaralanma Anında Yapılması Gerekenler Yaralanmanın meydana geldiği bölge sıkılarak kanatılmamalı Yaralanmanın meydana geldiği bölgenin yıkandıktan sonra antiseptik solüsyonla silinmesinde sakınca yok (ek korunma sağlamıyor)
Kan Yoluyla Riskli Yaralanma Anında Yapılması Gerekenler Yaralanmanın meydana geldiği bölgeye çamaşır suyu vb. kostik maddeler ve dezenfektan solüsyonlar sürülmemeli
Hepatit B ile Riskli Temas Yaralanan kişinin markerları bilinmiyor ise hemen kan alınarak HBs Ag, anti-hbs Ab, anti-hcv Ab bakılmalı Marker sonuçlarına göre Hepatit B taşıyıcısı olmayan ve Hepatit B geçirmediği saptanan ve Hepatit B ye karşı bağışık olmayan tüm personele 0, 1 ve 6. aylarda Hepatit B aşısı yapılmalıdır
Hepatit B ile Riskli Temas Yaralanan kişinin anti HBs Ab düzeyi > 10 miu/ml ise hepatit B ye karşı yeterli korunma sağlar. Ek bir müdahaleye (aşı veya immünoglobulin gibi) gerek yoktur.
Hepatit B ile Riskli Temas Yaralanan kişide Hbs Ag-negatif ve anti HBs antikoru negatif veya anti HBs Ab düzeyi < 10 miu/ml ise kaynağın durumuna göre Hepatit B aşısı Hepatit B Ig yapılmasına karar verilir Gebelikte Hepatit B aşısı veya HBIG uygulaması kontrendike değildir
Hepatit B ile Riskli Temas Sağlık personeli KAYNAK HBsAg(+) HBsAg(-) Bilinmeyen veya test edilmeyen Aşısız HBIG + Aşı Aşı Aşı Önceden aşılanmış Aşıya cevabı olduğu bilinenler Profilaksi önerilmez Profilaksi önerilmez Profilaksi önerilmez Aşıya cevabı olmayanlar 2xHBIG veya HBIG+aşı Profilaksi önerilmez Yüksek riskli bir kaynak ise HBsAg(+) kabul et Aşıya cevabı bilinmeyenler AntiHBs <10IU/ml ise HBIG+aşı AntiHBs >10IU/ml ise profilaksi önerilmez Profilaksi önerilmez AntiHBs <10IU/ml aşı AntiHBs >10IU/ml ise profilaksi önerilmez
Hepatit C ile Riskli Temas Hepatit C için etkinliği kanıtlanmış aşı ve immünoglobulin yoktur Riskli yaralanma sonrasında immmünoglobulin veya interferon uygulamalarının Hepatit C ye karşı korunma sağlamadığı gösterilmiştir Riskli yaralanma durumunda en az 6 ay takip yapılamalıdır
HIV ile Riskli Temas HIV için etkinliği kanıtlanmış aşı ve immünoglobulin yoktur HIV bulaş riski taşıyan yaralanma durumunda Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği ne danışılarak yönlendirme yapılmalıdır: Antiretroviral tedavi ile sonuçlar başarılı
Sağlık Çalışanlarında Kan Yolu ile Bulaşan Hastalıkların Kontrolünde Altın Kural; Tüm hastaların HIV, Hepatit B ve Hepatit C pozitif olarak kabul edilmesi ve korunma yaklaşımlarının aynı standartlarda uygulanmasıdır
Sağlık Personelinin Aşılanması Kuvvetle Önerilen Hastalıklar»Hepatit B»İnfluenza (Grip)»Kızamık»Kabakulak»Kızamıkçık»Su çiçeği 1/15/2015
Sağlık Personelinin Aşılanması Kuvvetle Önerilen Hastalıklar Hepatit B Aşısı: Tüm sağlık çalışanlarına yapılmalı 0,1, ve 6. aylarda üç dozluk aşı yapılmalıdır İnfluenza Aşısı: Tüm sağlık personeli her yıl mutlaka aşılanmalı Ülkemizde uygulama için en uygun zaman ekim ayı sonu kasım ayı başlangıcındaki dönemdir 1/15/2015
Sağlık Personelinin Aşılanması Kuvvetle Önerilen Hastalıklar Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak Aşısı (MMR): 3 lü kombinasyon halinde kullanımdadır Tek doz uygulama sonrası %90-95 koruyucu antikor titresi sağlanmaktadır Bağışık olmayan sağlık personelinde en az 1 ay ara ile iki doz yapılması önerilir 1/15/2015
Sağlık Personelinin Aşılanması Kuvvetle Önerilen Hastalıklar Hepatit A aşı: Uzun süreli korunma için en az 6 ay arayla iki doz aşı yapılmalıdır. Su çiçeği aşısı: 4-8 hafta ara ile 2 doz uygulama önerilir 1/15/2015
Sonuç Olarak; Sağlık personeli bir çok bulaşıcı hastalığa karşı genel popülasyona göre çok daha yüksek oranda risk altındadır Bu risk öncelikle sağlık personelinin gerekli önlemler ve hijyen kurallarına uyumu ile azaltılabilir 1/15/2015
buhasder@gmail.com buhasder@buhasder.org.tr
AMACIMIZ: Korunmak tedavi etmekten her zaman daha iyidir. Zira kişileri hasta olma eziyet ve külfetinden uzak tutar THOMAS ADAMS
TEŞEKKÜRLER