TÜRKİYE CUMHURİYETİ BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI SANAYİ ÜRÜNLERİ GÜVENLİĞİ VE DENETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SANAYİ ÜRÜNLERİ GÜVENLİĞİ VE DENETİMİ STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI TASLAĞI (2014-2017)
BAKAN SUNUŞU Kamu idareleri etkinliklerini artırmak, gelişmek ve üstlendikleri görevleri yerine getirerek daha iyi hizmet verebilmek amacıyla kaynaklarını ve yeteneklerini iyi kullanmalı ve çevresel koşullarını doğru anlamalıdır. Stratejik planlama yaklaşımı, bu noktada kamu idarelerine doğru yönetim ve istenilen sonucu alma açısından önemli yararlar sağlamaktadır. Sanayi ürünlerinin teknik mevzuatına ve/veya ürün güvenliği gereklerine uygunluk denetiminin % 70 inden sorumlu olan Bakanlığımızın ürün güvenliği ve denetimi faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesini sağlanmak amacıyla, 635 sayılı KHK ile önemli bir adım atılmış, Sanayi Ürünleri kurulmuş ve ürün güvenliği ve denetimi konusunda problemlerin çözülmesi ve sistem geliştirmede önemli bir kapasiteye ulaşılmıştır. kurulduğu günden bu yana piyasaya güvenli ürün arzını sağlamak amacıyla, sorumlu olduğu ürünlerin piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin faaliyetlerini yerine getirmenin dışında idari ve teknik kapasitesini artırmaya yönelik çalışmalarını da sürdürmüş ve yürüttüğü piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin etkinliğini artırmak amacıyla 2012 yılında Strateji ve Eylem Planının hazırlık çalışmalarına başlamıştır. Stratejik planlamada iç ve dış paydaşların beklentileri kamu idaresinin vizyonunun, misyonunun ve hedeflerinin belirlenmesinde büyük önem arz etmektedir. Bu yaklaşım çerçevesinde, Genel Müdürlüğümüz iç ve dış paydaşlarının da görüşleri doğrultusunda 2014-2017 Stratejisi ve Eylem Planını hazırlamıştır. Belgenin, ülkemizde yürütülmekte olan piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerine ve güvenli ürün arzına katkı sağlaması inancı ile hazırlık çalışmalarında emeği geçen ve bundan sonraki sürece katkı sağlayacak herkese teşekkürlerimi sunarım. Nihat ERGÜN Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı 1
İÇİNDEKİLER GİRİŞ 3 YÖNETİCİ ÖZETİ..4 1.MEVCUT DURUM 5 1.1. Türkiye de Piyasa Gözetim ve Denetimi ve Ulusal PGD İdari Yapılanması.5 1.1.1.Piyasa Gözetimi ve Denetimi...5 1.1.2.Piyasa Gözetimi ve Denetiminin Amacı...6 1.1.3..Piyasa Gözetimi ve Denetiminin Genel İlkeleri...6 1.1.4. PGD ve Ürün Güvenliği Değerlendirme Kurulu..7 1.1.5. Piyasa Gözetimi ve Denetimi Koordinasyon Kurulu... 8 1.1.6. Ekonomi Bakanlığı.. 8 1.1.7. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.. 9 1.1.8. Diğer Kuruluşlar....13 1.2.Avrupa Birliğinde Piyasa Gözetimi ve Denetimi...14 1.2.1. Hızlı uyarı Sistemi (RAPEX) 18 1.2.2.Avrupa Ürün Güvenliği Uygulama Forumu (PROSAFE)... 18 1.2.3.Avrupa Piyasa Gözetim ve Denetim Platformları İdari İşbirliği Grupları(ADCO). 19 3. DURUM ANALİZİ..19 3.1.İç Paydaş Çalıştayı...19 3.2.Dış Paydaş Çalıştayı 20 3.GZFT ANALİZİ..22 4.VİZYON, GENEL AMAÇ VE HEDEFLER..26 5. STRATEJİ VE EYLEM PLANININ İZLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 27 6. EYLEM PLANI..28 7.EKLER...52 7.1. Strateji Belgesinin Temel Politika Belgeleri İle İlişkisi...52 7.1.1.Onuncu Kalkınma Planı 52 7.1.2. 2014 Yılı Programı..52 7.1.3. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Strateji Belgesi (2013-2017).52 7.1.4. Ulusal Piyasa Gözetimi ve Denetimi Strateji Belgesi (2012-2014)..52 7.1.5. Türkiye Sanayi Strateji Belgesi (2011-2014)..53 7.1.6. Türkiye Makine Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2014)...53 7.1.7. Türkiye Otomotiv Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2014)...53 7.1.8. Trafik Güvenliği Eylem Planı...53 2
GİRİŞ Strateji belgeleri, kamuda planlama, yönetme ve istenilen yönde sonuç alma açısından önemli belgelerdir. Stratejik yönetim, hedef ve önceliklerini netleştirmiş, hesap veren, şeffaf bir yapının oluşmasını sağlarken gerçekleştirilen faaliyetlerin daha etkin ve verimli olmasını sağlamaktadır. Bu yaklaşım çerçevesinde müz piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin daha etkin olmasını ve sanayi ürünlerinin güvenli ve mevzuatına uygun şekilde piyasaya arzını sağlamak amacıyla, iç ve dış paydaşların da görüşleri doğrultusunda 2014-2017 Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanmıştır. Piyasa gözetimi ve denetimi sadece kamu kuruluşlarının değil piyasada yer alan tüm aktörlerin aktif olarak katılması gereken bir süreçtir. Bu nedenle, belgenin hazırlanması aşamasında, ülkemizde piyasa gözetimi ve denetimi yapmaya yetkili kurum ve kuruluşların yanı sıra, üreticiler, dağıtıcılar, uygunluk değerlendirme kuruluşları ve onaylanmış kuruluşlar ile sivil toplum örgütlerinin görüşleri alınmış, yapılan çalışmalar tüm paydaşlarla işbirliği içerisinde yürütülmüştür. Hazırlık çalışmaları kapsamında iki çalıştay yapılmış, yapılan çalıştaylarda ülkemizdeki piyasa gözetimi ve denetiminde yaşanan sorunlar tespit edilmiş ve çalıştaylar sonucunda iç ve dış paydaşların beklentileri değerlendirilerek mevcut sorunların çözümüne yönelik eylemler planlanmıştır. Eylem Planı, hangi eylemin, hangi zaman dilimi içerisinde ve hangi araçlar ile uygulanacağını tanımlamaktadır. Strateji ve Eylem Planı nın izlenmesi, değerlendirilmesi ve gerekli görüldüğü hallerde eylemlerin revize edilmesi, Strateji ve Mevzuat Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilecektir. 3
YÖNETİCİ ÖZETİ Günümüzde yaşanan küreselleşme ile rekabet ve piyasada yer alan ürünlerin çeşitliliği giderek artmış ve tüketiciye farklı fiyat, kalite ve seçeneklerde ürün sunulması, insan can ve mal güvenliğini tehdit eden bir takım riskleri de beraberinde getirmiştir. Piyasada serbest dolaşımda olan bu ürünlerin insan sağlığını, can ve mal güvenliğini, çevreyi, bitki ve hayvan yaşamını tehdit eden risklerini ortadan kaldırmak amacıyla piyasa gözetim ve denetim sistemi uygulanmaktadır. Gümrük Birliği ile birçok alanda AB mevzuatına uyum sağlanması ve uygulamaların da AB uygulamalarıyla paralel hale getirilmesine yönelik yükümlülükler üstlenen ülkemizin Avrupa Birliği içinde malların serbest dolaşımını sağlayabilmesi için piyasaya güvenli ürün arzını sağlayabilmeli ve bunun için etkin bir piyasa gözetimi ve denetimi yapmalıdır. AB mevzuatının uyumlaştırılarak hukuki altyapının oluşturulmasının yanında, mevzuatın etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak üzere gerekli idari altyapının da oluşturulması önem arz etmektedir. Bu nedenle, Avrupa Birliğine üyelik sürecinde Bakanlığımız sorumluluğunda bulunan ürün gruplarına yönelik olarak yürütülen piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin daha etkin olmasını sağlamak amacıyla yürütülen çalışmalar sonucunda öncelikli sorunlardan hareketle Bakanlığımızın piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin vizyon ve genel amaç belirlenerek; bu vizyona ve genel amaca yönelik, dört temel hedef tespit edilmiştir. Bu hedefler doğrultusunda, strateji belgesinin uygulanmasını temin edecek 38 eylemden oluşan Eylem Planı oluşturulmuştur. Eylem Planı, eylemlerin, hangi zaman dilimi içerisinde, hangi araçlarla uygulanacağını tanımlamaktadır. 4
