ÇOCUKLARDA DİL GELİŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İÇİNDEKİLER Dil Gelişiminin Değerlendirilmesi Çocuklarda Dil Gelişim Düzeyini Belirlemeye Dönük Ölçme Araçlarının Tanıtılması ÇOCUK GELİŞİMİ I Yrd. Doç. Dr. Arzu GÜLBAHÇE HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Dil gelişim düzeyini belirlemeye yönelik ölçme araçlarını öğrenebilecek, Dil gelişim düzeyini belirlemeye yönelik ölçme araçlarının kullanımı hakkında detaylı bilgi sahibi olabileceksiniz. ÜNİTE 13
GİRİŞ Çocuklarda dil gelişiminin değerlendirilmesi oldukça büyük bir önem arz etmektedir. Genel itibariyle çocukların yaklaşık olarak 1 yaş civarında ilk kelimelerini çıkarmaya başladıkları ve iki yaş civarında da birkaç kelimeden oluşan cümleler kurmaya başlayarak iletişim becerilerini kullanmaya başladıkları söylenebilir. Tamda bu dönem içerisinde çocukların dil gelişim süreçlerinin takip edilmesi ve ortaya çıkması muhtemel bozukluk ya da gecikmelere karşı önlem alınması gerekmektedir. Çocuklarda dil gelişimine ilişkin olarak ortaya çıkması muhtemel gecikmeler ve bozukluklar gelişimsel farklılıklardan kaynaklanmıyor ise olası bir problemin varlığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu durumda çocuklarda dil gelişimine ilişkin gelişim düzeylerini belirlemek ve ölçmek amacıyla psikolojinin birçok alanında yaygın olarak kullanılan ölçme araçları devreye girmektedir. Standart hale getirilmiş olan ölçme araçları çocuklarda dil gelişimine ilişkin gecikme ve bozukluklara ilişkin önemli düzeyde fikir vermekle birlikte tek başına değerlendirme yapmak için yeterli değillerdir. Ölçme araçlarına ek olarak anne baba gözlemleri ve uzmanlar tarafından yapılan incelemelerinde devreye girmesi ve değerlendirme süreçlerinin birçok kaynaktan elde edilen veriler üzerinden yapılması gerekir. Çocuklarda dil gelişimini değerlendirmek üzere kullanılan ve yurt içinde ve yurt dışında geliştirilmiş birçok ölçme aracı bulunmaktadır. Aşağıda bu ölçme araçlarına ilişkin detaylı bilgiler verilmiştir. DİL GELİŞİMİNİ DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI Peabody Resim Kelime Testi Peabody Resim Kelime Testi, L. M. Dunn tarafından geliştirilmiştir. Her biri 4 resimden oluşan yüz sayfadan meydana gelmektedir. Ölçeğin geliştirilmesi sürecinde kullanılan ve resmedilebilecek olan kelimeler Webster ın New Collagiate Dictionary (1953) başlıklı sözlükten seçilmiştir. Her yaş seviyesindeki çocukların büyük bir yüzdesinin başarılı olduğu (bildiği) kelimeler teste alınmıştır. Peabody Resim Kelime Testi, L. M. Dunn tarafından geliştirilmiştir. Her biri 4 resimden oluşan yüz sayfadan meydana gelmektedir. Ölçek formu içerisinde resimler kolaydan zora doğru sıralanmıştır. 2-18 yaşları arasında 4012 çocuğa uygulanan testten elde edilen ham puanlar, Z.B. puanlarına, zeka yaşına ve yüzdelik puanlara çevrilerek ayrı tablolar hâlinde verilmiştir. Testin Stanford-Binet Zekâ Testi ile arasındaki ilişki.82 ile.86; Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği ile arasındaki ilişki ise.41 ile.74 arasında bulunmuştur. 2-6 yaş ile 18-0 yaşları arasında 4012 çocuğa testin A ve B formları uygulanmıştır. Elde edilen ham puanlar üzerinden hesaplanan güvenirlik katsayıları.64 ile.84 arasında değişmiştir. Ölçeğin geliştirilmesi sürecinde şehirde, köyde ve gecekonduda yaşayan 2-12 yaş arasında 735 erkek, 705 kız toplam 1440 çocuktan elde edilen ortalama Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 2
