GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIKLARININ LİKİDİTE VE KARLILIK PERFORMANSLARININ COPRAS YÖNTEMİ İLE ANALİZİ

doi: http://dx.doi.org/10.17218/hititsosbil.280808 GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIKLARININ LİKİDİTE VE KARLILIK PERFORMANSLARININ COPRAS YÖNTEMİ İLE ANALİZİ Hasan UYGURTÜRK 1 Neilan SOYLU 2 Atıf/ : Uygırtürk, Hasan; Soylu, Neilan (2016). Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Likidite ve Karlılık Performanslarının COPRAS Yöntemi ile Analizi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016, ss. 637-650 Özet: Sermaye kavramı işletmelerin tüm yaşam evrelerinde önemini koruyan faktörlerin başında gelmektedir. Ancak bir işletmenin kuruluşunda, varlığını sürdürmesinde ve gelişiminde ihtiyaç duyulan sermayeye erişim çoğu işletme için her zaman mümkün olamamaktadır. Özellikle gelişimlerinin erken evrelerinde bulunan, yeterli teminatı bulunmayan ve büyüme potansiyeline sahip girişimlerin geleneksel finansman kaynakları ile fon sağlamaları oldukça zor olmaktadır. İşletmelerin girişimlerini desteklemek ve sürdürmek için alternatif finansman kaynaklarına duyulan ihtiyaç yeni uygulamaların ve yapıların geliştirilmesine yol açmıştır. Bu kapsamda ele alınan finansal kuruluşlardan olan girişim sermayesi yatırım ortaklıkları (GSYO) sermaye sağlamada engelleri olan yüksek büyüme potansiyeline sahip girişimlere fon kaynakları sağlayarak ekonomide önemli bir rol üstlenmektedirler. Bu çalışmada Borsa İstanbul da (BİST) işlem gören girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının likidite ve karlılık performansları COPRAS yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu kapsamda öncelikle 2013-2015 dönemine ait mali tablolardaki bilgilerden yararlanılarak finansal oranlar hesaplanmıştır. Daha sonra hesaplanan oranlar COPRAS yöntemi ile analiz edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Girişim Sermayesi, COPRAS Yöntemi, Performans Analizi Makale Geliş Tarihi: 28. 08. 2016/ Makale Kabul Tarihi: 28.11.2016 1 Doç. Dr., Karabük Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Girişimcilik Bölümü, e-posta: hasanuygurturk@karabuk.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Karabük Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Girişimcilik Bölümü, e-posta: neilansoylu@karabuk.edu.tr

Hasan UYGURTÜRK - Neilan SOYLU Liquidity and Profitability Performance Analysis of Venture Capital Investment Trusts Using COPRAS Method Citation/ : Uygırtürk, Hasan; Soylu, Neilan (2016). Liquidity and Profitability Performance Analysis of Venture Capital Investment Trusts Using COPRAS Method, Hitit University Journal of Social Sciences Institute, Year 9, Issue 2, December 2016, pp. 637-650 Abstract: The concept of capital is one of the factors that remains important at all stages of a business. However, for most of the enterprises, access to capital needed to start a business or to finance the growth stage of company is not always possible. Especially, early stage ventures deemed to have high growth potential but insufficient collateral have difficulties in raising capital by traditional funding methods. The need for alternative funding resources has stimulated the development of new practices and structures in order to encourage entries and support ventures survival. Relevant financial institutions in this context are venture capital investment trusts (VCIT), that undertake a key role in economy by providing funding resources to high growth potential ventures that have obstacles in acquiring capital. In this study, liquidity and profitability performance of VCIT traded on Borsa Istanbul (BIST) were analyzed using COPRAS method. In this context primarily, data from financial statements for the period 2013-2015 have been used to calculate financial ratios. Subsequently, calculated ratios have been analyzed using COPRAS method. Keywords: Venture Capital, COPRAS Method, Performance Analysis. I. GİRİŞ Ülkelerin kalkınmasında ve refah seviyelerinin yükseltilmesinde girişimcilik