1. MEVCUT DURUM 1.1.Türkiye de Piyasa Gözetim ve Denetimi ve Ulusal PGD İdari Yapılanması 1.1.1.Piyasa Gözetimi ve Denetimi Piyasa gözetimi ve denetimi, ürünün piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında, ürün piyasada veya gerektiğinde kullanımda iken ilgili teknik düzenlemesine uygun olarak üretilip üretilmediğini ve güvenli olup olmadığını denetlemek veya denetlettirmek, ürünün güvenli olmaması halinde güvenli hale getirilmesini temin etmek, gerektiğinde ise Bakanlık tarafından yapılan yaptırımları uygulamak gibi her türlü faaliyeti kapsar. Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri sonucunda, yaptırım uygulama yetkisi piyasa gözetimi ve denetimini gerçekleştiren kamu kuruluşuna ait olmakla birlikte, piyasa gözetimi ile piyasa denetimi arasında, bu faaliyetlerde rol alan taraflar açısından birtakım farklılıklar bulunmaktadır. Piyasa gözetimi, piyasada yer alan tüm aktörlerin etkin olduğu bir süreçtir. Bu süreç içerisinde, tüketiciler, kullanıcılar, üreticiler, dağıtıcılar, uygunluk değerlendirme kuruluşları ve onaylanmış kuruluşlar ile sivil toplum örgütlerinin önemli görevleri bulunmakta olup, kamu kuruluşlarıyla işbirliği içerisinde olmaları piyasada yer alan ürünlerin güvenliği açısından büyük önem arz etmektedir. Piyasa denetimi ise, başka test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşlarının imkânlarından yararlanılsa bile, sadece yetkili kamu kuruluşunun etkin bir şekilde faaliyet gösterdiği bir süreçtir. Bu aşamada, ürünün teknik düzenlemeye uygun ve güvenli olup olmadığının tespiti amacıyla gerekli testler ve muayeneler yapılmakta, ürünün güvenli olup olmadığına dair nihai kararlar alınmakta ve ilgili taraflar hakkında gerekli müeyyideler uygulanmaktadır. Piyasa gözetimi ve denetimi aynı zamanda, AB ekonomik entegrasyonunun temel ilkelerinden olan malların serbest dolaşımını garanti altına alan uygulamalardan biridir. Ürünlerin yasal düzenlemelerde belirtilen gerekliliklere uygunluğunun kontrolü anlamına gelen piyasa gözetimi ve denetimi ile malların serbestçe dolaşabildiği, üreticiye güven esası üzerine kurulan iç pazarın güvenli ürünlerden oluşması sağlanmaktadır. 5
1.1.2.Piyasa Gözetimi ve Denetiminin Amacı PGD nin amacı temel olarak, piyasada sadece güvenli ürünlerin yer almasını ve bunu gerçekleştirmek için ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanmasını sağlanmaktır. Böylece, ilgili mevzuat hükümlerini karşılamayan ürünlerden kaynaklanan kaza veya yaralanmalar azaltılarak, tüketicilerin ve diğer kullanıcıların can ve mal güvenliğinin korunması sağlanırken diğer iktisadi aktörlerin haksız rekabete karşı korunması ile iyi işleyen bir piyasa ekonomisine sahip olunması sağlanmış olacaktır. Ürünlerin piyasaya ilgili mevzuatta belirtilen veya bir mevzuatın bulunmadığı durumlarda güvenliğe esas olacak diğer kriterlerle ortaya konulan standartlar, iyi uygulama kodları, bilim ve teknoloji düzeyi, tüketicinin güvenliğe ilişkin makul beklentisi gibi temel güvenlik gereklerini karşılar şekilde arz edilmesi, üreticinin, yetkili temsilcisinin ve/veya ithalatçının sorumluluğundadır. PGD faaliyetleri, yetkili kuruluşlarca, bir strateji belirlendikten sonra işaret ve belge kontrollerinin yapılarak ve gerektiğinde laboratuvar analizlerine tabi tutulmak üzere üründen numuneler alınarak gerçekleştirilir. Yetkili kuruluş, denetimler sonucunda ürüne ilişkin uygunsuzluk tespitinde idari yaptırımların uygulanmasını, güvensizlik tespitinde ise ürünün piyasaya arzın yasaklanmasını, arz edilmiş olanların toplanmasını, güvensizliğin üretici tarafından giderilmesinin sağlanmasını, ürünün güvenli hale getirilmemesi veya güvenli hale getirilmesinin mümkün olmadığı durumlarda taşıdıkları risklere göre kısmen veya tamamen bertaraf edilmesine yönelik gerekli tedbirler alınmasını ve bu tedbirlerin kamuoyuna duyurulmasını sağlar. Dolayısıyla, tüm bu faaliyetlerle aralarında üretici ile tüketicinin de yer aldığı tüm piyasa aktörleri arasındaki menfaat dengesinin kurulması ve AB standartlarında iyi işleyen bir piyasa ekonomisinin oluşturulması sağlanmış olacaktır. 1.1.3. Piyasa Gözetimi ve Denetiminin Genel İlkeleri Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri mutlaka kamu otoriteleri tarafından yerine getirilmelidir. Bunun en önemli nedeni, piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin tarafsızlığını sağlamaktır. Yetkili kuruluşlar, piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerini yerine getirirken gizliliğe riayet etmelidir. Ekonomik aktörlerin faaliyetlerine ilişkin bilgiler kural olarak gizlidir. 6
Piyasa gözetimi ve denetimi oransallık ilkesine uyularak yürütülmelidir. Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri sonucunda alınan önlemin ürünün taşıdığı riskle orantılı olması yani riskin ya da uygunsuzluğun derecesine göre belirlenmesi gerekmektedir. Üreticiler uygunluk değerlendirmesi süreciyle tüm AB mevzuatına uygunluğu doğrulamalıdır. PGD otoritesinin sorumluluğu, uygunluk değerlendirmesi çerçevesinde piyasaya sürülmüş veya sürülmek üzere olan ürünlerin gözetimine kadar uzanır. Kural olarak piyasa denetimi işlemleri ürünün tasarım ve üretim aşamasını kapsamaz. Ancak, yetkili kuruluş uygunsuzluk tespit edildikten sonra sabit bir hatanın oluşup oluşmadığını doğrulamak için üretim yerinde kontrollerde bulunabilir, uygun olmayan ürünlerin piyasaya arzını önlemek için üreticiler ve tedarikçilerle işbirliği yapabilir. 1.1.4. PGD ve Ürün Güvenliği Değerlendirme Kurulu Kurul, 19/3/2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2011/4 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile Ekonomi Bakanının koordinasyonunda; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Çevre ve Şehircilik Bakanı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı, Gümrük ve Ticaret Bakanı, Sağlık Bakanı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı ile Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanının katılımıyla PGD den sorumlu kuruluşların en üst seviyede temsilcilerinden oluşturulmuştur. 