puan ve standart sapma değerleri ortaya çıkarılmış ve norm tablosunda verilmiştir. Ayrıca çocukların testten aldıkları ham puanlara göre kelime yaşını gösteren bir tablo hazırlanmıştır. Yapı geçerliği için 21 kız ve 21 erkeğin puanları t testi ile karşılaştırılmış. Ancak beklentiler doğrultusunda anlamlı cinsiyet farkı çıkmamıştır. Şehirde ve köyde yaşayan çocukların puanları da t testi ile karşılaştırılmış ve.01 düzeyinde şehir çocuklarının lehine anlamlı farklılıklar bulunmuştur Peabody Resim Kelime Testi, 8 yaşından küçük çocuklar için (A formu) ve 8 yaşından büyük çocuklar için (B formu) farklı iki forma sahiptir. Ölçeğin yönergesi 8 yaşından küçük ve 8 yaşından büyük çocuklar için olmak üzere 2 ayrı şekilde ve sözlü olarak verilir. Çocuktan, kendisine söylenen kelimeye uygun olan resmi bulup göstermesi ya da numarasını söylemesi istenir. Her doğru yanıta 1 puan verilir. Puanların toplamı testin ham puanını oluşturur. Elde edilen ham puanlar, norm tablolarına göre yorumlanır. Art arda gelen 8 madde içinde 6 hata olması durumunda test sonlandırılır. Testin kullanımı için uzun süreli özel bir eğitim gerekmez. Ancak küçük çocuklarla çalışmayı bilmek ve bu konuda deneyimli olmak performansı etkiler. Testin Uygulanışı Sekiz yaşından küçükler için çocuklar için Yönerge: Seninle bir oyun oynayacağız. Bu sayfadaki resimleri görüyor musun? (Bunu her resmi işaret ederek söyleyin). Şimdi sana bir sözcük söyleyeceğim ve senin buna uyan bir resmi göstermeni isteyeceğim. Şimdi bir tanesini beraber yapalım. Parmağını yatak resmini gösteren resmin üstüne koy. Çocuk uygun yanıt verince örnek B ye geçin. Sonra örnek C yi yapın. Bireysel Etkinlik Peabody resim kelime testinin Türkiye' deki uygulama örneklerini araştırınız. Peabody Resim Kelime Testi, 8 yaşından küçük çocuklar için ve 8 yaşından büyük çocuklar için olmak üzere iki formdan oluşmaktadır. Örneklerin Deneme Sıralaması Deneme 1: Yatak - Balık Kelebek ÖRNEK A - B - C Deneme 2: Kaşık - Sandalye Kalem ÖRNEK A - B - C Deneme 3: Anne - Baba Elma ÖRNEK A - B - C Deneme 4: Kedi - Muz - Çorap ÖRNEK A - B - C Adı ve Soyadı: Test Tarihi: Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 3
Oturduğu Yer: Şe. Mer: G.kondu: Köy: Doğ.Tarihi: Takvim Yaşı: Sl. Kelime An. Sl. Kelime An. 1 Köpek (3) 34 Lamba (1) 2 Makas (3) 35 Aşçıbaşı (4) 3 Ayakkabı (4) 36 Kemiren (1) 4 Parmak (4) 37 Fare (1) 5 At (2) 38 Toplayan (2) 6 Otobüs (4) 39 Tırmanan (2) 7 Çocuklar (2) 40 Yay (2) 8 Oturan (3) 41 Külah (2) 9 Masa (2) 42 Cımbız (1) 10 Para (4) 43 İşaret (1) 11 Merdiven (3) 44 Örümcek (3) 12 Ceket (2) 45 Yardım (4) 13 Yılan (1) 46 Çalan (4) 14 Çivi (1) 47 Esneyen (2) 15 Kayık (3) 48 Fidan (2) 16 Kaplumbağa (4) 49 Kanca (2) 17 Zil (1) 50 Yüklü (2) 18 Sandık (2) 51 Lokomotif (1) 19 Lastik (3) 52 Balina (2) 20 Saklanan (4) 53 Saldıran (4) 21 Uçurtma (1) 54 