hayati bir role sahiptir. Ancak, ekonominin gelişmesinde önemli yeri olan girişimciliğin gelişmesi için temel iki şart olan iş fikri ile finansman çoğu zaman aynı kişide bulunmamakta ve bu nedenle orijinal bir iş fikri olan girişimcinin finansman ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Başlangıçta girişim için ihtiyaç duyulan finansman kaynakları genellikle girişimcinin sahip olduğu sermaye, banka kredileri ile eş-dost ve akrabalardan sağlanan kaynaklar gibi bilinen finansman kaynaklarıdır. Ancak çoğu zaman bu kaynaklar ya yeterli ya da nitelik bakımından girişimin finansmanına uygun olmayabilir (Uluyol, 2008:45). Ayrıca, küçük boyutlu işletmeciler, finansman konusunda yeterli bilgi sahibi olmamaları nedeniyle, etkili finansman planlaması yapamamaktadırlar. Bunun sonucunda da, yatırımlar için ihtiyaç duyulan sermaye, finansman kaynağı yanlış alanlara tahsis edilmekte ve böylece yanlış yatırım kararları alınmaktadır (Kendirli, 2002:80). Bu noktada girişim (risk) sermayesi, yenilikçi ve büyüme potansiyeli yüksek girişimcilerin karşısına alternatif bir finansman modeli olarak çıkmaktadır. Girişim sermayesi; sermaye sahibi bir kişi ile ekonomik anlamda gelir sağlayabilecek ölçüde önemli bir bilimsel/teknik buluş, yenilik sahibi ancak 638 Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Likidite ve Karlılık Performanslarının Copras Yöntemi İle Analizi yeterli sermayesi bulunmayan, temelde iki kişinin bu buluşu değerlendirmek üzere üretim yapmak için kurulan şirketler için kullanılan yeni bir finansal tekniktir. Ancak uygulamada, girişim sermayesi şirketi (aracı), buluş ya da teknik (proje) sahibi ve sermaye koyan girişimci olmak üzere üç taraf bulunmaktadır (Yiğit ve Güner, 2008:263-264). Bir girişim sermayesi ortaklığının (venture capital) beş temel özelliği vardır. Bunlar aşağıdaki gibi belirtilebilir (Metrick ve Yasuda, 2010:3; Bayar, 2012:135); 1. Girişim sermayesi bir finansal aracıdır, yatırımcıların sermayesini alır ve bu sermaye ile portföy şirketlerine yatırım yapar. 2. Girişim sermayesi sadece özel şirketlere yatırım yapar. Yatırım yapıldığında, bu şirketler hemen halka açılamazlar. 3. Girişim sermayesi portföyündeki şirketleri izlemede ve yardım etmede aktif bir rol oynar. 4. Girişim sermayesinin başlıca amacı, satış veya halka arz aracılığı ile mevcut yatırımlarının getirisini maksimize etmektir. 5. Girişim sermayesi, şirketlerin içsel büyümesine yatırım yapar. Girişim sermayesi ortaklığı bir döngü olarak değerlendirilebilir. Bu döngü risk sermayesi fonunun oluşturulması ile başlar. Toplanan fonların yüksek getirili yatırım alanlarına plase edilmesi, beraberinde finanse edilen girişimlerin performanslarının yakından izlenmesi ve işletme desteği sağlanarak değer artışı yaratılması amaçlanır. Başarı sağlandığında, yüksek getiri elde ederek yatırımdan çıkılır ve sermayenin farklı yatırım projelerine yönlendirilmesi ile bu döngü yeniden başlar (Gompers ve Lerner, 2001:152). Türkiye de uzun yıllar yaşanan ekonomik krizler, yüksek enflasyon ortamı ve bankacılık kesiminin finansman alanındaki hakim rolü girişim sermayesi kavramının öneminin anlaşılmasını geciktirmiştir (Ertürk ve Sayılgan, 2014:307). Çeşitli hibe ve destekler, vergi teşvikleri, girişimcilik ve iş geliştirme programları alanında önemli bir ilerleme kaydedilmiş olmakla beraber girişimcilik ekosisteminin oluşturulmasında ve tanıtılmasında istenen düzeye ulaşılamamıştır. Groh, Liechtenstein ve Lieser (2012) tarafından ekonomik faaliyet, sermaye piyasaların derinliği, vergilendirme, yatırımcıyı koruma, insani sermaye ve girişimcilik kültürü gibi parametreler baz alınarak geliştirilen Girişim Sermayesi Çekicilik Endeksine göre Türkiye ancak 35. sırada yer alabilmiştir. Türkiye de girişimcilik faaliyetlerinin artışı ve gelişimi için girişim sermayesi Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016 639