2011 yılında kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması çerçevesinde Kurulu ve görevlerini belirleyen Genelge 2011/12 Genelge sayısıyla 06/09/2011 tarihli Resmi Gazetede yeniden yayımlanmıştır. Genelgeye göre Kurul, Piyasa Gözetimi ve Denetimi Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan yıllık eylem planlarını değerlendirecek, etkin bir ithalat ve iç piyasa denetimi için temel hedef ve stratejilerle alınacak tedbirleri belirleyecek ve bu amaçla üst düzeyde kararlar alarak ilgili kurumlar arasında işbirliğini ve eşgüdümü sağlayacaktır. Kurul, yılda en az bir defa toplanacak, sekretarya görevi Ekonomi Bakanlığı tarafından yerine getirilecek, ihtiyaç halinde diğer bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, özel sektör, sivil toplum ve meslek kuruluşları da Kurulun çalışmalarına davet edilebilecektir. Genel ekonomik hedefler, insan sağlığı ve güvenliği, kamu yararı doğrultusunda ürün güvenliği politika ve stratejilerinin uygulanması amacıyla Piyasa Gözetimi, Denetimi ve Ürün 7
Güvenliği Değerlendirme Kurulu tarafından yürütülecek çalışmalara ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca aktif katkı ve destek sağlanacaktır. 1.1.5. Piyasa Gözetimi ve Denetimi Koordinasyon Kurulu Piyasa Gözetimi ve Denetimi Koordinasyon Kurulu, 2002 yılında çıkarılan Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Kurul, piyasa gözetimi ve denetimi alanında tavsiye niteliğinde kararlar almak, böylece PGD ortak sorunlarının çözüme kavuşturulması, PGD idari kapasitesinin geliştirilmesi ve sorumlu kuruluşlar arasında uygulama birliği sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Kurula, Ekonomi Bakanlığı Ürün Genel Müdürü başkanlık etmekte, yetkili kuruluşlardan da birer daimi temsilci katılım sağlamaktadır. Kurulun görevleri Yönetmeliğin 15'inci maddesinde açıklanmıştır. Buna göre Kurulun görevleri şunlardır: Piyasa gözetimi ve denetiminin etkin işleyişini sağlayabilmek için, piyasa gözetimi ve denetimi konusunda yetkili kuruluşlar arasında işbirliğinin sağlanmasına katkıda bulunmak, Piyasa gözetimi ve denetimi sırasında yetkili kuruluşların karşılaştıkları sorunların giderilmesi amacıyla çözüm önerileri üretmek, Ürünlere ilişkin teknik mevzuatın yetkili kuruluşlarca hazırlanmasını ve uygulanmasını izlemek, Gerektiğinde, teknik mevzuat uyumu ile piyasa gözetimi ve denetimi konularında tavsiye niteliğinde kararlar almaktır. 1.1.6.Ekonomi Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı nın teşkilat ve görevleri 637 sayılı KHK ile düzenlenmiştir. 637 sayılı KHK nın 2. maddesinin (ı) bendinde Ekonomi Bakanlığı nın piyasa gözetimi ve denetimi ile ilgili görevleri Dış ticarete konu ürünlerin güvenli, mevzuata ve standartlara uygun olmasını sağlamak, bu amaçla ithalatta ve ihracatta denetim yapmak ve yaptırmak, ticarette teknik engellerin önlenmesine ilişkin çalışmalar yürütmek, ürün güvenliği, teknik düzenlemeler ve denetimlere dair mevzuat, politika ve uygulamaları koordine etmek. olarak düzenlenmiştir. Ayrıca 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Çerçeve Kanun ile piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri ile ilgili yetkili kuruluşların görev 8
ve yükümlülükleri düzenlenmekte olup, bu konuda Ekonomi Bakanlığı PGD kuruluşları arasında koordinasyonu sağlama yetkisine sahiptir. Ekonomi Bakanlığı nın PGD ile ilgili görevleri Ürün Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. 1.1.7. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2011 yılında Bakanlıkların yeniden yapılandırılması çerçevesinde 635 sayılı KHK ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın kuruluşu, görevleri ve teşkilatı düzenlenmiştir. 635 sayılı KHK ile daha önce sanayi ürünlerinin teknik mevzuatına ve ürün güvenliği gereklerine uygunluğunu sağlamak amacıyla Sanayi tarafından yerine getirilen piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerini yürütmek üzere kurulmuştur. Bu çerçevede, piyasa gözetimi ve denetimi faaliyeti, sanayi politikası belirleme ve ürün mevzuatı hazırlama yetkisinden bağımsız hale getirilmiştir. Bakanlığımız ürün güvenliği konusunda 2004 yılından bu yana gerçekleştirdiği denetimler aracılığıyla önemli tecrübe ve bilgi birikimi elde etmiştir. 2011 yılında Güvenliği Denetimi nün kurulması ile ulusal düzeyde ürün güvenliği ve denetimi konusunda yatay sorunların çözülmesi, etkin bir piyasa gözetim ve denetim sistemi oluşturulması, ürün güvenliği ve denetimine ilişkin politika belirleme, denetim usul ve esaslarını belirleme ve benzeri konularda önemli bir kapasiteye ulaşılmıştır. Genel Müdürlük ürün güvenliği ve denetimine ilişkin politika belirleme, denetim stratejisi, rehberi, planı ve programı hazırlama, denetlenecek ürünlere yönelik risk analizleri yapma, denetim usul ve esaslarını belirleme, uygunsuzluk halinde gerekli tedbirlerin alınmasını ve yaptırım uygulanmasını sağlama gibi merkezi olarak yerine getirilmesi gereken görevler dışında, Bakanlığımız sorumluluğunda bulanan ürünlerin piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerini kendi görev ve sorumlulukları çerçevesinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlükleri aracılığıyla yürütmektedir. - nün Görevleri nün görevleri 635 sayılı KHK nın 11 inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre n PGD faaliyetlerine ilişkin görevleri şunlardır : 9
Ürün güvenliği ve denetimi politikalarının hazırlanmasına yardımcı olmak, sanayi ürünlerinin denetimine yönelik stratejiler geliştirmek, uygulamak ve uygulanmasını sağlamak, sonuçlarını izlemek ve değerlendirmek. Bakanlığın sorumluluğunda bulunan sanayi ürünlerinin, ürün güvenliği ve teknik mevzuatına uygunluğunu sağlamak amacıyla piyasa gözetimi ve denetimini yapmak veya yaptırmak, uygunsuzluk halinde gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak ve yaptırım uygulamak, denetime yönelik risk analizleri yapmak, denetim usul ve esaslarını belirlemek. Teknik mevzuata ve ürün güvenliği denetimine ilişkin verileri toplamak, ürün güvenliği bilgi sistemi oluşturmak, verileri değerlendirmek, rapor hazırlamak ve yayımlamak. Bakanlığın görev ve sorumluluğunda bulunan sanayi ürünlerinin piyasa gözetimi ve denetiminde yararlanılacak laboratuvarın nitelikleri ve hizmet alanlarını belirlemek, laboratuvar kurulmasını desteklemek ve bu konularda düzenlemeler yapmak. Denetim sırasında alınan numunelerin testlerini yapmak veya yaptırmak. Bakanlık Ürün Koordinasyon Komisyonunun oluşumunu, görev ve yetkileri ile çalışma usul ve esaslarını belirlemek. - Sorumluluğunda Bulunan Ürün Grupları Atex Asansörler Aerosol Kaplar Basınçlı Ekipmanlar Düzenlenmemiş Alan Elektrikli Ekipmanlar Gaz Yakan Cihazlar Makinalar Motorlu Araçlar Sivil Kullanım Amaçlı Patlayıcılar Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Kazanlar 10