Sevinç (3) 22 Yüzük (2) 55 Takılan (2) 23 Süs (4) 56 Kemirici (2) 24 Böcek (1) 57 Sonbahar (2) 25 Makara (4) 58 Yelkenli (4) 26 Vuran (2) 59 Petek (2) 27 Öğretmen (2) 60 Zaman (1) 28 Silah (2) 61 Dengeleyen (1) 29 Berber (2) 62 İnşaat (3) 30 Pişiren (4) 63 Sıralayan (1) 31 Ekin Toplayan (4) 64 Engel (2) 32 Paraşüt (3) 65 Stadyum (1) 33 Çeken (1) 66 Nehir (1) Aldığı Puan: Test Gözlemleri: Alıcı Dil Yaşı: Uygulama süresi: Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 4
Peabody resim kelime testinden alınan puanlar, norm cetvelinde yer alan değerlere göre yorumlanmaktadır. PEABODY NORM CETVELİ (Alıcı Dil Yaşını Bulma) Puan Şehir Köy Gecekondu Puan Şehir Köy Gecekondu 6-2,4-50 6,5 8,4 7,8 7-2,6-51 6,6 8,6 7,9 8-2,8-52 6,7 8,7 7,11 9-2,10-53 6,9 8,8 8 10-3 - 54 6,10 8,10 8,1 11-3,2-55 6,11 8,11 8,2 12-3,2 3 56 7,1 9 8,3 13-3,6 3,1 57 7,2 9,2 8,5 14-3,10 3,2 58 7,4 9,3 8,7 15-4,1 3,4 59 7,5 9,4 8,9 16-4,3 3,6 60 7,6 9,5 8,10 17-4,5 3,7 61 7,8 9,6 9 18-4,7 3,8 62 7,10 9,8 9,1 19-4,9 3,10 63 7,11 9,9 9,2 20 2,6 4,11 4 64 8 9,10 9,3 21 2,8 5,0 4,1 65 8,1 10 9,5 22 2,10 5,1 4,2 66 8,3 10,1 9,7 23 3, 5,3 4,4 67 8,4 10,2 9,9 24 3,2 5,5 4,5 68 8,6 10,4 9,10 25 3,5 5,7 4,7 69 8,7 10,5 10 26 3,6 5,9 4,8 70 8,8 10,6 10,2 27 3,8 5,11 4,10 71 8,9 10,8 10,4 28 3,9 6 4,11 72 8,11 10,10 10,6 29 3,10 6,1 5 73 9 11 10,8 30 4 6,2 5,2 74 9,2 11,2 10,10 31 4,2 6,4 5,4 75 9,3 11,4 11 32 4,4 6,5 5,5 76 9,4 11,8 11,2 33 4,6 6,6 5,6 77 9,5 12 11,4 34 4,7 6,8 5,8 78 9,7 12,4 11,6 35 4,8 6,9 5,10 79 9,8 12,6 11,8 36 4,10 6,10 5,11 80 9,9 12,8 11,10 37 4,11 7 6 81 9,11 12,10-38 5, 7,1 6,2 82 10, - - 39 5,2 7,2 6,4 83 10,1 - - 40 5,3 7,4 6,5 84 10,3 - - 41 5,4 7,5 6,6 85 10,4 - - 42 5,5 7,6 6,8 86 10,5 - - 43 5,7 7,8 6,10 87 10.10 - - 44 5,8 7,9 6,11 88 11,3 - - 45 5,10 7,10 7 46 5,11 7,11 7,2 47 6 8 7,3 49 6,3 8,3 7,6 Metropolitan Okul Olgunluğu Testi, okula başlayacak olan çocukların psikolojik olarak okula hazır olup olmadıklarını ölçmeye çalışmaktadır. Metropolitan Okul Olgunluğu Testi (4-6yaş) Metropolitan Okul Olgunluğu Testi okula yeni başlayacak olan çocukların psikolojik olarak okula hazır olup olmadıklarını ölçmeye çalışmaktadır. Metropolitan Okul Olgunluğu Testi, okula yeni başlayan birinci sınıf çocuklarının yönergeleri anlamaya hazırlıklı olmalarını sağlayacak olan özellikleri ve başarılarını ölçmek üzere hazırlanmıştır. Her alt test uzman kişi tarafından sözlü olarak verilen yönergeye göre çocuğun işaretleyeceği ve kopya edeceği Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 5
resimlerden meydana gelmektedir (Oktay, 1983). Bu testin hem grup hem de bireysel olarak uygulaması mümkündür. Beş-altı yaş arası çocuklara uygulanan bu testin süresi yaklaşık 24 dakikadır. Test soru formu ve kayıt formundan oluşmaktadır. Uygulayıcının verdiği yönergeler doğrultusunda çocuğun testi yanıtlaması istenir. Çocukları anaokulun sonunda veya birinci sınıfın başlangıcında değerlendirmek için hazırlanan ve on altı sayfadan oluşan bu test, altı ayrı alt testten oluşmaktadır. Bu testler şu şekilde sıralanmaktadır: Kelime anlama (15 madde) Bu test, dilin anlaşılması ve kavranmasını belirlemeye yönelik