Hasan UYGURTÜRK - Neilan SOYLU yatırım ortaklıkları (GSYO) önemli bir rol oynamaktadır. Kurulmuş veya kurulacak olan, gelişme potansiyeli taşıyan ve kaynak ihtiyacı olan şirketlere yatırım yapan bu ortaklıkların tarihsel gelişim seyri Tablo 1 de yer almaktadır. Tablo 1: Türkiye deki Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Gelişim Süreci Yıl Ortaklık Sayısı Piyasa Değeri (TL) 2000 1 2.835.000 2001 1 7.200.000 2002 1 4.230.000 2003 1 4.342.500 2004 2 85.230.000 2005 2 93.177.000 2006 2 95.922.000 2007 2 53.406.000 2008 2 40.824.000 2009 2 81.855.000 2010 2 187.056.000 2011 4 679.100.205 2012 5 871.814.003 2013 6 1.024.523.317 2014 6 1.471.180.981 2015 8 1.331.047.493 2016 8 1.313.548.121 Kaynak: SPK (2016), Aylık İstatistik Bülteni, (erişim adresi: http://www.spk.gov. tr/apps/aylikbulten/index.aspx?submenuheader=-1) (erişim tarihi: 20.06.2016). Tablo 1 deki bilgilere göre Türkiye deki GSYO sayısı 2000 yılından 2011 yılına kadar önemli bir artış sergilememiştir. 2011 yılından sonra ise sayıları hızla artarak 8 e ulaşmıştır. Sayıları ve önemi artış gösteren GSYO larla ilgili araştırma ihtiyacı da bu gelişmelere bağlı olarak artmaktadır. Bu çalışmada Borsa İstanbul da işlem gören 8 girişim sermayesi yatırım ortaklığının likidite ve karlılık performanslarının analiz edilmesi amaçlanmıştır. Analiz dönemi olarak 2013-2014-2015 yıllarının ele alındığı çalışmada öncelikle işletmelerin likidite ve karlılık performanslarını ortaya koyan finansal oranlar her bir işletme için hesaplanmıştır. Daha sonra COPRAS yöntemi kullanılarak işletmelerin likidite ve karlılık performansı sıralaması oluşturulmuştur. 640 Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Likidite ve Karlılık Performanslarının Copras Yöntemi İle Analizi II. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Son yıllarda, performans değerlendirme veya belli kriterlere göre en iyi alternatifin belirlenmesi için Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinin farklı alan ve sektörlerde kullanıldığı görülmektedir. Bu yöntemlerden biri olan COPRAS yöntemi, önce proje değerlendirme (Zavadskas vd., 1994), malzeme seçimi (Chatterjee vd., 2011) ve inşaat sektörü (Kaklauskas vd., 2006) gibi teknik alanlarda uygulanmış, daha sonra ekonomi, finans da dahil olmak üzere diğer alanlarda kullanımı yaygınlaşmıştır. Ginevicius ve Podvezko (2006), COPRAS dahil olmak üzere, yedi ayrı ÇKKV yöntemi kullanarak inşaat işletmelerinin finansal yapılarını incelemişlerdir. Çalışmada işletmelerin finansal yapılarını ortaya koymak amacıyla kriter olarak dönen varlıklar/ kısa vadeli yabancı kaynaklar, dönen varlıklar stoklar/kısa vadeli yabancı kaynaklar, özkaynaklar/yabancı kaynaklar, aktif toplamı/yabancı kaynaklar ve dönen varlıklar/özkaynaklar gibi beş farklı finansal oran kullanmışlardır. Çalışmada yedi farklı yöntemle yapılan analizler sonucunda benzer sonuçlar elde edilmiştir. Popovic, Stanujkic ve Stojanovic (2012), yatırım projelerinin değerlendirmesinde COPRAS yöntemini kullanmışlardır. Stanujkic, Dordevic ve Dordevic (2013), Sırbistan da faaliyet gösteren beş ticari bankanın derecelendirme çalışmasında farklı ÇKKV yöntemlerini uygulamışlardır. Kantitatif değerlendirme kriterleri olarak likidite, etkinlik, karlılık ve sermaye yeterliliği seçilmiş, alt kriterler olarak bankaların finansal tablolarından elde edilen bilgilere göre hesaplanan finansal oranlar kullanılmıştır. Araştırmacılar çalışmada kullanılan farklı yöntemlerin farklı derecelendirme sonuçlarına neden olabileceğini vurgulamışlardır. Ginevicius ve Podviezko (2013), COPRAS dahil olmak üzere, ÇKKV yöntemlerini kullanarak gelişmekte olan Litvanya piyasasında 2007-2009 yılları arasında faaliyet gösteren sekiz bankanın sağlamlık ve istikrar değerlendirmesini yapmışlardır. İlgili çalışmada, bankaların sermaye yeterliliği, varlık kalitesi, yönetim yeterliliği, kazanç durumu ve likidite gibi kriterleri temsilen on finansal oran kullanılmıştır. Yabancı literatürdeki çalışmalara ek olarak, Türkiye de de COPRAS yönteminin kullanıldığı çalışmalar mevcuttur. Özdağoğlu (2013), 38 farklı eksantrik pres alternatifinin altı farklı değerlendirme kriterine göre incelemesini yapmış ve sonuçları COPRAS yöntemi ile karşılaştırmıştır. Aksoy, Ömürbek ve Karaatlı nın (2015) çalışmasında, Türkiye Kömür İşletmeleri ne ait sekiz Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016 641