- Sanayi Sanayi, aşağıda belirtilen görevleri ile PGD faaliyetlerine katkıda bulunmaktadır. Sanayi ürünlerine ilişkin teknik düzenlemeleri uyumlaştırmak, teknik mevzuatı ve ilgili standart listelerini hazırlamak ve uygulamaya koymak, teknik düzenlemesi ve standardı bulunmayan sanayi ürünlerinin denetimine esas olacak özelliklerini tespit etmek veya ettirmek. Sanayi ürünlerine ilişkin teknik düzenlemeler kapsamında yetkilendirilecek onaylanmış ve uygunluk değerlendirme kuruluşları ile teknik hizmet kuruluşlarının taşıması gereken nitelikleri belirlemek, bu kuruluşları görevlendirmek, gerektiğinde görevlendirmeyi geçici olarak durdurmak veya iptal etmek. - Metroloji ve Standardizasyon nün Görevleri 635 sayılı KHK nın 10 uncu maddesinde Metroloji ve Standardizasyon nün görevleri açıklanmaktadır. Bu görevlerden PGD faaliyetlerine ilişkin olanlar ise şöyledir: a) Yasal metroloji ve hazır ambalajlama alanında teknik düzenlemeler ile ilgili standart listelerini hazırlamak ve uygulamaya koymak, bu alanda piyasa gözetimi ve denetimi yapmak veya yaptırmak. b) Yasal metroloji kapsamına alınacak veya kapsamdan çıkartılacak ölçü aletlerini belirlemek, yasal metroloji alanında izlenebilirliği sağlamak için gerekli teknik ve idari altyapıyı oluşturmak. c) Ulusal ölçü etalonlarının bulundurulma ve kontrol esaslarını belirlemek, d) Türk Standardları Enstitüsünce hazırlanan ve Bakanlıkça gerekli görülen standartlara ilişkin düzenlemeler yapmak ve uygulanmasını sağlamak. e) Yasal metroloji ve hazır ambalajlama alanında teknik düzenlemesi ve standardı bulunmayan ürünlerin denetimine esas olacak özellikleri tespit etmek veya ettirmek. f) Metroloji, standardizasyon, akreditasyon ve uygunluk değerlendirmesi alanlarında stratejiler belirlemek, bunların uygulanmasında ilgili kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak. g) Laboratuvarlar kurmak veya kurdurmak, kurulan laboratuvarların belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde çalışmalarını sağlamak ve kontrol etmek. h) Yasal metroloji alanında yetkilendirilecek uygunluk değerlendirme kuruluşları ile teknik hizmet kuruluşlarının taşıması gereken nitelikleri belirlemek, bunları görevlendirmek, gerektiğinde görevlendirmeyi geçici olarak durdurmak veya iptal etmek. 11
- Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Bakanlığımızın görev ve faaliyet alanına giren, Avrupa Birliği ile ilgili konularda; müzakerelere ilişkin hazırlıkları yapma, toplantılara katılma, Avrupa Birliği-Türkiye ortaklık organlarında alınan kararlarla ilgili olarak uyum ve uygulama çalışmalarını yürütme ve Bakanlık birimleri arasında koordinasyonu sağlama Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü görevleri arasında yer almaktadır. - Hukuk Müşavirliği Hukuk Müşavirliği, Bakanlığın taraf olduğu adlî ve idari davalarda, tahkim yargılamasında ve icra işlemlerinde Bakanlığı temsil etme, dava ve icra işlemlerini takip etme, anlaşmazlıkları önleyici hukukî tedbirleri zamanında alma görevleri çerçevesinde piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin konularda Bakanlık aleyhine açılan davalarda Bakanlığı temsil etmekte, PGD alanında hukuki düzenlemelerin hazırlanmasına katılmaktadır. - Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlükleri Bakanlığımızın sorumluluk alanına giren ürünlerin piyasa gözetimi ve denetimi il müdürlüklerinde denetimle görevli personel tarafından gerçekleştirilir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji il müdürlüklerinin piyasa gözetimi ve denetimi konularında görev, yetki ve yükümlülükleri Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliğinin 16'ıncı maddesi ile Yıllık PGD Rehberi ve Denetim Planı nında il müdürlüğünün PGD ye ilişkin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: a) Bakanlık tarafından gönderilen yıllık piyasa gözetimi ve denetimi programını esas alarak ilin piyasa gözetimi ve denetimi programını hazırlamak ve uygulamak, b) Denetim programını; ilin üretici, ithalatçı, dağıtıcı ve satıcı profilini çıkararak bunlara ait ürünlerin denetlenmesini sağlayacak şekilde hazırlamak, c) PGD faaliyetlerinin etkin olarak gerçekleştirilmesini teminen ihtiyaçlarını, sorunlarını ve çözüm önerilerini Bakanlığa iletmek, ç) PGD faaliyetlerinde ihbar, şikayet, her türlü reklam ve ilanlar ile kaza, yaralanma haberleri ve veri tabanlarından yararlanmak, d) PGD faaliyetleri sonucunda gerekli idari yaptırım kararlarının verilmesini ve yerine getirilmesini sağlamak, 12
e) Bakanlıkça verilecek piyasaya arz yasağı, toplatma ve bertaraf kararlarının yerine getirilmesini sağlamak, bu kararların yerine getirilip getirilmediğini üretici nezdinde ve piyasada izlemek ve kontrol etmek ve sonucundan Bakanlığa bilgi vermek, f) PGD faaliyetlerinin tarafsız, bağımsız, eşit ve şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlamak, g) Denetim personelinin teknik ve hukuki konularda eğitim ihtiyacını karşılamaya, bilgi ve tecrübelerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmak, ğ) Piyasanın veya ürünlerin uygunluk düzeyinin yükseltilmesi amacıyla üreticilerle işbirliği yapmak, bilgilendirme, eğitim ve benzeri toplantılar düzenlemek. (2) İl müdürü, PGD faaliyetlerinin etkin bir şekilde sürdürülebilmesi amacıyla diğer ilgili mevzuat ve bu Yönetmelik hükümleri uyarınca gerekli tüm önlemlerin alınmasından ve uygulanmasından sorumludur. İl müdürü, koşulları dikkate alarak organizasyon içinde piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri için ayrı bir birim oluşturur. 1.1.8.Diğer Kuruluşlar Ülkemizde piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu on adet kurum ve kuruluşlar bulunmaktadır. Bu kurum ve kuruluşların sorumlu olduğu ürün grupları aşağıdaki tabloda belirtilmektedir. YETKİLİ KURULUŞ Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı SORUMLU OLUNAN ÜRÜN GRUPLARI Elektrikli ve elektronik ürünler, makineler, sivil kullanım amaçlı patlayıcılar, motorlu taşıtlar, asansörler, teleferikler, ev aletleri, gaz yakan cihazlar, basınçlı ekipmanlar, sıcak su kazanları, ölçü aletleri, hazır ambalajlı mamuller, hazır giyim- tekstil ve ayakkabı (etiket kontrolü), diğer makineler, tarım ve orman traktörleri. Düzenlenmemiş alanda yer alan hazır giyim-tekstil ve ayakkabı, dekoratif malzemeler, mobilyalar, el aletleri, aygıtlar, hobi ve spor ekipmanları, mutfak/pişirme gereçleri, çakmaklar, kırtasiye ürünleri, çocuk ekipmanları, gıda görünümlü ürünler, kozmetikler, oyuncaklar, deterjanlar, 13
