ÜNİTE FİZİKSEL GELİŞİMİ DEĞERLENDİRME ÇOCUK GELİŞİMİ - I İÇİNDEKİLER HEDEFLER. Doç. Dr. Birol ALVER

Transkript

1 FİZİKSEL GELİŞİMİ DEĞERLENDİRME İÇİNDEKİLER Fiziksel Gelişimin Değerlendirilmesi Boy Uzunluğuna İlişkin Persentil Eğrileri Kiloya İlişkin Persentil Eğrileri Baş Çevresi Uzunluğuna İlişkin Persentil Eğrileri ÇOCUK GELİŞİMİ - I Doç. Dr. Birol ALVER HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Fiziksel gelişimi takip etmek için kullanılan temel ölçme araçları hakkında bilgi edinebilecek, Fiziksel gelişimi değerlendirmede kız ve erkekler için ayrı ayrı persentil eğrilerinin neler olduğunu öğrenebileceksiniz. ÜNİTE 4

2 GİRİŞ Çocuklarda doğum öncesi ve doğum sonrası nedenlere ve kalıtsal veya kalıtsal olmayan nedenlere bağlı olarak birtakım gelişim bozuklukları ortaya çıkabilmektedir. Genel itibarıyle fiziksel gelişimde ortaya çıkan anormallikleri obezite, anoreksiya nevroza, cücelik ve aşırı boy uzunluğu şeklinde sıralamak mümkündür. Fiziksel gelişimde ortaya çıkan gelişimsel bozuklukların erken tanılaması ve tedavisi oldukça büyük önem arz etmektedir. Çünkü, fiziksel gelişimde ortaya çıkması muhtemel anormallikleri erken bir süreçte belirleyip gerekli tedavi imkânlarının uygulanmaması durumunda kalıcı birtakım problemler ortaya çıkabilir. Örneğin, fiziksel gelişim geriliği gösteren ve literatürde cücelik olarak adlandırılan rahatsızlığı taşıyan bir çocuk için tanı süreçlerinin, çocuğun dünyaya geldiği günden itibaren başlaması ve bütün gelişim dönemleri boyunca devam etmesi ve gerekli tedavi süreçlerinin uygulanması gerekir. Bazı durumlarda hormonal nedenlerden kaynaklanan fiziksel gelişim bozuklukları için tedavi olanakları bulunmaktadır ve bu tedavi olanaklarının iyi sonuç vermesi ancak doğru zamanda uygulanması ile mümkün olmaktadır. Bu durum fiziksel gelişimde değerlendirme konusunu gündeme getirmektedir. Okuduğunuz bu bölümde fiziksel gelişim açısından ortaya çıkması muhtemel gelişim bozuklukları ve bunların tanılaması sürecinde uygulanan değerlendirme kriterleri açıklanacaktır. Türkiye de çocukların fiziksel gelişimlerini takip etmek için Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan gelişim çizelgesi kullanılmaktadır. Fiziksel Gelişimi Değerlendirmede Standart Persentilleri Kullanma Çocuklarda fiziksel gelişimi değerlendirmek için her ülke kendi bireylerinin ortalama gelişim süreçlerini belirleyerek boy, kilo ve baş çevresi persentilleri hazırlamaktadır. Türkiye de ise Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan boy, kilo ve baş çevresi persentilleri kullanılmakta ve çocukların fiziksel gelişim süreçleri takip edilmekte ve tanı süreçlerinde dikkate alınmaktadır. Türkiye de Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılmış olan Türkiye gelişim profili, bireylerin fiziksel gelişim süreçlerini takip etmede kullanılan ve başvurulan en önemli veri kaynağıdır. Söz konusu gelişim profiline ilişkin istatistiki tablolar aşağıda verilmiştir. Bireysel Etkinlik Bireylerin fiziksel gelişim süreçlerini ölçmek ve değrlendirmek için kullanılan araç gereçleri araştırınız. Türkiye gelişim profili kız ve erkek öğrenciler için ayrı ayrı olarak hazırlanmış ve boy, kilo ve baş çevresine ilişkin standart değerler vermektedir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 2