Hasan UYGURTÜRK - Neilan SOYLU işletmenin AHP temelli MULTIMOORA ve COPRAS yöntemleri ile performans değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir. 2008-2012 yıllarını kapsayan çalışmada toplam satış, faaliyet karı, rezerv durumu, çalışan kişi sayısı, dekapaj miktarı, yatırım harcamaları ve üretim miktarı kriterleri dikkate alınmıştır. III. COPRAS YÖNTEMİ COPRAS (COmplex PRoportional ASsesment) yöntemi, kriterlerin önem ve fayda derecelerini dikkate alarak alternatiflerin sıralanması ve değerlendirilmesi için kullanılmaktadır. COPRAS yöntemi çok sayıda kriterin dikkate alınmasını gerektiren bir değerlendirmede maksimize ve minimize edilmesi gereken her iki tür kritere de uygulanabilmektedir (Podvezko, 2011:137; Mulliner vd., 2013:274). COPRAS yöntemi birbirini izleyen aşamalardan oluşan bir çözüm sürecini içermektedir. Söz konusu aşamalar aşağıda yer almaktadır (Kaklauskas vd., 2007:111-112, Viteikiene ve Zavadskas, 2007:152-154; Das vd., 2012:234-237; Mulliner vd., 2013:275-277). 1. Aşama: Bu aşamada karar matrisi oluşturulur. Karar verici tarafından oluşturulan D matrisi başlangıç matrisi olarak tanımlanmakta ve eşitlik (1) de gösterilmektedir. de gösterilmektedir. D = [ X ] ij A A2 = A 1 m Burada A i i.alternatifi (i= 1, 2,, m), C j j. değerlendirme kriterini (j= 1, 2,, n), w j j. değerlendirme kriterinin ağırlığını (j= 1, 2,, n) ve X ij j. değerlendirme kriteri açısından i. alternatifin değerini göstermektedir. 2. Aşama: İkinci aşamada eşitlik (2) yardımıyla karar matrisi normalize edilmiş karar matrisine dönüştürülür. 3. Aşama: Her bir değerlendirme kriterinin ağırlık değerleri (w j ) ile normalize edilmiş karar matrisinin sütunlarının çarpımı sonucu ağırlıklı normalize edilmiş karar matrisi (D ) oluşturulur. Ağırlıklı normalize edilmiş karar matrisi oluşturma işlemi eşitlik (3) yardımıyla yapılır. C w 1 1 x11 x21 xm1 C w 2 x x 2 x x 12 22 m2 C w n n x1n x 2n xmn * ij ij = m j = 1, 2,, n (2) x x ij i= 1 Her bir değerlendirme kriterinin ağırlık değerleri ( ) ile normalize (1) * = dij = xij w j (3) D ' * 4. A ama: Bu aşamada faydalı ve faydasız kriterler (maliyet kriteri) ile ilgili 642 Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Likidite ve Karlılık Performanslarının Copras Yöntemi İle Analizi 4. Aşama: Bu aşamada faydalı ve faydasız kriterler (maliyet kriteri) ile ilgili işlemler gerçekleştirilmektedir. Faydalı kriterler değerin mümkün olduğunca yüksek olmasının istendiği, faydasız kriterler ise değerin mümkün olduğunca küçük olmasının istendiği kriterlerdir. Dolayısıyla faydalı kriterler amaca ulaşmada daha yüksek değerlerin daha iyi durumu gösterdiği kriterleri ifade etmekte iken faydasız kriterler amaca ulaşmada daha düşük değerlerin daha iyi durumu gösterdiği kriterleri ifade etmektedir. 4. aşamada faydalı kriterler ve faydasız kriterler için ağırlıklı normalize edilmiş karar matrisindeki değerlerin toplamı hesaplanır. Faydalı kriterler için ağırlıklı normalize edilmiş karar matrisindeki değerlerin toplamı S i+, faydasız kriterler için ağırlıklı normalize edilmiş karar matrisindeki değerlerin toplamı S i olarak gösterilir. S i+ ve S i değerleri sırasıyla eşitlik (4) ve (5) yardımıyla hesaplanmaktadır. hesaplanmaktadır. k S i + = d ij j= 1, 2,, k faydalı kriterler (4) j= 1 n S i = d ij j= k + 1 j= k+1, k+2,, n faydasız kriterler (5) 5. A ama: Her bir alternatif için Q ile gösterilen göreceli önem değeri eşitlik 5. Aşama: Her bir alternatif için Q i ile gösterilen göreceli önem değeri eşitlik (6) yardımıyla hesaplanır. Hesaplama sonunda elde edilen en yüksek Q i değeri en iyi alternatifi göstermektedir. Q i m i i= 1 i = Si+ + m S * S 1 S i= 1 i (6) 6. Aşama: Her bir alternatifin Q i değerlerinin hesaplanmasından sonra en yüksek göreceli önem değeri Q max tespit edilir. Tüm bu işlemlerden sonra her bir alternatif için P i olarak simgelenen performans indeksi eşitlik (7) kullanılarak hesaplanır. Alternatiflerin tercih sıralaması için performans indeks değerleri büyükten küçüğe doğru sıralanır. En yüksek değere sahip olan alternatif en iyi alternatif olarak belirtilir. 6. A ama: Her bir alternatifin Q değerlerinin hesaplanmasından sonra en Qi Pi = *100% (7) Q max Alternatiflerin tercih sıralaması için performans indeks değerleri büyükten Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016 643