kimyasal ürünler Sağlık Bakanlığı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Çocuk bakım ürünleri, tıbbi cihazlar, Gıda maddeleri, gıdalarla temas eden madde ve malzemeler, yem, gübreler, bitki koruma ürünleri, veterinerlikte kullanılan tıbbi ürünler Yapı malzemeleri, katı yakıtlar, pil ve akümülatörler Kişisel koruyucu donanımlar Gezi tekneleri, gemi teçhizatı Telsiz ve telekomünikasyon terminal ekipmanları Tütün mamulleri ve etil alkol ürünleri Akaryakıtlar, madeni yağlar 1.2. Avrupa Birliğinde Piyasa Gözetimi ve Denetimi AB uygulamalarında piyasa gözetimi ve denetimi sisteminin en önemli özelliği, her üye devletin altyapısını nasıl oluşturacağına kendisinin karar vermesidir. AB mevzuatında ürün güvenliğine ilişkin genel yasal düzenlemeler bulunmakla birlikte, üye devletlerin direktifleri ne şekilde uygulayacağı konusunda hiçbir yükümlülük bulunmamaktadır. PGD ulusal bir yükümlülük olarak kabul edildiği için, her üye devlet piyasa gözetimi ve denetimi sistemini nasıl kuracağı veya nasıl yürüteceği konusunda bağımsızdır. Avrupa Birliğinde piyasa gözetimi ve denetiminin ulusal olması ilkesinin getirdiği bir takım dezavantajlar bulunmaktadır. Bu ilkenin benimsenmesi sonucu her ülkenin kendi PGD sistemini oluşturmada bağımsız olması ile farklı gözetim uygulamaları ortaya çıkabilmekte ve ulusal gözetim faaliyetleri birbirleriyle çakışabilmektedir. Bu sorunun ortadan kaldırılması amacıyla ulusal yetkililer arasında idari işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesi gerekmiş, PGD yetkilileri arasındaki işbirliği ile ulusal yetkililerin kendi yöntemlerini diğerleriyle karşılaştırması sonucunda iyi uygulamaların Topluluk düzeyinde yaygınlaştırılması sağlanmaya çalışılmıştır. Avrupa Birliği ne üye ülkeler arasında uygulamaların uyumunun 14
sağlanması, çakışmaların önlenmesi amacıyla kabul edilen idari işbirliği, üye ülkeler için zorunlu tutulmuştur. İdari işbirliği çerçevesinde, üye ülkeler PGD bilgi ve verilerini hazır bulundurmak durumundadırlar. Bu zorunluluğun amacı piyasa gözetimi ve denetimi sırasında yapılan test ve araştırma faaliyetlerinin mükerrerliğini engellemek ve bilgilerin gizliliğini sağlamaktır. Yetkili kuruluşlar mükerrerlikleri engellemek için teknik analizler veya testlerinin başka bir kuruluş tarafından yapılmış ve sonuçlarının kendilerine iletilmiş veya iletilecek olması halinde, bu testlerin tekrarlanması gerekip gerekmediğini değerlendirirler. Ürünün, AB piyasasına arzından önce ve sonra piyasa gözetim otoriteleri ve ekonomik operatörleri tarafından gerçekleştirilmesi gereken görev ve sorumluluklar aşağıdaki şekilde yer almaktadır. AB de piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerine ilişkin temel politikalar, ortak pazarda malların serbest ve güvenli bir şekilde dolaşımı ile tüketici sağlığı ve güvenliğinin korunmasıdır. Bu iki politika seçilecek önceliklerin çerçevesini de belirlemektedir. AB de piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu otoritelerin çoğu için tüketicinin korunması seçilen hedef ve önceliklerin en önemlisidir. Kullanıcı güvenliğini desteklemek için yürütülen tüm faaliyetler herkes için aynı kuralların geçerli olduğu ortam (levelplayingfield) ve adil rekabeti tesis etmeye katkı sağlamaya yöneliktir. 15
AB yasal çerçevesi üye ülkelerin direktifleri nasıl uygulayacağına ve mevzuatın nasıl olması gerektiğine hükmetmez. Piyasa gözetimi ve denetiminin nasıl yerine getirileceği üye ülkelere bağlıdır. Çoğu üye ülkede piyasa gözetim organizasyonu değişen ortam veya farklı politik şartlar veya ortaya çıkan ihtiyaçlar gereği sık sık değişikliğe uğramaktadır. Bu nedenle, üye ülkelerin hepsinin ihtiyaçlarına uyan tek bir organizasyon modeli yoktur. Dolayısıyla AB de piyasa gözetim organizasyonu ve icra yöntemleri büyük oranda üye ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri bazı ülkelerde merkezi olarak organize edilmekle birlikte bazılarında bölgesel veya yerel makamlar tarafından yürütülmektedir. Örneğin, piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri, İngiltere'de yerel yönetimler, Fransa'da merkezi hükümet tarafından, Almanya da eyaletlerde ilgili Bakanlıklar tarafından yerine getirilmektedir. FRANSA PGD Kuruluşları Ekonomi, Finans ve Sanayi Bakanlığı ( Rekabet Politikası, Tüketici Sorunları ve Kaçakçılığı Kontrol ) Bütçe, Kamu Hesapları ve Devlet Reformu Bakanlığı (Gümrük ve Vergi Genel Müdürlüğü) Ekonomi, Finans ve Sanayi Bakanlığı (Rekabet, Sanayi ve Hizmetler Genel Müdürlüğü ) Ulaştırma, Sürdürülebilir Kalkınma Ekoloji Bakanlığı (Riskleri Önleme Genel Müdürlüğü) Çalışma, İstihdam ve Sağlık Bakanlığı (Çalışma ) Sağlık Ürünleri Emniyeti Ajansı Ulusal Frekanslar Ajansı Ulaştırma, Sürdürülebilir Kalkınma Ekoloji Bakanlığı (Denizcilik Daire Başkanlığı) İNGİLTERE PGD Kuruluşu Sorumlu olduğu ürün grupları Tüm ürünler 3. Ülkelerden AB ye ithal edilen tüm ürünler Ölçü aletleri Gaz yakan cihazlar, basınçlı ekipmanlar, kimyasal maddeler, patlayıcılar, patlayıcı ortamda kullanılan malzemeler Makineler, KKD Tıbbi cihazlar, Kozmetik, Dövme Gezi Tekneleri Sorumlu olduğu ürün grupları 16