bir testtir. Çocuktan, her sırada dört resim içinden söylenileni seçmesi istenmektedir. Cümleler (14 madde) Bu testte çocuktan kendisine anlatılan cümleyi anlaması ve gördüğü resimle bunu birleştirmesi gibi karmaşık bir işlem beklenilmektedir. Genel Bilgiler (14 madde) Sosyokültürel faktörün etkisinin fazla olduğu alt testlerden biri olan genel bilgi alt testinde söz konusu olan resimler, çocukların günlük hayatta her zaman karşılaşabileceği görme ve elleme olanağına sahip olduğu nesnelere aittir. Çocuktan gösterilen resimle tanıdığı nesne arasında ilişki kurması ve nesneyi isimlendirmesi istenilmektedir. Bireysel Etkinlik Metropolitan Okul Olgunluğu Testi'nin Türkiye' deki uygulama örneklerini araştırınız. Eşleştirme (19 madde) Okuma yazmanın öğrenilmesinde önemli bir yer tutan eşleştirme, Metropolitan Okul Olgunluğu Testi nin en önemli bölümlerinden birini oluşturmaktadır. Benzerliklerin tanınmasını içine alır. Her madde de hayvanların, eşyaların, sayıların, harflerin, kelimelerin dört ayrı resmi sıralanmıştır. Sıranın ortasında çerçeve içine alınmış resmin aynısının çocuktan bulması ve çerçeve içine alması istenir. Genellikle bu testte şekilleri doğru olarak işaretleyemeyen ve ters işaretleyen çocuklarda okuma ve yazmada problemlerin görüldüğü belirtilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 6
Sayılar (24 madde) Bu test sayı bilgisini ölçmektedir. Bu alt testte sayılar ve seriler hakkında belirli bir eğitimden geçmemiş olan okul öncesi çocuklarda o zamana kadar kazanılmış olan sayı kavramını dolayısıyla sayı olgunluğunu ölçmek amaçlanmaktadır. Ankara Gelişim Tarama Envanteri yurt içinde geliştirilmiş ve dil gelişim düzeyini ölçmeye yönelik tek ölçme aracıdır. Kopya etme (10 madde) Çocuğun gördüğü şekli doğru olarak algılaması ve buna mekân içerisinde yer verme yeteneğini ölçen bir testtir. Yazının öğrenilmesinde kopya etme önemli bir yer tutmaktadır. Yazı yazmayı öğrenmede gerekli olan, görsel algı ve hareket kontrolünün bileşimini ölçmektedir. Gördüğünü doğru algılayamayan ya da algıladığını mekânda doğru şekilde yerleştiremeyen çocukların, daha sonraları okuma yazmanın öğrenilmesinde zorluk çekmeleri araştırmacıların özellikle üzerinde durduğu konulardan biridir. Bu tür testlerin, çocuklarda fiziksel gelişmeyi belirlediği kadar, zihinsel olgunluğu da belirledikleri saptanmıştır. Çocuğun, çizme ve yazmada gösterdiği mekânda ters algılama eğilimi kopya etme alt testinde kendini gösterebilir. Bütün bu alt testlerde her maddeye doğru verilen yanıt bir puan ile değerlendirilir. Puanların tümü testin toplam puanını oluşturur. Toplam puanın yüksekliği genel okul olgunluk düzeyinin yüksek olduğunu gösterir. Her alt testin kendine ait puanları da belirlenir (Çataloluk, 1994). Ankara Gelişim Tarama Envanteri 0-6 yaş aralığında olan çocukların, gelişim düzeylerinin yaşlarına göre ne düzeyde olduğunu tespit etmek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçek, toplam 154 madde ve 4 alt testten oluşmaktadır. Ölçeğin alt boyutları sırasıyla şu şekildedir. Dil- Bilişsel alan, sosyal beceri-öz bakım alanı, ince motor beceriler alanı ve Kaba Motor beceriler alt