Hasan UYGURTÜRK - Neilan SOYLU IV. ÇALIŞMA KAPSAMINA ALINAN İŞLETMELER VE ANALİZ DÖNEMİ Çalışma kapsamına hisse senetleri Borsa İstanbul da işlem gören 8 girişim sermayesi yatırım ortaklığı dahil edilmiştir. Analiz dönemi 2013, 2014 ve 2015 yıllarını kapsamaktadır. Çalışma kapsamına alınan işletmeler Tablo 2 de yer almaktadır. Tablo 2: Borsa İstanbul da İşlem Gören GSYO BIST Kodu EGLYO EGCYO GDKGS GOZDE HDFGS ISGSY RHEAG VERTU İşletme Adı Egeli & Co Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Egeli & Co Tarım Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Gedik Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Gözde Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Hedef Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. RHEA Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. Verusaturk Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. V. ÇALIŞMADA KULLANILAN FİNANSAL ORANLAR Çalışmada kullanılan finansal oranlar, literatürde sıklıkla kullanılan, işletmelerin likidite ve karlılık performanslarını ortaya koyabilecek nitelikteki oranlar arasından seçilmiştir. Analizde kullanılan finansal oranlar ve hesaplanma yöntemleri Tablo 3 de gösterilmiştir. Çalışmada girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının likidite ve karlılık durumunu ortaya koyan finansal oranların hesaplanmasında kullanılan bilgiler, Kamuyu Aydınlatma Platformu nun (KAP) resmi internet sitesinden elde edilmiştir (KAP, 2016). 644 Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Likidite ve Karlılık Performanslarının Copras Yöntemi İle Analizi Tablo 3: Çalışmada Kullanılan Finansal Oranlar Kod Finansal Oran Tanım Performansa Etkisi C1 Cari Oran Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (+) C2 Nakit Oran Hazır Değerler + Menkul Kıymetler / Kısa Vadeli (+) Yabancı Kaynaklar C3 Özsermaye Karlılığı Net Kar / Özsermaye (+) C4 Faaliyet Karlılığı Faaliyet Karı / Net Satışlar (+) C5 Net Kar Marjı Net Kar / Net Satışlar (+) C6 Aktif Karlılığı Net Kar / Toplam Aktifler (+) C7 Satışların Maliyeti Oranı Satışların Maliyeti / Net Satışlar (-) C8 Faaliyet Giderleri Oranı Faaliyet Giderleri / Net Satışlar (-) Tablo 3 de yer alan değerlendirme kriterleri (finansal oranlar) işletmelerin likidite ve karlılık performanslarına katkılarına göre fayda kriterleri (+) ve faydasız kriterler (-) olarak gruplandırılmıştır. Buna göre fayda kriteri (+) olarak belirtilen C1, C2, C3, C4, C5 ve C6 kriterleri likidite ve karlılık performansına pozitif yönde katkı sağladığından söz konusu oranların değerlerinin yüksek olması arzu edilmektedir. Faydasız kriterler (-) olarak ifade edilen C7 ve C8 kriterleri ise likidite ve karlılık performansına negatif yönde katkı sağladığından bu oranların değerlerinin düşük olması istenmektedir. VI. BULGULAR Girişim sermayesi yatırım ortaklığı işletmelerinin likidite ve karlılık performansını ortaya koyan oranlar 2013, 2014 ve 2015 yılları için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Hesaplanan oranlar dikkate alınarak ve Microsoft Excel yardımıyla COPRAS analizi gerçekleştirilmiştir. Analiz işlemleri sonucunda ulaşılan değerlere göre işletmelerin analiz dönemindeki likidite ve karlılık performansları karşılaştırılmıştır. Çalışmada her bir işletme için analiz döneminin her bir yılı esas alınarak hesaplanan finansal oranlar yardımıyla COPRAS yönteminin ilk aşaması için gerekli olan karar matrisi oluşturulmuştur. Karar matrisinin satırlarında likidite ve karlılık performansları Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016 645