İstihdam ve İnovasyon Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Çevre Gıda ve Köyişleri Bakanlığı Ulaştırma Bakanlığı Topluluklar ve Yerel İdareler Çalışma Bakanlığı Ulusal Ölçüm Ofisi ALMANYA PGD Kuruluşu Alman İnşaat Teknoloji Enstitüsü Federal Motorlu Taşıt Teşkilatı Federal Ağ Ajansı Federal Denizcilik ve Hidrografi Teşkilatı Eyaletlerde ilgili Bakanlıklar (örneğin Bavyera Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı, Hessen Aile,Çalışma ve Sağlık Bakanlığı gibi) Tüm tüketici ürünlerinin güvenliği (yerel yönetimler), piller, RTTE, atıklar, ve profosyenel kullanıma özgü ürünler, ROHS, elektrikli ve elektronik ekipmanlar, EMC İlaç, tıbbi cihaz Enerji kullanan ürünler, veteriner ilaçları, REACH Motorlu araçlar, araçlarda kullanılan ürünlerin güvenliği Yapı malzemeleri (yerel yönetimler) Sivil kullanım amaçlı patlayıcılar Tartı aletleri Sorumlu olduğu ürün grupları Yapı Malzemeleri Karayolu taşıtları RTTE ve EMC Gemi Teçhizatı Düzenlenmemiş alanda yer alan tüketici ürünleri, aerosol kaplar, basit basınçlı ekipmanlar, kişisel koruyucu donanımlar, gaz yakan cihazlar, ATEX, gezi tekneleri, taşınabilir basınçlı ekipmanlar asansörler, makineler, açık havada kullanılan ürünlerde gürültü emisyonu, LVD, oyuncaklar, tıbbi cihazlar. Avrupa Birliği genelinde bilgi paylaşımı, kaynakların birleştirilmesi ve üye devletler arasındaki işbirliği etkili, kapsamlı ve sürekli bir denetim için kaçınılmazdır. Bu amaçla bir takım iyi uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Bu uygulamaların bir kısmı Türkiye deki piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu kurum ve kuruluşların da aktif katılımını gerektirmekte ya da katkı sağlamaktadır. Bu uygulamalar aşağıda yer almaktadır. 17
1.2.1. Hızlı Uyarı Sistemi (RAPEX) RAPEX sistemi 2001/95 sayılı Genel Ürün Güvenliği Direktifi kapsamında 2004 yılında kurulmuştur. RAPEX, AB ülkelerinde piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu kurumlar ve Avrupa Komisyonunun Topluluk piyasasında tespit ettikleri tehlikeli ürünlere ilişkin bilgileri hızlı ve etkili bir şekilde paylaştıkları ve tüketicileri sağlık ve güvenlikleri bakımından potansiyel risk teşkil eden ürünlere karşı bilgilendirdikleri bir sistemdir. 765/2008 sayılı Tüzüğün yürürlüğe girmesiyle birlikte RAPEX sisteminin kapsamı tüketici sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasının yanı sıra sağlıklı ve güvenli bir iş ortamının ve çevrenin oluşturulması ve profesyonel kullanım gerektiren ürünleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Bu yönüyle RAPEX sistemi AB ülkelerinin ürün güvenliği konusunda temel amacı olan piyasada sadece güvenli ürünlerin dolaşımına hizmet etmektedir. Türkiye RAPEX sistemi kapsamına tam olarak dahil edilmemiş olup, Bakanlığımız tarafından bu sistemdeki bildirimler, Ekonomi Bakanlığı aracılığı ile yazılı olarak veya sistemin haftalık olarak yayınlanan halka açık kısmından alınmaktadır. Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan 2012 RAPEX yıllık raporuna göre 2012 yılı içerisinde sisteme bildirimi yapılan ürünlerin menşeine göre dağılımı incelendiğinde 1123 ürün ile Çin ilk sırada yer almaktadır. Türkiye 89 ürün ile 3. sırada yer almaktadır. 1.2.2. Avrupa Ürün Güvenliği Uygulama Forumu (PROSAFE) Forumun kurumsal amacı Avrupa Ekonomik Alanı içinde ürün ve hizmet güvenliği ile ilgili değerli bilgileri ve tecrübeleri paylaşmak amacıyla gayri resmi tartışmalar yapmak ve sınır ötesi işbirliğini geliştirmektir. Avrupa genelindeki ülkelerde piyasa gözetiminden sorumlu kurumlar tarafından oluşturulan forumun ilk toplantısı 1990 yılında gerçekleştirilmiştir. Kurulduğu günden bugüne piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerini daha şeffaf bir şekilde gerçekleştirmek üzere AB ülkeleri, EFTA ülkeleri, AB ye aday ülkeler ve diğer ilgili kurumların yetkililerinin katılımıyla pek çok toplantı ve çalıştay düzenlenmektedir. Ayrıca 2005 yılından itibaren PROSAFE tarafından çeşitli projeler desteklenmektedir. AB tarafından finanse edilen ve PGD faaliyetlerini daha fazla geliştirmeyi amaçlayan EMARS I ve II projeleri bu kapsamdadır. PROSAFE toplantılarına ve projelerine Türkiye den katılım sağlanmaktadır. 18
1.2.3. Avrupa Piyasa Gözetim ve Denetim Platformları İdari İşbirliği Grupları (ADCO) Üye devletlerdeki uzmanlardan oluşan işbirliği grupları Avrupa çapında daha adil uygulamanın yaratılmasına, farklılıkların ve gri alanların çözümlenmesine, iyi uygulamalar geliştirilmesine ve sınır ötesi işbirliğine katkıda bulunmaktadır. 3. DURUM ANALİZİ 3.1. İç Paydaş Çalıştayı 16-17 Temmuz 2012 tarihlerinde, Nevşehir de Piyasa Gözetimi ve Denetiminde Yeni Yaklaşımlar Çalıştayı adı altında düzenlenen çalıştay, Bakanlığımız merkez birimlerinden, bağlı ve ilgili kuruluşlarından ve İl Müdürlüklerinden toplam 78 katılımcıyla gerçekleştirilmiştir. Söz konusu çalıştay ile, PGD faaliyetlerini daha etkin ve verimli yürütmek üzere, Bakanlığımız PGD vizyonu ve misyonu ile PGD de yeni yaklaşımlar ve alternatif çözüm önerileri değerlendirilmiştir. Bu çerçevede, uygulamada yaşanan sorunların tespitine yönelik olarak yapılan SWOT analizi ile Bakanlığımızın PGD alanındaki güçlü ve zayıf yanları belirlenerek çözüm önerileri geliştirilmiş, bu tespitler doğrultusunda çalışma grupları oluşturulmuştur. 5 başlık altında belirlenen sorunlar çerçevesinde oluşturulan çalışma gruplarında çözüme yönelik olarak uygulanması gereken faaliyet ve projeler belirlenerek katılımcılara sunuş yapılmış ve tüm katılımcıların görüşleri alınarak değerlendirilmiştir. Çalıştay'da piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin daha etkin ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için öncelikli olarak ele alınan sorun alanları aşağıda sıralanmıştır. 1- İdari ve Hukuki Düzenlemeler 2- Uygulama ve Altyapı 3- İnsan Kaynakları ve Eğitim 4- Farkındalık ve Bilinç Oluşturma 5- İşbirliği ve Koordinasyon 19
2.2.Dış Paydaş Çalıştayı 29-31 Mayıs 2013 tarihlerinde, Afyonkarahisar da gerçekleştirilen çalıştaya PGD den sorumlu kamu kurum ve kuruluşları, onaylanmış kuruluşlar, uygunluk değerlendirme kuruluşları, meslek odaları, dernekler, üniversiteler ve Bakanlığımız personelinden toplam 74 kişi katılım sağlamıştır. Katılımcılar, PGD faaliyetlerinde karşı karşıya kalınan sorunları aşağıdaki gibi gruplandırarak ana sorun alanlarını belirlemişlerdir: 1- Denetim Altyapısı 2- Toplumsal ve Sektörel Bilinçlendirme 3- Mevzuat, Usul ve Esaslar 4- STK, Üniversiteler ve Meslek Örgütleri 5- İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi 6- Denetim Sürecinin Planlanması, Uygulanması ve Uluslararası İşbirliği 7- İthalat Denetimleri ve Gümrük Uygulamaları çalıştaylar sonucunda belirlenen sorun alanları değerlendirilmiş ve katılımcılar tarafından çözüm önerileri geliştirilmiştir. 20