testlerinden oluşur. Bireysel Etkinlik Ankara gelişim tarama envanterinin Türkiye' deki uygulama örneklerini araştırınız. Bu alt testler, çocuğun yaşına uygun sorularla başlayan bir tarama ve tanıma testidir. Temel olarak, çocuğu yetiştiren kişiye uygulanır. Çocuğun genel gelişim düzeyi hakkında doğru bilgilere ulaşılmasını sağlayan kapsamlı bir testtir. Çocuklarda dil gelişim düzeyini belirlemede ve dilsel bozukluklar ya da gecikmeleri belirlemede kullanılabilecek etkili bir ölçme aracıdır. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 7
Tartışma Çocuklarda dil gelişim düzeyini belirleme sürecinde ölçme araçlarından yararlanmanın yeterliliğini tartışınız Denver II, testi klinik amaçlı özel eğitim ve okul öncesi kurumlarında yaygın olarak kullanılır.. Denver II Gelişimsel Tarama Envanteri Denver II Testi küçük çocuklarda var olan gelişimsel sorunları tespit etmek amacıyla geliştirilmiş bir ölçme aracıdır. Çocuğun yaşına uygun birtakım becerilerini değerlendirmek, gelişimsel olarak şüpheli durumları objektif olarak ölçmek ve risk altındaki çocukları izleyebilmek için 116 madde ve 4 alt bölümden oluşan bir ölçektir. 0-6 yaş arasındaki çocuklara uygulanabilmektedir. Ölçeğin uygulaması anne, baba ve çocukla birlikte yapılmaktadır. Anne ve babadan çocukla ilgili bazı bilgiler alınır ve uygulamaya geçilir. Test formunda yer alan maddelerden anneye yöneltilmesi gereken sorular anneye yöneltilir ve çocuğun yapması beklenen maddeler ise çocuğa yöneltilir. Testin verilişinde standart yönergeye uyulması gerekmektedir. Üniversitelerin psikoloji, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, çocuk gelişimi vb. gibi çeşitli bölümlerinden mezun olmuş meslek elemanları tarafından uygulanması önerilmektedir. Bu anlamda ölçeğin uygulanması safhasında uzmanlık gerektirdiği söylenebilir. Denver II çocuklarda olası gelişimsel sorunları saptamak amacı ile kullanılır. Üç temel alanda oldukça kullanışlı bilgiler verebilmektedir. Sağlıklı gözüken çocukları olası sorunları yönünden taraması, Gelişimsel gerilik olduğundan kuşkulanılan işlevleri nesnel şekilde saptama olanağı vermesi, Riskli bebekleri (örneğin doğum öncesi sorunlar, düşük doğum ağırlıklı ya da erken doğmuş, çoğul gebelikler, ailede gelişimsel sorunu olanlar, yardımcı üreme teknikleri ile doğan bebekler vb.) izlemede kullanılabilmesi Denver II testi, kişisel-sosyal, ince motor, dil ve kaba motor alanlarda çocuğun kendi yaş grubundaki diğer çocuklarla karşılaştırılarak hangi yüzdelik diliminde olduğunu göstermesi açısından diğer birçok gelişimsel tarama testine göre daha kolay uygulanma özelliği taşımaktadır. Denver II Testi aşağıdaki verilen üç alanda yaygın anlamda kullanılmaktadır: Klinik değerlendirme: Herhangi bir belirti göstermeyen sağlıklı çocuklarda ya da bazı belirtilerinden kuşkulanılan 0-6 yaş grubu çocuklarda tarama testi olarak kullanılmalıdır. Testin belirli aralıklarla (örneğin yılda bir) uygulanması gereklidir. Ayrıca anne-babaya çocuk gelişimi konusunda bilgi ve öneri verebilmek için uygun bir ortam oluşturur. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 8