Hasan UYGURTÜRK - Neilan SOYLU karşılaştırılmak istenen alternatifler, sütunlarında ise karar vermede kullanılacak değerlendirme kriterleri yer almaktadır. Örnek teşkil etmesi açısından sadece 2013 yılına ilişkin veriler tablolarda gösterilmiştir. Analizin ilk aşamasında Tablo 4 de yer alan (8x8) boyutlu Karar Matrisi oluşturulmuştur. Tablo 4: Karar Matrisi (2013) C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 EGYLO 54,9557 9,9620-0,0106-0,0123-0,0124-0,0105 0,9085 0,1391 EGCYO 40,5114 37,6286 0,4499 3,6502 3,6495 0,4483 0,9552 0,4515 GDKGS 207,3272 207,3272-0,0100-0,1352-0,1352-0,0099 0,7064 0,4287 GOZDE 0,5172 0,0113 0,0028 0,0000 0,0000 0,0013 0,0000 0,0000 HDFGS 0,8316 0,8261 0,1199 2,3413 2,3413 0,0784 0,7778 1,2116 ISGSY 57,4975 57,3347 0,2960 0,6674 0,6674 0,2882 0,2521 0,1195 RHEAG 3,0507 0,0378-0,2717-0,5829-0,9566-0,2024 0,5579 1,1177 VERTU 6,0027 5,9868 0,1858 0,0000 0,0000 0,1549 0,0000 0,0000 Karar matrisinin oluşturulmasından sonra Tablo 5 de yer alan normalize edilmiş karar matrisi oluşturulmuştur. Normalize edilmiş karar matrisi Tablo 4 de yer alan karar matrisinin elemanlarından yararlanılarak ve (2) numaralı eşitlik kullanılarak hesaplanmıştır. Tablo 5: Normalize Edilmiş Karar Matrisi (2013) C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 EGYLO 0,1483 0,0312-0,0139-0,0021-0,0022-0,0140 0,2185 0,0401 EGCYO 0,1093 0,1179 0,5903 0,6157 0,6571 0,5991 0,2297 0,1302 GDKGS 0,5593 0,6497-0,0131-0,0228-0,0243-0,0133 0,1699 0,1236 GOZDE 0,0014 0,0000 0,0036 0,0000 0,0000 0,0017 0,0000 0,0000 HDFGS 0,0022 0,0026 0,1574 0,3949 0,4216 0,1048 0,1871 0,3494 ISGSY 0,1551 0,1797 0,3885 0,1126 0,1202 0,3852 0,0606 0,0345 RHEAG 0,0082 0,0001-0,3566-0,0983-0,1722-0,2705 0,1342 0,3223 VERTU 0,0162 0,0188 0,2438 0,0000 0,0000 0,2070 0,0000 0,0000 Normalize edilmiş karar matrisinin oluşturulmasından sonra değerlendirme kriterlerine ilişkin ağırlık dereceleri (w j ) ile bir önceki aşamada hesaplanan normalize edilmiş değerler çarpılarak Tablo 6 da yer alan ağırlıklı normalize edilmiş karar matrisi oluşturulmuştur. Her bir kriterin önem derecesinin birbirinin aynı olduğu varsayımına dayanılarak analiz işlemlerinde kriter ağırlıkları (w j ) 0,125 olarak dikkate alınmıştır. 646 Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Likidite ve Karlılık Performanslarının Copras Yöntemi İle Analizi Tablo 6: Ağırlıklı Normalize Edilmiş Karar Matrisi (2013) C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 EGYLO 0,0185 0,0039-0,0017-0,0003-0,0003-0,0018 0,0273 0,0050 EGCYO 0,0137 0,0147 0,0738 0,0770 0,0821 0,0749 0,0287 0,0163 GDKGS 0,0699 0,0812-0,0016-0,0028-0,0030-0,0017 0,0212 0,0155 GOZDE 0,0002 0,0000 0,0005 0,0000 0,0000 0,0002 0,0000 0,0000 HDFGS 0,0003 0,0003 0,0197 0,0494 0,0527 0,0131 0,0234 0,0437 ISGSY 0,0194 0,0225 0,0486 0,0141 0,0150 0,0481 0,0076 0,0043 RHEAG 0,0010 0,0000-0,0446-0,0123-0,0215-0,0338 0,0168 0,0403 VERTU 0,0020 0,0023 0,0305 0,0000 0,0000 0,0259 0,0000 0,0000 Tablo 6 da yer alan ağırlıklı normalize karar matrisinin elemanları kullanılarak her bir alternatif için eşitlik (4) yardımıyla S i+ değerleri ve eşitlik (5) yardımıyla da S i değerleri hesaplanmıştır. Söz konusu değerler dikkate alınarak ve eşitlik (6) yardımıyla her bir alternatif için Q i ile gösterilen göreceli önem değerleri hesaplanmıştır. Tüm bu işlemlerden sonra her bir alternatif için P i olarak simgelenen performans indeksi eşitlik (7) kullanılarak tespit edilmiştir. Analiz kapsamına alınan her bir alternatifin 2013 yılı için COPRAS analizi ile belirlenen S i+, S i, Q i ve P i değerleri Tablo 7 de yer almaktadır. Tablo 7: Alternatiflerin S i+, S i, Q i ve P i Değerleri (2013) S i+ S i Q i P i Sıralama EGYLO 0,018 0,032 0,058 15,824 5 EGCYO 0,336 0,045 0,364 100,000 1 GDKGS 0,142 0,037 0,177 48,446 3 GOZDE 0,001 0,000 0,001 0,232 6 HDFGS 0,135 0,067 0,154 42,361 4 ISGSY 0,168 0,012 0,274 75,305 2 RHEAG -0,111 0,057-0,089-24,402 8 VERTU 0,061 0,000 0,000 0,000 7 Tablo 8 de işletmelerin 2013-2015 dönemi P i değerleri ve bu değerlere göre olan performans sıralamaları toplu bir şekilde yer almaktadır. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016 647