3.GZFT ANALİZİ GÜÇLÜ YÖNLER Bakanlığımız bünyesinde sanayi ürünlerinin piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu olan bir genel müdürlüğün kurulmuş olması. Yeni kurulan bir Genel Müdürlük olması nedeni ile bugüne kadar edinilen tecrübeler ışığında, PGD faaliyetlerinin gelişmelere açık şekilde yeniden yapılandırılabilir olması. Genel Müdürlüğünün kurulması ile Bakanlık içinde koordinasyonun ve karar mekanizmalarını ağırlaştıran diğer bürokratik unsurların ortadan kalkması. PGD ile ilgili AB teknik mevzuatın Bakanlık tarafından uyumlaştırılmış olması. n PGD konusunda işbirliğine ve iletişime açık olması AB çalışma gruplarına ve ADCO gruplarına katılım sağlanması. PGD faaliyetleri ile ilgili kaynakların yönlendirebileceği tek bir bütçenin olması. Genel Müdürlük personelinin PGD konusunda bilgi birikimi ZAYIF YÖNLER Uygunsuzluk karşısında üreticiye yönelik alınan önlemlerin düzeltici ve eğitici olması gerekirken cezaya dayalı olması. 4703 sayılı Kanunun yeni AB mevzuatına uyumlaştırılmamış olması. TSE ile yapılan protokol dışında kalan alanda test hizmetleri ve numune alımlarında ihale mevzuatından kaynaklanan bürokratik engellerin yaşanması ve finansal kaynakların kullanımının zor olması. Teknik altyapı ve fiziksel donanım eksikliği. Denetim personelinin tam zamanlı olarak çalışmaması. Ürün direktifleri ile ilgili rehber dokümanların eksikliği. Denetim personelinin ürün grubu ve direktif bazında uzmanlaşamaması. Bakanlığın sorumlu olduğu ürün grubunun fazla olması. Çapraz denetimlerin gerektiği kadar yapılmıyor olması. Uygulamaya yönelik eğitimlerin yeterince yapılmaması. n ve yürüttüğü faaliyetlerin kamuoyunda yeterince bilinmiyor olması. Üretici, dağıtıcı ve ithalatçılarla yeterince işbirliği 22
ve tecrübe sahibi olması. Genel Müdürlük bünyesinde genç, dinamik ve öğrenme düzeyi yüksek personelin bulunması. Bakanlığın 81 ilde teşkilatlanmış yaygın bir organizasyon yapısına sahip olmasından dolayı üretici ve tüketicilere erişimin kolay olması. Taşra teşkilatında denetim faaliyetlerini yürüten, belirli bir seviyede bilgi ve deneyime sahip personelin mevcudiyeti. TSE nin Bakanlığımızın ilgili kuruluşu olması ve PGD faaliyetlerinde ihtiyaç duyulan test ve muayene hizmetinin büyük bölümünün TSE ile 19.04.2013 tarihinde imzalanan protokol çerçevesinde bedelsiz olarak karşılanıyor olması. PGD faaliyetlerinin ve sonuçlarının izlenmesi amacıyla kurulmuş mevcut bir veri tabanı olması. Veri tabanı ve eğitimler vasıtasıyla, tüm denetçilerin birbirleriyle bilgi ve deneyim alışverişinde bulunması ve denetçiler arasındaki işbirliği ve koordinasyonun sağlanmış olması. Kontrol listelerinin birçoğunun hazırlanmış olması. yapılamaması. Yeni kurulan bir birim olması nedeniyle merkez teşkilatın personel, ekipman, ofis alanı vb. eksikliklerinin olması. Genel Müdürlüğe yeni verilecek personelin piyasa gözetimi ve denetimi konusunda tecrübesinin olmaması. Taşra teşkilatına hukuki konularla ilgili desteğin yeterince sağlanamaması. Ürün Güvenliği konusunda kamuoyunun yeterince bilinçlendirilememesi ve tüketicilerin bilgilendirilmesi konusundaki yetersizlikler. PGD konusunda yetişmiş ve tecrübeli taşra teşkilatı personeli bir kısmının bu Gümrük ve Ticaret il müdürlüklerine geçmesi. İllerde görev aracı sayısındaki yetersizlikler. İllerde numune muhafaza mekanı olmaması. Piyasa Gözetimi ve Denetimi Konusunda Sektörel Komisyonların yokluğu. 23
FIRSATLAR o PGD de belirlenen genel amaçlara ulaşma yönünde güçlü bir siyasi ve bürokratik iradenin bulunması Ulusal PGD Stratejisinin mevcut olması. AB ve BM destekli projeler kapsamında düzenlenen eğitimler. TAIEX eğitimleri. Bilgi ve becerinin artırılması amaçlı yabancı ülkelere yapılacak çeşitli teknik geziler. Özel sektör ve sivil toplum örgütlerindeki işbirliği isteği. Tüketici bilincinin oluşmaya başlaması. Üretimde standartlaşmanın olması, firmaların kalite yönetim sistemi vb. sistemleri uygulamalarının yaygınlaşması. Avrupa Birliği kuruluşları ve üye ülkeler ile PGD kapsamında ortak proje ve programların uygulanabilmesi, Piyasa Gözetimi, Denetimi ve Ürün Güvenliği Değerlendirme Kurulunun varlığı ile PGD nin üst düzeyde ele alınabilmesi. Ülkemizde PGD ve ürün güvenliğinin öneminin giderek TEHDİTLER o Kayıt dışı çalışan firmaların varlığı. Üretici ve ithalatçı firmaların mevzuatı yeterince bilmemesi Her ürün grubunda ihtiyacı karşılayacak yeterlilikte test hizmeti veren kuruluşun olmaması. Özellikle Uzakdoğu menşeli ucuz ve güvensiz ürünlerin ülkeye girmesi. Üretici, ithalatçı ve tüketicilerin, PGD konusunda farkındalığının yetersiz olması. Çoğunlukla Uzakdoğu menşeli ve düşük kaliteli ürünlerin yarattığı rekabet baskısı nedeniyle üreticinin düşük maliyetle üretim yapmaya yönelmesi. Mevzuat düzenleme yetkisi ile denetim yetkisinin farklı Genel Müdürlüklerde olmasından kaynaklanan sorunlar. Tüketicilerin ürün güvenliği hakkında yeteri kadar bilinçli olmaması ve şikayet mekanizmasını yeterince kullanmaması. Piyasaya sunulan malların çeşit ve sayı olarak artması. Bazı ürünlere ilişkin test ve muayene işlemlerinin uzun sürede sonuçlanması. 24
artması. EN Standartlarının Türkçeleştirilmiş olması. 25
4. VİZYON, GENEL AMAÇ VE HEDEFLER 26
5. STRATEJİ VE EYLEM PLANININ İZLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ Eylem planındaki faaliyetlerin yürütülmesinde başarının sağlanması, sürecin izlenmesi, değerlendirilmesi ve gerektiğinde ilave tedbirlerin alınması ile mümkün olacaktır. Bu amaçla, Strateji ve Mevzuat Dairesi Başkanlığı süreci izler, Eylem Planını 6 aylık dönemler halinde değerlendirerek raporlar ve ilgili kurum ya da birimleri yönlendirir. İzleme ve Değerlendirmeye Dair Esaslar Strateji ve Mevzuat Dairesi Başkanlığı; eylem planını takip ederek, sonuçları değerlendirir, alınması gereken tedbirler hakkında tavsiyeler oluşturur. Strateji ve Eylem Planının izleme ve değerlendirme işlemlerine ilişkin sekretarya hizmetleri Strateji ve Mevzuat Dairesi Başkanlığına bağlı Strateji, Planlama ve Araştırma Şubesi tarafından yürütülür, bu şube eylem planındaki sorumlu birimlerden eylemlere dair raporları altışar aylık dönemler halinde alır ve gerekli değerlendirmeleri yaptıktan sonra raporlar ve sorumlu ve ilgili birimlere iletilir. Strateji ve Mevzuat Dairesi Başkanlığı, gerektiğinde Strateji ve Eylem Planı ile ilgili olarak sorumlu ve ilgili birimleri yazılı davet ile toplantıya çağırabilir. 27