3 Kız Çocukları için Türkiye Gelişim Profili (boy-kilo-baş çevresi) Gelişim profilinden de görüleceği gibi yeni doğan bir kız çocuğunun ortalama kilosu 2.8 kg ve ortalama boyu 47.8 cm dir. Tablodan da görüleceği üzere yeni doğan bir kız çocuğunun boyu ortalama 47,8 cm, kilosu 2.8 kg ve baş çevresinin uzunluğu 33.4 cm dir. Bu rakamlar yaklaşık olarak 2 yaş civarında boy için ortalama 80.0 cm, kilo için yaklaşık olarak ortalama 10.4 kg ve baş çevresi için yaklaşık olarak ortalama 46.4 cm ye ulaşmaktadır. Bireysel Etkinlik Dünyanın farklı bölgelerinde fiziksel gelişimi takip etmek ve değerlendirmek için kullanılan araç gereçleri araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 3

4 Erkek Çocuklar için Türkiye Gelişim Profili (boy-kilo-baş çevresi) Gelişim profilinden de görüleceği gibi yenidoğan bir erkek çocuğunun ortalama kilosu 2.9 kg ve ortalama boyu 48.1 cm dir. Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere yeni doğan bir erkek çocuğunun boyu ortalama 48,1 cm, kilosu 2.9 kg ve baş çevresinin uzunluğu 33.5 cm dir. Bu rakamlar yaklaşık olarak 2 yaş civarında boy için ortalama 80.0 cm, kilo için yaklaşık olarak ortalama 10.2 kg ve baş çevresi için yaklaşık olarak ortalama 48.0 cm ye ulaşmaktadır. Tartışma Fiziksel gelişimde kız ve erkek çocuklar arasında ne gibi farklılıklar görülmektedir? Tartışınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 4

5 Ayrıca Neyzi (1993) tarafından oluşturulan Gelişim Profili çocuklarda ilk 0-17 yaş aralığında fiziksel gelişimi değerlendirmek ve takip etmek için yaygın olarak kullanılmaktadır. Kız ve erkek çocuklar arasında doğumda boy ve kilo açısından belirgin farklılıklar olduğu görülmektedir. Yukarıda verilen form aracılığıyla bir çocuğun doğumdan başlayarak ergenlik yıllarının sonuna kadar geçen dönemde göstermiş olduğu fiziksel gelişimi takip etmek mümkündür. Tartışma Türkiye'de kız ve erkek çocukların gelişim profillerinde verilen boy ve kilo değerleri açısından göstermiş oldukları durumları araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 5

6 Yukarıda verilen grafik aracılığıyla ülkemizde kız çocuklarının boy uzunlukları hakkında ilk 36 aya ilişkin gelişim düzeyi takip edilebilir. Bu grafikler aracılığıyla ülkemizde kız ve erkek çocuklarının boy gelişim düzeyleri takip edilebilir. Yukarıda verilen grafik aracılığıyla ülkemizde erkek çocuklarının boy uzunlukları hakkında ilk 36 aya ilişkin gelişim düzeyi takip edilebilir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 6

7 Yukarıda verilen grafik aracılığıyla Türkiye deki kız çocuklarının ilk 36 aylık dönem için boy ve kilo uzunluklarına ilişkin gelişim düzeyi takip edilebilir. Bu grafikler aracılığıyla ülkemizde kız ve erkek çocuklarının boy ve kilo gelişim düzeyleri takip edilebilir. Yukarıda verilen grafik aracılığıyla Türkiye deki erkek çocuklarının ilk 36 aylık dönem için boy ve kilo uzunluklarına ilişkin gelişim düzeyi takip edilebilir Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 7