Bireysel Etkinlik Denver II testinin Türkiye' deki uygulama örneklerini araştırınız. Özel Eğitim: Gelişimsel sorunu konusunda tanı almış ve özel eğitime başlatılan çocukların ilk değerlendirmeleri ve aralıklı olarak tekrarlanarak eğitim programının olumlu ya da olumsuz etkilerinin izlenmesine yardımcı olur. Okul Öncesi Kurumları: Okul öncesi eğitim kurumuna başlayan çocuğun beceri düzeyinin ve gelişiminin belirlenmesi ve olası bir sorunda doktora/hastaneye yönlendirme amaçlı kullanılabilir. Aileye bilgi vermek ve çocuğun eğitim programını oluşturmak sürecinde de etkin bir veri kaynağı olarak kullanılabilir. Tartışma Çocuklarda gecikmiş dil ve konuşma problemlerinin belirlenmesinde ölçme araçlarının rolünü tartışınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 9
Özet Çocuklarda dil gelişim düzeyini ölçmek ve muhtemel fonolojik ve artikülasyon nitelikli bozuklukları belirlemek için çeşitli standart ölçme araçları bulunmaktadır. Bunlar arasında en yaygın olarak kullanılanları Metropolitan Okul Olgunluğu Testi, Ankara Gelişim Envanteri, Denver II tetsi ve Peabody Resim Kelime Testi'dir. Çocuklarda ortaya çıkması muhtemel dil bozuklukların teşhisinde ve eğitim süreçlerinin planlanmasında sadece ölçme araçlarından yararlanmak yetersiz kalabilir ve çocuğun gerçek durumunu yansıtmayabilir. Bunun için çocuğun doğal ortamında gözlenmesi ve elde edilen gözlem sonuçlarının standart ölçme araçlarından elde edilen verilerle tamamlanması önerilebilir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 10
Ödev Çocuklarda dil gelişim düzeyini değerlendirme de kullanılan temel yaklaşımları araştırınız. Ödev Çocuklarda dil gelişimini değerlendirmede kullanılan standartlaştırılmış ölçme araçlarının dezavantajlarını araştırınız. Ödev Çocuklarda dil gelişimini değerlendirmek için kullanılan ölçme araçlarının benzer ve farklı yönlerini araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 11
DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Çocuklarda dil gelişim sürecinin değerlendirilmesinde aşağıda sorulardan hangisine cevap aranmaz? Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. a) Bir dil sorunu var mı? b) Dil sorunu varsa eğer nedeni nedir? c) Dilin hangi alanlarında sorun bulunmaktadır? d) Dil gelişiminde ortaya çıkan sorunların çözümü için ne önerilmektedir? e) Eğitim programını kim uygulayacak? 2. Aşağıdakilerden hangisi çocuklarda dil gelişimini değerlendirmek için kullanılan ölçme araçlarından biri değildir? a) Peabody Resim Tanıma Testi b) Ankara Gelişim Tarama Ölçeği c) WISC-R d) Denver II e) Metropolitan Okul Olgunluğu Testi 3. Çocuklarda dil gelişimini değerlendirmenin özellikle aşağıdakilerden hangisini hedeflediği söylenebilir? a) Ana dili doğru öğretmek b) Yaşıtları ile düzeye gelmelerini sağlamak c) Dil bozukluğu ve gecikmelerini belirleyerek eğitim programları ve tedavi planlamak d) Çocuklarda görülen dilsel hataları belirlemek e) Çocukların dile karşı ilgisini belirlemek 4. Çocuklarda dil gelişimini değerlendirme sürecinde ortalama performans puanlarını temel alan yaklaşım bağlamında dil gelişimini değerlendirmek için temel kriter aşağıdakilerden hangisidir? a) Ana dilin özellikleri b) Çocuğun yaşı c) Çocuğun gelişimsel bozuklukları d) Çocuğun normal yaşıtlarının sahip olduğu dilsel düzey e) Çocuğun bireysel gelişim özelliği 5. Çocuklarda dil gelişimini değerlendirme sürecinde ölçüt bağımlı yaklaşım bağlamında dil gelişimini değerlendirmek için temel kriter aşağıdakilerden hangisidir? a) Ana dilin özellikleri Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 12