6. EYLEM PLANI HEDEF-1) PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ UYGULAMALARI ETKİNLEŞTİRİLECEKTİR. Eylem Sorumlu Eylem Adı No Kuruluş/Birim İlgili Kuruluş/Birim Süre Açıklama Metroloji ve Bakanlığımız sorumluluğunda bulunan ürünlerin Standardizasyon Genel teknik mevzuatına ve ürün güvenliği gereklerine Müdürlüğü uygunluğunu sağlamak için yapılacak piyasa 1.1 gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin uygulama Yıllık PGD Rehberi ve Bilim, Sanayi ve esaslarını belirlemek ve uygulamada yeknesaklık Denetim Programları Teknoloji İl Müdürlükleri 2014-2017 sağlamak amacıyla PGD Rehberi ve Denetim hazırlanacak ve uygulamaya Programı hazırlanacaktır. Sektörel dernekler ve geçirilecektir. Sektörel Dernekler sivil toplum örgütlerinin de görüşleri alınarak Tüketici Örgütleri TOBB hazırlanacak olan rehber her yıl Ocak ayında uygulanmak üzere İl müdürlüklerine gönderilecektir. 1.2 Yapılan denetimlere ilişkin sonuçlar düzenli olarak değerlendirilecektir. Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Bilim, Sanayi ve 2014-2017 PGD Rehberi ve Denetim Planı nın uygulama sonuçları yıl içerisinde değerlendirilecek ve il müdürlükleri bu değerlendirmeler doğrultusunda yapılacak denetimler hakkında yönlendirilecektir. Teknoloji İl Müdürlükleri 28
Ekonomi Bakanlığı 1.3 Yıllık PGD Faaliyet Raporu yayımlanacak ve dağıtılacaktır. Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tüm PGD Kuruluşları Sektörel Dernekler Tüketici Örgütleri 2014-2017 Bir önceki yıl gerçekleştirilen faaliyetlerin değerlendirilmesi ve paydaşlara gerçekleştirilen faaliyetlerin sonuçları hakkında bilgi vermek amacıyla her yıl o yılın ilk dört ayında hazırlanarak yayımlanacaktır. Şeffaflık ve hesap verilebilirlik çerçevesinde hazırlanan söz konusu rapor, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına, meslek Meslek Odaları odalarına, tüketici ve sektör derneklerine ve sendikalara gönderilecektir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2013-2017 Stratejik Planında Etkin bir piyasa gözetimi ve denetimi sistemiyle, sanayi ürünlerinin güvenli ve 1.4 Risk analizi sistemi ile sorumluluk alanımızdaki ürünlerin denetimlerine esas olmak üzere ürünlerin öncelik sıralaması ve listeleri belirlenecektir. - 2014-2017 mevzuatına uygun şekilde piyasaya arzını sağlamak amacı kapsamında risk analizi sisteminin oluşturulması için Genel Müdürlüğümüz tarafından 2013 yılı içinde bir çalışma yürütülmüş ve Bakanlığımız sorumluluk alanına giren ürünlerin denetimlerde önceliklerinin belirlenmesi için risk analizi sistemi oluşturulmuştur. Kurulan bu sistemle her yıl risk analizi yapılacak ve denetimlerde ürünler hangi üzerinde yoğunlaşılması gerektiği tespit edilerek 29
kaynakların etkin kullanılması sağlanacaktır. Yapılan denetimlerde, denetlenen ürünler için 1.5 Ürün bazında denetim rehberleri hazırlanacak ve gerektiğinde güncellenecektir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlükleri 2014-2017 hangi mevzuatın uygulanacağının ve hangi testlerin yapılacağının denetçi tarafından bilinmesi ve standart kontrol listelerinin kullanılması büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle, ürün bazında denetim rehberleri hazırlanacaktır. Ekonomi Bakanlığı sorumluluğunda TSE 1.6 Gümrüklerde ürünlerin gümrüklerde teknik mevzuatına uygunluk kontrollerinin daha etkin bir biçimde yapılmasına yönelik Ekonomi Bakanlığı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2014-2017 tarafından yürütülen Bakanlığımız sorumluluğundaki ürün gruplarının ithalat denetimlerinin etkinliğinin arttırılabilmesi amacıyla bu ürün gruplarına ilişkin ithalat denetimlerinin Bakanlığımızca yürütülmesi için çalışmalar yürütülecektir. TSE yasal alt yapı oluşturulmasına yönelik çalışmalar yürütülecektir. Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin uygulama esaslarını belirlemek ve uygulamada 1.7 Bilim, Sanayi ve Teknoloji il müdürlüklerine ulaşan şikâyetler Merkez teşkilatına da bildirilecektir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlükleri 2014-2017 yeknesaklık sağlamak amacıyla her yıl PGD Rehberi ve Denetim Programı hazırlanmaktadır. Söz konusu rehberin hazırlık aşamasında programa dahil edilen ürünlerin seçiminde yıl içinde şikayete konu ürünle de dikkate alınmaktadır. Bu nedenle, Bakanlığımıza ulaşan 30
şikayetlerin yanı sıra Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüklerine ulaşan şikayetlerin belli periyotlarda Bakanlığımıza ulaşması denetimlerin daha etkin planlanmasına katkı sağlayacaktır. Ayrıca, şikayete konu ürünler ile ilgili kampanya denetimleri düzenlenmesi de sağlanacaktır. Bu amaçla, il müdürlükleri her ay kendilerine gelen şikayetlere konu olan ürünlerin marka, model ve seri numaralarını bildireceklerdir. Farklı illerde aynı marka ve modeldeki ürünlerin mükerrer denetimleri kaynakların etkin kullanılmamasına sebep olmaktadır. Bu nedenle, tüm denetçilerin denetimden önce denetim yapacakları ürünle ilgili olarak veri tabanında ön 1.8 Bilim, Sanayi ve inceleme yapması ve böylece resen yapılan Mükerrer denetimlerin Teknoloji İl 2014-2017 denetimlerde ya da şikayet üzerine yapılan önlenmesi sağlanacaktır. Müdürlükleri denetimlerde aynı marka ve modeldeki ürünlerin tekrar denetlenmesi önlenecektir. Ayrıca, Genel Müdürlükçe veri tabanında belli periyotlarda yapılan kontrollerle denetimi yapılmış ürünlerin tekrar denetlenmemesi için İl Müdürlükleri yönlendirilecektir. 1.9 Proje odaklı piyasa gözetimi Bilim, Sanayi ve 2014-2017 Piyasa gözetimi ve denetimi yapan kurum ve 31
ve denetimi uygulama Teknoloji İl Müdürlükleri kuruluşlar piyasa gözetimi faaliyetlerini yürütmek örneklerine ağırlık amacıyla önemli miktarda kaynak harcamaktadır. verilecektir. Uygunluk Değerlendirme Denetimler, numune alma, laboratuvar testleri, Kuruluşları sonuçların değerlendirilmesi, yasal takip, projeler konusunda iletişim gibi süreçler proje yapma TSE ihtiyacını doğurur. 2013 yılı içinde Genel Müdürlüğümüz bu kapsamda iki pilot uygulamaya Üniversiteler başlamıştır. Denetimlerin izlenebilirliğini ve ölçülebilirliğini arttıran ve kaynakların daha etkin Sektörel Dernekler kullanılmasına olanak sağlayan bu yaklaşımla önümüzdeki süreçte uygulama örnekleri Meslek Odaları arttırılacaktır. Bu yaklaşım doğrultusunda, projeler kapsamında yapılacak denetimlerde etkinliği artırmak üzere denetim rehberleri ve standart kontrol listeleri hazırlanacaktır. Ülkemizdeki laboratuvar Ekonomi Bakanlığı Güvenli ürünlerin piyasada yer almasını sağlamak envanterinin çıkarılmasına amacıyla yapılan piyasa gözetimi ve denetimi 1.10 ilişkin çalışmalar sürdürülecek, piyasa gözetimi ve denetiminde kullanılacak laboratuvarların Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Çevre ve Şehircilik 2014-2017 faaliyetlerinde kamu kuruluşlarının yaşadığı en önemli sorunlardan birisi de istenilen sayıda ürünün test laboratuvarlarına gönderilememesi ve bu nedenle, ürünlerdeki güvensizliğin tespit kurulması ve teknik Bakanlığı edilememesidir. Bunun en önemli nedenlerinden kapasitelerinin arttırılması biri ise ülkemizdeki laboratuvar altyapısının tüm 32