8 Çocukların boy ve kilo gelişimleri, anne babanın boy ve kilo gelişimleri ile kalıtsal olarak yakından ilişkilidir. Bu nedenle çocukların boy ve kilo gelişimleri takip edilirken anne babanın boy ve kilo düzeylerini de dikkate almak gerekir. Bu nedenle çocukların fiziksel gelişimleri değerlendirmeye alınırken kız çocukları için anne babanın boy ve kilo düzeyi aşağıdaki form aracılığıyla belirlenir. Kız çocuklarının boy ve kilo gelişimleri ile anne babanın gelişim düzeyi arasında yakın ilişki vardır. Tartışma Türkiye'de kız çocuklarının fiziksel gelişim özellikleri ile anne babalarının gelişim özellikleri arasındaki ilişkiyi araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 8

9 Erkek çocukları için fiziksel gelişiminin değerlendirilmesi sürecinde anne babanın boy ve kilo düzeyini belirlemek için aşağıdaki form kullanılır. Erkek çocuklarının boy ve kilo gelişimleri ile anne babanın gelişim düzeyi arasında yakın ilişki vardır. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 9

10 Tartışma Türkiye'de Erkek çocuklarının fiziksel gelişim özellikleri ile anne babalarının gelişim özellikleri arasındaki ilişkiyi araştırınız. Yaşamın ilk üç yılında hem kız çocuklarının hem de erkek çocukların baş çevresinin büyüklüğünün takip edilmesi oldukça önemlidir. İleride ortaya çıkması muhtemel hastalıkların erken teşhisi için baş çevresinin büyüklüğünün takip edilmesi büyük önem taşımaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından Türkiye deki erkek çocukları için hazırlanmış olan baş çevresi persentil eğrileri aşağıda verilmiştir. Çocukların baş çevresi büyüklüğünün ilk 3 yılda mutlaka yakından takip edilmesi gerekir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 10

11 Sağlık bakanlığı tarafından Türkiye deki kız çocukları için hazırlanmış olan baş çevresi persentil eğrileri aşağıda verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 11

12 Ödev Türkiyede kız çocuklarına ilişkin baş çevresi büyüklüğüne ilişkin ortalama değerleri araştırınız.. Ödev Türkiye de kız çocuklarına ilişkin ortalama boy ve kilo persentillerini araştırınız. Ödev Türkiye de erkek çocuklarına ilişkin ortalama boy ve kilo persentillerini araştırınız. Ödev Türkiye'de erkek çocuklarının baş çevresi büyüklüğüne ilişkin ortalama değerleri araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 12

13 Özet Gelişim; büyüme, olgunlaşma, öğrenme ve yaşantı sonucu bireyde gözlenen nitelik ve nicelik boyutlarındaki değişiklikleri içerir. Fiziksel gelişim üzerinde kalıtımın etkisini çok önemli bir faktör olmasına rağmen tek faktör değildir. Buna ek olarak psikolojik, sosyal, çevresel faktörlerin de çok önemli etkileri bulunmaktadır. Fiziksel gelişimi, doğum öncesi ve doğum sonrası faktörler etkilemektedir. Gelişim, çevre ve kalıtımın etkileşim süreci sonunda ortaya çıkan üründür. Bu ürün bireylerin gerek çevre gerek kalıtımsal özelliklerinin ayrı olması nedeniyle kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Türkiye'de ve dünyada yapılan araştırmaların bir çoğunda kız çocukların doğum öncesi dönemde ve yaşamın ilk yılında erkeklere göre fiziksel gelişimde bir miktar önde giderken, erkeklerin özellikle ergenlik yıllarından itibaren fiziksel olarak kızları yakaladığını ortaya koymaktadır. Fiziksel gelişimde kız ve erkeklerin boy, kilo ve baş çevresine ilişkin persentillerinin mutlaka ortalama değerler ile karşılaştırılması ve bir anormallik tespit edilmesi durumunda gerekli tanı, teşhis ve tedavi süreçlerinin gecikmeden başlatılması büyük önem taşımaktadır. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 13