Hasan UYGURTÜRK - Neilan SOYLU Tablo 8: Alternatiflerin Pi Değerleri ve Sıralamaları (2013-2015 dönemi) 2015 2014 2013 P i Sıralama P i Sıralama P i Sıralama EGYLO -35,095 7-134,787 8 15,824 5 EGCYO 0,000 6 100,000 1 100,000 1 GDKGS 32,031 4 69,789 4 48,446 3 GOZDE 33,989 3 89,765 3 0,232 6 HDFGS 100,000 1 24,500 5 42,361 4 ISGSY 20,850 5 90,908 2 75,305 2 RHEAG -166,859 8-55,816 7-24,402 8 VERTU 73,859 2 0,000 6 0,000 7 Tablo 8 e göre analiz döneminde likidite ve karlılık performansı bakımından işletmeler değişken performans sıralaması değerlerine sahip olmuşlardır. 2013 ve 2014 yıllarında ilk sırada yer alan EGCYO işletmesi 2015 yılında performans düşüşü sergileyerek 6. sırada yer almıştır. Yine benzer şekilde ISGSY işletmesi de 2013 ve 2014 yıllarında ilk sıralarda yer almasına karşın 2015 yılında 5. sıraya gerilemiştir. HDFGS, VERTU ve GOZDE işletmeleri ise 2015 yılında 2013 ve 2014 yıllarına kıyasla performans artışı sergilemişler ve ilk sıralarda yer almışlardır. Diğer işletmeler ise analiz döneminde genel olarak birbirine yakın sıra değerlerine sahip olmuşlardır. VII. SONUÇ Son yıllarda önemi gittikçe artan konuların başında girişimcilik gelmektedir. Girişimcilik faaliyetlerinin artması ülke ekonomilerinin gelişimine destek vermekte ve yeni iş imkanlarının oluşturularak istihdam sağlanmasına katkı sağlamaktadır. Söz konusu katkılarından dolayı girişimcilik faaliyeti özellikle gelişmekte olan ekonomiler için hayati bir öneme sahiptir. Bu çalışmada Borsa İstanbul da işlem gören girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının 2013-2015 dönemindeki likidite ve karlılık performanslarının analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle işletmelerin likidite ve karlılık performanslarını ortaya koyan ve literatürde sıklıkla kullanılan finansal oranlar her bir işletme için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Daha sonra COPRAS yöntemi kullanılarak işletmelerin analiz döneminde ki likidite ve karlılık performansı sıralaması oluşturulmuştur. 648 Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Likidite ve Karlılık Performanslarının Copras Yöntemi İle Analizi Çalışma sonucunda RHEAG işletmesinin analiz dönemindeki tüm yıllarda düşük performans sergileyerek son sıralarda yer aldığı tespit edilmiştir. Analiz döneminde EGYLO, EGCYO ve ISGSY nin performans düşüşü, HDFGS ve VERTU nun ise önemli bir performans yükselişi sergilediği saptanmıştır. Girişim sermayesi işletmelerinin yıllar itibariyle farklı performans sıralamalarına sahip olmalarının temel nedenlerinden biri olarak işletmelerin elde ettikleri karların değişkenliğinin yüksek olması belirtilebilir. Karlılığın yüksek oranlı artışı veya azalışı işletmelerin performansına doğrudan etki etmekte ve bu durum işletmelerin sıralamadaki yerlerini değiştirebilmektedir. Analiz kapsamına alınan işletmelerin mali tablolarındaki veriler yardımıyla hesaplanan finansal oranların COPRAS yöntemiyle birlikte kullanılarak işletmelerin değerlendirilmesi, çalışmanın literatür araştırması kısmında belirtilen Ginevicius ve Podvesko (2006), Stanujkic, Dordevic ve Dordevic (2013) ile Ginevicius ve Podviezko (2013) tarafından gerçekleştirilen çalışmalarla benzerlik göstermektedir. Çalışmada kullanılan kriterlerin çeşidi ile sayısında değişiklik yapıldığında ve farklı bir zaman aralığı dikkate alındığında çalışma kapsamına alınan işletmelerin performans sıralamasında bir değişiklik olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. KAYNAKÇA AKSOY, E., ÖMÜRBEK, N., & KARAATLI, M. (2015), AHP Temelli MULTİMOORA ve COPRAS Yöntemi ile Türkiye Kömür İşletmeleri nin Performans Değerlendirmesi, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 33(4), 1-28. BAYAR, Y. (2012), Girişimcilik Finansmanında Risk Sermayesi ve Melek Finansmanı, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. 