b) Çocuğun yaşı c) Çocuğun gelişimsel bozuklukları d) Çocuğun normal yaşıtlarının sahip olduğu dilsel düzey e) Çocuğun bireysel gelişim özelliği 6. Denver II Testi aşağıdaki alanların hangisinde etkin olarak kullanılmamaktadır? a) Klinik amaçlı olarak b) Tanı ve tedavi süreçlerinde c) Özel eğitim kurumlarında d) Yabancı dil okullarında e) Okul öncesi kurumlarında 7. Aşağıdaki ölçme araçlarından hangisi Türk Çocukları üzerinde geliştirilmiştir. a) Pebody resim kelime testi b) Metropolitan okul olgunluğu testi c) Marmara ilköğretime hazır oluş testi d) Bayley zeka testi e) Denver II 8. Bayley bebekler için zeka testi hangi yaş grubu için kullanılabilir? a) 1-2 yaş b) 2-3,5 yaş c) 3-5 yaş d) 2-6 yaş e) 3-6 yaş 9. Denver II testinin kullanılış amacı aşağıdakilerden hangisidir? a) Sosyal becerileri ölçmek b) Akademik becerileri ölçmek c) Gelişimsel sorunları belirlemek d) Zekâ düzeyini belirlemek e) Okul olgunluğunu belirlemek 10. Aşağıdakilerden hangisi Ankara gelişim envanterinin ölçmeye çalıştığı alanlardan değildir? a) Dil-Bilişsel alan, b) Sosyal Beceri-Öz bakım alanı c) İnce Motor beceriler alanı, d) Kaba Motor beceriler alanı e) Ebeveyn ilişki kalitesi belirleme alanı Cevap Anahtarı 1. E, 2.C, 3.C, 4.D, 5.E, 6.D, 7. C, 8. B, 9. C, 10. E Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 13
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Acarlar, F.(2002). Çocuklarda dilin değerlendirilmesi: Betimleyici yaklaşım. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), 121-127. Bishop, D.V.M. ve Adams, C. (1990). A prospective study of the relationship between specific language impairment, phonological disorders and reading retardation. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 31(7), 1027-1050. Catts, H. (1993). The relationship between speechlanguage impairments and reading disabilities.journal of Speech and Hearing Research, 36(5), 948-958. Çataloluk, C. (1994). Farklı Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Ortamlarda Yetişen Çocukların Okul Olgunluğu Açısından Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Lund, N.J. ve Duchan, F.J. (1988). Assessing children s language in naturalistic contexts. NJ: Prentice Hall. Oktay, A. (1983). Okul olgunluğu. İstanbul: İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları http://www.gaziantepcocuk.gov.tr/depo/dys/formlar/peabody%20resim%20- %20kelime%20testi.pdf. Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2013 http://www.kimpsikoloji.com/psikolojik-test/gelisim-testleri/peabody-resimkelime-testi/. Erişim tarihi: 05 Mayıs 2013 http://www.gelisimtesti.com/geli%c5%9fim-testleri-bilgileri/metropolitan-okulolgunlu%c4%9fu-testi.html. Erişim Tarihi: 05 Mayıs 2013 Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 14