14 Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Fiziksel ve cinsel yönden akranlarına göre erken olgunlaşmanın kız ve erkek ergenler üzerindeki etkileri nasıldır? a) Erkek için olumlu, kız için olumsuz b) Erkek için olumsuz, kız için olumlu c) İkisi için de olumlu d) İkisi için de olumsuz e) Erken olgunlaşma ile cinsiyet arasında bir ilişki yoktur. 2. Yeni doğan bir kız çocuğunun boy ve kilo ortalamaları hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) Boy: 46.8, kilo: 2.5 b) Boy: 47.8, kilo: 2.8 c) Boy: 48.8, kilo: 2.9 d) Boy: 49.8, kilo: 2.7 e) Boy: 50.8, kilo: Yeni doğan bir erkek çocuğunun boy ve kilo ortalamaları hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) Boy: 48.1, kilo: 2.9 b) Boy: 47.8, kilo: 2.8 c) Boy: 48.8, kilo: 2.9 d) Boy: 49.8, kilo: 2.7 e) Boy: 49.8, kilo: Yeni doğan bir kız çocuğunun baş çevresine ilişkin ortalamaları hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) 33.5 b) 33.4 c) 33.6 d) 36.4 e) Yeni doğan bir erkek çocuğunun baş çevresine ilişkin ortalamaları hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) 33.5 b) 33.4 c) 33.6 d) 36.4 e) 33.7 Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 14

15 6. Aşağıdaki fiziksel gelişim ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? a) Yapılan araştırmalar, erkek çocukların doğum öncesi dönemde ve yaşamın ilk yılında kızlara göre fiziksel gelişimde bir miktar önde giderken kız çocuklarının özellikle ergenlik yıllarından itibaren fiziksel olarak erkekleri yakaladığını ortaya koymaktadır. b) Türkiye de ve dünyada yapılan araştırmaların çoğunda kız çocukların doğum öncesi dönemde ve yaşamın ilk yılında erkeklere göre fiziksel gelişimde bir miktar önde giderken erkeklerin özellikle ergenlik yıllarından itibaren fiziksel olarak kızları yakaladığını ortaya koymaktadır. c) Fiziksel gelişim üzerinde kalıtımın etkisini çok önemli bir faktör olmasına rağmen tek faktör değildir. d) Fiziksel gelişimde kız ve erkeklerin boy, kilo ve baş çevresine ilişkin persentillerinin mutlaka ortalama değerler ile karşılaştırılması ve bir anormallik tespit edilmesi durumunda gerekli tanı, teşhis ve tedavi süreçlerinin gecikmeden başlatılması büyük önem taşımaktadır. e) Fiziksel gelişimi, doğum öncesi ve doğum sonrası faktörler etkilemektedir. 7. Türkiye deki bir kız çocuğunun 2 yaş civarında boy ve kilo ortalamaları hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) Boy: 80.0, kilo: 10.4 b) Boy: 81.8, kilo: 10.5 c) Boy: 78.8, kilo: 11.0 d) Boy: 79.8, kilo: 10.7 e) Boy: 80.8, kilo: Türkiye deki bir erkek çocuğunun 2 yaş civarında boy ve kilo ortalamaları hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) Boy: 80.0, kilo: 10.4 b) Boy: 80.0, kilo: 10.2 c) Boy: 78.8, kilo: 11.0 d) Boy: 79.8, kilo: 10.7 e) Boy: 80.8, kilo: Türkiye de bir erkek çocuğunun baş çevresine ilişkin ortalamaları iki yaş civarında hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) 48.6 b) 47.6 c) 48.8 d) 48.0 e) 51.1 Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 15

16 10. Türkiye de bir kız çocuğunun baş çevresine ilişkin ortalamaları iki yaş civarında hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) 46.4 b) 47.6 c) 48.8 d) 48.0 e) 51.1 Cevap Anahtarı 1.A, 2. B, 3.A, 4.B,5.A, 6.A, 7.A, 8. B,9.D, 10.A. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 16