7(2),133-144. CHATTERJEE, P., ATHAWALE, V. M., & CHAKRABORTY, S. (2011), Materials Selection Using Complex Proportional Assessment and Evaluation of Mixed Data Methods, Materials and Design, 32(2), 851 860. DAS, M. C., SARKAR, B., & RAY, S. (2012), A Framework to Measure Relative Performance of Indian Technical Institutions Using Integrated Fuzzy AHP and COPRAS Methodology, Socio-Economic Planning Sciences, 46(3), 230-241. ERTÜRK, H., & SAYILGAN, G. (2014), Girişim Sermayesi Fonları ve Bu Fonların Geliştirilmesinde Kamunun Rolü, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43(2), 293-318. GINEVIČIUS, R., & PODVEZKO, V. (2006), Assessing the Financial State of Construction Enterprises, Ukio Technologinis ir Ekonominis Vystymas, 12(3), 188-194. GINEVIČIUS, R., & PODVIEZKO, A. (2013), The Evaluation of Financial Stability and Soundness of Lithuanian Banks, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 26(2), 191-208. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016 649

Hasan UYGURTÜRK - Neilan SOYLU GOMPERS, P., & LERNER, J. (2001), The Venture Capital Revolution, Journal of Economic Perspectives, 15(2), 145-168. GROH, A., LIECHTENSTEIN, H., & LIESER, K. (2012), The Global Venture Capital and Private Equity Country Attractiveness Index-2012 Annual, (erişim adresi: https://www.preqin.com/docs/reports/iese_global_ VC_and_PE_Country_ Attractiveness_Index_2012.pdf), (erişim tarihi: 05.06.2016). KAKLAUSKAS, A., ZAVADSKAS, E. K., RASLANAS, S., GINEVICIUS, R., KOMKA, A., & MALINAUSKAS, P. (2006), Selection of Low-E Windows in Retrofit of Public Buildings by Applying Multiple Criteria Method COPRAS: A Lithuanian Case, Energy and Buildings, 38(5): 454-462. KAKLAUSKAS A., ZAVADSKAS E. K, BANAITIS A., & SATKAUSKAS G. (2007), Defining The Utility and Market Value of A Real Estate: A Multiple Criteria Approach, International Journal of Strategic Property Management, 11(2), 107 20. KAP (2016), (erişim adresi: http://www.kap.gov.tr/), (erişim tarihi: 18.06.2016). KENDİRLİ, S. (2002), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Finansal Sorunları ve Alternatif Çözüm Önerileri, Hazine Dergisi, 14, Ocak-Nisan, 76-81. METRICK, A., & YASUDA, A. (2010), Venture Capital & The Finance of Innovation, 2.ed., New Jersey, John Wiley & Sons, Inc. MULLINER, E., SMALLBONE, K., & MALIENE, V. (2013), An Assessment of Sustainable Housing Affordability Using A Multiple Criteria Decision Making Method, Omega, 41, 270-279. ÖZDAĞOĞLU, A. (2013), İmalat İşletmeleri İçin Eksantrik Pres Alternatiflerinin COPRAS Yöntemi ile Karşılaştırılması, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 4(8), 1-22. PODVEZKO, V. (2011), The Comparative Analysis of MCDA Methods SAW and COPRAS, Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 22(2), 134-146. POPOVIC, G., STANUJKIC, D., & STOJANOVIC, S. (2012), Investment Project Selection by Applying COPRAS Method and Imprecise Data, Serbian Journal of Management, 7(2), 257 269. SPK (2016), Aylık İstatistik Bülteni, (erişim adresi: http://www.spk.gov.tr/apps/ aylikbulten/index.aspx?submenuheader=-1) (erişim tarihi: 20.06.2016). STANUJKIC, D., DORDEVIC, B. & DORDEVIC, M. (2013), Comparative Analysis of Some Prominent MCDM Methods: A Case of Ranking Serbian Banks, Serbian Journal of Management, 8(2), 213-241. ULUYOL, O. (2008), Girişimcilikte Alternatif Bir Finansman Modeli Olarak Melek Finansman Yöntemi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 3(2), 43-68. VITEIKIENE, M., & ZAVADSKAS, E. K. (2007), Evaluating The Sustainability of Vilnius City Residential Areas, Journal of Civil Engineering and Management, 13(2), 149-155. YİĞİT, M., & GÜNER, Ü. (2008), Dış Ticaret ve Girişimcilik Perspektifinden Türkiye de Risk Sermayesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 257-276. ZAVADSKAS, E. K., KAKLAUSKAS, A., & SARKA, V. (1994), The New Method of Multicriteria Complex Proportional Assessment of Projects, Technological and Economic Development of Economy 1(3), 131 139. 650 Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi - Yıl 9, Sayı 2, Aralık 2016