17 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Acarlar, F.(2002). Çocuklarda dilin değerlendirilmesi: Betimleyici yaklaşım. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), Akbaba, S.(2008). Ahlak ve gelişimi. (Ed). Özbay, Y., Erkan, S. Eğitim psikolojisi. Ankara: Maya Akademi. Atay, M.(2009). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim-1. Ankara: Kök Yayıncılık. Austin, V., Scıarra, D.T.(2012). Children and adolescents vith emotional and behavioral disorders. (1. Basım) (Çev. Özekes, M.). Ankara: Nobel Yayıncılık Bacanlı, H., (2013). Eğitim Psikolojisi (Gelişim ve Öğrenme). Ankara: Nobel Yayınevi. Başaran, İ. E. (2000). Eğitim Yönetimi. Ankara: Feryal Matbaası. Bishop, D.V.M. and Adams, C. (1990). A prospective study of the relationship between specific language impairment, phonological disorders and reading retardation. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 31(7), Bloom L., ve Lahey, M.(1978). Language development and language disorders. Nev York: John Wiley and Sons Catts, H. (1993). The relationship between speechlanguage impairments and reading disabilities.journal of Speech and Hearing Research, 36(5), Chomsky, N.(1957). Syntactic structures. The Hague: Moutun Çataloluk, C. (1994). Farklı Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Ortamlarda Yetişen Çocukların Okul Olgunluğu Açısından Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Ege, P.(1997). Kekemelikte erken tedavi: Önemi ve yöntemleri. Ankara Üniversitesi 5. Mitat Enç Özel Eğitim Günleri, Ankara: Türkiye Sakatlar Konfederasyonu Yayınları, 5, Fabes, R., ve Martin, C.L.(2003). Exploring child development. Boston: Pearson Education. Geçtan, E. (1995). Psikodinamik Psikiyatri ve Normal Dışı Davranışlar. İstanbul: Remzi Kitabevi,11. Basım Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 17

18 Güven, M.(2012). Dil Gelişimi (içinde), Özbay, Y., Erkan, S.(2012). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Karakaya, Z.(2008). Dil Edinimi: Okul Öncesi Dil ve Oyun Eğitimi. Samsun: E-Yazı Yayıncılık. Kürkçüoğlu, B.(2012). 0-6 Yaş Arası Çocukların Temel Gelişimsel Özellikleri: Bilişsel ve Dil Gelişimi (içinde) Diken, İ. (2012). Erken Çocukluk Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Lund, N.J. ve Duchan, F.J. (1988). Assessing children s language in naturalistic contexts. NJ: Prentice Hall. Maviş, İ.(2010) Çocukta Dil Edinim Kurmaları (içinde) Topbaş, S.(2009). Dil ve Kavram Gelişimi. Ankara: Kök Yayıncılık. İnanç, B.Y.(2007). Gelişim psikolojisi. Ankara: PegemA Yayıncılık Santrock, J.W. (2011). Life-span development (13. Basım) (Çev. Yüksel, G.) Ankara: Nobel Yayıncılık Savaş, B.(2006). Okuma eğitimi ve çocuklarda dil gelişimi. İstanbul: İstanbul Alfa Basım Yayın Dağıtım. Senemoğlu, N. (2005). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi. Stanton-Chapman, T.L, and Chapman, D.A., Kaiser, A.(2004). Cumulative Risk and Low-Income Children s Language Development. Topics in Early Childhood Special Education. 24,(4), Tümkaya, S.(2008). Dil gelişimi. (Ed). Deniz, E. Erken çocukluk döneminde gelişim. Ankara: Maya Akademi. Ulusoy, A. (2009). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık. Ulusoy, A., Güngör, A., Akyol, A., Subaşı, G., Ünver, G., Koç, G.(2009) Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık Yavuzer, H.(1993). Çocuk psikolojisi, İstanbul: Remzi Kitabevi. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 18